059 surah
ھي سورة مَدَنِیَّۃٌ آھي . ھِن ۾ 24 آيتون ۽ 3 رڪوع آھن
قرآن مجيد
مُترجم: عبدالسلام ڀُٽو
سَبَّحَ لِلّٰهِ مَا فِي السَّمٰوٰتِ وَمَا فِي الْاَرْضِ ۚ وَهُوَ الْعَزِيْزُ الْحَكِيْمُ 1
آسمانن ۽ زمين جي هر مخلوق الله تعالى جي تسبيح بيان ڪري رهي آهي. ۽ هو زبردست حڪمت وارو آهي.
— عبدالسلام ڀُٽوهُوَ الَّذِيْٓ اَخْرَجَ الَّذِيْنَ كَفَرُوْا مِنْ اَهْلِ الْكِتٰبِ مِنْ دِيَارِهِمْ لِاَوَّلِ الْحَشْرِ ڼ مَا ظَنَنْتُمْ اَنْ يَّخْرُجُوْا وَظَنُّوْٓا اَنَّهُمْ مَّانِعَتُهُمْ حُصُوْنُهُمْ مِّنَ اللّٰهِ فَاَتٰىهُمُ اللّٰهُ مِنْ حَيْثُ لَمْ يَحْتَسِبُوْا ۤ وَقَذَفَ فِيْ قُلُوْبِهِمُ الرُّعْبَ يُخْرِبُوْنَ بُيُوْتَهُمْ بِاَيْدِيْهِمْ وَاَيْدِي الْمُؤْمِنِيْنَ ۤ فَاعْتَبِرُوْا يٰٓاُولِي الْاَبْصَارِ 2
اهو الله ئي آهي جنھن ڪفر ڪرڻ واري يھودي ٽولي (بنو نضير) کي پھرين ئي حملي ۾ سندس گهرن مان ٻاهر ڪڍي ڇڏيو. (اي مسلمانو!) توهان جي وهم ۽ گمان ۾ به نه هو ته هو (ايترو آسانيءَ سان مديني مان) نڪري ويندا . اُهي (يھودي) اهو سمجهي ويٺا هئا ته کين سندن قلعا الله تعالى (جي پڪڙ) کان بچائيندا. پر الله تعالى (جو عذاب) انهن ڏي اهڙي طرف کان آيو جو کين گمان ۾ به نه هو. الله تعالى انهن جي دلين ۾ (مسلمانن جي) اهڙي ته دهشت ويھاري ڇڏي جو هُو پنھنجي هٿن سان ۽ مسلمانن جي تعاون سان پنھنجي گهرن کي ڊاهڻ لڳا (ته جيئن ڪجهه سامان بچائي کڻي وڃن) اي بصيرت (يعني سمجهه ۽ سوچ) رکڻ وارؤ! (هن واقعي مان) عبرت پڪڙيو.
— عبدالسلام ڀُٽووَلَوْلَآ اَنْ كَتَبَ اللّٰهُ عَلَيْهِمُ الْجَلَاۗءَ لَعَذَّبَهُمْ فِي الدُّنْيَا ۭ وَلَهُمْ فِي الْاٰخِرَةِ عَذَابُ النَّارِ 3
۽ جيڪڏهن الله تعالى انهن جي لاءِ ملڪ مان نيڪالي نه لکي ها ته کين دنيا ۾ (ٻئي قسم جو) عذاب ڏي ها ۽ آخرت ۾ ته انهن جي لاءِ جهنم جو عذاب (ضرور) آهي.
— عبدالسلام ڀُٽوذٰلِكَ بِاَنَّهُمْ شَاۗقُّوا اللّٰهَ وَرَسُوْلَهٗ ۚ وَمَنْ يُّشَاۗقِّ اللّٰهَ فَاِنَّ اللّٰهَ شَدِيْدُ الْعِقَابِ 4
انهن سان اهو سلوڪ ان ڪري ٿيو آهي جو انهن الله تعالى ۽ سندس رسول (ﷺ) جي مخالفت ڪئي. (سو ٻُڌي ڇڏيو ته) جيڪو به الله تعالى جي مخالفت ڪندو ته الله تعالى به سزا ڏيڻ ۾ سخت آهي.
