072 surah
ھي سورة مَکِّیَّۃٌ آھي . ھِن ۾ 28 آيتون ۽ 2 رڪوع آھن
قُلْ اُوْحِيَ اِلَيَّ اَنَّهُ اسْتَـمَعَ نَفَرٌ مِّنَ الْجِنِّ فَقَالُوْٓا اِنَّا سَمِعْنَا قُرْاٰنًا عَجَبًا 1ۙ
چؤ ته وحي ڪيو ويو آهي مون ڏانهن ته بيشڪ ڪن ڏئي قرآن ٻڌو جماعت هڪ جنن مان پوءِ چيائون ته بيشڪ اسان ٻڌو قرآن عجيب .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري(اي رسولﷺ !) تون چئو ته مون ڏي هن ڳالهه جو وحي ڪيو ويو آهي ته جنن مان هڪ جماعت (مون کان قرآن پڙهندي) ٻڌو. پوءِ (پنهنجي قوم کي وڃي) چيائون ته بيشڪ اسان عجب طرح جو قرآن ٻڌو آهي
— مولانا محمد مدني(اي نبيﷺ!) چؤ ته مون کي وحي جي ذريعي ٻڌايو ويو آهي ته جنن جي هڪ ٽولي (مون کان قرآن) غور سان ٻڌي (پنھنجي قوم کي وڃي) چيو ته: بيشڪ اسان هڪ عجيب قرآن ٻڌو آهي.
— عبدالسلام ڀُٽويَّهْدِيْٓ اِلَى الرُّشْدِ فَاٰمَنَّا بِهٖ ۭ وَلَنْ نُّشْرِكَ بِرَبِّنَآ اَحَدًا 2ۙ
رهنمائي ڪري پيو هدايت ڏانهن پوءِ ايمان آندوسون ان تي ۽ هرگز شريڪ نه بنائينداسون پنهنجي رب سان ڪنهن هڪ کي .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريجو سڌي رستي تي هلڻ جو ڏس ڏئي ٿو ان ڪري اسان ان تي ايمان آندو ۽ اسين پنهنجي پاليندڙ سان ڪنهن کي به شريڪ نه ڪنداسون.
— مولانا محمد مدنيجيڪو سڌو رستو ڏيکاري ٿو، تنھنڪري اسان ان تي ايمان آندو آهي ۽ (هاڻي) اسان ڪڏهن به پنھنجي پالڻھار سان ڪنھن کي شريڪ نه ڪنداسين.
— عبدالسلام ڀُٽووَّاَنَّهٗ تَعٰلٰى جَدُّ رَبِّنَا مَا اتَّخَذَ صَاحِبَةً وَّلَا وَلَدًا 3ۙ
۽ تحقيق شان هي آهي ته مٿاهون ٿيو شان اسان جي رب جو نه رکيائين زال ۽ نه اولاد .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ (بيان ڪيائون ته) اسان جي پاليندڙ جو شان مٿي آهي (جو) نه ڪنهن کي (پنهنجي) زال ۽ نه ڪنهن کي (پنهنجو) اولاد بنايو اٿس.
— مولانا محمد مدني۽ (اهو به چيو ته) بيشڪ اسان جي پالڻھار جو شان ته انتھائي بلند آهي. هن نه ڪنھن کي زال بڻايو آهي ۽ نه ئي پُٽ ٺاهيو آهي.
— عبدالسلام ڀُٽووَّاَنَّهٗ كَانَ يَقُوْلُ سَفِيْهُنَا عَلَي اللّٰهِ شَطَطًا 4ۙ
۽ تحقيق شان هي آهي ته چوندا هئا بي وقوف اسان مان الله تي ناجائز ڳالهه .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ اسان مان بيوقوف شخص الله تي حد کان لنگهيل ڳالهه مڙهيندو هو.
— مولانا محمد مدنيبيشڪ اسان مان ئي ڪن بيوقوفن الله تعالى جي لاءِ بيھوده ڳالهيون ٺاهيون آهن.
— عبدالسلام ڀُٽووَّاَنَّا ظَنَنَّآ اَنْ لَّنْ تَقُوْلَ الْاِنْسُ وَالْجِنُّ عَلَي اللّٰهِ كَذِبًا 5ۙ
۽ بلاشڪ اسان گمان ڪيو هو ته هرگز نه چوندا انسان ۽ جن الله تي ڪوڙ .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ اسان خيال ڪيو هو ته انسان ۽ جن الله تي ڪوڙ ڪڏهن به نه چوندا.
— مولانا محمد مدنياسان اهو سمجهندا هئاسين ته انسان ۽ جن الله تعالى جي باري ۾ ڪڏهن به ڪوڙ نه ڳالهائيندا آهن.
