058 surah
ھي سورة مَدَنِیَّۃٌ آھي . ھِن ۾ 22 آيتون ۽ 3 رڪوع آھن
قَدْ سَمِعَ اللّٰهُ قَوْلَ الَّتِيْ تُجَادِلُكَ فِيْ زَوْجِهَا وَتَشْـتَكِيْٓ اِلَى اللّٰهِ ڰ وَاللّٰهُ يَسْمَعُ تَحَاوُرَكُمَا ۭ اِنَّ اللّٰهَ سَمِيْعٌۢ بَصِيْرٌ 1
تحقيق ٻڌو الله قول ان جو جيڪا تڪرار ڪري پئي توسان پنهنجي مڙس جي باري ۾ ۽ شڪايت ڪري پئي الله وٽ ۽ الله ٻڌي پيو اوهان جي هڪ ٻئي سان ڳالهائڻ کي بيشڪ الله ٻڌندڙ ڏسندڙ آهي .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري(اي رسول) الله ان زال جي ڳالهه ٻڌي ورتي جا پنهنجي مڙس جي معاملي ۾ توسان جهڳڙو ڪري ٿي ۽ الله جي اڳيان پنهنجو ڏک بيان ڪري ٿي ۽ الله اوهان ٻنهي جو پاڻ ۾ ڳالهائڻ ٻولهائڻ ٻڌي ٿو. بيشڪ الله ٻڌندڙ ڏسندڙ آهي.
— مولانا محمد مدنيبيشڪ الله تعالى اُن عورت جو مسئلو ٻڌي ورتو جيڪا توسان پنھنجي مڙس جي باري ۾ تڪرار ڪري رهي هئي ۽ الله تعالى جي اڳيان هُو پنهنجو ڏکڙو بيان ڪري رهي هئي ۽ الله تعالى توهان ٻنهي جي گفتگو ٻڌي رهيو هو. بيشڪ الله تعالى وڏو ٻڌندڙ ۽ ڏسندڙ آهي.
— عبدالسلام ڀُٽواَلَّذِيْنَ يُظٰهِرُوْنَ مِنْكُمْ مِّنْ نِّسَاۗىِٕــهِمْ مَّا هُنَّ اُمَّهٰتِهِمْ ۭ اِنْ اُمَّهٰتُهُمْ اِلَّا اڿ وَلَدْنَهُمْ ۭ وَاِنَّهُمْ لَيَقُوْلُوْنَ مُنْكَرًا مِّنَ الْقَوْلِ وَزُوْرًا ۭ وَاِنَّ اللّٰهَ لَعَفُوٌّ غَفُوْرٌ 2
اهي ٻانها جيڪي ظهار ڪن ٿا اوهان مان پنهنجين زالن کان ناهن اهي مائرون انهن جون، ناهن مائرون انهن جون مگر جن ڄڻيو انهن کي ۽ بيشڪ اهي البته چون ٿا هڪ ناپسند ڪيل قول ۽ ڪوڙ ۽ بيشڪ الله البته معاف ڪندڙ بخشڻهار آهي .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري(اي مسلمانو!) جيڪي اوهان مان پنهنجين زالن کي پاڻ تي مائرن جهڙو ڪن ٿا سو اُهي (زالون) انهن جون مائرون نه ٿيون ٿين. سندن مائرون رڳيون اهي آهن جن کين ڄڻيو آهي. ۽اهي ناپسند ڳالهه ۽ ڪوڙ چون ٿا ۽ بيشڪ الله گهڻو معاف ڪندڙ وڏو بخشڻ وارو آهي.
— مولانا محمد مدنيتوهان مان جيڪي ماڻهو پنھنجي گهر وارين کي پاڻ لاءِ ماءُ جھڙو چئي ويھن ته درحقيقت هو گهر واريون انهن جون مائرون نٿيون ٿين. انهن جون مائرون صرف اهي ئي آهن جن کين ڄڻيو آهي. بيشڪ اهڙو ٻول ڳالهائڻ وارا ڪوڙ ۽ ناپسنديده ڳالهه چون ٿا. بيشڪ الله تعالى وڏو درگذر ڪندڙ ۽ وڏو معاف ڪندڙ آهي.
