توهان اڃا تائين ڪوبه ترجمو منتخب ناهي ڪيو.
| حم (آيت : 1) |
1. حٰمٓ.(قرآن جو پيغام (مولانا تاج محمود امروٽي)) حا – ميم(ائين چيو اللہ (علامہ علي خان ابڙو)) حٰـمۗ(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) حم(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) حا - ميم .(احسن البيان (مولانا محمد ادريس ڏاهري)) حم. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) حاميم (هي حروف مقطعات آهن هنن جو اصل مقصد الله ۽ ان جو رسول ﷺ ڄاڻن ٿا).(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) پاڻ ئـِي ڄاڻي پاڪ ڌَڻِي، حَقِيقت حامِيم،(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) حٰا- ميم (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ﷅ (حا ــ ميم)(تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ح-م(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) حا ــ ميم(قرآن مجيد (عبدالسلام ڀُٽو)) حا ميم (حقيقي معنيٰ الله ۽ رسول صلي الله عليه وآلہٖ وسلم ئي بهتر ڄاڻن ٿا).(عرفانُ القرآن (مولانا طاھر القادري)) حٓا ، ميمٓ(قرآن مجيد (عبدالمؤمن ميمڻ)) |
| تَنزيلُ الكِتٰبِ مِنَ اللَّهِ العَزيزِ الحَكيمِ (آيت : 2) |
2. ڪتاب جو لاھڻ غالب حڪمت واري الله وٽان آھي.(قرآن جو پيغام (مولانا تاج محمود امروٽي)) هي ڪتاب انهيءَ الله وٽان نازل ٿيل آهي جو وڏي قوت ۽ حڪمت وارو آهي.(ائين چيو اللہ (علامہ علي خان ابڙو)) (هيءُ) قرآن ڪريم الله تعالى جي طرفان نازل ڪيل آهي، جيڪو غالب (۽) حڪمت وارو آهي(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) (هي) ڪتاب (۽) زبردست حڪمت واري خدا جي طرفان نازل ٿيو آهي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) نازل ڪرڻ ڪتاب جو الله، غالب حڪمت واري وٽان آهي .(احسن البيان (مولانا محمد ادريس ڏاهري)) ڪتاب جو نازل ڪرڻ الله زبردست، حڪمت واري جي طرفان آهي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) (هن) ڪتاب جو نازل ٿيڻ الله جي طرفان آهي جو غالب حڪمت وارو آهي.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) آهِن ڪِتاب قدِيم مان، هي اُتارا عَظِيم، ڪنان رَبَّ ڪَرِيم، سو سَٻر ۽ سَٻوجھ گھڻو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) هن ڪتاب جو لاهڻ الله غالب، ڏاهپ واري وٽان آهي. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) هن ڪتاب جو نازل ٿيڻ الله زبردست داناءَ جي طرفان آهي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) لاهڻ هن ڪتاب جو طرفان الله جي (جيڪو) زبردست ۽ داناءُ آهي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (هن) ڪتاب جو نازل ٿيڻ الله تعالى جي طرفان آهي جيڪو زبردست حڪمت وارو آهي. (قرآن مجيد (عبدالسلام ڀُٽو)) هن ڪتاب جو نازل ڪرڻ الله جي طرفان آهي جيڪو غالب حڪمت وارو آهي.(عرفانُ القرآن (مولانا طاھر القادري)) هن ڪتاب جو اماڻڻ الله زبردست- حڪمت واري جي پاران آهي. (قرآن مجيد (عبدالمؤمن ميمڻ)) |
| ما خَلَقنَا السَّمٰوٰتِ وَالأَرضَ وَما بَينَهُما إِلّا بِالحَقِّ وَأَجَلٍ مُسَمًّى وَالَّذينَ كَفَروا عَمّا أُنذِروا مُعرِضونَ (آيت : 3) |
3. نه پيدا ڪيوسون آسمانن ۽ زمين کي ۽ جيڪي انھن جي وچ ۾ آھي مگر پوريءَ رِٿ سان ۽ ھڪ مقرر مدت تائين (رھڻ لاءِ)، ۽ ڪافر جنھن کان ڊيڄاريا ويا (تنھن کان) مُنھن موڙيندڙ آھن.(قرآن جو پيغام (مولانا تاج محمود امروٽي)) اسان آسمانن کي ۽ زمين کي ۽ جيڪي جيڪي انهن جي وچ ۾ آهي تن کي فقط (ڪنهن خاص مقصد سان) ڪنهن حڪمت جي تحت خلقيو آهي، (اجايو بي مقصد ڪونه خلقيا اٿئون) ۽ انهن کي مقرر مدي لاءِ خلقيو اٿئون (پوءِ فنا ٿي ويندا) پر جيڪي ماڻهو (حق کان) انڪار ٿا ڪن سي انهن ڳالهين تي ڌيان ئي نٿا ڏين جن بابت کين خبردار ڪيو ٿو وڃي.(ائين چيو اللہ (علامہ علي خان ابڙو)) نه پيدا ڪيو اسان آسمانن ۽ زمينن کي ۽ جيڪي شيون انهن جي وچ ۾ آهن، مگر حق سان ۽ (توهان لاءِ) قيامت جو ڏينهن مقرر آهي. ۽ جن ماڻهن ڪفر ڪيو اهي قرآن ڪريم کان منهن ڦيرندڙ آهن(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) اسان آسمانن ۽ زمين کي ۽ جو ڪجھ انهن ٻنهي جي وچ ۾ آهي تنهن کي پوري تدبير سان ۽ هڪ مقرر (ڪيل) مدت لاءِ پيدا ڪيو آهي ۽ ڪافر جن ڳالهين کان ڊيڄاريا ويا آهن تن کان منهن موڙ ڪندڙ آهن.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) نه پيدا ڪيا اسان آسمان ۽ زمين ۽ جيڪو انهن ٻنهي جي وچ ۾ آهي مگر حق سان ۽ مدي مقرر سان ۽ جن ڪفر ڪيو ان کان جو ڊيڄاريا ويا منهن موڙيندڙ آهن .(احسن البيان (مولانا محمد ادريس ڏاهري)) اسان آسمانن ۽ زمين کي ۽ جو ڪجهه انهن ٻنهين جي وچ ۾ آهي تنهن کي پوري تدبير سان ۽ هڪ مقرر مدت لاءِ ئي پيدا ڪيو آهي ۽ جن ڪفر ڪيو سي جنهن کان ڊيڄاريا ويا آهن تنهن کان منهن موڙيندڙ آهن. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ اسان آسمانن کي ۽ زمين کي ۽ جو ڪجهه انهن ٻنهين جي وچ ۾ آهي (سڀني)کي نه پيدا ڪيو آهي مگر حق سان ۽ هڪ مقرر مدت لاءِ. ۽ جن ماڻهن ڪفر ڪيو انهن کي جنهن شيءِ کان ڊيڄاريو وڃي ٿو ان کان منهن موڙيندڙ آهن.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) اَسان نه اُڀ، ڀُون جوڙِيا، پڻ جيڪِي مَنجھسِ جِنسار، مگر سَڀ موجود سِي، اکين اَ ڳيان اِظهار، مُقرّر مُدّت سان، ڌارو ڌار ڄَمار، ۽ اُهي جَن ڪُفر ڪيو، سي آهِن مَنجھ اِنڪار، تِنهن هاڃي کان هيڪار، جِنهن جِي اون ڏني ويئـِي اُنهن کي. 641(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) اسان آسمانن ۽ زمين کي ڪنهن وڏي مقصد سان ۽ هڪ مقرر وقت لاءِ ئي پيدا ڪيو آهي_ جن انڪار ڪيو، سي انهي کان منهن موڙين ٿا، جنهن کان ڊيڄاريا ويا. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) اسان آسمانن ۽ زمين کي ۽ انهن سمورين شين کي جيڪي انهن جي وچ ۾ آهن، حق سان ۽ هڪڙي خاص مقرر ڪيل مدي لاءِ ئي پيدا ڪيو آهي. پر اهي ڪافر انهيءَ حقيقت کان جنهن کان کين خبردار ڪيو ويو آهي، منهن موڙيو ويٺا آهن (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) خلقيو آهي اسان انهن سڀني شين کي جيڪي آسمانن ۽ زمين ۽ انهن جي وچ ۾ آهن، اهي حق سان ۽ هڪ خاص مدت تائين پيدا ڪيل آهن، پر اهي ماڻهو جن ڪفر ڪيو آهي ان حقيقت کان منهن موڙيندڙ آهن کين خبردار ڪيو ويو آهي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) آسمانن، زمين ۽ انهن ٻنهي جي وچ ۾ رهندڙ مخلوق کي اسان برحق ۽ هڪ مقرر وقت لاءِ پيدا ڪيو آهي. ۽ جن ماڻهن ڪفر ڪيو تن کي جنھن شيءِ کان ڊيڄاريو ويو آهي ان کان ئي اُهي منھن موڙين ٿا. (قرآن مجيد (عبدالسلام ڀُٽو)) ۽ اسان آسمانن کي ۽ زمين کي ۽ ان (مخلوق) کي جيڪا انهن جي وچ ۾ آهي پيدا ناهي ڪيو مگر حڪمت ۽ مقرر مدت (جي تعين) سان گڏ، ۽ جن ڪفر ڪيو آهي انهن کي جنهن شيءِ کان ڊيڄاريو ويو انهيءَ کان منهن ڦيريندڙ آهن.(عرفانُ القرآن (مولانا طاھر القادري)) اسان آسمانن ۽ زمين کي ۽ جيڪو ڪجهه انهن جي درميان آهي، ان کي برحق ۽ هڪ مقرر وقت تائين لاءِ خلقيو آهي، پر جيڪي ڪافر آهن انهن کي جنهن شيءِ کان خبردار ڪيو ويو آهي، اهي ان کان منهن موڙي رهيا آهن. (قرآن مجيد (عبدالمؤمن ميمڻ)) |
| قُل أَرَءَيتُم ما تَدعونَ مِن دونِ اللَّهِ أَرونى ماذا خَلَقوا مِنَ الأَرضِ أَم لَهُم شِركٌ فِى السَّمٰوٰتِ ائتونى بِكِتٰبٍ مِن قَبلِ هٰذا أَو أَثٰرَةٍ مِن عِلمٍ إِن كُنتُم صٰدِقينَ (آيت : 4) |
4. (کين) چؤ ته ڏسيو ته سھي الله کانسواءِ جن کي سڏيندا آھيو تن ڪا بڻاوت بڻائي آھي ڇا مون کي ڏيکاريو ته زمين (جي شين) منجھان ڪھڙي شيء پيدا ڪئي اٿن يا آسمانن (جي بڻائڻ) ۾ انھن جي ڪا ڀائيواري (ثابت) آھي ڇا؟ جيڪڏھن سچا آھيو ته ھن کان اڳ (آيل) ڪوبه ڪتاب يا ڪا علمي سَند مون وٽ آڻيو.(قرآن جو پيغام (مولانا تاج محمود امروٽي)) (اي پيغمبر! تون کين) چئو ته، جن کي توهان الله کان سواءِ پڪاريو ٿا، تن بابت ڪو غور به ڪيو اٿوَ؟ ڀلا مون کي ڏيکاريو ته انهن زمين ۾ ڪهڙي شيءِ پاڻ خلقي آهي وري آسمانن ۾ هنن جو ڪو حصو آهي ڇا؟ جيڪڏهن توهان حق تي آهيو ته (ثابتيءَ لاءِ) ڪو ڪتاب ته مون ڏي کڻي اچو، جو هن (قرآن مجيد) کان اڳي نازل ٿيل هجي يا علم مان ڪو حصو (جو اڳوڻن توهان لاءِ ڇڏيو هجي سو) پيش ڪيو.(ائين چيو اللہ (علامہ علي خان ابڙو)) رسولِ عربي توهان فرمايو، توهان مون کي اهي بت ڏيکاريو جن جي توهان الله تعالى کانسواءِ عبادت ڪريو ٿا، توهان مون کي ڏيکاريو ته انهن زمين مان ڇا خلقيو؟ يا انهن لاءِ آسمانن ۾ ڪو حصو آهي؟ توهان مون وٽ هن کان اڳيون (آسماني) ڪتاب آڻيو يا ڪا علمي لکت ڏيکاريو جيڪڏهن توهان سچا آهيو(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) (اي رسول! کين) چئو (ته مون کي ٻڌايو ته سهي) ته خدا کان سواءِ جن جي اوهين عبادت ڪيو ٿا تنهن کي اوهان ڏٺو آهي؟ مون کي ڏيکاريو ته ڪهڙي شيءِ انهن زمين ۾ پيدا ڪئي آهي؟يا آسمانن (جي بنائڻ) ۾ ڪا انهن جي ڀائيواري آهي ڇا؟ هن کان اڳ جو ڪو ڪتاب يا (اڳين جي) علمي روايت ته مون وٽ آڻيو جيڪڏهن اوهين سچا آهيو،(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) فرماءِ ته خبر ڏيو انهن کان جن جي عبادت ڪيو ٿا الله کان سواءِ ڏيکاريو مون کي ڇا آهي اهو جيڪو پيدا ڪيائون زمين مان يا انهن جو ڀائيوارو آهي آسمانن ۾ آڻيو مون وٽ ڪتاب (آيل) اڳي هن کان يا ڪو ثبوت علمي جيڪڏهن آهيو سچا .(احسن البيان (مولانا محمد ادريس ڏاهري)) (اي پيغمبر! کين) چؤ ته مون کي ٻڌايو ته سهي ته الله کانسواءِ جن کي اوهين سڏيو ٿا مون کي ڏيکاريو ته ڪهڙي شيءِ انهن زمين (جي شين) مان پيدا ڪئي آهي؟ يا آسمانن (جي بنائڻ) ۾ ڪا انهن جي ڀائيواري آهي ڇا؟ هن کان اڳ جو ڪو ڪتاب يا ڪا علمي روايت مون وٽ آڻيو (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) چؤ: ”ڀلا ڪڏهن اوهان (اکيون کولي) ڏٺو به آهي ته توهان الله کي ڇڏي جن (بتن) کي پوڄيو ٿا مون کي ڏيکاريو ته سهي انهن ڪهڙي شيءِ زمين ۾ پيدا ڪئي آهي؟ يا آسمانن ۾ انهن جي ڪا ڀائيواري آهي؟ هن (قرآن) کان اڳ جو ڪو ڪتاب يا ڪا علمي روايت (ئي) پيش ڪيو جيڪڏهن توهان سچا آهيو“.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) چئو، سوچيان ڪِي؟ سائـِينءَ ري، جن کي دانهو ٿا دِلِگير!، ڀَلا ڏَسيومِ ته ڀُون مَنجھان، جوڙيؤن ڪو جاگير؟ يا اُنهن جو آھِ اُڀن ۾، ڪو ليکو لَهڻو لِير؟ ڪريو مِ پيش ڪتاب ڪو، اِنهيان اڳيون اَڪسِير، يا توڙان ڪا تَحرِير؟ جي سچاسخن ۾ آهيو؟(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) چئو ته ”ڏسو ته سهي، ته الله کان سواءِ جن کي پڪاريو ٿا، مون کي ڏيکاريو ته انهن زمين جي ڪهڙي شيءِ پيدا ڪئي آهي؟ يا آسمان ۾ انهن جي ڪا ڀائيواري آهي؟ جيڪڏهن سچا آهيو ته هن کان اڳ ڪو به ڪتاب يا ڪا علم جي سند مون وٽ آڻيو!“ (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) اي نبي! چوين ته ڪڏهن اکيون کولي به ڏٺو اٿوَ ته جن هستين کي توهان الله کي ڇڏي سڏيو ٿا، اهي آهن ڇا؟ مونکي به ته ڏيکاريو ته انهن زمين ۾ ڇا خلقيو آهي؟ يا وري ڪو آسمانن جي ٺاهڻ ۾ دخل اٿن؟ آڻيو ڪو اڳ آيل ڪتاب يا وري علم مان ڪا شيءِ (انهن عقيدن جي ثبوت ۾) جيڪڏهن توهان سچا آهيو (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) انهن کي چؤ (اي نبي!) ڪڏهن ڏٺو به آهي اکيون پٽي ته اهي هستيون آهن ڇا جن کي پڪاريو ٿا الله کان سواءِ؟ ڏيکاريو ته سهي انهن ڇا خلقيو آهي زمين ۾، يا تخليق ۽ تدبير ۾ انهن ڪهڙو حصو ورتو آهي آسمانن ۾، يا وري موجود هجي ڪو ڪتاب يا علم جو باقي حصو ان کان اڳ ۾ آيل (انهن عقيدن جي ثبوت ۾) ته اهو سڀ ڪجهه آڻيو، جيڪڏهن توهان سچا آهيو(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) تون انهن کي چؤ ته ڇا توهان ڪڏهن انهن شين تي سوچيو آهي جن کي توهان الله تعالى کي ڇڏي سڏيو ٿا، مون کي ڏيکاريو ته انهن زمين ۾ ڪهڙي شيءِ پيدا ڪئي آهي؟ يا انهن جو آسمانن (جي ٺاهڻ) ۾ ڪھڙو حصو آهي؟ جيڪڏهن توهان سچا آهيو ته مون وٽ (ثبوت طور) گذريل ڪتابن جي ڪا لکت يا ڪو (زباني) حوالو آڻي ڏيو. (قرآن مجيد (عبدالسلام ڀُٽو)) توهان فرمايو ته مون کي ٻڌايو ته جن (بتن) جي توهان الله کانسواءِ عبادت ڪريو ٿا مون کي ڏيکاريو ته انهن زمين ۾ ڪهڙي شيءِ پيدا ڪئي آهي يا (اهو ڏيکاريو ته) آسمانن (جي پيدا ڪرڻ) ۾ انهن جي ڪا ڀائيواري آهي. توهان مون وٽ هن (قرآن) کان پهرين جي ڪنهن ڪتاب يا (اڳين جي) علم جو ڪو باقي حصو (جيڪو نقل ٿيندو آيو هجي ثبوت طور) پيش ڪريو. جيڪڏهن توهان سچا آهيو.(عرفانُ القرآن (مولانا طاھر القادري)) (اي نبي!) کين چئه؛ ڀلا ڏسو ته سهي جن معبودن جي توهين الله کانسواءِ عبادت ڪريو ٿا، مون کي رڳو ايترو ڏيکاريو ته انهن زمين ۾ ٺاهيو ڇا آهي؟ يا آسمانن (جي جوڙ) ۾ انهن جي ڪا ڀائيواري آهي؟ جيڪڏهن توهين (حق جي پيغام جي قبوليت کان) انڪار ڪرڻ ۾ سچا آهيو ته ثبوت طور ڪو ڪتاب کڻي اچو جيڪو هن کان اڳ نازل ٿيو هجي (يا گهٽ ۾ گهٽ) علم ۽ بصيرت جي ڪا پراڻي روايت ئي آڻي ڏيکاريو جيڪا توهان وٽ موجود هجي! (قرآن مجيد (عبدالمؤمن ميمڻ)) |
| وَمَن أَضَلُّ مِمَّن يَدعوا مِن دونِ اللَّهِ مَن لا يَستَجيبُ لَهُ إِلىٰ يَومِ القِيٰمَةِ وَهُم عَن دُعائِهِم غٰفِلونَ (آيت : 5) |
5. ۽ اُنھيءَ کان وڌيڪ گمراھ ڪير آھي جيڪو الله ڌاران (ٻئي) اھڙي شيء کي سڏي جو قيامت تائين سندس سڏ کي نه ورنائي ۽ اُھي سندن سڏڻ کان (ئي) بي خبر آھن.(قرآن جو پيغام (مولانا تاج محمود امروٽي)) ۽ ڪير انهيءَ ماڻهو کان وڌيڪ گمراهه ٿي ٿو سگهي جيڪو الله کي ڇڏي اهڙين شين کي يا ٻين کي پڪاري (۽ پوڄي) ٿو جيڪي قيامت جي ڏينهن تائين هن کي جواب به ڪونه ٿا ڏيئي سگهن (بلڪه) اهي سندن سڏ ۽ پڪار کان بلڪل بي خبر آهن.(ائين چيو اللہ (علامہ علي خان ابڙو)) ۽ ان کان وڌيڪ ڪير گمراه آهي جيڪو الله تعالى کانسواءِ ٻين (بتن) جي عبادت ڪري ٿو، جيڪي قيامت تائين ان جو نٿا ٻڌن ۽ اهي انهن جي عبادت کان غافل آهن(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ ان کان وڏو گمراھ ڪير آهي جو خدا کان سواءِ اهڙن کي پڪاري ٿو جي قيامت جي ڏينهن تائين کيس جواب نه ٿا ڏين ۽ اهي سندن سڏڻ کان بي خبر آهن.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ ڪير وڌيڪ گمراھ آهي ان کان جيڪو سڏي ٿو الله کان سواءِ ان کي جو نٿو قبول ڪري ان لاءِ قيامت جي ڏينهن تائين ۽ اهي سندن سڏڻ کان بي خبر آهن .(احسن البيان (مولانا محمد ادريس ڏاهري)) جيڪڏهن اوهين سچا آهيو. ۽ ان کان وڏو گمراهه ڪير آهي جو الله کان سواءِ اهڙن کي سڏي ٿو جي قيامت جي ڏينهن تائين ان کي جواب نٿا ڏين ۽ اهي سندن سڏڻ کان بي خبر آهن. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ ان کان وڌيڪ گمراهه ٻيو ڪير آهي؟ جيڪو الله کي ڇڏي اهڙن (بتن) کي سڏي ٿو جيڪي قيامت جي ڏينهن تائين ان کي جواب نه ڏئي سگھن ۽ اُهي سندن سڏڻ کان ئي بي خبر آهن.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ ڪُو اٽو ٻِيو ڪير ؟ آهي ويڪ اُن کان، جو اَلله ڇڏيو، اُن کي سَڏي وير سَوير، جو اونائي نه اُن جِي، وِيندي مَحشر وير، هِن دانهيندي ٿئي دير، هُو غافل سندن گوڙ کان.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) (نه ته ڀلا) انهي کان وڌيڪ ٻيو ڪير گمراهه آهي، جو الله کان سواءِ ٻئي اهڙي کي پڪاري ٿو جو قيامت تائين ان لاءِ سندس سڏ نٿو اونائي ۽ هو ته سندس پڪارڻ کان به بي خبر آهن! (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) انهيءَ شخص کان وڌيڪ گمراهه ٻيو ڪير هوندو، جيڪو الله کي ڇڏي انهن کي سڏي ٿو، جيڪي قيامت جي ڏينهن تائين به ڪو جواب نه ڏيندس، بلڪه ان کان به بي خبر آهن ته سڏڻ وارا انهن کي ٿا سڏين (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ آخر ان شخص کان وڌيڪ گمراهه ٻيو ڪير هوندو جيڪو انهن کي پڪاري الله کان سواءِ جيڪي ان کي جواب ڏئي نٿا سگهن ڏينهن قيامت تائين، بلڪ اهي ان کان بي خبر آهن ته پڪارڻ وارا پڪارين پيا(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ان کان وڌيڪ ڪير گمراهه ٿي سگهي ٿو جيڪو الله تعالى کي ڇڏي اهڙن کي سڏي ٿو جيڪي کيس قيامت تائين جواب نه ڏئي سگهندا؟ بلڪه اُهي ته هِنن جي سڏڻ کان ئي بي خبر آهن. (قرآن مجيد (عبدالسلام ڀُٽو)) ۽ ان شخص کان وڌيڪ گمراهه ڪير ٿي سگهي ٿو جيڪو الله کانسواءِ اهڙن (بتن) جي عبادت ڪري ٿو جيڪي قيامت جي ڏينهن تائين کيس (سوال جو) جواب نه ڏيئي سگهن ۽ اُهي (بت) انهن جي دعا ۽ عبادت کان (ئي) بي خبر آهن.(عرفانُ القرآن (مولانا طاھر القادري)) ڀلا ان شخص کان وڌيڪ ٻيو ڪير ٿو گمراهه ٿي سگهي جيڪو الله کي ڇڏي انهن کي سڏي جيڪي قيامت تائين به انهن جو سڏ نه ورنائي سگهندا بلڪه اهي (بُتن جي صورت وارا معبود) يا قبرن ۾ پوريل اولياءَ اتقياء انهن جي سڏڻ کان بنهه بي خبر آهن. (قرآن مجيد (عبدالمؤمن ميمڻ)) |
| وَإِذا حُشِرَ النّاسُ كانوا لَهُم أَعداءً وَكانوا بِعِبادَتِهِم كٰفِرينَ (آيت : 6) |
6. ۽ جڏھن (قيامت ۾) ماڻھو گڏ ڪبا (تڏھن) اھي سندن ويري ھوندا ۽ سندين پوڄا جا منڪر ھوندا.(قرآن جو پيغام (مولانا تاج محمود امروٽي)) ۽ جڏهن ماڻهن کي گڏ ڪيو ويندو تڏهن اهي (پوڄيل) انهن (پوڄا ڪندڙن) جا دشمن ٿي بيهندا، ۽ سندن پوڄا کان انڪاري ٿيندا.(ائين چيو اللہ (علامہ علي خان ابڙو)) ۽ جڏهن (قيامت ۾) ماڻهو گڏ ڪيا ويندا اهي انهن جا دشمن هوندا ۽ اهي انهن جي عبادت کان انڪاري هوندا(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ جڏهن (قيامت ۾) گڏ ڪيا ويندا ته اهي (معبود) انهن جا دشمن هوندا ۽ سندس پوڄا (پاٽ) کان انڪار ڪندا.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ جڏهن گڏ ڪيا ويندا ماڻهو ته هوندا انهن جا دشمن ۽ هوندا انهن جي عبادت جو انڪار ڪندڙ .(احسن البيان (مولانا محمد ادريس ڏاهري)) ۽ جڏهن (قيامت ۾ ) ماڻهن کي گڏ ڪيو ويندو تڏهن هو انهن جا دشمن هوندا۽ سندن پوڄا جو انڪار ڪندڙ هوندا. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ جڏهن (بروزِ حشر) ماڻهن کي گڏ ڪيو ويندو تڏهن اُهي (ڪوڙا معبود) سندن دشمن ٿي پوندا ۽ انهن جي عبادت ڪرڻ جو انڪار ڪندڙ هوندا.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ماڻهو جڏهن ميڙيا وِيا، مَنجھ قِيامت ڪارِي، اُهي هُوندا اُنهن جا، ويرِي تِنهن وارِي، ۽ ٿِيندا اِنڪارِي، سَندِن پُوڄا پاٺ کان.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ ماڻهن گڏ ٿيڻ (قيامت) وقت اهي سندن دشمن هوندا، ۽ انهن جي عبادت کان انڪاري هوندا! (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ۽ جڏهن سڀئي انسان گڏ ڪيا ويندا ته ان وقت هو پنهنجن سڏڻ وارن جا دشمن ۽ سندن عبادت جا انڪاري هوندا (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ جڏهن گڏ ڪيا ويندا سڀ انسان ته ان وقت اهي پنهنجن پڪارڻ وارن دشمنن ۽ انهن جي عبادت جا ئي انڪاري هوندا(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ۽ جڏهن سڀني انسانن کي (محشر جي ميدان ۾) گڏ ڪيو ويندو ته هي ماڻهو انهن (معبودن) جا دشمن ٿي ويندا ۽ انهن جي عبادت ڪرڻ کان انڪار ڪري بيھندا. (قرآن مجيد (عبدالسلام ڀُٽو)) ۽ جڏهن ماڻهو (قيامت جي ڏينهن) گڏ ڪيا ويندا ته اُهي (ڪوڙا معبود) انهن جا دشمن هوندا ۽ (پنهنجي جان ڇڏائڻ لاءِ) انهن جي عبادت جا ئي منڪر ٿي ويندا.(عرفانُ القرآن (مولانا طاھر القادري)) (قيامت ۾) جڏهن سڀ ماڻهو ڪٺا ڪيا ويندا ته هو پنهنجن سڏيندڙن جا دشمن ٿي بيهندا ۽ انهن جي عبادت (يعني سڏڻ) جو انڪار ڪندا. (قرآن مجيد (عبدالمؤمن ميمڻ)) |
| وَإِذا تُتلىٰ عَلَيهِم ءايٰتُنا بَيِّنٰتٍ قالَ الَّذينَ كَفَروا لِلحَقِّ لَمّا جاءَهُم هٰذا سِحرٌ مُبينٌ (آيت : 7) |