— عبدالسلام ڀُٽووَّاَنَّهٗ كَانَ رِجَالٌ مِّنَ الْاِنْسِ يَعُوْذُوْنَ بِرِجَالٍ مِّنَ الْجِنِّ فَزَادُوْهُمْ رَهَقًا 6ۙ
۽ بلاشڪ هئا مرد انسانن مان پناهه وٺن پيا مردن سان جنن سان پوءِ وڌايائون انهن ۾ غرور .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ ماڻهن مان ڪيترا مرد جنن جي مردن جي پناهه وٺندا هئا پوءِ انهن (ماڻهن) هنن (جنن) جي هيڪاري سرڪشي وڌائي ڇڏي
— مولانا محمد مدنيبيشڪ انسانن مان ڪيترائي ماڻهو جنن جي پناهه وٺندا هئا. تنھن ڪري اسان جي ماڻهن (يعني جنن) جي مغروري اڃا به وڌي وئي.
— عبدالسلام ڀُٽووَّاَنَّهُمْ ظَنُّوْا كَـمَا ظَنَنْتُمْ اَنْ لَّنْ يَّبْعَثَ اللّٰهُ اَحَدًا 7ۙ
۽ بلاشڪ انهن گمان ڪيو جيئن گمان ڪيو اوهان ته هرگز نه موڪليندو الله ڪنهن هڪ کي .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ انهن (ماڻهن) خيال ڪيو هو جيئن اوهان (جنن) خيال ڪيو آهي ته الله ڪنهن کي پيغمبر ڪري نه موڪليندو
— مولانا محمد مدنياسان جي ماڻهن وانگر انسانن به اهو گمان ڪيو هو ته الله تعالى ڪڏهن به ڪنھن کي رسول بنائي نه موڪليندو.
— عبدالسلام ڀُٽووَّاَنَّا لَمَسْنَا السَّمَاۗءَ فَوَجَدْنٰهَا مُلِئَتْ حَرَسًا شَدِيْدًا وَّشُهُبًا 8ۙ
۽ بيشڪ اسان جاچڻ گهريو آسمان کي پوءِ لڌوسون ان کي ڀريو ويو چوڪيءَ سخت سان ۽ اُمڙن سان .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ اسان آسمان کي جاچيو پوءِ ان کي ڏٺوسون ته سخت چوڪيدارن ۽ شعلن سان ڀريو پيو آهي.
— مولانا محمد مدنياسان آسمان کي (چڱي طرح) جاچي ڏٺوسين ته هو سخت پھريدارن ۽ شعلن سان ٽمٽار ٿيو پيو هو.
— عبدالسلام ڀُٽووَّاَنَّا كُنَّا نَقْعُدُ مِنْهَا مَقَاعِدَ لِلسَّمْعِ ۭ فَـمَنْ يَّسْتَمِعِ الْاٰنَ يَجِدْ لَهٗ شِهَابًا رَّصَدًا 9ۙ
۽ بلاشڪ اسين ويٺاسين ٿي ان مان جاين ۾ ٻڌڻ لاءِ پوءِ جيڪو ڪن ڏئي ٻڌندو هينئر ته لهندو پنهنجي لاءِ اُمڙ انتظار ڪندڙ .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ (اڳي) اسين آسمان جي (گهڻن) رستن تي ٻڌڻ لاءِ ويهندا هئاسون پوءِ هاڻي جيڪو ٻڌڻ گهري ٿو سو پاڻ لاءِ تيار ٿيل شعلو ڏسي ٿو.
— مولانا محمد مدنيبيشڪ اسان پھريان آسمان جي ڪيترين ئي جڳھن تي (ڪن ڏيئي) ٻڌڻ لاءِ ويھي رهندا هئاسين پر هاڻي (اهو حال آهي ته) اسان مان جيڪو به ڪن ڏئي ٻڌڻ جي ڪوشش ڪري ٿو ته هڪ اُماڙيءَ وارو تارو (اڳ ئي) اسان ڏانھن اچڻ لاءِ تيار هوندو آهي.
— عبدالسلام ڀُٽووَّاَنَّا لَا نَدْرِيْٓ اَشَرٌّ اُرِيْدَ بِمَنْ فِي الْاَرْضِ اَمْ اَرَادَ بِهِمْ رَبُّهُمْ رَشَدًا ۙ10
۽ بيشڪ اسين نه ٿا ڄاڻون ته ڇا برائي جو ارادو ڪيو ويو زمين وارن سان يا ارادو ڪيو انهن سان سندن رب هدايت جو .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ اسين نه ٿا ڄاڻون ته زمين وارن سان بڇڙائي جو ارادو ڪيو ويو آهي يا سندن پاليندڙ انهن کي رستي تي آڻڻ جو ارادو ڪيو آهي.