— عبدالسلام ڀُٽووَالَّذِيْنَ يُظٰهِرُوْنَ مِنْ نِّسَاۗىِٕهِمْ ثُـمَّ يَعُوْدُوْنَ لِمَا قَالُوْا فَتَحْرِيْرُ رَقَبَةٍ مِّنْ قَبْلِ اَنْ يَّـتَـمَاۗسَّا ۭ ذٰلِكُمْ تُوْعَظُوْنَ بِهٖ ۭ وَاللّٰهُ بِـمَا تَعْمَلُوْنَ خَبِيْرٌ 3
۽ اهي ٻانها جو ظهار ڪن ٿا پنهنجين زالن کان ان کان پوءِ موٽن ٿا ان جي لاءِ جو چيائون پوءِ آزاد ڪرڻ آهي ٻانهي جو ان کان اڳي جو هٿ لڳائن اهو نصيحت ڪيا وڃو ٿا ان سان ۽ الله جيڪي ڪيو ٿا ان جي خبر رکندڙ آهي .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ جي پنهنجين زالن کي پاڻ تي مائرن جهڙو ڪن ٿا وري جيڪي چيو اٿن ان کانپوءِ (پوءِ تي) موٽن ٿا (انهن تي) هڪ ٻئي کي هٿ لائڻ کان اڳي هڪ غلام آزاد ڪرڻو آهي. هن (حڪم) سان اوهان کي نصيحت ڪئي وڃي ٿي ۽ الله اوهان جي عملن جي پوري خبر رکندڙ آهي.
— مولانا محمد مدني۽ جيڪي ماڻهو پنھنجي گهر وارين کي پاڻ لاءِ ماء چئي ويھن پوءِ ان غلطي تان هٿ کڻن ته هاڻي (مڙس کي) زال سان قرب ونڊڻ کان اڳ هڪ غلام آزاد ڪرڻ (واجب) آهي. ان حڪم جي ذريعي توهان کي نصيحت ڪئي وڃي ٿي ۽ توهان جيڪو به عمل ڪريو ٿا الله تعالى کي ان جي خوب خبر آهي.
— عبدالسلام ڀُٽوفَـمَنْ لَّمْ يَجِدْ فَصِيَامُ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَيْنِ مِنْ قَبْلِ اَنْ يَّتَمَـاۗسَّا ۚ فَـمَنْ لَّمْ يَسْتَطِعْ فَاِطْعَامُ سِـتِّيْنَ مِسْكِيْنًا ۭ ذٰلِكَ لِتُؤْمِنُوْا بِاللّٰهِ وَرَسُوْلِهٖ ۭ وَتِلْكَ حُدُوْدُ اللّٰهِ ۭ وَلِلْكٰفِرِيْنَ عَذَابٌ اَلِيْمٌ 4
پوءِ جنهن نه لڌو پوءِ روزو رکڻ ٻن مهينن لاڳيتن جو آهي ان کان اڳي جو هٿ لڳائن پوءِ جيڪو نه ٿو ڪري سگهي پوءِ طعام کارائڻ آهي سٺ مسڪينن کي اهو تانته ايمان آڻيو الله تي ۽ ان جي رسول تي ۽ اهي الله جون حدون آهن ۽ ڪافرن جي لاءِ عذاب دردناڪ آهي .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريپوءِ جو (شخص ٻانهون) نه لهي ته (ان تي) هڪ ٻئي کي هٿ لائڻ کان اڳي لڳاتار ٻن مهينن جا روزا آهن. پوءِ جو (هي به) نه ڪري سگهي ته (ان تي) سٺ مسڪينن جو کاڌو کارائڻو آهي. هي (حڪم) هن لاءِ آهي ته اوهين الله ۽ سندس رسول جا تابعدار ٿي رهو. ۽ اهي الله جون (مقرر ڪيل) حدون آهن ۽ ڪافرن لاءِ دردناڪ عذاب آهي.
— مولانا محمد مدنيپر جيڪو ماڻهو غلام آزاد ڪرڻ جي طاقت نٿو رکي ته هُو قرب ونڊڻ کان اڳ ٻه مھينا لڳاتار روزا رکي. پر جيڪڏهن کيس ان جي به طاقت نه آهي ته پوءِ سَٺ مسڪينن کي کاڌو کارائي. اهو حڪم ان لاءِ آهي ته جيئن توهان الله تعالى ۽ سندس رسول (ﷺ) تي پُختو ايمان آڻيو. ۽ (هي ڳالهه به چڱي طرح ٻڌي وٺو ته) اهي الله تعالى جون مقرر ڪيل حدون آهن، انهن حدن جي ڀڃڪڙي نه ڪريو ۽ خلاف ورزي ڪندڙن لاءِ دردناڪ عذاب آهي.