7. ۽ جڏھن اسان جون پڌريون آيتون کين پڙھي ٻڌائبيون آھن (تڏھن اُھي) ڪافر سچي ڳالھ (يعني قرآن) به نسبت جنھن مھل وٽن آيو (تنھن مھل) چوندا آھن ته ھي پڌرو جادو آھي.(قرآن جو پيغام (مولانا تاج محمود امروٽي)) ۽ جڏهن هنن (ڪافرن) کي اسان جون چٽيون ۽ روشن آيتون پڙهي ٻڌايون وڃن ٿيون، تڏهن جن ماڻهن حق کان انڪار ڪيو آهي، جڏهن وٽن حق اچي به ويو آهي سي چوڻ لڳن ٿا ته، هي چٽو چٽو جادو آهي. (۽ ڪوڙ آهي).(ائين چيو اللہ (علامہ علي خان ابڙو)) ۽ جڏهن انهن تي اسان جون صاف صاف آيتون پڙهيون وڃن ٿيون ته ڪافر انهن وٽ آيل حق (قرآن ڪريم) لاءِ چون ٿا ته هيءُ (قرآن ڪريم) صاف جادو آهي(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ جڏهن کين اسان جون پڌريون آيتون پڙهي ٻڌايون وڃن ٿيون ته ڪافر حق ڳالھ کي جنهن مهل وٽن پهچي ٿي چون ٿا ته هي پڌرو جادو آهي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ جڏهن پڙهيون وڃن ٿيون انهن تي اسان جون آيتون روشن ته چيو انهن جن ڪفر ڪيو حق جي لاءِ جڏهن آيو انهن وٽ ته هي جادو کليل آهي .(احسن البيان (مولانا محمد ادريس ڏاهري)) ۽ جڏهن کين اسان پڌريون آيتون پڙهي ٻڌايون وڃن ٿيون ته ڪافر سچي ڳالهه کي جنهن مهل وٽن پهچي ٿي چون ٿا ته هي پڌرو جادو آهي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ جڏهن انهن تي اسان جون پڌريون آيتون پڙهيون وڃن ٿيون ته ڪافر حق جي ڳالهه کي جڏهن انهن وٽ پهچي ٿي ته چون ٿا هي کُلو جادو آهي.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ جڏهن اسان جون آيتون، نِشانيون نِروار، پَڙهبيون آهن اُنهن تي، جَن عبث ڪيو اِنڪار، ته چيائون صفا سچ کي، جڏهن پَهتو سَندِن پار، ته اکِين ڏِٺو اِظهار، هي ڪارو ڪُو ڪٽ آھِ ڪو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ جڏهن انهن تي اسان جون پڌريون آيتون پڙهجن ٿيون، تڏهن انڪار ڪندڙ، سچي ڳالهه جي وٽن پهچڻ تي، چون ٿا ته ”هي صفا جادو آهي.“ (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) انهن ماڻهن کي جڏهن اسان جون چٽيون آيتون ٻڌايون وڃن ٿيون ۽ حق آڏو اچي وڃين ٿو ته اهي ڪافر چوڻ لڳن ٿا ته اهو ته پڌرو جادو آهي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ جڏهن ٻڌايون وينديون آهن انهن کي اسان جون آيتون چٽيون ته چوندا آهن اهي ڪافر ان جي باري ۾ جڏهن حق سندن سامهون هوندو آهي ته، اهو ته جادو آهي ظاهر ظهور(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) جڏهن انهن کي اسان جون واضح آيتون تلاوت ڪري ٻڌايون وڃن ٿيون ته ڪافر سچي ڳالهه اچڻ کان پوءِ چوندا آهن ته هي ته پڌرو جادو آهي. (قرآن مجيد (عبدالسلام ڀُٽو)) ۽ جڏهن مٿن اسان جون پڌريون آيتون پڙهيون وڃن ٿيون (ته) جيڪي ماڻهو ڪفر ڪن ٿا حق (يعني قرآن) جي باري ۾، جڏهن ته اُهو وٽن اچي چڪو، چون ٿا هي کليو جادو آهي.(عرفانُ القرآن (مولانا طاھر القادري)) ۽ جڏهن اسان جون چٽيون آيتون کين پڙهي ٻڌائجن ٿيون ته اهي ڪافر، حق بابت- جيڪو سندن (قرآن جي صورت ۾) آڏو اچي ٿو، چون ٿا ته؛ هي ته چٽو جادو آهي. (قرآن مجيد (عبدالمؤمن ميمڻ)) |
| أَم يَقولونَ افتَرىٰهُ قُل إِنِ افتَرَيتُهُ فَلا تَملِكونَ لى مِنَ اللَّهِ شَيـًٔا هُوَ أَعلَمُ بِما تُفيضونَ فيهِ كَفىٰ بِهِ شَهيدًا بَينى وَبَينَكُم وَهُوَ الغَفورُ الرَّحيمُ (آيت : 8) |
8. بلڪ چوندا آھن ته اُن کي (پيغمبر) ٺاھيو آھي، (کين) چؤ ته جيڪڏھن اُن کي پاڻ ٺاھيو اٿم ته اوھين الله کان (ڇڏائڻ واسطي) مون لاءِ ڪجھ ڪري نٿا سگھو، جيڪي قرآن بابت گفتگو ڪندا آھيو (سو) الله چڱي طرح ڄاڻندڙ آھي، منھنجي ۽ اوھان جي وچ ۾ (خدا) حق کي ظاھر ڪندڙ بس آھي، ۽ اُھو بخشڻھار مھربان آھي.(قرآن جو پيغام (مولانا تاج محمود امروٽي)) يا هو هئين ٿا چون ڇا ته، (حضرت محمدﷺ هي قرآن مجيد) پنهنجي دل مان گهڙي ٺاهيو آهي؟ (۽ ڪوڙ هڻي ٻڌائي ٿو ته خدا جو موڪليل آهي؟) (اي پيغمبر! تون کين) چئو ته جيڪڏهن مون ان کي پنهنجي دل مان ٺاهيو آهي ته توهان الله جي مقابلي ۾ مون کي ڪجهه به ڪم نه ايندؤ (۽ هو مون کي هر طرح ناڪام ۽ محروم ڪري ڇڏيندو) جن ڳالهين ۾ توهان غوطا کائي رهيا آهيو سي الله تعاليٰ خوب ڄاڻي ٿو. هو منهنجي ۽ اوهان جي وچ ۾ ڪافي شاهد آهي (۽ حق کي ڪامياب ڪندو) ۽ هو (مؤمنن لاءِ) غفور ۽ رحيم آهي.(ائين چيو اللہ (علامہ علي خان ابڙو)) ڇا اهي چون ٿا ته ان کي رسولِ عربي پاڻ ٺاهيو آهي، رسولِ عربي توهان فرمايو جيڪڏهن مون ان کي (بالفرض) پاڻ ٺاهيو آهي پوءِ توهان مون لاءِ الله تعالى وٽان ڪنهن شيءِ جو اختيار نٿا رکو، اهو توهان جي اعتراضن کي وڌيڪ ڄاڻندڙ آهي، اهو منهنجي ۽ توهان جي وچ ۾ گواه ڪافي آهي. ۽ اهو بخشيندڙ ٻاجھارو آهي(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) (اي رسول) هو چون ٿا ڇا ته قرآن کي پاڻ ٺاهيو اٿس (کين) چئو ته جيڪڏهن مون ان کي ٺاهيو آهي ته خدا جي مقابلي ۾ مون لاءِ (اوهين) ڪجھ به ڪم نه ايندا ته جيڪي ڳالهيون اوهين هن باري ۾ ڪندا رهو ٿا تنهن کي اهو چڱيءَ طرح ڄاڻي ٿو. منهنجي ۽ اوهان جي وچ ۾ اهو شاهد بس آهي ۽ اهو گهڻو بخشندڙ نهايت رحم وارو آهي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) بلڪ چون ٿا ته ٺاهيو اٿس ان کي فرماءِ ته جيڪڏهن ٺاهيو آهي مون ان کي پوءِ اوهان نٿا مالڪ ٿيو مون لاءِ الله کان ڪنهن شيءِ جا اهو وڌيڪ ڄاڻندڙ آهي ان کي جو لڳا ٿا رهو ان ۾ ڪافي ٿيو اهو شاهد ٿي منهنجي ۽ اوهان جي وچ ۾ ۽ اهو ئي بخشڻهار مهربان آهي .(احسن البيان (مولانا محمد ادريس ڏاهري)) (اي پيغمبر !) يا هو چون ٿا ڇا ته قرآن کي پاڻ ٺاهيو اٿس (کين) چؤ ته جيڪڏهن مون انکي پاڻ ٺاهيو آهي ته الله جي مقابلي ۾ مون لاءِ ڪجهه به نٿا ڪري سگهو. (قرآن بابت) جنهن گفتگو ۾ اوهين پيا آهيو ان کي هو چٽي طرح ڄاڻندڙ آهي. منهنجي وچ ۾ ۽ اوهان جي وچ ۾ اهو شاهد بس آهي ۽ اهو گهڻو بخشيندڙ نهايت رحم وارو آهي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ڇا اُهي چون ٿا ته هن (قرآن) کي پاڻ ٺاهيو اٿس. چؤ: ”جيڪڏهن مون ان کي پاڻ ٺاهيو آهي ته توهان الله جي مقابلي ۾ مون لاءِ ڪجهه به ڪري نه ٿا سگهو. ۽ اُهو ان کي چڱي طرح ڄاڻي ٿو جن ڳالهين ۾ توهان مشغول آهيو. منهنجي ۽ توهان جي وچ ۾ اهو ئي شاهدي ڏيڻ لاءِ ڪافي آهي. ۽ اُهو بخشڻهار ٻاجهارو آهي.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ڇا، اُهي اِئين ٿا چون، ته مُون ٺاهيو هِي ٺاھ؟ چئو، مون جي ٺاهيو ٺاھ اِهو، ته سزا وقت صُباح، بنہ بَچائيندَو نه مُون، اَوهين ڪنان اَلله، اِنهيان اُهو آگاھ، جنهن ۾ پَل پَل پَلٽِي ٿا پئو. مون ۽ اَوهان جي وِچ ۾، ساکيِ بَس سوئـِي، ۽ آهي اُهوئـِي، مَرهيندڙ ۽ مِهر ڀَريو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) بلڪ چون ٿا ته، ”هي نبيءَ جو ٺاهه آهي!“ چئو ته ”جيڪڏهن مون ان کي ٺاهيو آهي، ته پوءِ اوهين الله کان مون کي بچائڻ بابت ڪجهه ڪري نٿا سگهو، ان بابت جيڪا ڳالهه ڪريو ٿا، اهو وڌيڪ ڄاڻندڙ آهي_ الله منهنجي ۽ اوهان جي وچ ۾ حق کي ظاهر ڪندڙ ڪافي آهي ۽ بخشڻهار مهربان آهي.“ (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ڇا ائين ٿا چون ته رسول اهو پاڻ گهڙيو آهي؟ چوين ته "جيڪڏهن اهو مون کڻي گهڙيو آهي ته پوءِ توهان کي ته ڪا طاقت ڪانهي جو مونکي الله جي پڪڙ کان بچائي سگهو، جيڪي ڳالهيون ان بابت توهان ڪريو ٿا، الله ان کي چڱيءَ طرح ڄاڻي ٿو. منهنجي ۽ توهان جي وچ ۾ اهوئي شاهدي ڏيڻ لاءِ ڪافي آهي ۽ هو ڏاڍو بخشڻهار ۽ رحم ڪندڙ آهي" (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ڇا انهن جو اهو چوڻ آهي ته اهو رسول پاڻ ٺاهيو آهي؟ انهن کي چؤ، جيڪڏهن مون انهن کي پاڻ ٺاهيو آهي ته توهان مون کي الله جي پڪڙ کان نه بچائيندؤ، جيڪي ڳالهيون ٺاهيو ٿا الله چڱيءَ طرح ڄاڻي ٿو، اهو ئي ڪافي آهي شاهدي ڏيڻ وارو اسان ۽ توهان جي وچ ۾، ۽ اهو وڏو معاف ڪندڙ ۽ ٻاجهارو آهي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ڇا هو اهو چون ٿا ته (هي قرآن) هُن پاڻ ٺاهيو آهي؟ چؤ ته جيڪڏهن مان هن کي ٺاهيو آهي ته توهان مون کي الله تعالى جي پڪڙ کان نٿا بچائي سگهو. توهان هن (قرآن) جي باري ۾ جيڪو به ڳالهايو ٿا هُن (الله) کي سڀ خبر آهي. منھنجي ۽ توهان جي وچ ۾ اهو ئي گواهه ڪافي آهي ۽ هو وڏو معاف ڪندڙ ۽ وڏو رحم ڪندڙ آهي. (قرآن مجيد (عبدالسلام ڀُٽو)) ڇا اُهي ماڻهو (اِهو) چون ٿا ته هن (قرآن) کي (پيغمبر) گهڙيو آهي. توهان فرمايو: جيڪڏهن ان کي مون گهڙيو آهي ته توهان مون کي الله (جي عذاب) کان (بچائڻ جو) ڪوبه اختيار نٿا رکو، ۽ هو انهن (ڳالهين) کي خوب ڄاڻي ٿو جيڪي توهان هن (قرآن) جي باري ۾ مهڻي جي طور تي ڪري رهيا آهيو. اُهو (الله) منهنجي ۽ توهان جي وچ ۾ شاهد ڪافي آهي، ۽ اهو وڏو بخشيندڙ تمام ٻاجهارو آهي.(عرفانُ القرآن (مولانا طاھر القادري)) ڇا اهي، هينئن ٿا چون ته رسول قرآن کي پاڻ ٺاهي ورتو آهي؟ تون چئه؛ جيڪڏهن مون قرآن پاڻ گهڙيو آهي ته توهين مون کي خدا جي پڪڙ کان ڪڏهن به نه بچائي سگهندؤ، توهين قرآن حڪيم بابت جيڪي ڳالهيون ڪري رهيا آهيو الله اهي خوب ڄاڻي ٿو، منهنجي ۽ توهان جي وچ ۾ گواهه طور اهو الله ئي ڪافي آهي ۽ (جي توهان اهڙين حرڪتن کان مڙي ويندؤ ته) اهوئي وڏو بخشڻهار- نهايت مهربان آهي. (قرآن مجيد (عبدالمؤمن ميمڻ)) |
| قُل ما كُنتُ بِدعًا مِنَ الرُّسُلِ وَما أَدرى ما يُفعَلُ بى وَلا بِكُم إِن أَتَّبِعُ إِلّا ما يوحىٰ إِلَىَّ وَما أَنا۠ إِلّا نَذيرٌ مُبينٌ (آيت : 9) |
9. چؤ ته آءٌ پيغمبرن مان ڪو نئون (آيل) نه آھيان ۽ نٿو ڄاڻان ته مون سان ۽ اوھان سان (دنيا ۾) ڇا ڪيو ويندو، جيڪي مون ڏانھن وحي ڪيو ويندو آھي تنھن کانسواءِ (ٻيءَ) ڪنھن (ڳالھ) جي تابعداري نه ڪندو آھي ۽ آءٌ رڳو پڌرو ڊيڄاريندڙ آھيان.(قرآن جو پيغام (مولانا تاج محمود امروٽي)) (اي پيغمبر! تون کين هي به) چئو ته، (رسول اڳي به ٿي گذريا آهن سڀني الله جي وحدانيت ۽ حق سيکاريو) مان رسولن ۾ ڪو انوکو رسول ڪونه آهيان (ڪي نيون ڳالهيون ڪونه ٿو ٻڌايان). ۽ مون کي معلوم ناهي ته مون سان ڇا ڪيو ويندو ۽ اوهان سان ڇا ڪيو ويندو؟ مان ته فقط انهيءَ (حڪم) جي پيروي ٿو ڪيان جو مون ڏي وحي ڪري موڪليو وڃي ٿو، ۽ مان ته فقط صاف صاف خبردار ڪندڙ آهيان.(ائين چيو اللہ (علامہ علي خان ابڙو)) رسولِ عربي توهان فرمايو آئون ڪو نئون سنئون پيغمبر نه آهيان ۽ آئون (ذاتي طور) اندازي سان نٿو ڄاڻان ته مون سان ۽ توهان سان ڇا ٿيندو. آئون ته وحي ربانيءَ جي تابعداري ڪريان ٿو جيڪا مون ڏانهن اچي ٿي ۽ آئون صاف ڊيڄاريندڙ آهيان(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) (اي رسول کين) چئو ته آءُ رسولن مان ڪو نئو رسول نه آهيان ۽ آءُ نه ٿو ڄاڻان ته آئينده مون سان ڇا ڪيو ويندو ۽ نه (هيءَ ڳالھ ته) اوهان سان (ڇا ڪيو ويندو) آءُ ته رڳو ان جو پابند آهيان جنهن جو مون ڏي وحي ڪيو وڃي ٿو ۽ آءُ ته رڳو پڌرو ڊيڄاريندڙ آهيان.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) فرماءِ ته ناهيان مان نئون رسولن مان ۽ نٿو (اٽڪل سان) ڄاڻان ته ڇا ڪيو ويندو مون سان ۽ نه اوهان سان نٿو تابعداري ڪيان مان مگر ان جي جيڪو وحي ڪيو ٿو وڃي مون ڏانهن ۽ ناهيان مان مگر ڊيڄاريندڙ پڌرو .(احسن البيان (مولانا محمد ادريس ڏاهري)) (اي پيغمبر! کين) چؤ ته آءُ رسولن مان ڪو نئون رسول نه آهيان ۽ آءُ نٿو ڄاڻان ته (دنيا ۾) مون سان ڇا ڪيو ويندو ۽ اوهان سان ڇا ڪيو ويندو؟ آءُ رڳو ان (حڪم) جي تابعداري ڪريان ٿو جنهن جو مون ڏي وحي ڪيو وڃي ٿو ۽ آءُ ته رڳو پڌرو ڊيڄاريندڙ آهيان. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) چؤ ته: ”آءٌ رسولن مان ڪو نئون رسول نه آهيان ۽ آءٌ (از خود) نه ٿو ڄاڻان ته مون سان ڇا ڪيو ويندو ۽ توهان سان ڇا ڪيو ويندو؟ آءٌ نه ٿو پيروي ڪيان سواءِ ان جي جيڪو مون ڏانهن وحي ڪيو وڃي ٿو ۽ آءٌ ته صرف پڌرو ڊيڄاريندڙ آهيان“.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) چَئو، آئون نه آهيان ڪا، نَبِيَّن مان نَئـِين ڳالھ، ۽ پَريان آئون نه پَروڙيان، ته سَچ پَچ صُباح ڪالھ، مون ۽ اوهان نال، ڪِهڙِي ڪار ڪَئـِي وَڃي. نه هَلان مگر حُڪم تي، جِيئن پُهچي مُنهنجي پارِ، ۽ آئون ٻِيو نه آهيان، ڪو دانهن وِجھندڙ ڌار، سَنديون پَرئـِين پار، کولي ڏِيندڙ خبرون.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) چئو ته آءُ رسولن مان ڪو نئون ناهيان، مون کي خبر ناهي ته مون سان ۽ اوهان سان ڇا ڪيو ويندو. آءُ ته رڳو انهي جي تابعداري ڪندڙ آهيان، جيڪي مون ڏي وحي ڪيو ٿو وڃي، ۽ آءُ فقط کُليءَ طرح ڊيڄاريندڙ آهيان. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) چوين ته مان ڪو نئين قسم جو رسول ته ناهيان، نڪي اهو ٿو ڄاڻان ته مون سان ڇا ٿيڻو آهي ۽ توهان سان ڇا ٿيندو، مان ته فقط انهيءَ وحي جي پيروي ڪيان ٿو، جيڪو مون تي ڪيو وڃي ٿو ته مان کولي کولي خبردار ڪرڻ واري کانسواءِ ٻيو ڪجهه به ناهيان (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) چؤ (انهن کي) آئون ڪو نرالو رسول ته نه آهيان، آئون نٿو ڄاڻان ته سڀاڻي مون سان ڇا ٿيڻو آهي ۽ توهان سان ڇا ٿيندو، آئون ته رڳو تابعدار آهيان ان وحي جو جيڪو مون ڏانهن موڪليو ويندو آهي، آئون (ڪجهه ناهيان) سواءِ پڌري ڊيڄاريندڙ جي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (اي نبي ﷺ!) چؤ ته مان رسولن مان ڪو نئين قسم جو رسول ٿي نه آيو آهيان. مون کي ته اها به خبر نه آهي ته مون سان ۽ توهان سان ڪهڙو معاملو ٿيندو؟ مان ته ان ڳالهه جي پيروي ڪريان ٿو جيڪا مون ڏي وحي ڪئي وڃي ٿي ۽ مان رڳو پڌرو ڊيڄاريندڙ کانسواءِ ٻيو ڪجهه به نه آهيان. (قرآن مجيد (عبدالسلام ڀُٽو)) توهان فرمايو ته آئون (انسانن جي طرف) ڪو پهريون رسول نه آيو آهيان (جو مون کان اڳي رسالت جو ڪو مثال ئي نه هجي) ۽ آئون ازخود (يعني صرف پنهنجي عقل ۽ سمجهه سان) نٿو ڄاڻان ته مون سان ڪهڙو ورتاءُ ڪيو ويندو ۽ نه اُهو جيڪو توهان سان ڪيو ويندو، (منهنجو علم ته اهو آهي ته) آئون صرف ان وحي جي پيروي ڪريان ٿو جيڪو مون ڏانهن موڪليو وڃي ٿو (اُهوئي مون کي هر شيءِ جو علم عطا ڪري ٿو) ۽ آئون ته صرف (ان وحي ذريعي مليل علم جي بنياد تي) پڌرو ڊيڄاريندڙ آهيان.(عرفانُ القرآن (مولانا طاھر القادري)) تون کين چئه ته مان ڪو نئون رسول ناهيان ۽ اهو به نه ٿو ڄاڻان ته مون سان ڇا ٿيڻو آهي؟ ۽ توهان سان ڇا ٿيڻو آهي؟ مان ته رڳو ان وحي جي پيروڪاري ڪريان ٿو جيڪا مون ڏانهن اماڻي وڃي ٿي، ۽ مان ته رڳو هڪ پڌرو ڊيڄاريندڙ آهيان. (قرآن مجيد (عبدالمؤمن ميمڻ)) |
| قُل أَرَءَيتُم إِن كانَ مِن عِندِ اللَّهِ وَكَفَرتُم بِهِ وَشَهِدَ شاهِدٌ مِن بَنى إِسرٰءيلَ عَلىٰ مِثلِهِ فَـٔامَنَ وَاستَكبَرتُم إِنَّ اللَّهَ لا يَهدِى القَومَ الظّٰلِمينَ (آيت : 10) |
10. (کين) چؤ ته ڏسو ته سھي جيڪڏھن (اھو قرآن) الله وٽان آيل آھي ۽ اوھين اُن کي نه مڃيو ۽ بني اسرائيلن مان ھڪ شاھد اھڙي (ڪتاب) تي شاھدي ڏني ھجي پوءِ اُنھيءَ ايمان آندو ۽ اوھان (مڃڻ کان) وڏائي ڪئي (ته ضرور ظالم ٿيندؤ) بيشڪ الله ظالمن جي قوم کي سِڌو رستو نه ڏيکاريندو آھي.(قرآن جو پيغام (مولانا تاج محمود امروٽي)) (اي پيغمبر! تون کين) چئو ته، توهان ڪو خيال به ڪيو آهي ته جيڪڏهن (هي قرآن سچ پچ) الله وٽان آيل آهي، ۽ اوهان ان کي مڃڻ کان انڪار ٿا ڪيو ۽ بني اسرائيلن مان هڪڙي شاهد شاهدي به ڏني آهي ته هي قرآن (تورات ۽ انجيل) جي مثل آهي ۽ پوءِ ايمان به آندو اٿس. پر توهان تڪبر ڪيو آهي (۽ تڪبر جي ڪري نٿا مڃيو ته پوءِ توهان ڪهڙا نه جاهل ۽ ظالم چئبؤ). يقيناً الله تعاليٰ ظالم ماڻهن کي ڪڏهن به سڌيءَ واٽ تي نٿو لڳائي.(ائين چيو اللہ (علامہ علي خان ابڙو)) توهان فرمايو، ته توهان کي مون ٻڌايو جيڪڏهن قرآن ڪريم الله جي طرفان آهي ته ڇو توهان ان جو انڪار ڪيو؟ ۽ بني اسرائيل مان هڪ شخص (حضرت عبدالله بن سلام) ان جي گواهي ڏني پوءِ ان ايمان آندو (ان جي باوجود) توهان تڪبر ڪيو، بيشڪ الله تعالى ظالمن جي قوم کي هدايت نٿو ڏئي(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) (اي رسول کين) چئو ته ڀلا ڏسو، جيڪڏهن (هي) قرآن خدا جي طرفان آهي ۽ اوهان ان کان انڪار ڪيو هوڏانهن بني اسرائيلن مان هڪ شاهد اهڙي (ڪتاب) جي شاهدي ڏني آهي ۽ ايمان به آندائين ۽ اوهان وڏائي ڪئي (ته توهان جي ظالم هجڻ ۾ ڪهڙو شڪ) بيشڪ خدا ظالم ماڻهن کي منزل مقصود تائين نه ٿو پهچائي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) فرماءِ ته خبر ڏيو جيڪڏهن هجي الله وٽان ۽ ڪفر ڪيو اوهان ان جو ۽ شاهدي ڏني شاهد بني اسرائيل مان اهڙي (ڪتاب) تي پوءِ ايمان آندائين ۽ تڪبر ڪيو اوهان بيشڪ الله نٿو هدايت ڪري قوم ظالم کي .(احسن البيان (مولانا محمد ادريس ڏاهري)) (اي پيغمبر! کين) چؤ ته ٻڌايو ته جيڪڏهن قرآن الله جي طرفان آهي ۽ اوهان ان کي نه مڃيو آهي هوڏانهن بني اسرائيلن مان هڪ شاهد (ڪتاب) جي شاهدي ڏني آهي پوءِ ان ايمان آندو ۽ اوهان وڏائي ڪئي (ته ضرور ظالم ٿيندو) بيشڪ الله ظالم قوم کي رستو نه ٿو ڏيکاري. ۽ (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) چؤ: ”ڀلا ٻڌايو ته سهي جيڪڏهن هي (قرآن) الله جي طرفان هجي ۽ توهان ان سان ڪفر ڪيو هجي، (ته اوهان جو انجام ڇا ٿيندو؟) ۽ بني اسرائيل مان هڪ شاهدُ اهڙي (ڪتاب) جي شاهدي به ڏئي چڪو هجي، پوءِ ان ايمان آندو ۽ توهان وڏائي ڪئي. بيشڪ الله ظالم قوم کي هدايت نه ٿو ڏئي.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) چئو، ڪيان ڪو وِيچار، ته جي هُوندؤ پاران حق جي، اُن اهڙي حال ۾، اُوهان ڪيو اِنڪار، ۽ اِسرائـِيل جي اولاد مان، هِڪ ساکِي مَرد سچار، ساک ڏِنائـِينسِ سَچ جِي، پڻ آندئـِين اِعتبار، ۽ اَوهان ڪيو اُٽلندو، تَڪَبُّر تڪرار، ڏاڍن کي ڏاتار، سَنئـِين سُهائي ڪِين ڪِي.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) چئو ته ڏسو ته سهي، جيڪڏهن هيءُ الله وٽان آيل آهي ۽ اوهان انڪار ڪيو ۽ بني اسرائيل مان هڪ شاهد انهي بابت شاهدي ڏني ۽ ايمان به آندائين پر اوهان هٺ ڪيو- بيشڪ الله ظالم قوم کي ڪامياب نٿو ڪري.(البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) اي نبي، چوين ته ڪجهه سوچيو به اٿوَ ته جيڪڏهن اهو ڪلام الله جي طرفان آهي ۽ توهان ان جو انڪار ڪيو آهي (ته پوءِ توهان جو ڇا حال ٿيندو) هوڏانهن انهيءَ جهڙي هڪڙي ڪلام بابت بني اسرائيل جو هڪڙو شاهد شاهدي به ڏئي چڪو آهي، هن ته ايمان آندو ۽ توهان وڏائي ڪئي. اهڙن ظالمن کي ته الله هدايت ڏيندو ئي ناهي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) کين چؤ (اي نبي!) ڪڏهن سوچيو آهي جي هي ڪلام الله جي ئي طرفان هجي ۽ توهان ان جو انڪار ڪريو (ته توهان جي پڄاڻي ڇا ٿيندي) جڏهن ته شاهدي ڏئي چڪو آهي بني اسرائيل جو هڪ شاهد ان ڪلام تي جيڪو ان جهڙو ئي آهي، ۽ توهان پنهنجي آڪڙ ۾ پيا رهو، بيشڪ الله نٿو هدايت ڪري اهڙن ئي (هٺيلن) ظالمن کي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) چؤ ته ڇا ڪڏهن توهان اهو سوچيو آهي ته جيڪڏهن هي (قرآن) الله تعالى جي طرفان هجي ۽ توهان ان جو انڪار ڪيو ۽ بني اسرائيل مان به ڪو شاهد اها ئي شاهدي ڏئي چڪو آهي پوءِ هن ايمان به آندو آهي پر توهان پنهنجي تڪبر ۾ پئجي ويا. (هاڻي ٻڌايو ته توهان جو انجام ڇا ٿيندو؟) بيشڪ الله تعالى ظلم ڪرڻ وارن کي (ڪڏهن به) هدايت نه ڏيندو آهي. (قرآن مجيد (عبدالسلام ڀُٽو)) فرمايو: ٿورو ٻڌايو ته جيڪڏهن هي (قرآن) الله جي طرفان هجي ۽ توهان هن جو انڪار ڪري ڇڏيو هجي ۽ بني اسرائيلن مان هڪ شاهد (به اڳوڻن آسماني ڪتابن مان) هن جهڙي ڪتاب (جي لهڻ جي ذڪر) تي شاهدي ڏئي پوءِ اُن (مٿس) ايمان (به) آندو هجي ۽ توهان (ان جي باوجود) وڏائي ڪندا رهو (ته توهان جو انجام ڪهڙو ٿيندو؟) بيشڪ الله ظالم قوم کي هدايت نٿو فرمائي.(عرفانُ القرآن (مولانا طاھر القادري)) (اي نبي!) کين چئه؛ ڀلا اهو ته ٻڌايو ته جيڪڏهن (قرآن) الله جي پاران آيو هجي ۽ توهين ان کي مڃڻ کان انڪار ڪريو، حالانڪه هن جهڙي ڪلام (جو الله جي پاران هجڻ) بابت بني اسرائيل منجهان هڪ شخص گواهي به ڏئي چڪو آهي پوءِ هن ان تي ايمان به آندو ۽ توهين تڪبر ۾ پيا رهيئو ته (ڄاڻي ڇڏيو-) بي شڪ! الله ظالمن کي هدايت ناهي ڪندو. (قرآن مجيد (عبدالمؤمن ميمڻ)) |
| وَقالَ الَّذينَ كَفَروا لِلَّذينَ ءامَنوا لَو كانَ خَيرًا ما سَبَقونا إِلَيهِ وَإِذ لَم يَهتَدوا بِهِ فَسَيَقولونَ هٰذا إِفكٌ قَديمٌ (آيت : 11) |