— مولانا محمد مدني(اها حالت ڏسي) اسان کي سمجهه ۾ نٿو اچي ته زمين وارن سان ڪو برو حشر ٿيڻ وارو آهي يا کين سندن پالڻھار سڌي رستي تي آڻڻ جو ارادو ڪيو آهي.
— عبدالسلام ڀُٽووَّاَنَّا مِنَّا الصّٰلِحُوْنَ وَمِنَّا دُوْنَ ذٰلِكَ ۭ كُنَّا طَرَاۗىِٕقَ قِدَدًا ۙ11
۽ بلاشڪ اسان مان ڪي صالح آهن ۽اسان مان ڪجهه ان کان سواءِ آهن هئاسون رستا مختلف .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ اسان مان ڪي چڱا آهن ۽ اسان مان ڪي ٻي طرح جا آهن. ڇو ته اسين مختلف طريقن تي آهيون.
— مولانا محمد مدنياسان مان ڪجهه ماڻهو نيڪ آهن ۽ ڪجهه وري اُنهن کان مختلف آهن ۽ اسان مختلف مسلڪن (يعني طريقن) ۾ ورهايل آهيون.
— عبدالسلام ڀُٽووَّاَنَّا ظَنَنَّآ اَنْ لَّنْ نُّعْجِزَ اللّٰهَ فِي الْاَرْضِ وَلَنْ نُّعْجِزَهٗ هَرَبًا ۙ12
۽ بلاشڪ گمان ڪيو هو اسان هي ته هرگز عاجز نه ڪنداسون الله کي زمين ۾ ۽ هرگز عاجز نه ڪنداسون ان کي ڀڄڻ سان .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ اسان هي خيال ڪيو آهي ته اسين الله کي زمين ۾ ڪڏهن به ٿڪائي نه سگهنداسون ۽ نه ڪي ڀڄي ڪڏهن ان کي ٿڪائي سگهنداسون.
— مولانا محمد مدنيبيشڪ اسان اهوئي سمجهندا هئاسين ته اسان الله تعالى کي زمين ۾ ڪڏهن به بي وس نٿا ڪري سگهون ۽ نه ان کان ڀڄي کيس ٿڪائي سگهون ٿا.
— عبدالسلام ڀُٽووَّاَنَّا لَمَّا سَمِعْنَا الْهُدٰٓى اٰمَنَّا بِهٖ ۭ فَـمَنْ يُّؤْمِنْۢ بِرَبِّهٖ فَلَا يَخَافُ بَخْسًا وَّلَا رَهَقًا ۙ13
۽ بلاشڪ اسان جڏهن ٻڌو هدايت کي ته ايمان آندوسون ان تي پوءِ جيڪو ايمان آڻيندو پنهنجي رب تي پوءِ نه ڊپ ڪندو ڪنهن ڪميءَ جو ۽ نه زيادتيءَ جو .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ اسان جڏهن رستي تي هلڻ جي ڳالهه ٻڌي تڏهن ان تي ايمان آندوسون. پوءِ جيڪو پنهنجي پاليندڙ تي ايمان آڻيندو سو نه ڪنهن نقصان کان ۽ نه ڪنهن ظلم کان ڊڄندو.
— مولانا محمد مدنيبيشڪ جڏهن اسان هدايت جي ڳالهه ٻڌي ته اُن تي (فوراً) ايمان آندو پوءِ جيڪو به پنھنجي پالڻھار تي ايمان آڻيندو ته هو ڪنھن به زيادتي (۽ ظلم) کان نه ڊڄندو.
— عبدالسلام ڀُٽووَّاَنَّا مِنَّا الْمُسْلِمُوْنَ وَمِنَّا الْقٰسِطُوْنَ ۭ فَـمَنْ اَسْلَمَ فَاُولٰۗىِٕكَ تَحَرَّوْا رَشَدًا 14
۽ بيشڪ اسان مان ڪي مسلمان آهن ۽ اسان مان ڪي ظالم آهن پوءِ جنهن اسلام قبول ڪيو پوءِ انهن طلب ڪئي هدايت .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ اسان مان ڪجهه فرمانبردار آهن ۽ اسان مان ڪجهه بي انصاف آهن. پوءِ جيڪي فرمانبردار ٿيا تن سڌو رستو ڳولي ورتو.
— مولانا محمد مدنياسان مان ڪي مسلمان آهن ته ڪي وري نافرمان. پوءِ جيڪي مسلمان آهن (حقيقت ۾) انهن ئي سڌو رستو ڳولي ورتو آهي.
— عبدالسلام ڀُٽووَاَمَّا الْقٰسِطُوْنَ فَكَانُوْا لِجَهَنَّمَ حَطَبًا ۙ15
۽ پر ظالم پوءِ بنجندا جهنم جو ٻارڻ .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ بي انصاف جهنم جون ڪاٺيون ٿيندا.