— عبدالسلام ڀُٽومَا قَطَعْتُمْ مِّنْ لِّيْنَةٍ اَوْ تَرَكْتُمُوْهَا قَاۗىِٕمَةً عَلٰٓي اُصُوْلِهَا فَبِاِذْنِ اللّٰهِ وَلِيُخْزِيَ الْفٰسِقِيْنَ 5
(بنو نضير کي گهيرو ڪرڻ وقت) توهان جيڪي (سندن کجين جا) وڻ ڪپيا هئا يا جن کي ڇڏي ڏنو هو سو سڀ الله تعالى جي اجازت سان هو ته جيئن هُو نافرمان ماڻهن کي خوار خراب ڪري.
— عبدالسلام ڀُٽووَمَآ اَفَاۗءَ اللّٰهُ عَلٰي رَسُوْلِهٖ مِنْهُمْ فَـمَآ اَوْجَفْتُمْ عَلَيْهِ مِنْ خَيْلٍ وَّلَا رِكَابٍ وَّلٰكِنَّ اللّٰهَ يُسَلِّــطُ رُسُلَهٗ عَلٰي مَنْ يَّشَاۗءُ ۭ وَاللّٰهُ عَلٰي كُلِّ شَيْءٍ قَدِيْرٌ 6
(بنو نضير جي وڃڻ کان پوءِ) جيڪو مال انهن (يهودين) جي قبضي مان مليو سو الله تعالى پنھنجي رسول (ﷺ) کي ڏنو. ان مال لاءِ توهان گهوڙا ۽ اٺ ڪونه ڊوڙايا هئا پر الله تعالى پنھنجي رسول کي جنھن (قوم) تي وڻيس غالب ڪندو آهي ۽ الله تعالى هر شيءِ تي قدرت رکندو آهي.
— عبدالسلام ڀُٽومَآ اَفَاۗءَ اللّٰهُ عَلٰي رَسُوْلِهٖ مِنْ اَهْلِ الْقُرٰى فَلِلّٰهِ وَ لِلرَّسُوْلِ وَ لِذِي الْقُرْبٰى وَالْيَـتٰمٰى وَالْمَسٰكِيْنِ وَابْنِ السَّبِيْلِ ۙ كَيْ لَا يَكُوْنَ دُوْلَةًۢ بَيْنَ الْاَغْنِيَاۗءِ مِنْكُمْ ۭ وَمَآ اٰتٰىكُمُ الرَّسُوْلُ فَخُذُوْهُ ۤ وَمَا نَهٰىكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوْا ۚ وَاتَّقُوا اللّٰهَ ۭ اِنَّ اللّٰهَ شَدِيْدُ الْعِقَابِ 7ۘ
(هاڻي) جيڪو به مال انهن ڳوٺن جي رهندڙ ماڻهن کان، الله تعالى پنھنجي رسول سڳوري کي (بغير ويڙهه جي) ڏياريو آهي سو الله تعالى، رسول سڳوري، سندس مائٽن، يتيمن، مسڪينن ۽ مسافرن جي لاءِ آهي ته جيئن اهو مال توهان مان رڳو مالدارن جي وچ ۾ ڦرندو نه رهي. توهان کي رسول سڳورو جيڪو ڪجهه ڏيئي اهو وٺو ۽ جنھن شيءِ کان منع ڪري ته ان کان رڪجي وڃو. ۽ توهان الله تعالى کان ڊڄو. بيشڪ الله تعالى سخت عذاب ڏيندڙ آهي.