11. ۽ ڪافرن مؤمنن به نسبت چيو ته جيڪڏھن (اھو دين) چڱو ھجي ھا ته اُھي اُن ڏانھن اسان کان اڳرائي نه ڪن ھا، ۽ جڏھن (ڪافرن) اُن سان واٽ نه لڌي تڏھن چوندا ته ھيءُ (قرآن) ھڪ پراڻو ڪوڙ آھي.(قرآن جو پيغام (مولانا تاج محمود امروٽي)) ۽ ڪافر مؤمنن بابت چون ٿا ته، جيڪڏهن (انهيءَ دين ۾) ڪا چڱائي هجي ها ته (اهي مسڪين ۽ رذيل ماڻهو) اسان کان اڳي ڪونه اُن ڏي ڀڄن ها. (اسان وڌيڪ عقل ۽ عزت وارا ماڻهو ان دين ۾ ڪابه چڱائي نٿا ڏسون) حقيت هيءَ آهي ته هنن کي خود غرضي ۽ تڪبر انڌو ڪري ڇڏيو آهي) ۽ جڏهن ته هو ان دين جي وسيلي سڌي واٽ نٿا وٺن، تڏهن (عقل جا انڌا ٿي) چون ٿا ته هيءُ ته پراڻو قديم زمانن وارو ڪوڙ آهي.(ائين چيو اللہ (علامہ علي خان ابڙو)) ۽ (مڪه جي) ڪافرن، مؤمنن کي چيو ته جيڪڏهن (ايمان آڻڻ) بهتر هجي ها ته اهي (غريب) ان ڏانهن اسان کان اڳرائي نه ڪن ها ۽ جڏهن انهن کي (قرآن ڪريم جي) هدايت نه مِلي پوءِ فوراً چون ٿا ته هي پراڻو ڪوڙ آهي(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ ڪافر ماڻهو مومنن جي باري ۾ چون ٿا ته جيڪڏهن اهو (دين) چڱو هجي ها ته اهي ماڻهو ان ڏي اسان کي اڳتي نه ڌڪن ها، ۽ جڏهن قرآن جي وسيلي سنئين راھ تي نه آيا ته هاڻي چوندا، هي ته پراڻو ڪوڙ آهي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ چيو انهن جن ڪفر ڪيو انهن لاءِ جن ايمان آندو جيڪڏهن هجي ها ڀلو ته نه اڳرائي ڪن ها اسان کان ان ڏانهن ۽ جڏهن نه هدايت وارا ٿيا ان سان پوءِ جلد چوندا ته هي بهتان پراڻو آهي .(احسن البيان (مولانا محمد ادريس ڏاهري)) ڪافرن مومنن جي باري ۾ چيو ته جيڪڏهن اهو (دين) چڱو هجي ها ته اهي ان ڏي اسان کان اڳي نه وڃن ها، ۽ جڏهن ان سان سڌي رستي تي نه آيا تڏهن چوندا ته هي پراڻو ڪوڙ آهي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ ڪافرن مؤمنن بابت چيو ته اگر اهو (دين) ڀلو هجي ها ته اُهي ان ڏانهن اسان کان اڳي نه پهچن ها (بلڪه اسان ئي اڳ ۾ قبول ڪيون ها). ۽ جڏهن انهن (ڪافرن) ان سان هدايت نه پِرائي ته هاڻي چوندا ته هي پراڻو بهتان آهي.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ تَن کي ڪهيو ڪافِرِين، مَڃيو جَن مَذڪور، تَه ڀلو هُجي ها جيڪڏهن، هِي دِين ڪِنهن دَستور، ته مَهند اسان کان مُور، پيرو نه وِيا اُن پار ڏي. ۽ جڏهن نه پِرايؤن اُن مَنجھان، پوءِ سِگھو چون اِن چال، ته آهي هِي هَر حال ڪُوڙ پُڙاڻو پَڌرو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ مؤمنن بابت ڪافرن چيو ته ”جيڪڏهن اهو دين چڱو هجي ها، ته اسين هنن کان وڌيڪ ان ڏانهن اڳرائي ڪريون ها.“ ۽ جڏهن ان سان رستو نه لڌائون؛ تڏهن چون ٿا ته ”هي هڪ پراڻو ڪوڙ آهي.“ (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) جن مڃڻ کان انڪار ڪري ڇڏيو آهي، سي ايمان آڻڻ وارن لاءِ چون ٿا ته جيڪڏهن هن ڪتاب کي مڃڻ ڪو چڱو ڪم هجي ها ته اهي اسان کان اڳ ڪڍي نه سگهن ها. جيئن ته ان وسيلي هدايت نه لڌي اٿن، سو ضرور چوندا ته اهو پراڻو ڪوڙ آهي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ چوندا آهن اهي ماڻهو جن ڪفر ڪيو آهي انهن ماڻهن لاءِ جن ايمان آندو آهي ته هن ڪتاب کي مڃڻ چڱو ڪم هجي ها ته اهي ماڻهو اڳرائي نه ڪن ها اسان کان، ۽ جيئن انهن هدايت جي راهه نه لڌي، ان ڪري هاڻي ضرور چوندا ته اهو ته ڪوڙ آهي تمام پراڻو(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ۽ ڪافرن ايمان وارن جي باري ۾ چيو ته جيڪڏهن هي دين چڱو هجي ها ته هي (مؤمن) ماڻهو اسان کان دين قبول ڪرڻ ۾ اڳتي نه وڌن ها ۽ جڏهن ڪافرن (قرآن مان) هدايت نه ورتي ته هو ضرور چوندا ته هي (قرآن) ته پراڻو ڪوڙ آهي. (قرآن مجيد (عبدالسلام ڀُٽو)) ۽ ڪافرن مومنن کي چيو: جيڪڏهن هي (دين محمدي صلي الله عليه وآلہٖ وسلم) ڀلو هجي ها ته هي ماڻهو ان ڏانهن اسان کان اڳي نه وڌن ها (اسان پاڻ ئي سڀني کان اڳ ۾ ان کي قبول ڪريون ها) ۽ جڏهن انهن (ڪافرن پاڻ) ان مان هدايت نه لڌي ته هاڻي چون ٿا ته هي ته پراڻو ڪوڙ (۽ بهتان) آهي.(عرفانُ القرآن (مولانا طاھر القادري)) ۽ ڪافر ايمان وارن کي هينئن ٿا چون: جيڪڏهن قرآن بهتر هجي ها ته ان ڏانهن اسان کان اڳ ڊوڙي نه وڃن ها- ۽ جڏهن هنن ان قرآن مجيد مان هدايت نه ماڻي ته چوڻ لڳا ته هي ته پراڻو ڪوڙ آهي. (قرآن مجيد (عبدالمؤمن ميمڻ)) |
| وَمِن قَبلِهِ كِتٰبُ موسىٰ إِمامًا وَرَحمَةً وَهٰذا كِتٰبٌ مُصَدِّقٌ لِسانًا عَرَبِيًّا لِيُنذِرَ الَّذينَ ظَلَموا وَبُشرىٰ لِلمُحسِنينَ (آيت : 12) |
12. ۽ ھن (قرآن) کان اڳ مُوسىٰ جو ڪتاب اڳواڻ ۽ ٻاجھ ھو، ۽ ھي ڪتاب (ان جو) سچّو ڪندڙ عربيءَ ٻوليءَ ۾ آھي ھن لاءِ ته ظالمن کي ڊيڄاري، ۽ ڀلارن کي خوشخبري ڏئي.(قرآن جو پيغام (مولانا تاج محمود امروٽي)) ۽ هن کان اڳي حضرت موسيٰ تي نازل ٿيل ڪتاب (ماڻهن لاءِ) رهبر (يعني پيشوا يا واٽ ڏيکاريندڙ) هو ۽ سراسر رحمت هو. ۽ هي ڪتاب (قرآن مجيد) جو ان جي تصديق ٿو ڪري، سو عربي زبان ۾ (نازل ٿيو) آهي. انهيءَ لاءِ ته ظلم ڪندڙن کي (برن نتيجن کان) خبردار ڪري ۽ نيڪ ڪم ڪندڙن کي (ڪاميابيءَ جي) خوشخبري ڏيئي ڇڏي.(ائين چيو اللہ (علامہ علي خان ابڙو)) ۽ قرآن ڪريم کان اڳ ۾ تورات (نازل ٿيو) جيڪو اڳواڻ ۽ رحمت هو، ۽ هيءُ ڪتاب تصديق ڪندڙ آهي عربي زبان ۾ ان لاءِ ته ظالمن کي ڊيڄاري. ۽ نيڪوڪارن لاءِ بشارت آهي(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) هوڏانهن قرآن کان اڳ موسى جو ڪتاب هو جو اڳواڻ ۽ وڏي رحمت هو. ۽ هي (قرآن) اهو ڪتاب آهي جو عربي زبان ۾ (ان کي) سچو چوندڙ آهي هن لاءِ ته (هن سان) ظالمن کي ڊيڄاري ۽ چڱن ڪمن ڪندڙن لاءِ خوش خبري آهي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ ان کان اڳي ڪتاب موسى جو هو اڳواڻ ۽ رحمت ۽ هي ڪتاب (ان کي) سچو ڪندڙ ٻوليءَ عربيءَ ۾ آهي تانته ڊيڄاري انهن کي جن ظلم ڪيو ۽ خوشخبري آهي محسنن جي لاءِ .(احسن البيان (مولانا محمد ادريس ڏاهري)) هوڏانهن قرآن کان اڳ موسيٰ جو ڪتاب هو جو اڳواڻ ۽ وڏي رحمت هو. ۽ هي ڪتاب (ان کي) سچو چوندڙ آهي عربي زبان ۾ (ان لاءِ) ته ظالمن کي (بڇڙي نتيجي کان) ڊيڄاري ۽ چڱن ڪمن ڪندڙن لاءِ خوشخبري آهي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) حالانڪه ان (قرآن) کان اڳ موسى جو ڪتاب (تورات) اڳواڻ ۽ رحمت بنجي اچي چڪو آهي. ۽ هي ڪتاب (ان جي) تصديق ڪندڙ آهي عربي زبان ۾ آهي، هن لاءِ ته ظالمن کي ڊيڄاري ۽ نيڪوڪارن لاءِ خوشخبري آهي.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ آهي مُوسٰى مِير جو، اِن کان قَبل ڪِتاب، سُونهون سَچي ساٿ جو، پَڻ بَرڪت بي حساب، ۽ آهي عَربِي زبان ۾، هِي مُصحف مُستطاب، ڪَندڙ اُن ڪتاب کي صَحِي بَرصواب، تان جَن آزارِيو اُنهن کي، ڏِئي اونُو سَخت عَذاب، پڻ سَندا سُود ثَواب، ڏِئي نِياپا نيڪن کي.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ هن کان اڳ موسيٰ جو ڪتاب اڳواڻ ۽ رحمت هو ۽ هي ڪتاب ان کي سچو ڪندڙ عربي ٻوليءَ ۾ آهي. ته ظالمن کي ڊيڄاري ۽ نيڪو ڪارن لاءِ مبارڪ آهي. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) حالانڪه ان کان اڳ موسيٰ جو ڪتاب رهنما ۽ رحمت بڻجي اچي چڪو آهي، هيءُ ڪتاب ان جو تصديق ڪندڙ عربي ٻوليءَ ۾ ٿي آيو آهي، تانته ظالمن کي ڊيڄاري ۽ سهڻي هلت هلندڙن کي خوشخبري ڏئي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ جڏهن ته ان کان اڳي موسيٰ جو ڪتاب رهنما ۽ رحمت بنجي آيو ۽ هي ڪتاب ان جي تصديق ڪندڙ عربي ٻوليءَ ۾ آيو آهي جيئن ڊيڄاري انهن ظالمن کي ۽ خوشخبري ڏئي سنئين راهه وٺندڙن کي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ۽ هن کان اڳ موسى ($) جو ڪتاب (دين ۾) رهنمائي ڪندڙ ۽ رحمت هو ۽ هاڻي هي ڪتاب اُن کي سچو چوندڙ آهي ۽ هي عربي زبان ۾ آهي ته جيئن ظالمن کي ڊيڄاري ۽ نيڪ ماڻهن کي خوشخبري ٻڌائي. (قرآن مجيد (عبدالسلام ڀُٽو)) ۽ هن کان اڳ موسيٰ (عليه السلام) جو ڪتاب (تورات) رهنما ۽ رحمت هو، ۽ هي ڪتاب (اُن جي) تصديق ڪندڙ آهي، عربي زبان ۾ آهي ته جيئن انهن ماڻهن کي ڊيڄاري جن ظلم ڪيو آهي ۽ نيڪن جي لاءِ خوشخبري هجي.(عرفانُ القرآن (مولانا طاھر القادري)) حالانڪه ان کان اڳ موسى جو ڪتاب امام ۽ رحمت بڻجي اچي چڪو آهي ۽ هي قرآن عربي ٻوليءَ ۾ آهي- جيڪو تورات جي به تصديق ڪندڙ آهي ته جيئن ظالمن کي (بڇڙن ڪرتوتن جي سزا کان) خبردار ڪري ۽ نيڪوڪارن کي (عزت ڀري حياتيءَ جي) خوشخبري ڏي. (قرآن مجيد (عبدالمؤمن ميمڻ)) |
| إِنَّ الَّذينَ قالوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ استَقٰموا فَلا خَوفٌ عَلَيهِم وَلا هُم يَحزَنونَ (آيت : 13) |
13. بيشڪ جن چيو ته اسان جو پالڻھار الله آھي پوءِ اِن (چوڻ) تي مُحڪم رھيا تن کي نڪو ڀَؤ آھي ۽ نڪي اُھي غمگين ھوندا.(قرآن جو پيغام (مولانا تاج محمود امروٽي)) بيشڪ جيڪي ماڻهو (يقين سان مڃن ٿا ۽) چون ٿا ته، اسان جو پروردگار (۽ نگهبان) الله آهي ۽ وري ان (ايمان) تي عملاً محڪم ۽ قائم رهن ٿا تن کي نڪو خوف هوندو، نڪي هو ڪو غم ڪندا.(ائين چيو اللہ (علامہ علي خان ابڙو)) بيشڪ جن ماڻهن چيو ته اسان جو رب الله تعالى آهي ان کان پوءِ (توحيد ۽ شريعت محمدي) تي قائم رهيا، پوءِ انهن تي ڪو خوف ناهي ۽ نه انهن کي ڪو ڏک پهچندو(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) بيشڪ جن ماڻهن چيو ته اسان جو پاليندڙ الله آهي وري (ان عقيدي تي) ثابت رهيا تن کي نه ڪو ڊپ آهي ۽ نه اهي غمگين ئي ٿيندا.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) بيشڪ جن چيو ته اسان جو رب الله آهي ان کان پوءِ استقامت ڪيائون پوءِ ناهي ڪو خوف انهن تي ۽ نه اهي غمگين ٿيندا .(احسن البيان (مولانا محمد ادريس ڏاهري)) بيشڪ جن چيو ته اسان جو پاليندڙ الله آهي وري (ان عقيدي تي) ثابت رهيا تن تي نه ڊپ آهي ۽ نه اُهي غمگين ٿيندا. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) بيشڪ جن ماڻهن چيو ته اسان جو پالڻهار الله آهي پوءِ ان تي ڄمي بيٺا ته پوءِ انهن تي نه ڪو خوف آهي ۽ نه اُهي غمگين ٿيندا.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) جَن چَيو، ته آهي اَسان جو، پَروَر پالڻهار، موٽِي پَنهنجي ماڳ تي، بِيٺا بَرقرار، پوءِ تَن کي نه ڀَو ڀُلڪار، ۽ نه ڳڻتِي ڪِنهِين ڳالھ جِي.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) بيشڪ جن چيو ته ”اسان جو ڌڻي الله آهي“ پوءِ انهي تي مضبوط ٿي بيٺا، تن تي نڪو ڊپ آهي ۽ نه اهي غمگين ٿيندا. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) حقيقت اها آهي ته جن ماڻهن چيو ته الله ئي اسان جو رب آهي، پوءِ ان تي پختا بيهي رهيا، تن لاءِ نڪي خوف آهي ۽ نه وري ڪو ڏک ئي ڏسندا (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) بيشڪ جن ماڻهن چيو ته الله ئي اسان جو رب آهي، پوءِ (اهي) ان تي ڄمي بيٺا، پوءِ ڪوبه خوف ناهي انهن کي ۽ نه وري اهي غمگين ئي ٿيندا.(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) بيشڪ جن ماڻهن چيو ته الله تعالى ئي اسان جو پالڻھار آهي. پوءِ ان ڳالهه تي هو قائم به رهيا ته انهن لاءِ نه ڪو خوف هوندو ۽ نه ئي ڳڻتي هوندي. (قرآن مجيد (عبدالسلام ڀُٽو)) بيشڪ جن ماڻهن چيو ته اسان جو رب الله آهي پوءِ اُهي ثابت قدم رهيا ته انهن تي نه ڪو خوف آهي ۽ نه اُهي غمگين ٿيندا.(عرفانُ القرآن (مولانا طاھر القادري)) يقينن جن ماڻهن الله کي پنهنجو پالڻهار مڃيو ۽ پنهنجي اندر ۾ استقامت پيدا ڪيائون ته پوءِ نه ڪي انهن جي لاءِ ڪوئي خوف هوندو ۽ نه ڪي ڪنهن ڳالهه جو ڪو غم! (قرآن مجيد (عبدالمؤمن ميمڻ)) |
| أُولٰئِكَ أَصحٰبُ الجَنَّةِ خٰلِدينَ فيها جَزاءً بِما كانوا يَعمَلونَ (آيت : 14) |