— مولانا محمد مدنيباقي جيڪي نافرمان آهن سي ته جھنم جو ٻارڻ ٿيندا.
— عبدالسلام ڀُٽووَّاَنْ لَّوِ اسْتَــقَامُوْا عَلَي الطَّرِيْقَةِ لَاَسْقَيْنٰهُمْ مَّاۗءً غَدَقًا ۙ16
۽ هي ته جيڪڏهن استقامت ڪن ها حق جي واٽ تي ته البته پياريون ها انهن کي پاڻي گهڻو .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ (اي رسولﷺ!) جيڪڏهن ماڻهو رستي تي سڌا ٿي هلن ها ته اسين کين گهڻو پاڻي پياريون ها
— مولانا محمد مدني(اي نبيﷺ!) جيڪڏهن هي ماڻهو سڌي رستي تي ثابت قدمي سان هلن ها ته اسان انهن کي خوب سيراب ڪري ڇڏيون ها.
— عبدالسلام ڀُٽولِّنَفْتِنَهُمْ فِيْهِ ۭ وَمَنْ يُّعْرِضْ عَنْ ذِكْرِ رَبِّهٖ يَسْلُكْهُ عَذَابًا صَعَدًا ۙ17
تانته آزمايون انهن کي ان ۾ ۽ جيڪو منهن موڙيندو پنهنجي رب جي ذڪر کان ته داخل ڪندو ان کي سخت عذاب ۾ .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري(هن لاءِ) ته ان ۾ سندن امتحان ڪريون ۽ جيڪو به پاليندڙ جي يادگيريءَ کان منهن موڙيندو تنهن کي الله سخت عذاب ۾ ڦاسائيندو.
— مولانا محمد مدنيته جيئن (خوشحاليءَ ۾ به) انهن جي آزمائش ڪريون ها ۽ جيڪو به پنھنجي پالڻھار جي ذڪر کان منھن موڙيندو ته ان کي الله تعالى (زندگيءَ ۾ ئي) وڏي عذاب ۾ مبتلا ڪري ڇڏيندو.
— عبدالسلام ڀُٽووَّاَنَّ الْمَسٰجِدَ لِلّٰهِ فَلَا تَدْعُوْا مَعَ اللّٰهِ اَحَدًا ۙ18
۽ بلاشڪ مسجدون الله جون آهن پوءِ نه عبادت ڪيو الله سان گڏ ڪنهن هڪ جي .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ بيشڪ سجدي ڪرڻ جون جايون الله جي (عبادت) لاءِ آهن پوءِ اوهين الله سان گڏ ڪنهن کي به نه سڏيو.
— مولانا محمد مدنيبيشڪ مسجدون الله تعالى جون آهن سو انهن ۾ الله تعالى سان گڏ ٻئي ڪنھن کي به نه پڪاريو.
— عبدالسلام ڀُٽووَّاَنَّهٗ لَمَّا قَامَ عَبْدُ اللّٰهِ يَدْعُوْهُ كَادُوْا يَكُوْنُوْنَ عَلَيْهِ لِبَدًا ۉ 19
۽ تحقيق شان هي آهي ته جڏهن بيٺو الله جو ٻانهو عبادت ڪري پيو ان جي ته ويجها ٿيا جو هجن ان تي ڳاٽ ڪندڙ .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ جڏهن الله جو ٻانهون بيٺو ته الله کي سڏي ته اهي (ڪافر) مٿس ميڙ ڪري ڪِرڻ تي هئا.
— مولانا محمد مدني۽ بيشڪ جڏهن الله تعالى جو ٻانهو کيس پُڪارڻ لاءِ اُٿي بيٺو ته ماڻهو مٿس اچي گهيرو ڪرڻ لڳا (ته جيئن هو الله تعالى کي نه پڪاري)
— عبدالسلام ڀُٽوقُلْ اِنَّـمَآ اَدْعُوْا رَبِّيْ وَلَآ اُشْرِكُ بِهٖٓ اَحَدًا 20
فرماءِ ته آءُ رڳو عبادت ڪيان ٿو پنهنجي رب جي ۽ نه ٿو شريڪ ڪيان ان سان ڪنهن هڪ کي .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري(اي رسولﷺ!) چئو ته آءُ رڳوپنهنجي پاليندڙ کي سڏيان ٿو ۽ ڪنهن کي به ان سان شريڪ نه ٿو ڪريان.
— مولانا محمد مدنيچؤ ته مان ته رڳو پنھنجي پالڻھار کي ئي پُڪاريندس ۽ اُن سان گڏ ڪنھن کي به شريڪ نه ڪندس.
— عبدالسلام ڀُٽو