— عبدالسلام ڀُٽولِلْفُقَرَاۗءِ الْمُهٰجِرِيْنَ الَّذِيْنَ اُخْرِجُوْا مِنْ دِيَارِهِمْ وَاَمْوَالِهِمْ يَبْتَغُوْنَ فَضْلًا مِّنَ اللّٰهِ وَرِضْوَانًا وَّيَنْصُرُوْنَ اللّٰهَ وَرَسُوْلَهٗ ۭ اُولٰۗىِٕكَ هُمُ الصّٰدِقُوْنَ 8ۚ
(۽ اهو مال) هجرت ڪندڙ مسڪينن جي لاءِ (به) آهي، جن کي پنھنجي گهرن مان ڪڍي سندن مال کان محروم ڪيو ويو آهي. هُو ته الله تعالى جي مھرباني ۽ رضامندي چاهين ٿا ۽ الله تعالى ۽ سندس رسول (ﷺ) جي حمايت ۾ ڄمي بيٺا آهن. اهي ئي سچائي واري رستي تي هلڻ وارا ماڻهو آهن.
— عبدالسلام ڀُٽووَالَّذِيْنَ تَبَوَّؤُ الدَّارَ وَالْاِيْـمَانَ مِنْ قَبْلِهِمْ يُـحِبُّوْنَ مَنْ هَاجَرَ اِلَيْهِمْ وَلَا يَجِدُوْنَ فِيْ صُدُوْرِهِمْ حَاجَةً مِّمَّآ اُوْتُوْا وَيُؤْثِرُوْنَ عَلٰٓي اَنْفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ ڵ وَمَنْ يُّوْقَ شُحَّ نَفْسِهٖ فَاُولٰۗىِٕكَ هُمُ الْمُفْلِحُوْنَ 9ۚ
۽ (اهو مال) اُنهن انصاري ماڻهن لاءِ به آهي جيڪي هجرت ڪندڙ (مھاجرن) کان اڳ ئي ايمان آڻي هن اسلامي حڪومت ۾ رهائش اختيار ڪري چڪا هئا. هي ماڻهو هجرت ڪندڙ (مھاجرن) سان وڏي محبت رکندا آهن ۽ جيڪو ڪجهه هجرت ڪندڙ (مھاجرن) کي ڏنو ويو، اُن تي هنن (انصارين) جي دل نه ڏکندي آهي (بلڪه) هو ته پنھنجي ذات تي ٻين کي ترجيح ڏيندا آهن توڙي جو هو خود به ضرورت مند هوندا آهن. (درحقيقت) جيڪي ماڻهو تنگ نظري (يا مال جي حرص) کان بچايا ويا، سي ئي ڪاميابي حاصل ڪندڙ آهن.
— عبدالسلام ڀُٽووَالَّذِيْنَ جَاۗءُوْ مِنْۢ بَعْدِهِمْ يَقُوْلُوْنَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَلِاِخْوَانِنَا الَّذِيْنَ سَبَقُوْنَا بِالْاِيْـمَانِ وَلَا تَجْعَلْ فِيْ قُلُوْبِنَا غِلًّا لِّلَّذِيْنَ اٰمَنُوْا رَبَّنَآ اِنَّكَ رَءُوْفٌ رَّحِيْمٌ ۧ10
۽ هي مال انهن ماڻهن لاءِ به آهي جيڪي مھاجرن ۽ انصارين کان پوءِ (مديني جي رياست ۾) ايمان جي حيثيت ۾ داخل ٿيا ۽ چون ٿا ته: اي اسان جا پالڻھار! اسان کي ۽ اسان جي انهن ڀائرن کي معاف فرماءِ جيڪي اسان کان اڳ ايمان آڻي چڪا آهن ۽ اسان جي دلين ۾ مؤمنن جي لاءِ ڪوبه ساڙ نه رکجانءِ. اي اسان جا پالڻھار! بيشڪ تون وڏو نرمي ڪندڙ ۽ وڏو رحم ڪندڙ آهين.