14. اِھي بھشتي آھن منجھس سدائين رھڻ وارا آھن، جيڪي عمل ڪندا ھوا تنھنجو بدلو آھي.(قرآن جو پيغام (مولانا تاج محمود امروٽي)) اهي ماڻهو جنتي آهن ۽ هميشه ان جنت ۾ رهندا. اهو انهن کي انعام ملندو انهن نيڪ عملن جو جيڪي هنن ڪيا هئا.(ائين چيو اللہ (علامہ علي خان ابڙو)) اهي جنتي آهن اهي هميشه هميشه جنت ۾ رهندا، (اها) سندن نيڪ عملن جي جزا آهي(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) اهي جنت وارا آهن جو سدائين ان ۾ رهندا جيڪي عمل (دنيا ۾) پيا ڪن تن جو کين بدلو ڏنو ويندو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) اهي بهشتي آهن هميشہ رهندڙ ان ۾ بدلو آهي انهن جو جيڪي ڪندا هئا .(احسن البيان (مولانا محمد ادريس ڏاهري)) اهي جنت وارا آهن ان ۾ سدائين رهڻ وارا آهن جيڪي عمل پيا ڪن تن جو بدلو ڏنو ويندن. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) اهي جنتي آهن ان ۾ هميشه رهڻ وارا آهن، هي انهن عملن جو بدلو آهي جيڪي اُهي ڪندا هئا.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) اُهي آهِن اَهل بهشت جا، مَنجھسِ خُوش مُدام، اُن عَملن جِي اِنعام، جيڪِي ڪن جھان ۾.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) اهي بهشتي آهن، جنهن ۾ هميشه رهندا. اهو ان جو بدلو آهي، جيڪي ڪمايائون. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) اهڙا ماڻهو جنتي آهن جتي هو سدائين رهندا، پنهنجن انهن عملن جي عيوض جيڪي هو دنيا ۾ ڪندا رهيا آهن (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) اهڙا ئي ماڻهو آهن جيڪي جنت ۾ داخل ٿيندا هميشه جي لاءِ، پنهنجن انهن ئي عملن جي بدلي (جيڪي انهن دنيا ۾ ڪيا)(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) اهي ئي جنتي ماڻهو آهن جيڪي ان ۾ هميشه رهندا. هي سندن عملن جو بدلو هوندو. (قرآن مجيد (عبدالسلام ڀُٽو)) اُهي ئي ماڻهو جنتي آهن جيڪي ان ۾ هميشه رهڻ وارا آهن. هي انهن عملن جي جزا آهي جيڪي اُهي ڪندا هئا.(عرفانُ القرآن (مولانا طاھر القادري)) اهي ماڻهو جنتي آهن- جتي هو هميشه رهندا پنهنجن چڱن عملن جي بدلي طور- جيڪي هو دنيا ۾ ڪندا هيا. (قرآن مجيد (عبدالمؤمن ميمڻ)) |
| وَوَصَّينَا الإِنسٰنَ بِوٰلِدَيهِ إِحسٰنًا حَمَلَتهُ أُمُّهُ كُرهًا وَوَضَعَتهُ كُرهًا وَحَملُهُ وَفِصٰلُهُ ثَلٰثونَ شَهرًا حَتّىٰ إِذا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَبَلَغَ أَربَعينَ سَنَةً قالَ رَبِّ أَوزِعنى أَن أَشكُرَ نِعمَتَكَ الَّتى أَنعَمتَ عَلَىَّ وَعَلىٰ وٰلِدَىَّ وَأَن أَعمَلَ صٰلِحًا تَرضىٰهُ وَأَصلِح لى فى ذُرِّيَّتى إِنّى تُبتُ إِلَيكَ وَإِنّى مِنَ المُسلِمينَ (آيت : 15) |
15. ۽ ماڻھوءَ کي پنھنجي ماءُ پيءُ سان چڱائي ڪرڻ جو حُڪم ڪيوسون، (جو) اوکائيءَ سان سنديس ماءُ کيس (پيٽ ۾) کنيو آھي ۽ اوکائيءَ سان کيس ڄڻيو آھي، ۽ اُنجو (پيٽ ۾) کڻڻ ۽ اُن جو (کير کان) ڇڏائڻ ٽيھ مھينا آھي، تان جو جڏھن پنھنجيءَ جواني کي پُھتو ۽ چاليھن ورھن کي پھتو (تڏھن) چوندو آھي ته اي منھنجا پالڻھار مون کي توفيق ڏي ته تنھنجي انھيءَ نعمت جو شڪر ڪريان جيڪا مون تي ۽ منھنجي ماءُ پيءُ تي انعام ڪئي اٿيئي ۽ ته (اھڙا) چڱا ڪم ڪريان جن کان راضي رھين ۽ منھنجي اولاد مون لاءِ سُڌار، بيشڪ آءٌ توڏانھن موٽيس ۽ بيشڪ آءٌ مسلمانن منجھان آھيان.(قرآن جو پيغام (مولانا تاج محمود امروٽي)) ۽ اسان انسان کي پنهنجي ماءُ پيءُ سان سهڻي سلوڪ ڪرڻ جو تاڪيد ڪيو آهي. (ڏسو) سندس ماءُ هن کي وڏي تڪليف سان (اٽڪل 9 مهينا) پيٽ ۾ کنيو ۽ وڏي تڪليف سان هن کي ڄڻيائين، ۽ هن کي پيٽ ۾ سانڍڻ کان وٺي ٿڃ ڇڏائڻ تائين ٽيهه مهينا لڳي ٿا وڃن. (پوءِ ڇو نه انسان کي پنهنجي ماءُ جي خدمت، پيار ۽ عزت سان ڪرڻ گهرجي). آخر اهو (ٻار) طاقت واري جوانيءَ ۾ اچي ٿو ۽ (پوءِ) چاليهن ورهن جي ڄمار کي پهچي ٿو. (ان عمر ۾ عقل وارو ٿئي ٿو ۽) چوي ٿو ته، اي منهنجا پروردگار! مون کي توفيق ڏي ته مان تنهنجي انهن نعمتن جو شڪريو بجا آڻيان جي تو مون تي ۽ منهنجي ماءُ پيءُ تي ڪيون آهن، ۽ پڻ توفيق ڏي ته مان اهڙا نيڪ عمل ڪيان جي توکي پسند پون ۽ منهنجي اولاد کي منهنجي لاءِ نيڪ ڪجانءِ، مان توڏي رجوع ٿو ٿيان، ۽ يقيناً مان (تنهنجي) فرمانردار ٻانهن مان آهيان.(ائين چيو اللہ (علامہ علي خان ابڙو)) ۽ اسان انسان کي پيءُ ماءُ سان احسان ڪرڻ جو حڪم فرمايو، ان کي سندس ماءُ پنهنجي پيٽ ۾ تڪليف سان رکيو ۽ ان کي تڪليف سان ڄڻيو، ۽ مدت حمل جي ۽ کير ڇڏائڻ جي ٽيهه (30) مهينا ٿي، ايستائين جو اهو جڏهن پنهنجي قوت کي پهتو ۽ چاليهه (40) سالن کي رسيو. اهو چوي ٿو ته اي منهنجا رب تون مون کي توفيق ڏي ته آئون تنهنجي نعمتن جو شڪر ادا ڪريان جيڪي نعمتون تو منهنجي مٿان ڪيون ۽ منهنجي پيءُ ماءُ تي ڪيون ۽ آئون اهو عمل صالح ڪريان جيڪو توکي پسند اچي ۽ تون منهنجي اولاد ۾ (ديني دنيوي) صلاحيت پيدا ڪر. بيشڪ آئون تو ڏانهن موٽيس بيشڪ آئون مسلمانن مان آهيان(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ اسان انسان کي پنهنجيءَ ماءُ پيءُ سان چڱائي ڪرڻ جو حڪم ڪيو آهي. (ڇو ته) سندن ماءُ ان کي رنج سان پيٽ ۾ رکيو ۽ کيس رنج سان ئي ڄڻيو. ۽ ان جي پيٽ ۾ رهڻ ۽ ان جي ٿڃ ڇڏائڻ جي (مدت) ٽيھ مهينا آهي تان جو جڏهن پوري جوانيءَ کي پهتو ۽ چاليهن ورهين (جي عمر) کي پهچي ٿو ته چوي ٿو: اي منهنجا پالڻهار! تون مون کي توفيق عطا فرمائي ته تو جيڪي احسان مون تي ۽ منهنجي ماءُ پيءُ تي ڪيا آهن آءُ تن جو شڪر ادا ڪريان ۽ اها (به توفيق عطا فرمائي) ته مان اهڙو (ته) نيڪ ڪم ڪريان جنهن کي تون پسند ڪرين. ۽ مون لاءِ منهنجي اولاد ۾ نيڪي ۽ تقوى پيدا فرمائي آءُ ته تو ڏي رجوع ٿيس ۽ آءُ بيشڪ تابعدارن مان آهيان.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ اسان انسان کي حڪم ڏنو پنهنجن والدين سان احسان جو، کنيو ان کي ان جي ماءُ تڪليف سان ۽ ڄڻيائين ان کي تڪليف سان ۽ ان جو کڻڻ ۽ کير کان جدا ٿيڻ ٽيھ مهينا آهي تان جو جڏهن پهتو پنهنجي جوانيءَ کي ۽ پهتو چاليهن سالن کي ته چيائين اي منهنجا رب! توفيق ڏي مون کي ته شڪر ڪيان مان تنهنجي ان نعمت جو جيڪا نعمت مون تي ڪئي اٿئي ۽ منهنجي پيءُ ماءُ تي ۽ هي ته ڪيان مان نيڪ ڪم جو راضي ٿين تون ان کان ۽ سڌار مون لاءِ منهنجو اولاد بيشڪ مون توبہ ڪئي توڏانهن ۽ بيشڪ مان مسلمانن مان آهيان .(احسن البيان (مولانا محمد ادريس ڏاهري)) ۽ اسان انسان کي پنهنجي ماءُ پيءُ سان چڱائي ڪرڻ جو حڪم ڪيو آهي. (ڇو ته) سندس ماءُ ان کي تڪليف سان پيٽ ۾ رکيو آهي ۽ کيس تڪليف سان ڄڻيو اٿس ۽ ان جي پيٽ ۾ رهڻ ۽ ان جي کير ڇڏائڻ جي (مدت) ٽيهه مهينا آهي تان جو جڏهن هو پنهنجيءَ طاقت کي پهچي ٿو ۽ چاليهن ورهن کي پهچي ٿو ته چوي ٿو ته اي منهنجا پاليندڙ! مون کي هن ڳالهه جو شوق ڏي ته آءُ تنهنجي نعمت جو شڪر ڪريان جا تو مون تي ۽ منهنجي ماءُ پيءُ تي ڪئي آهي ۽ چڱو ڪم ڪريان جنهن سان تون راضي رهين ۽ مون لاءِ منهنجي اولاد ۾ چڱائي (پيدا) ڪر. آءُ ته توڏي رجوع ٿيس ۽ آءُ بيشڪ تابعدارن مان آهيان. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ اسان انسان کي سندس ماءُ پيءُ سان چڱائي ڪرڻ جو حڪم ڪيو. سندس ماءُ ان کي تڪليف سان پيٽ ۾ کنيو آهي ۽ تڪليف سان ان کي ڄڻيو آهي. ۽ ان جو (پيٽ ۾) کڻڻ ۽ ان جي ٿڃ ڇڏائڻ (جو عرصو) ٽيهه مهينا آهي. ايستائين جو جڏهن اُهو پنهنجي جواني کي پهچي ٿو ۽ چاليهه سالن کي پهچي ٿو ته چوي ٿو: ”اي منهنجا پالڻهار مون کي توفيق ڏي ته آءٌ تنهنجي ان احسان جو شڪر ادا ڪيان جيڪو تو مون تي ۽ منهنجي ماءُ پيءُ تي ڪيو آهي، ۽ هي ته آءٌ اهڙا صالح عمل ڪيان جن کان تون راضي ٿين ۽ مون لاءِ منهنجي اولاد ۾ نيڪائي رک. بيشڪ آءٌ تو ڏانهن موٽان ٿو ۽ بيشڪ آءٌ فرمانبردارن مان آهيان“.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ اَسان هَر اِنسان کي، ڏِنِي موچارِي مَت، ته خُوب ڪري خدمت، پَنهنجي پِئُ ۽ ماءُ کي. عرصو اُن جي حَمل جو، ۽ ٽوڙڻ جو ٽِيھ ماھ، تان پُهتو پَنهنجي زور کي، ٿِيو هِمّت ۾ هَمراھ، ۽ وَڃِي چالِيهن کي چَڙهيو، ته دانهِين مَنجھ درگاھ، ته سانـيَمِ! مون ساڄو ڪرِين، اي بالم بادشاھ! مُون ۽ مُنهنجن مائـِٽن، جي دَان ڏِنيئـِي دِلخواھ، ته ڳايان ڳُڻ تُنهنجا، سُکن ڪريان ساراھ، ۽ ڪَم چڱيرا ڪريان، جي توکي وَڻنِ واھ! پڻ مُنهنجي ٻَچن ٻارڙن، نيڪِي ڪَج نيباھ، وريس توڏي ور ڇڏي، جھليم پاند پناھ، آئون آهيان يا اَلله، تهدل تابِعن مان.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) اسان انسان کي پنهنجي ماءُ پيءُ سان نيڪي ڪرڻ جو حڪم ڪيو، ان جي ماءُ کيس تڪليف سان پيٽ ۾ کنيو ۽ تڪليف سان ڄڻيو_ ۽ سندس حمل ۽ ٿڃ ڇڏرائڻ ٽيهه مهينا آهي_ تان جو جڏهن جواني کي پهتو ۽ چاليهن سالن جو ٿيو، تڏهن چوي ٿو ”اي منهنجا ڌڻي! مون کي توفيق ڏي، ته تنهنجي انهيءَ نعمت جو شڪر ڪريان، جيڪا مون تي ۽ منهنجي ماءُ پيءُ تي ڪئي اٿئي_ ۽ چڱا ڪم ڪريان، جن کان تون راضي رهين_ ۽ منهنجي اولاد ۾ سڌارو ڪر، بيشڪ آءُ توڏي موٽان ٿو ۽ آءُ مسلمانن مان آهيان.