— عبدالسلام ڀُٽواِنَّ الَّذِيْنَ يُحَاۗدُّوْنَ اللّٰهَ وَرَسُوْلَهٗ كُبِتُوْا كَــمَا كُبِتَ الَّذِيْنَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَقَدْ اَنْزَلْنَآ اٰيٰتٍۢ بَيِّنٰتٍ ۭ وَلِلْكٰفِرِيْنَ عَذَابٌ مُّهِيْنٌ 5ۚ
بيشڪ اهي ٻانها جيڪي مخالفت ڪن ٿا الله جي ۽ ان جي رسول جي ذليل ڪيا ويا جيئن ذليل ڪيا ويا اهي جيڪي انهن کان اڳي هئا ۽ تحقيق نازل ڪيون اسان آيتون چٽيون ۽ ڪافرن جي لاءِ خوارڪندڙ عذاب آهي .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريبيشڪ جيڪي الله ۽ سندس رسول جي مخالفت ڪن ٿا اهي خوار ٿيندا جيئن اهي خوار ٿيا جي کانئن اڳ هئا ۽ بيشڪ اسان ته پڌرا حڪم نازل ڪيا آهن ۽ ڪافرن لاءِ خوار ڪندڙ عذاب آهي (ان ڏينهن خوار ڪندڙ عذاب ٿيندن)
— مولانا محمد مدنيبيشڪ جيڪي ماڻهو الله تعالى ۽ سندس رسول (ﷺ) جي مخالفت ڪن ٿا سي اهڙا ته ذليل ۽ خوار ٿيندا جيئن انهن کان اڳ مخالفت ڪرڻ وارا ذليل ٿي چُڪا آهن. بيشڪ اسان ته پڌريون آيتون نازل ڪري چڪا آهيون. ڪافرن لاءِ خوار ڪندڙ عذاب آهي.
— عبدالسلام ڀُٽويَوْمَ يَبْعَثُهُمُ اللّٰهُ جَمِيْعًا فَيُنَبِّئُهُمْ بِـمَا عَـمِلُوْا ۭ اَحْصٰىهُ اللّٰهُ وَنَسُوْهُ ۭ وَاللّٰهُ عَلٰي كُلِّ شَيْءٍ شَهِيْدٌ 6ۧ
جنهن ڏينهن اٿاريندو انهن کي الله پوءِ خبر ڏيندو انهن کي ان جي جيڪي ڪيائون ڳڻي رکيو ان کي الله ۽ وساريائون ان کي ۽ الله هر شيءِ تي شاهد آهي .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريجنهن ڏينهن الله انهن سڀني کي جيئرو ڪري اٿاريندو. پوءِ انهن کي سندن عملن جي خبر ڏيندو. الله ان (سندن ڪئي) کي ڳڻي رکيو آهي ۽ انهن ان کي وساري ڇڏيو آهي ۽ الله سڀني شين جي خبر رکندڙ آهي.
— مولانا محمد مدنيالله تعالى جنھن ڏينھن انهن سڀني کي ٻيھر جيئرو ڪري اٿاريندو پوءِ کين سندن عمل ٻڌائيندو. الله تعالى ته انهن جي هر شيءِ کي ڳڻي محفوظ ڪري ڇڏيو آهي. پر هي ماڻهو خود پنهنجن عملن کي وساري ويٺا آهن ۽ الله تعالى هر شيءِ تي گواهه آهي.
— عبدالسلام ڀُٽواَلَمْ تَرَ اَنَّ اللّٰهَ يَعْلَمُ مَا فِي السَّمٰوٰتِ وَمَا فِي الْاَرْضِ ۭ مَا يَكُوْنُ مِنْ نَّجْوٰى ثَلٰثَةٍ اِلَّا هُوَ رَابِعُهُمْ وَلَا خَمْسَةٍ اِلَّا هُوَ سَادِسُهُمْ وَلَآ اَدْنٰى مِنْ ذٰلِكَ وَلَآ اَكْثَرَ اِلَّا هُوَ مَعَهُمْ اَيْنَ مَا كَانُوْا ۚ ثُـمَّ يُنَبِّئُهُمْ بِـمَا عَـمِلُوْا يَوْمَ الْقِيٰمَةِ ۭ اِنَّ اللّٰهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيْمٌ 7
ڇا نه ڏٺو تو ته بيشڪ الله ڄاڻي ٿو اهو جيڪو آسمانن ۾ آهي ۽ جيڪو زمين ۾ آهي نه ٿي هجي ڪا صلاح ٽن جي مگر اهو انهن جو چوٿون آهي ۽ نه پنجن جي مگر اهو انهن جو ڇهون آهي ۽ نه گهٽ ان کان ۽ نه گهڻا مگر اهو انهن سان گڏ آهي جتي به هوندا ان کان پوءِ خبر ڏيندو انهن کي ان جي جيڪو ڪيائون قيامت جي ڏينهن بيشڪ الله هرشيءِ ڄاڻندڙ آهي .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري(اي رسولﷺ!) ڇا تو نه ڏٺو ته جيڪي آسمانن ۾ آهي ۽ جيڪي زمين ۾ آهي، ان کي الله ڄاڻي ٿو. ٽن ڄڻن جي ڳجهي ڳالهه ٻولهه نه ٿيندي پر اُهو انهن ۾ چوٿون هوندو ۽ نه پنجن ڄڻن جي پر اهو انهن ۾ ڇهون هوندو ۽نه ان کان گهٽ ۽ نه (ان کان) وڌ پر اُهو انهن سان گڏ هوندو جتي به هجن. پوءِ الله کين قيامت جي ڏينهن سندن ڪمن جي خبر ڏيندو. بيشڪ الله سڀ ڪنهن شيءِ کي ڄاڻندڙ آهي.