— عبدالسلام ڀُٽواَلَمْ تَرَ اِلَى الَّذِيْنَ نَافَقُوْا يَقُوْلُوْنَ لِاِخْوَانِهِمُ الَّذِيْنَ كَفَرُوْا مِنْ اَهْلِ الْكِتٰبِ لَىِٕنْ اُخْرِجْتُمْ لَنَخْرُجَنَّ مَعَكُمْ وَلَا نُطِيْعُ فِيْكُمْ اَحَدًا اَبَدًا ۙ وَّاِنْ قُوْتِلْتُمْ لَنَنْصُرَنَّكُمْ ۭ وَاللّٰهُ يَشْهَدُ اِنَّهُمْ لَكٰذِبُوْنَ 11
ڇا تو نه ڏٺو ته هي منافق ماڻهو پنھنجي ڪافر اهل ڪتاب ڀائرن کي چون ٿا ته جيڪڏهن توهان کي هتان (مديني) مان ڪڍيو ويو ته اسان به توهان سان گڏ نڪرنداسين ۽ اوهان جي خلاف ڪنھن جو به چيو نه مڃينداسين ۽ جيڪڏهن توهان سان ويڙهه ڪئي وئي ته اسان توهان جي ضرور مدد ڪنداسين پر الله تعالى گواهي ڏي ٿو ته هي (منافق) ڪوڙا آهن.
— عبدالسلام ڀُٽولَىِٕنْ اُخْرِجُوْا لَا يَخْرُجُوْنَ مَعَهُمْ ۚ وَلَىِٕنْ قُوْتِلُوْا لَا يَنْصُرُوْنَهُمْ ۚ وَلَىِٕنْ نَّصَرُوْهُمْ لَيُوَلُّنَّ الْاَدْبَارَ ۣ ثُـمَّ لَا يُنْصَرُوْنَ 12
جيڪڏهن هي (يھودي) هتان ڪڍيا ويا ته هي منافق انهن سان گڏ ڪڏهن به نه نڪرندا ۽ جيڪڏهن انهن سان ويڙهه ڪئي وئي ته هي (منافق) ماڻهو اُنهن جي (ڪابه) مدد نه ڪندا پر جيڪڏهن هي اُنهن جي مدد ڪندا به ته (هي وچ ۾ گوهي هڻي) پُٺي ڏئي ڀڄندا ۽ پوءِ انهن جي ڪٿان به مدد نه ڪئي ويندي.
— عبدالسلام ڀُٽولَاَانْتُمْ اَشَدُّ رَهْبَةً فِيْ صُدُوْرِهِمْ مِّنَ اللّٰهِ ۭ ذٰلِكَ بِاَنَّهُمْ قَوْمٌ لَّا يَفْقَهُوْنَ 13
(اي مسلمانو!) انهن (منافقن) جي دلين ۾ الله تعالى کان وڌيڪ توهان جي دهشت ويٺل آهي. اهو ان ڪري آهي جو هي ماڻهو سمجهه نٿا رکن.
— عبدالسلام ڀُٽولَا يُقَاتِلُوْنَكُمْ جَمِيْعًا اِلَّا فِيْ قُرًى مُّحَصَّنَةٍ اَوْ مِنْ وَّرَاۗءِ جُدُرٍ ۭ بَاْسُهُمْ بَيْنَهُمْ شَدِيْدٌ ۭ تَحْسَبُهُمْ جَمِيْعًا وَّقُلُوْبُهُمْ شَتّٰى ۭ ذٰلِكَ بِاَنَّهُمْ قَوْمٌ لَّا يَعْقِلُوْنَ ۚ14
هي ماڻهو توهان سان متحد ٿي (کليل ميدان ۾) جنگ نه ڪري سگهندا. هي ته قلعن ۾ ويھي يا ڀتين پويان (ڊڄڻن ماڻهن وانگر) وڙهندا. توهان سمجهو ٿا ته هي سڀ پاڻ ۾ گڏ آهن حالانڪه انهن جون دليون هڪ ٻئي کان الڳ الڳ (۽ وڙهيل) آهن. اهو ان ڪري آهي جو هي ماڻهو عقل کان ڪم نٿا وٺن.