“ (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) اسان انسان کي هدايت ڪئي ته هو پنهنجي پيءُ ماءُ سان سهڻو سلوڪ ڪري. سندس ماءُ ڏک ســَـهي کيس پيٽ ۾ سانڍيو ۽ تڪليف سان ئي کيس ڄڻيو. سندس پيٽ ۾ سانڍجڻ ۽ ٿـڃ ڇڏائڻ ۾ ٽيهه مهينا لڳي ويا، تان جو جڏهن هو ڀرپور طاقت کي رسيو ۽ چاليهن سالن کي پهتو ته چيائين ته "اي منهنجا رب! مونکي توفيق ڏي ته مان تنهنجي انهن نعمتن جو شڪر ادا ڪريان، جيڪي تو مونکي ۽ منهنجي پيءُ ماءُ کي عطا ڪيون آهن ۽ اهڙا نيڪ عمل ڪيان جن کان تون راضي ٿئين ۽ منهنجي اولاد کي به نيڪ بڻائي مونکي راحت ڏي. مان تو در توبه ٿو ڪريان ۽ مان فرمانبردار ٻانهن مان آهيان" (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ اسان هدايت ڪئي انسان کي ته اهو پنهنجي والدين سان سٺو سلوڪ ڪري، سندس ماءُ کيس پيٽ ۾ تڪليف سان کنيو ۽ تڪليف سهي ڄڻيو، ۽ ان جي کڻڻ (حمل) ۽ کير ڇڏائڻ ۾ ٽيهه مهينا لڳي ويا، ايستائين جو پاڻ جڏهن پنهنجي پوري طاقت (جوانيءَ) کي پهتو ۽ چاليهن ورهين جو ٿيو ته ان چيو، اي منهنجا رب! مون کي توفيق ڏي ته آئون شڪر ادا ڪريان تنهنجي نعمتن جو، جيڪي تو مون کي ۽ منهنجي والدين کي عطا ڪيون ۽ اهڙو نيڪ عمل ڪريان جنهن مان تون راضي ٿئين، ۽ نيڪ ڪر منهنجي اولاد کي، آئون تنهنجي حضور ۾ توبهه ڪريان ٿو ۽ فرمان جو تابع (مسلم) ٻانهن مان آهيان(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ۽ اسان انسان کي پنھنجي ماءُ پيءُ سان سھڻو سلوڪ ڪرڻ جو تاڪيد ڪيو آهي. سندس ماءُ تڪليفون برداشت ڪري کيس پيٽ ۾ رکيو ۽ پوءِ وڏي تڪليف سان ڄڻيو. ان جي پيٽ ۾ هجڻ ۽ کير ڇڏائڻ ۾ ٽيهه مھينا لڳي ويا. ايستائين جو هو ڦُوهه جواني گذاريندي چاليهه سالن کي وڃي پھتو ته چيائين: اي منھنجا پالڻھار! مون کي ان ڳالهه جي توفيق عطا فرماءِ ته جيئن مان تنھنجي انهن نعمتن جو چڱي طرح شڪر ادا ڪريان جيڪي تو مون تي ۽ منھنجي ماءُ پيءُ تي ڪيون آهن ۽ (مون کي اها به توفيق عطا فرماءِ ته جيئن) مان اهڙا ڪم ڪري سگهان جيڪي توکي پسند هجن ۽ تون منھنجي لاءِ منھنجي اولاد ۾ سڌارو پيدا فرماءِ ۽ مان تنھنجي اڳيان (هر قسم جي گناهن جي) توبہ ڪريان ٿو. ۽ بيشڪ مان فرمانبردارن مان آهيان. (قرآن مجيد (عبدالسلام ڀُٽو)) ۽ اسان انسان کي پنهنجي والدين سان سٺو ورتاءُ ڪرڻ جو حڪم فرمايو. سندس ماءُ کيس تڪليف سان (پيٽ ۾) کنيو ۽ کيس تڪليف سان ڄڻيو، ۽ ان کي (پيٽ ۾) کڻڻ ۽ ان کي کير ڇڏائڻ (يعني حمل ۽ رضاعت جو دور) ٽيهن مهينن (تي مشتمل) آهي. تانجو جڏهن اُهو پنهنجي جواني کي پهچي وڃي ٿو ۽ (پوءِ) چاليهه سال (جي پڪي عمر) کي پهچي ٿو ته چوي ٿو: اي منهنجا رب! مون کي توفيق ڏي ته آئون تنهنجي ان احسان جو شڪر ادا ڪريان جيڪو تو مون تي ۽ منهنجي والدين تي فرمايو آهي ۽ اهو ته آئون اهڙا سٺا ڪم ڪريان جن کان تون راضي ٿئين ۽ منهنجي لاءِ منهنجي اولاد ۾ نيڪي ۽ ڀلائي رک. بيشڪ آئون تو ڏانهن رجوع ڪريان ٿو ۽ يقيناً آئون فرمانبردارن مان آهيان.(عرفانُ القرآن (مولانا طاھر القادري)) اسان انسان کي تاڪيد ڪيو آهي ته هو پنهنجي ابي امڙ سان نيڪ سلوڪ ڪري- سندس ماءُ کيس تڪليفن سان پيٽ ۾ رکيو ۽ تڪليف سان ڄڻيائين ۽ حمل ۽ ٿڃ ڇڏائڻ جو عرصو ٽيهه مهينا آهي، ايستائين جو هو جڏهن ڦوهه جوانيءَ کي پهتو ته چوڻ لڳو؛ اي منهنجا رب! مون کي توفيق ڏي ته مان تنهنجن احسانن جو شڪر بجا آڻيان جيڪي تون مون تي ۽ منهنجن والدين تي ڪيا ۽ مان اهڙا نيڪ ڪم ڪندو رهان جن مان تون راضي هجين. ۽ منهنجي اولاد کي به نيڪ بڻاءِ. مان تنهنجي درٻار ۾ توبهه ڪريان ٿو ۽ يقينا مان فرمانبردارن منجهان آهيان. (قرآن مجيد (عبدالمؤمن ميمڻ)) |
| أُولٰئِكَ الَّذينَ نَتَقَبَّلُ عَنهُم أَحسَنَ ما عَمِلوا وَنَتَجاوَزُ عَن سَيِّـٔاتِهِم فى أَصحٰبِ الجَنَّةِ وَعدَ الصِّدقِ الَّذى كانوا يوعَدونَ (آيت : 16) |
16. اِھي اُھي آھن جن جا تمام چڱا ڪم جيڪي ڪيائون سي قبول ڪندا آھيون ۽ سندين مداين کان ٽرندا آھيون (اھي) بھشتين ۾ ھوندا، جيڪو ساڻن سچو وعدو ڪبو ھو تنھن جي ڪري.(قرآن جو پيغام (مولانا تاج محمود امروٽي)) اهڙا ماڻهو اُهي آهن جن جي عملن مان بهترين عمل اسان (انعامن لاءِ) قبول ڪنداسين ۽ سندن برائين ۽ غلطين کي درگذر ڪنداسين، اهي جنت جي ساٿين ۾ هوندا. اهو آهي سچو واعدو جو هنن سان ڪيو ويو هو (۽ هاڻي پورو ڪيو ويو).(ائين چيو اللہ (علامہ علي خان ابڙو)) اِهي اُهي ماڻهو آهن جن جا نيڪ عمل اسين قبول ڪريون ٿا ۽ اسين انهن جا گناه معاف ڪريون ٿا، (اهي ماڻهو) جنتي آهن. الله تعالى (دنيا ۾) انهن سان (بهشت جو) سچو وعدو فرمايو(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) هي اهي آهن جن جا چڱن کان چڱا ڪم جي ڪيا اٿن سي قبول ڪنداسون ۽ بهشت (۾ وڃڻ) وارن ۾ اسين سندن گناهن کان درگذر ڪنداسون. (هي اهو) سچو وعدو آهي جيڪو انهن سان ڪيو ويندو هو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) اهي ئي آهن جو قبول ڪيون ٿا انهن کان سهڻا اهي عمل جو ڪيائون ۽ درگذر ڪيون ٿا انهن جي براين کان بهشت وارن ۾ هوندا وعدو سچ جو جيڪو وعدو ڪيا ويا هئا .(احسن البيان (مولانا محمد ادريس ڏاهري)) هي اُهي آهن جن جا چڱن کان چڱا ڪم جي ڪيا اٿن سي قبول ڪريون ٿا ۽ سندن بڇڙاين کان درگذر ڪريون ٿا جنت وارن سان گڏ، اهو سچو وعدو آهي جو ساڻن ڪيو پيو وڃي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) اهي اهڙا (خوشنصيب) ماڻهو آهن جن جا نيڪ عمل اسان قبول ڪيون ٿا ۽ سندن ڪوتاهين کان درگذر ڪيون ٿا اُهي اهلِ بهشت ۾ (شامل ٿيندا). هي سچو وعدو آهي جيڪو ساڻن ڪيو پيو وڃي.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) اِهيئـِي آهِن سي، ته جي ڪيائون ڪَم ڪار، اَسِين اَگھايون اُنهن مان، نيڪيون صاف نِبار، ۽ مَٽي ڇَڏيون مِهرسان، اُنهن جا عيب اَپار، آهِن اَهل بهشت سان، ڀيڙا برقرار، سَچو قول قرار، جِنهن جو اَنجام ڏِجي ٿو اُنهن کي.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) اهي شخص ئي آهن جن کان سندن چڱا ڪم ڪيل قبول ٿا ڪريون، سندن مداين کان ٽارو ٿا ڪريون؛ هو بهشتن ۾ هوندا، انهيءَ وعدي جي ڪري، جو ساڻن ڪيو ويو هو. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) اهڙن ماڻهن کان اسان سندن سهڻن عملن کي قبول ٿا ڪيون ۽ سندن بڇڙاين کي درگذر ٿا ڪري ڇڏيون، اهي جنتي ماڻهن ۾ شامل ٿيندا، انهيءَ سچي وعدي موجب جيڪو ساڻن ڪيو پيو وڃي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) اهڙي قسم جي ماڻهن کان اسان قبول ڪندا آهيون سندن بهترين عملن کي ۽ درگذر ڪندا آهيون سندن برائين کي اهي شامل هوندا آهن جنتي ماڻهن ۾، ان سچي وعدي مطابق جيڪو انهن سان ڪيو پيو وڃي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) هي اهي ماڻهو آهن جن جا سھڻا عمل اسان قبول ڪندا آهيون ۽ انهن جي ڪوتاهين کي درگذر ڪري ڇڏيندا آهيون. هي جنتي ماڻهن ۾ شامل آهن. ان سچي وعدي جي ڪري جيڪو انهن سان (دنيا ۾) ڪيو ويندو هو. (قرآن مجيد (عبدالسلام ڀُٽو)) اِهي اُهي ماڻهو آهن اسان جن جا نيڪ عمل قبول ڪريون ٿا ۽ سندن ڪوتاهين کان درگذر فرمايون ٿا (اِهي ئي) جنتي آهن. هي سچو وعدو آهي جيڪو انهن سان ڪيو پيو وڃي.(عرفانُ القرآن (مولانا طاھر القادري)) اهڙين ئي خوبين وارن ماڻهن جا اسين عمل قبول ڪندا آهيون ۽ انهن جا گناهه معاف ڪندا آهيون، انهن ماڻهن جو شمار جنتين ۾ آهي. اهو سچو واعدو آهي جيڪو ساڻن ڪيو ويو آهي. (قرآن مجيد (عبدالمؤمن ميمڻ)) |
| وَالَّذى قالَ لِوٰلِدَيهِ أُفٍّ لَكُما أَتَعِدانِنى أَن أُخرَجَ وَقَد خَلَتِ القُرونُ مِن قَبلى وَهُما يَستَغيثانِ اللَّهَ وَيلَكَ ءامِن إِنَّ وَعدَ اللَّهِ حَقٌّ فَيَقولُ ما هٰذا إِلّا أَسٰطيرُ الأَوَّلينَ (آيت : 17) |
17. ۽ جنھن پنھنجي ماءُ پيءُ کي چيو ته اوھان کان بيزار آھيان مون کي انجام ڏيو ٿا ڇا ته (قبرن مان) ڪڍيو ويندس ۽ بيشڪ مون کان اڳ (ماڻھن جا) ڪيترائي جُڳ گذري ويا آھن، ۽ اُھي ٻئي الله کي ٻاڏائيندا آھن ۽ (چوندا اٿس ته) پنھنجي ڪم بختي ڇڏي ايمان آڻ، بيشڪ الله جو انجام سچو آھي، پوءِ چوندو آھي ته اِھي رڳو اڳوڻن جو آکاڻيون آھن.(قرآن جو پيغام (مولانا تاج محمود امروٽي)) پر اهو (وڏو بدبخت آهي) جيڪو پنهنجي ماءُ پيءُ کي چوي ٿو ته، مان اوهان کان بيزار آهيان، ڇا توهان مون کي ڊيڄاريو ٿا ته مان (قبر مان وري) ڪڍيو ويندس. حالانڪ مون کان اڳي ڪيئي پيڙهيون گذري چڪيون آهن (۽ انهن مان ڪوبه وري جيئرو ڪونه ڪيو ويو آهي) ۽ اهي (ماءُ پيءُ) خدا کي مدد لاءِ پڪارين ٿا (۽ پٽ کي چون ٿا ته) اي ڪم بخت (رب تي) ايمان آڻ. يقيناً الله جو واعدو سچو آهي. پوءِ هو چوڻ لڳي ٿو ته هي ته گذري ويل ماڻهن جون (خالي) ڪهاڻيون آهن.(ائين چيو اللہ (علامہ علي خان ابڙو)) ۽ جنهن ماڻهو (ڪافر) (دعوتِ اسلام وقت) پنهنجي پيءُ ماءُ کي اُف چيو (۽ چيائين) ڇا توهان مون کي ڊيڄاريو ٿا ته آئون ٻِئي دفعي زنده ٿيندس حالانڪ مون کان اڳ ۾ ڪيترا ماڻهو گذريا، ۽ پيءُ ماءُ (ان لاءِ) الله تعالى کان فرياد ڪن ٿا، ويل پونئين تون ايمان آڻ. بيشڪ الله جو وعدو سچو آهي. پوءِ اهو چوي ٿو ناهي هيءُ مگر اڳين ماڻهن جون آکاڻيون(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ جنهن پنهنجي ماءُ پيءُ کي چيو ته اوهان تي حيف آهي. ڇا اوهين مون کي ڌمڪايو ٿا ته آءُ ٻيو ڀيرو (قبر مان) ڪڍيو ويندس هوڏانهن مون کان اڳي ڪيترائي ماڻهو مري چڪا آهن (۽ ڪو به وري جيئرو نه ٿيو). اهي ٻئي (ماءُ پيءُ) دانهون ڪري رهيا هئا ته تو تي افسوس آهي، ايمان آڻ! (خدا جو) بيشڪ سچو وعدو آهي. پوءِ چوي ٿو ته هي رڳو اڳين ماڻهن جون آکاڻيون آهن.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ جنهن چيو پنهنجي پيءُ ماءُ کي اف آهي اوهان جي لاءِ ڇا وعدو ڏيو ٿا مون کي هي ته ڪڍيو ويندس مان (قبر مان) ۽ تحقيق گذريا ڪيترا قرون مون کان اڳي ۽ اهي ٻئي ٻاڏائين پيا الله کي ۽ (چون پيا) هلاڪت اٿئي ايمان آڻ بيشڪ الله جو وعدو حق آهي پوءِ چوي پيو ته ناهن هي مگر آکاڻيون پهرين جون .(احسن البيان (مولانا محمد ادريس ڏاهري)) ۽ جنهن پنهنجي ماءُ پيءُ کي چيو ته اوهان کي حيف آهي. ڇا اوهين مون سان هي انجام ڪريو ٿا ته مون کي ڪڍيو ويندو هوڏانهن مون کان اڳي سوين ورهيه گذري چڪا آهن. ۽ هو ٻئي الله کي فرياد ڪري رهيا آهن (۽ چونسَ ٿا) ته ناس ٿئين (ان ڳالهه کي) مڃ بيشڪ الله جو وعدو سچو آهي پوءِ هو چوي ٿو ته هي رڳو اڳوڻن جون آکاڻيون آهن. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ جنهن ماڻهو پنهنجي ماءُ پيءُ کي چيو: ”اف اوهان مون کي تنگ ڪري ڇڏيو، ڇا اوهان مون کي خوف ڏياريو ٿا ته مون کي (قبر مان زنده ڪري) ڪڍيو ويندو حالانڪه مون کان اڳ گهڻيون امتون گذري چڪيون آهن (انهن مان ته ڪير اٿي نه آيو آهي)“ ۽ اُهي ٻئي (ماءُ ۽ پيءُ) الله کي فرياد ڪري ( پُٽ کي چئي رهيا آهن) ”تون برباد ٿي وئين ايمان آڻ! بيشڪ الله جو وعدو سچو آهي“، مگر اُهو چوي ٿو ته: ”اهي رڳو اڳين ماڻهن جا (ڪوڙا) افسانا آهن“.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ چَيو جنهن چَنڊال، پَنهنجي پِئُ ۽ ماءُ کي، ته حيف اوهان جي حال کي، ٿا ڪريو ڪِهڙِي ڳالھ، ته ڪَڍ بَسِ آئون قبر مان، ۽ هوڏانهن اِهو حال، ته سَهسِين صَديون سال، مون کان مَهند گُذرِي وِيا. اِهي ٻَئـِي اَلله کي، پِيا دانهِين دِل وجان، ته وِيا! تولئي وَيل ٻَريو، نه ته آڻ تون اِيمان، آهِن ٻول اَلله جا، بَرحق بي گُمان، ته به بَڪي پِيو بُوزان، ته هِي آکاڻيون اَ ڳيَن جون.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ جنهن شخص پنهنجي ماءُ پيءُ کي چيو ته ”اوهان کي حيف آهي، اوهين مون کي انجام ٿا ڏيو ته (قبر مان) ڪڍيو ويندس؛ ۽ بيشڪ مون کان اڳ ڪيترا جڳ گذري ويا آهن؟“ هو ٻئي الله کي ٻاڏائين ٿا (۽ چونس ٿا) ”ويل آهي تنهنجي لاءِ! تون ايمان آڻ. بيشڪ الله جو وعدو سچو آهي.“ پوءِ هو چوي ٿو ته ”هي رڳو اڳوڻن جون آکاڻيون آهن.