— مولانا محمد مدنيڇا توکي خبر نه آهي ته بيشڪ الله تعالى آسمانن ۽ زمين جي هر شيءِ کي خوب ڄاڻي ٿو. ايئن نٿو ٿي سگهي جو ٽي ماڻهو پاڻ ۾ ويھي ڳجهيون صلاحون ڪن، اُنهن ۾ چوٿون الله تعالى خود موجود نه هجي. يا پنج ماڻهو پاڻ ۾ ڳجهيون صلاحون ڪن، ڇهون انهن ۾ الله تعالى موجود نه هجي. ڳجهيون صلاحون ڪرڻ وارا تعداد ۾ چاهي گهٽ هجن يا وڌيڪ جتي به ويھي صلاحون ڪندا، الله تعالى خود انهن سان گڏ هوندو آهي. پوءِ الله تعالى کين قيامت جي ڏينھن سندن عملن جي باري ۾ ٻڌائيندو. بيشڪ الله تعالى هر شيءِ کان خوب واقف آهي.
— عبدالسلام ڀُٽواَلَمْ تَرَ اِلَى الَّذِيْنَ نُهُوْا عَنِ النَّجْوٰى ثُـمَّ يَعُوْدُوْنَ لِمَا نُهُوْا عَنْهُ وَيَتَنٰجَوْنَ بِالْاِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَمَعْصِيَتِ الرَّسُوْلِ ۡ وَاِذَا جَاۗءُوْكَ حَيَّوْكَ بِـمَا لَمْ يُحَيِّكَ بِهِ اللّٰهُ ۙ وَيَقُوْلُوْنَ فِيْٓ اَنْفُسِهِمْ لَوْلَا يُعَذِّبُنَا اللّٰهُ بِـمَا نَقُوْلُ ۭ حَسْبُهُمْ جَهَنَّمُ ۚ يَصْلَوْنَهَا ۚ فَبِئْسَ الْمَصِيْرُ 8
ڇا نه ڏٺو تو انهن ڏانهن جيڪي روڪيا ويا لڪل وڏي صلاح ڪرڻ کان ان کان پوءِ ورن ٿا ان جي لاءِ جو روڪيا ويا ان کان ۽ وڏو مشورو ڪن ٿا گناهه جو ۽ ظلم جو ۽ رسول جي بي فرماني جو ۽ جڏهن آيا تو وٽ ته مرحبا ڪيائون تنهنجي انهن لفظن سان جو نه مرحبا ڪئي تنهنجي ان سان الله ۽ چون پيا پنهجين دلين ۾ ته ڇو نه ٿو عذاب ڪري اسان کي الله ان جي ڪري جو اسين چئون ٿا ڪافي آهي انهن جي لاءِ جهنم داخل ٿيندا ان ۾ پوءِ بري جاءِ موٽڻ جي آهي .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريڇا تو انهن ڏي نه ڏٺو جن کي ڳجهين ڳالهين ٻولهين ڪرڻ کان روڪيو ويو پوءِ اُهي جنهن ڳالهه کان جهليا ويا ان کي موٽي ڪن ٿا ۽ پاڻ ۾ گناه ۽ ظلم ۽ رسول جي نافرماني ڪرڻ جون ڳجهيون ڳالهيون ڪن ٿا. ۽جڏهن تو وٽ اچن ٿا ته (سلام ڪرڻ مهل) توکي ان (لفظ) سان دعا ڪن ٿا جنهن سان توکي الله دعا نه ڪئي آهي ۽ پنهنجين دلين ۾ چون ٿا ته جيڪي اسين چئون ٿا ان ڪري الله اسان کي عذاب ڇو نه ٿو ڪري انهن لاءِ دوزخ ڪافي آهي، ان ۾ داخل ٿيندا پوءِ اها موٽڻ جي جاءِ بڇڙي آهي.
— مولانا محمد مدنيڇا توهان انهن ماڻهن کي نه ڏٺو جن کي ڳجهين صلاحن ڪرڻ کان منع ڪيو ويو هو پر پوءِ به هو منع ڪيل ڳالهه کي ورجائين ٿا ۽ گناهه، ظلم ۽ رسول سڳوري جي نافرماني ڪرڻ لاءِ لڪي لڪي صلاحون ڪن ٿا ۽ جڏهن اهي تو وٽ حاضر ٿين ٿا ته اهڙي طريقي جو سلام ڪن ٿا جنھن طريقي جو الله تعالى توتي سلام نه ڪيو آهي ۽ پنھنجي دلين ۾ چون ٿا ته (جيڪڏهن اسان جي سلام جو طريقو غلط هجي ها ته) ان غلط ڳالهه تي الله تعالى عذاب ڇو نٿو نازل ڪري؟ انهن جي لاءِ جھنم ئي ڪافي آهي ۽ هو ان ۾ ئي اڇلايا ويندا. اها انتھائي بُري موٽڻ جي جاءِ آهي.