— عبدالسلام ڀُٽوكَمَثَلِ الَّذِيْنَ مِنْ قَبْلِهِمْ قَرِيْبًا ذَاقُوْا وَبَالَ اَمْرِهِمْ ۚ وَلَهُمْ عَذَابٌ اَلِيْمٌ ۚ15
انهن (منافقن) جو مثال انهن (مڪي جي مشرڪن ۽ يھودي قبيلي بنو قينقاع جي ماڻهن) وانگر آهي جن ٿورو اڳ (بدر جي ميدان ۽ مديني مان نيڪالي جي صورت ۾) پنھنجي عمل جي سزا چکي آهي ۽ انهن لاءِ (وڌيڪ) تڪليف وارو عذاب آهي.
— عبدالسلام ڀُٽوكَمَثَلِ الشَّيْطٰنِ اِذْ قَالَ لِلْاِنْسَانِ اكْفُرْ ۚ فَلَمَّا كَفَرَ قَالَ اِنِّىْ بَرِيْۗءٌ مِّنْكَ اِنِّىْٓ اَخَافُ اللّٰهَ رَبَّ الْعٰلَمِيْنَ 16
انهن جو مثال شيطان وانگر آهي جڏهن هو ڪنھن ماڻهوءَ کي چوندو آهي ته ڪفر ڪر، پوءِ جڏهن هو ڪفر ڪندو آهي ته شيطان کيس چوندو آهي ته مان توکان بيزار آهيان (۽ تنھنجي ڪفر سان مان ٻڌل نه آهيان) مان ته خود سڀني جھانن جي پالڻھار کان ڊڄان ٿو.
— عبدالسلام ڀُٽوفَكَانَ عَاقِبَتَهُمَآ اَنَّهُمَا فِي النَّارِ خَالِدَيْنِ فِيْهَا ۭ وَذٰلِكَ جَزٰۗؤُا الظّٰلِمِيْنَ ۧ17
پوءِ ٻنهي (شيطان ۽ ماڻهوءَ) جي پڇاڙي اها ٿي جو هو ٻئي هميشه لاءِ باهه ۾ رهندا، ظالمن جي اها ئي سزا آهي.
— عبدالسلام ڀُٽويٰٓاَيُّهَا الَّذِيْنَ اٰمَنُوا اتَّقُوا اللّٰهَ وَلْتَنْظُرْ نَفْسٌ مَّا قَدَّمَتْ لِغَدٍ ۚ وَاتَّقُوا اللّٰهَ ۭ اِنَّ اللّٰهَ خَبِيْرٌۢ بِـمَا تَعْمَلُوْنَ 18
اي ايمان وارؤ! الله تعالى کان ڊڄو ۽ (توهان مان) هر شخص کي اهو ڏسڻ گهرجي ته هُن سڀاڻي (برپا ٿيندڙ آخرت) جي لاءِ اڳتي ڇا موڪليو آهي؟ الله تعالى کان ڊڄو بيشڪ الله تعالى توهان جي عملن کي خوب ڄاڻي ٿو.
— عبدالسلام ڀُٽووَلَا تَكُوْنُوْا كَالَّذِيْنَ نَسُوا اللّٰهَ فَاَنْسٰـىهُمْ اَنْفُسَهُمْ ۭ اُولٰۗىِٕكَ هُمُ الْفٰسِقُوْنَ 19
توهان اُنهن ماڻهن جھڙا نه ٿجو جن الله تعالى کي وساري ڇڏيو پوءِ (نتيجي ۾) الله تعالى به سندن دلين ۾ غفلت (يعني خود فراموشي) پيدا ڪري ڇڏي. (دراصل) اهي ئي ماڻهو نافرمان آهن.
— عبدالسلام ڀُٽولَا يَسْتَوِيْٓ اَصْـحٰبُ النَّارِ وَاَصْـحٰبُ الْـجَنَّةِ ۭ اَصْـحٰبُ الْـجَنَّةِ هُمُ الْفَاۗىِٕزُوْنَ 20
باهه ۾ وڃڻ وارا ۽ جنت ۾ وڃڻ وارا ٻئي برابر نٿا ٿي سگهن. جنت ۾ وڃڻ وارا ئي ڪاميابي حاصل ڪندڙ آهن.
— عبدالسلام ڀُٽو