— عبدالسلام ڀُٽويٰٓاَيُّهَا الَّذِيْنَ اٰمَنُوْٓا اِذَا تَنَاجَيْتُمْ فَلَا تَتَـنَاجَوْا بِالْاِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَمَعْصِيَتِ الرَّسُوْلِ وَتَنَاجَوْا بِالْبِرِّ وَالتَّقْوٰى ۭ وَاتَّقُوا اللّٰهَ الَّذِيْٓ اِلَيْهِ تُحْشَرُوْنَ 9
اي ايمان وارؤ! جڏهن ڪو مشورو ڪيو ته پوءِ نه مشورو ڪيو گناهه جو ۽ ظلم جو ۽ رسول جي بي فرمانيءَ جو ۽ مشورو ڪيو نيڪيءَ جو ۽ پرهيزگاريءَ جو ۽ ڊڄو الله کان جو ان ڏانهن اوهان اٿاريا ويندؤ .
— مولانا محمد ادريس ڏاھرياي ايمان وارؤ! جڏهن اوهين پاڻ ۾ ڳجهي ڳالهه ٻولهه ڪريو ته گناه ۽ حد کان لنگهڻ ۾ رسول جي نافرماني جون ڳجهيون ڳالهيون نه ڪريو ۽ اوهين ڀلائي ۽ پرهيزگاريءَ جون ڳجهيون ڳالهيون ٻولهيون ڪريو ۽ ان الله کان ڊڄو جنهن ڏانهن اوهان کي گڏ ڪيو ويندو.
— مولانا محمد مدنياي ايمان وارؤ! جڏهن به توهان ڳجهيون ڳالهيون ڪريو ته (بهرحال) انهن ۾ گناهه، ظلم ۽ رسول سڳوري جي نافرماني جي ڳالهه شامل نه هجي، بلڪه نيڪي ۽ پرهيزگاري جي ڳالهه ڪندا ڪريو. ان الله کان ڊڄو جنھن ڏانھن توهان سڀني کي گڏ ڪيو ويندو.
— عبدالسلام ڀُٽواِنَّـمَا النَّجْوٰى مِنَ الشَّيْطٰنِ لِيَحْزُنَ الَّذِيْنَ اٰمَنُوْا وَلَيْسَ بِضَاۗرِّهِمْ شَـيْـــــًٔا اِلَّا بِاِذْنِ اللّٰهِ ۭ وَعَلَي اللّٰهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُوْنَ 10
اهو مشورو ته شيطان جي طرفان آهي تانته ڏک ڏئي انهن کي جن ايمان آندو ۽ ناهي نقصان ڏيندڙ انهن کي ڪجهه به مگر الله جي اذن سان ۽ الله تي پوءِ گهرجي ته توڪل ڪن مؤمن .
— مولانا محمد ادريس ڏاھرياها ڳجهي ڳالهه ٻولهه ته شيطان جي طرفان ئي آهي. هن لاءِ ته ايمان وارن کي غمگين ڪري ۽ اها انهن کي ڪجهه به نقصان پهچائڻ واري نه آهي. مگر الله جي حڪم سان ۽ الله تي ته ايمان وارا ڀروسو ڪن.
— مولانا محمد مدنياهڙي طريقي جون ڳجهيون ڳالهيون ڪرڻ ته شيطان جو طريقو آهي ته جيئن مؤمنَ دلگير ٿين. حالانڪه الله تعالى جي اجازت کان سواءِ (شيطان) کين ڪجهه به نقصان نٿو پھچائي سگهي. مؤمنن کي ته رڳو الله تعالى تي ڀروسو ڪرڻ گهرجي.
— عبدالسلام ڀُٽويٰٓاَيُّهَا الَّذِيْنَ اٰمَنُوْٓا اِذَا قِيْلَ لَكُمْ تَفَسَّحُوْا فِي الْمَجٰلِسِ فَافْسَحُوْا يَفْسَحِ اللّٰهُ لَكُمْ ۚ وَاِذَا قِيْلَ انْشُزُوْا فَانْشُزُوْا يَرْفَعِ اللّٰهُ الَّذِيْنَ اٰمَنُوْا مِنْكُمْ ۙ وَالَّذِيْنَ اُوْتُوا الْعِلْمَ دَرَجٰتٍ ۭ وَاللّٰهُ بِـمَا تَعْمَلُوْنَ خَبِيْرٌ 11
اي ايمان وارؤ! جڏهن چيو وڃي اوهان کي ته ڪشادا ٿي ويهو مجلسن ۾ ته پوءِ ڪشادا ٿي ويهو ته ڪشادگي ڪندو الله اوهان جي لاءِ ۽ جڏهن چيو وڃي ته اٿي بيهو ته پوءِ اٿي بيهو بلند ڪندو الله انهن جا جن ايمان آندو اوهان مان ۽ انهن جا جيڪي ڏنا ويا علم درجا ۽ الله ان جي جيڪو ڪيو ٿا خبر رکندڙ آهي .
— مولانا محمد ادريس ڏاھرياي ايمان وارؤ! جڏهن به اوهان کي چيو وڃي ته مجلسن ۾ جاءِ ڪشادي ڪريو تڏهن (ضرورت جيتري) جاءِ ڪشادي ڪريو ته الله اوهان لاءِ ڪشادگي ڪري. ۽ جڏهن به چيو وڃي ته اٿي کڙا ٿيو ته اٿي وڃو ته اوهان مان جن ايمان آندو آهي ۽ جن کي علم ڏنو ويو آهي تن جا الله درجا بلند ڪري. جيڪي اوهين ڪريو ٿا تنهن جي الله خبر رکندڙ آهي.
— مولانا محمد مدنياي ايمان وارؤ! جڏهن توهان کي (ڪنهن مجلس ۾) چيو وڃي ته ويھڻ لاءِ ڪشادگي پيدا ڪريو ته (سوڙها ٿي) ڪشادگي پيدا ڪندا ڪريو ته الله تعالى توهان جي لاءِ ڪشادگي پيدا ڪندو ۽ وري جڏهن توهان کي اٿڻ لاءِ چيو وڃي ته (فوراً) اُٿي ويندا ڪريو ته جيئن اوهان مان جن ايمان آندو آهي ۽ جن کي علم ڏنو ويو آهي تن جا الله تعالى درجا بلند ڪري. توهان جيڪو ڪجهه ڪريو ٿا، الله تعالى کي ان جي خوب خبر آهي.
— عبدالسلام ڀُٽويٰٓاَيُّهَا الَّذِيْنَ اٰمَنُوْٓا اِذَا نَاجَيْتُمُ الرَّسُوْلَ فَقَدِّمُوْا بَيْنَ يَدَيْ نَجْوٰىكُمْ صَدَقَةً ۭ ذٰلِكَ خَيْرٌ لَّكُمْ وَاَطْهَرُ ۭ فَاِنْ لَّمْ تَجِدُوْا فَاِنَّ اللّٰهَ غَفُوْرٌ رَّحِيْمٌ 12
اي ايمان وارا! جڏهن آهستي ڳالهائڻ گهرو رسول سان ته پوءِ اڳي ڏيو پنهنجي آهستي ڳالهائڻ کان پهريان صدقو اهو ڀلو آهي اوهان جي لاءِ ۽ گهڻو پاڪ پوءِ جيڪڏهن نه لهو ته بيشڪ الله بخشڻهار، مهربان آهي .
— مولانا محمد ادريس ڏاھرياي ايمان وارؤ! جڏهن رسول سان ڳجهي ڳالهه ڪرڻ گهرو ته اوهين پنهنجيءَ ڳجهي ڳالهه ڪرڻ کان اڳي پهرين خيرات ڪيو. هي (ڪم) اوهان لاءِ تمام چڱو ۽ تمام سٺو آهي. پوءِ جيڪڏهن اوهان وٽ (خيرات ڪرڻ لاءِ) نه هجي ته الله گهڻو بخشيندڙ نهايت رحم وارو آهي.
— مولانا محمد مدنياي ايمان وارؤ! جڏهن توهان رسول سڳوري سان عليحدگي ۾ ڳالهه ڪرڻ گهرو ته (ڳالهه ڪرڻ کان) پھريائين ڪجهه خيرات ڪڍندا ڪريو. اهو طريقو توهان لاءِ ئي بھتر۽ پاڪيزهه آهي پر جيڪڏهن (خيرات ڪڍڻ لاءِ) ڪجهه به نه آهي ته بيشڪ الله تعالى وڏو معاف ڪندڙ ۽ وڏو رحم ڪندڙ آهي.
— عبدالسلام ڀُٽوءَاَشْفَقْتُمْ اَنْ تُقَدِّمُوْا بَيْنَ يَدَيْ نَجْوٰىكُمْ صَدَقٰتٍ ۭ فَاِذْ لَمْ تَفْعَلُوْا وَتَابَ اللّٰهُ عَلَيْكُمْ فَاَقِيْمُوا الصَّلٰوةَ وَاٰتُوا الزَّكٰوةَ وَاَطِيْعُوا اللّٰهَ وَرَسُوْلَهٗ ۭ وَاللّٰهُ خَبِيْرٌۢ بِـمَا تَعْمَلُوْنَ ۧ13
ڇا اوهان ڊڄو ٿا ته پهريان ڏيو پنهنجي عرض ڪرڻ کان اڳيان صدقا پوءِ جيڪڏهن نه ڪيو اوهان ۽ توبہ قبول ڪرڻ سان موٽيو الله اوهان تي پوءِ قائم ڪيو نماز ۽ ڏيو زڪواة ۽ اطاعت ڪيو الله جي ۽ ان جي رسول جي ۽ الله خبر رکندڙ آهي ان جي جيڪي اوهان ڪيو پيا .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريڇا اوهين پنهنجيءَ ڳجهي ڳالهه ڪرڻ کان اڳي خيراتن ڏيڻ کان ڊڄي ويا. پوءِ جڏهن اوهان(خيرات) نه ڪئي ۽ الله اوهان کي معاف ڪيو تڏهن نماز قائم ڪريو ۽ زڪوات ڏيو ۽ الله ۽ سندس رسول جي تابعداري ڪريو. ۽ جيڪي اوهين ڪريو ٿا تنهن جي الله خبر رکندڙ آهي.
— مولانا محمد مدنيڇا توهان عليحدگي ۾ ڳالهه ڪرڻ کان اڳ خيرات ڪڍڻ کان ڊڄي ويا (ٺيڪ آ) توهان اهو نه ڪري سگهيا. الله تعالى به توهان کي معاف ڪري ڇڏيو. (هاڻي) توهان نماز قائم ڪريو، زڪوات ادا ڪريو ۽ الله تعالى ۽ ان جي رسول سڳوري جي اطاعت ڪريو. توهان جيڪو ڪجهه ڪريو ٿا الله تعالى کي ان جي خوب خبر آهي.
— عبدالسلام ڀُٽواَلَمْ تَرَ اِلَى الَّذِيْنَ تَوَلَّوْا قَوْمًا غَضِبَ اللّٰهُ عَلَيْهِمْ ۭ مَا هُمْ مِّنْكُمْ وَلَا مِنْهُمْ ۙ وَيَحْلِفُوْنَ عَلَي الْكَذِبِ وَهُمْ يَعْلَمُوْنَ ۚ14
ڇا نه ڏٺو تو انهن ڏانهن جن دوستي رکي اهڙي قوم سان جو ڪاوڙيو الله انهن تي ناهن اهي اوهان مان ۽ نه انهن مان ۽ قسم کڻن ٿا ڪوڙ تي ۽ اهي ڄاڻن ٿا .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري(اي رسول!) ڇا تو انهن (منافقن) ڏي نه ڏٺو جن اهڙيءَ قوم سان دوستي رکي جن تي الله ڪاوڙيو آهي. اهي نه ته اوهان مان آهن ۽ نه اُنهن مان آهن ۽ اهي ڄاڻي ٻجهي ڪوڙ تي قسم کڻن ٿا.
— مولانا محمد مدنيڇا تو انهن منافق ماڻهن کي نه ڏٺو، جن الله تعالى جي ڪاوڙ هيٺ آيل ماڻهن (يعني يھودين) کي دوست بنايو آهي. هي (منافق) ماڻهو نه توهان جا آهن ۽ نه ئي يهودين جا آهن. هُو ڄاڻي واڻي ڪوڙين ڳالهين تي قسم کڻن ٿا.
— عبدالسلام ڀُٽواَعَدَّ اللّٰهُ لَهُمْ عَذَابًا شَدِيْدًا ۭ اِنَّهُمْ سَاۗءَ مَا كَانُوْا يَعْمَلُوْنَ 15
تيار ڪيو الله انهن جي لاءِ عذاب سخت بيشڪ اهي برو آهي اهو جيڪو ڪندا هئا .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريالله انهن لاءِ سخت عذاب تيار ڪري رکيو آهي ڇو ته انهن جا ڪم بڇڙا آهن.
— مولانا محمد مدنيالله تعالى اهڙن ماڻهن لاءِ سخت عذاب تيار ڪري ڇڏيو آهي. بيشڪ اُهي جيڪو ڪجهه ڪن ٿا سو انتھائي برو آهي.
— عبدالسلام ڀُٽواِتَّخَذُوْٓا اَيْمَانَهُمْ جُنَّةً فَصَدُّوْا عَنْ سَبِيْلِ اللّٰهِ فَلَهُمْ عَذَابٌ مُّهِيْنٌ 16
بنايائون پنهنجن قسمن کي ڍال پوءِ روڪيائون الله جي واٽ کان پوءِ انهن جي لاءِ عذاب خوارڪندڙ آهي .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريانهن پنهنجن قسمن کي ڍال بنايو آهي پوءِ ماڻهن کي الله جي رستي کان روڪين ٿا سو انهن لاءِ خوار ڪندڙ عذاب آهي.
— مولانا محمد مدنيانهن ماڻهن پنهنجي قَسمن کي بچڻ جي ڍال بنائي ورتو آهي. جنھن ڪري هي (ٻين ماڻهن کي) الله تعالى جي رستي کان روڪين ٿا. پر انهن جي لاءِ ذليل ڪرڻ وارو عذاب آهي.
— عبدالسلام ڀُٽولَنْ تُغْنِيَ عَنْهُمْ اَمْوَالُهُمْ وَلَآ اَوْلَادُهُمْ مِّنَ اللّٰهِ شَيْـــــًٔا ۭ اُولٰۗىِٕكَ اَصْـحٰبُ النَّارِ ۭ هُمْ فِيْهَا خٰلِدُوْنَ 17
هرگز نه دفع ڪندا انهن کان انهن جا مال ۽ نه انهن جو اولاد الله کان ڪجهه به اهي دوزخي آهن اهي اُن ۾ هميشہ رهندڙ هوندا .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريسندن مال ۽ سندن اولاد الله جي مقابلي ۾ کين ڪجهه به ڪم نه ايندا. اهي باهه وارا آهن، ان ۾ پيا رهندا.
— مولانا محمد مدنيانهن کي الله تعالى جي مقابلي ۾ پنھنجا مال ۽ پنھنجو اولاد ڪجهه به ڪم نه ايندو. هي ماڻهو باهه ۾ وڃڻ وارا آهن، جنھن ۾ هو هميشه پيل رهندا.
— عبدالسلام ڀُٽويَوْمَ يَبْعَثُهُمُ اللّٰهُ جَمِيْعًا فَيَحْلِفُوْنَ لَهٗ كَـمَا يَحْلِفُوْنَ لَكُمْ وَيَحْسَبُوْنَ اَنَّهُمْ عَلٰي شَيْءٍ ۭ اَلَآ اِنَّهُمْ هُمُ الْكٰذِبُوْنَ 18
ان ڏينهن جو اٿاريندو انهن کي الله مڙني کي پوءِ قسم کڻندا ان جي لاءِ جيئن قسم کڻن ٿا اوهان جي لاءِ ۽ سمجهن ٿا ته بيشڪ اهي ڪنهن شيءِ تي آهن خبردار بيشڪ اهيئي ڪوڙا آهن .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري(اُن ڳالهه کي ياد ڪريو) جنهن ڏينهن الله انهن سڀني کي جيئرو ڪري اٿاريندو، پوءِ اُهي سندس اڳيان قسم کڻندا جيئن اوهان جي اڳيان قسم کڻن ٿا ۽ خيال ڪن ٿا ته اهي به ڪنهن چڱيءَ حالت ۾ آهن. خبردار ٿيو! اِهي ئي ڪوڙا آهن.
— مولانا محمد مدنيجنھن ڏينھن الله تعالى انهن سڀني کي ٻيھر جيئرو ڪري اٿاريندو ته هو ايئن قسم کڻندا جيئن توهان جي اڳيان قسم کڻن ٿا ۽ اهو گمان ڪن ٿا ته هو ڪنھن (چڱائي) تي بيٺل آهن. خبردار رهو! اهي سڀ ڪوڙا آهن.
— عبدالسلام ڀُٽواِسْتَحْوَذَ عَلَيْهِمُ الشَّيْطٰنُ فَاَنْسٰـىهُمْ ذِكْرَ اللّٰهِ ۭ اُولٰۗىِٕكَ حِزْبُ الشَّيْطٰنِ ۭ اَلَآ اِنَّ حِزْبَ الشَّيْطٰنِ هُمُ الْخٰسِرُوْنَ 19
غلبو ڪيو انهن تي شيطان پوءِ وسارايائين انهن کان الله جو ذڪر اهيئي شيطان جو لشڪر آهن خبردار بيشڪ شيطان جو لشڪر اهيئي نقصان وارا آهن .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريمٿن شيطان غالب ٿي ويو آهي پوءِ انهن کان الله جي يادگيري ڀلائي ڇڏي اٿس. اِهي شيطان جي جماعت آهن. خبردار ٿيو شيطان جي جماعت ئي نقصان پائڻ واري آهي.
— مولانا محمد مدنياُنهن جي مٿان شيطان غالب اچي چڪو آهي پوءِ هُن انهن کان الله تعالى جي ياد وساري ڇڏي آهي. هي شيطان جو ٽولو آهي. خبردار! بيشڪ شيطان جو ٽولو ئي نقصان ۾ رهڻ وارو آهي.
— عبدالسلام ڀُٽواِنَّ الَّذِيْنَ يُحَاۗدُّوْنَ اللّٰهَ وَرَسُوْلَهٗ ٓ اُولٰۗىِٕكَ فِي الْاَذَلِّيْنَ 20
بيشڪ اهي شخص جيڪي مخالفت ڪن ٿا الله جي ۽ ان جي رسول جي اهي ذليلن ۾ آهن .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريجيڪي الله ۽ سندس رسول جي مخالفت ڪن ٿا سي (نيٺ) تمام خوار ماڻهن مان ٿيندا.
— مولانا محمد مدنيبيشڪ جيڪي ماڻهو الله تعالى ۽ سندس رسول (ﷺ) جي مخالفت ڪن ٿا سي انتھائي ذليل ماڻهن ۾ شامل آهن.
— عبدالسلام ڀُٽو