“ (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ۽ جنهن ماڻهوءَ پنهنجي پيءُ ماءُ کي چيو ته "اوهان کي حيف آهي، ڇا توهان مونکي ڊيڄاريو ٿا ته مان مرڻ کان پوءِ وري قبر مان ڪڍيو ويندس، حالانڪه مون کان اڳ ته ڪيئي پيڙهيون لنگهي ويون آهن (انهن مان ته ڪو اٿي نه آيو)". پيءُ ۽ ماءُ الله کي واهر لاءِ پڪاري ٿا چونس: "مار پويئي، مڃي وٺ الله جو وعدو سچو اٿيئي". پر تڏهن به ٿو چوي ته "اهي ته سڀئي آڳاٽن جون ئي آکاڻيون آهن" (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ جنهن شخص چيو پنهنجي والدين کي، آئون توهان کان بيزار آهيان، ڇا مون کي ڊيڄاريو ٿا ان پڄاڻي کان ته آئون مرڻ کان پوءِ وري ڪڍيو ويندس قبر مان؟ جڏهن ته ڪيترا نسل مون کان اڳ گذريا آهن (انهن مان ڪوبه نه آيو آهي) ماءُ ۽ پيءُ (الله کي ٻاڏائي هن کي چوندا آهن) اڙي ڪمبخت مڃي وٺ (ايمان آڻ) بيشڪ الله جو وعدو سچو آهي. پر هو چوي ٿو اهي سڀ ڳالهيون اڳين وقتن جون پراڻيون آکاڻيون آهن(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (۽ نافرمان اولاد مان) جنھن شخص پنھنجي ماءُ پيءُ کي چيو ته توهان ٻنهي تي افسوس آهي جو توهان مون کي مرڻ کان پوءِ (قبر مان) جيئرو ڪري اٿارڻ جو خوف ڏياريو ٿا. حالانڪه مان ڏسان ٿو ته مون کان اڳ ڪيتريون ئي قومون گذري چڪيون آهن (پر اُهي ته جيئرو ٿي نه آيون آهن). هو ٻئي الله تعالى کي فرياد ڪندي اولاد کي چون ٿا ته تون برباد ٿي وئين. شال! تون ايمان آڻي (پاڻ کي بچائي وٺين) بيشڪ الله تعالى جو وعدو سچو آهي پوءِ هو جواب ۾ چوندو آهي ته توهان جون اهي سڀ ڳالهيون پراڻي دور جون ڪهاڻيون آهن. (قرآن مجيد (عبدالسلام ڀُٽو)) ۽ جنهن پنهنجي والدين کي چيو: توهان کان بيزاري آهي، توهان مون کي (اِهو) وعدو ڏيو ٿا ته آئون (قبر مان ٻيهر جيئرو ٿي) ڪڍيو ويندس حالانڪه مون کان اڳ ۾ ڪيتريون ئي امتون گذري چڪيون آهن. هاڻي اُهي ٻئي (ماءُ پيءُ) الله کان فرياد ڪرڻ لڳا (۽ ڇوڪري کي چيائون) تون برباد ٿي وئين. (اي ڇوڪرا!) ايمان آڻ، بيشڪ الله جو وعدو حق آهي. ته اهو (جواب ۾) چوي ٿو اِهي (ڳالهيون) اڳين ماڻهن جي ڪوڙين آکاڻين کان سواءِ (ڪجهه) نه آهن.(عرفانُ القرآن (مولانا طاھر القادري)) ۽ جنهن شخص پنهنجي والدين کي چيو؛ حيف هجي توهان تي! ڇا مون کي اهو ٿا ٻڌايو ته مان مرڻ کانپوءِ ٻيهر قبر مان اٿاريو ويندس! حالانڪه مون کان پهريون کوڙ قومون گذري چڪيون آهن، ۽ والدين الله جو قسم کڻي کيس چون ٿا؛ ڪم بخت- ايمان آڻ! يقينن الله جو واعدو سچو آهي، پر هو چوي ٿو؛ اهي رڳو آڳاٽن ماڻهن جون بي بنياد آکاڻيون آهن. (قرآن مجيد (عبدالمؤمن ميمڻ)) |
| أُولٰئِكَ الَّذينَ حَقَّ عَلَيهِمُ القَولُ فى أُمَمٍ قَد خَلَت مِن قَبلِهِم مِنَ الجِنِّ وَالإِنسِ إِنَّهُم كانوا خٰسِرينَ (آيت : 18) |
18. اِھي اُھي آھن جن تي اھڙي سزا لازم ٿي (جھڙي اُنھن) ٽولين ۾ ٿي جي جِنن ۽ ماڻھن مان کائن اڳ گذري ويا، بيشڪ اُھي ڇيئي وارا ھوا.(قرآن جو پيغام (مولانا تاج محمود امروٽي)) اهڙائي ماڻهو آهن جن تي الله جو قول سچو ثابت ٿيندو، اهو قول جو اڳوڻين جنن ۽ انسانن جي قومن تي به سچو ثابت ٿيو هو. (اهو قول يا واعدو ڪهڙو هو؟ اهو ته) يقيناً اهڙا ماڻهو سراسر خساري هيٺ اچڻا ۽ تباهه ٿيڻا آهن.(ائين چيو اللہ (علامہ علي خان ابڙو)) اِهي اُهي ماڻهو آهن جن تي عذاب ثابت ٿي چڪو انهن امتن ۾ جيڪي انهن کان اڳ ۾ جِنن ۽ انسانن مان گذريون، بيشڪ اهي نقصان ڪندڙ هئا(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) هي اهي آهن جن تي (سزا جي) ڳالھ لازم ٿي چڪي آهي اهڙن امتين سان گڏ جيڪي انهن کان اڳ جنن ۽ انسانن مان گذري چڪيون آهن. بيشڪ اهي خساري وارا آهن.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) اهي ئي آهن جو ثابت ٿيو انهن تي فرمان امتن ۾ جيڪي تحقيق گذريون انهن کان اڳي جنن ۽ انسان مان بيشڪ اهي هئا نقصان وارا .(احسن البيان (مولانا محمد ادريس ڏاهري)) هي اُهي آهن جن تي (سزا جي) ڳالهه لازم ٿي چڪي آهي اهڙين جماعتن سان گڏ جيڪي انهن کان اڳ جنن ۽ انسانن مان گذري چڪيون آهن. بيشڪ اهي ڇيهي وارا هئا. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) اِهي (اهڙا بدبخت) ماڻهو آهن جن تي (سزا جو) فرمان ثابت ٿي چُڪو آهي، اهي اهڙن گروهن ۾ شامل هوندا جيڪي انهن کان اڳ جِنن ۽ انسانن مان گذري چڪا آهن. بيشڪ اهي نقصان وارا هئا.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) اِهي سي صَحِي، قول قراريو جَن تي، تَن گِروهن گڏيا، سزا سَخت لَهِي، جِن ۽ ماڻهو مَهند تِنيان، جي وِيا ڪالھ ڪَهِي، حال جَن جو هِي، اُهي کاٽائو کوٽ جا.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) اهڙن شخصن تي اهڙي ئي سزا لازم ٿي، جهڙي انهن ٽولين تي ٿي، جي انهن کان اڳ جنن ۽ انسانن مان گذري ويون- بيشڪ اهي نقصان پائيندڙ آهن. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) هي اهي ماڻهو آهن، جن تي عذاب جو فيصلو لاڳو ٿي چڪو آهي، کانئن اڳ جنن ۽ انسانن جا جيڪي ٽولا ٿي گذريا آهن، هي به وڃي انهن سان گڏيا. بلاشڪ اهي ٽوٽي ۾ پوڻ وارا ماڻهو آهن (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) هي اهي ئي ماڻهو آهن جن تي عذاب جو فيصلو اڳي ٿي چڪو آهي اهڙي ئي ڍنگ جا انهن کان اڳ ۾ ڪيترا ئي ٽولا گذري چڪا آهن جنن ۽ انسانن جا، تن ۾ اهي به شامل ٿي ويندا ٽوٽي ۾ رهڻ وارا ماڻهو(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) اهڙن (بدبخت) ماڻهن لاءِ عذاب جو فيصلو ٿي چڪو آهي ۽ هي انهن ٽولن ۾ شامل هوندا جيڪي انهن کان اڳ جِنن ۽ انسانن مان گذري چڪا آهن. بيشڪ هي ماڻهو نقصان وارا آهن. (قرآن مجيد (عبدالسلام ڀُٽو)) اِهي ئي اُهي ماڻهو آهن جن جي باري ۾ (عذاب جو) فرمان ثابت ٿي چڪو آهي ڪيترين ئي امتن ۾ جيڪي انهن کان اڳ ۾ گذري چڪيون آهن جنن جون (به) ۽ انسانن جون (به)، بيشڪ اُهي (سڀئي) نقصان وارا هئا.(عرفانُ القرآن (مولانا طاھر القادري)) اهي ئي اُهي ماڻهو آهن جن جي حق ۾ عذاب جو فيصلو مڪجي چڪو آهي ۽ جنن ۽ انسانن جون جيڪي امتون کانئن اڳ گذري چڪيون آهن، اهي به منجهن شامل ٿينديون. يقيناً اهي سڀ جا سڀ ٽوٽي (نقصان) وارا هُئا.(قرآن مجيد (عبدالمؤمن ميمڻ)) |
| وَلِكُلٍّ دَرَجٰتٌ مِمّا عَمِلوا وَلِيُوَفِّيَهُم أَعمٰلَهُم وَهُم لا يُظلَمونَ (آيت : 19) |
19. ۽ سڀڪنھن لاءِ درجا انھيءَ آھر آھن جيڪي ڪم ڪيائون، ۽ (ھيُ ھِن لاءِ) ته (خُدا) سندن عملن جو کين پورو بدلو ڏئي ۽ مٿن ظلم نه ڪبو.(قرآن جو پيغام (مولانا تاج محمود امروٽي)) ۽ سڀني لاءِ سندن عملن جي لحاظ کان جدا جدا درجا ٿيندا، انهيءَ لاءِ ته الله تعاليٰ کين سندن عملن جو پورو پورو بدلو ڏيئي ۽ هنن سان ڪجهه به بي انصافي نه ٿئي.(ائين چيو اللہ (علامہ علي خان ابڙو)) ۽ هر هڪ لاءِ سندن عملن مطابق درجا آهن ۽ ضرور انهن کي سندن عملن جي جزا ڏني ويندي ۽ انهن تي ظلم نه ڪيو ويندو(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ جنهن جا جهڙا ڪم هوندا تهڙا سندن درجا هوندا ۽ اهو هن لاءِ جو خدا سندن ڪمن جو بلڪل پورو عوض ڏيندو ۽ مٿن ظلم نه ڪيو ويندو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ سڀ ڪنهن جي لاءِ درجا آهن ان آهر جيڪي (عمل) ڪيائون ۽ تانته پورو بدلو ڏئي انهن کي سندن عملن جو ۽ اهي نه ظلم ڪيا ويندا .(احسن البيان (مولانا محمد ادريس ڏاهري)) ۽ سڀني لاءِ سندن عملن جي ڪري درجا آهن. ۽ هن لاءِ (به) ته (الله) سندن عمل انهن کي پورا ڪري ڏي ۽ مٿن ظلم نه ڪيو ويندو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ هر هڪ لاءِ انهن جي عملن آهر درجا آهن، ۽ هن لاءِ ته (الله) انهن کي سندن عملن جو پورو پورو بدلو ڏئي ۽ انهن تي ڪو ظلم ڪونه ڪيو ويندو.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ هَر ڪِنهن لئي، جي هتي، ڪيائون ڪم ڪار، تِنهن مُوجب آهِن، اُنهن لئي دَرجا ڌاروڌار، ۽ ڏِيندنِ پَنهنجا پورهيا، پُورا پُورا پار، ۽ تَنِين سان تڪرار، ذرو ظُلم نه ڪيو وَڃي.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ هر ڪنهن لاءِ، ڪمائيءَ موجب درجا آهن، ته الله کين سندس ڪمن جو پورو بدلو ڏئي ۽ مٿن ظلم نه ڪبو- (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ٻنهي ٽولن مان هرهڪ جي حيثيت سندن عملن مطابق مقرر ٿيل آهي، تانته الله کين سندن عملن جو پورو پورو بدلو ڏئي ۽ مٿن ڪوبه ظلم نه ڪيو ويندو (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ انهن ٻنهي ٽولن مان هرهڪ جا درجات سندن عملن مطابق آهن (جيئن الله کين پورو بدلو ڏئي) انهن تي هرگز ظلم نه ڪيو ويندو(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) هر هڪ ماڻهوءَ لاءِ سندس عملن جي مطابق درجا مقرر آهن (اهو ان ڪري آهي ته) جيئن الله تعالى انهن کي سندن اعمال جو پورو بدلو ڏي ۽ انهن تي ذرو به ظلم نه ڪيو ويندو. (قرآن مجيد (عبدالسلام ڀُٽو)) ۽ سڀني جي لاءِ انهن (سٺن ۽ برن) عملن جي ڪري جيڪي انهن ڪيا (جنت ۽ دوزخ ۾ الڳ الڳ) درجا مقرر آهن ته جيئن (الله) کين سندن عملن جو پورو پورو بدلو ڏئي ۽ مٿن ڪوبه ظلم نه ڪيو ويندو.(عرفانُ القرآن (مولانا طاھر القادري)) ۽ هر هڪ جا درجا، انهن جي عملن جي مطابق هوندا ۽ (اهو ان لاءِ ٿيندو) ته جيئن الله انهن مڙني کي انهن جي عملن جو پورو پورو بدلو ڏي ۽ مٿن ظلم نه ڪيو ويندو. (قرآن مجيد (عبدالمؤمن ميمڻ)) |
| وَيَومَ يُعرَضُ الَّذينَ كَفَروا عَلَى النّارِ أَذهَبتُم طَيِّبٰتِكُم فى حَياتِكُمُ الدُّنيا وَاستَمتَعتُم بِها فَاليَومَ تُجزَونَ عَذابَ الهونِ بِما كُنتُم تَستَكبِرونَ فِى الأَرضِ بِغَيرِ الحَقِّ وَبِما كُنتُم تَفسُقونَ (آيت : 20) |
20. ۽ انھيءَ ڏينھن جو ڪافر باھ جي آڏو ڪبا، (چئبن ته) پنھنجون نعمتون پنھنجي دنيائي حياتيءَ ۾ وٺي چڪؤ ۽ اُن سان آسودا رھيؤ، تنھنڪري اڄ اوھان کي خواريءَ جي عذاب جو بدلو انھي ڪري ڏبو جو زمين ۾ ناحق وڏائي ڪندا ھئو ۽ انھيءَ ڪري جو بدڪاري ڪندا ھئو.(قرآن جو پيغام (مولانا تاج محمود امروٽي)) ۽ جنهن ڏينهن ڪافرن کي باهه جي اڳيان آندو ويندو (تڏهن کين چيو ويندو ته) توهان پنهنجي دنيائي زندگيءَ ۾ چڱيون چڱيون شيون (۽ نعمتون اسان وٽان) حاصل ڪيون ۽ توهان انهن جو خوب مزو ورتو (پر اسان جي حڪمن تي عمل نه ڪيوَ) سو اڄ توهان کي بدلي ۾ ذلت جو عذاب ملندو هن ڪري جو توهان زمين تي ناحق آڪڙ (۽ ظلم) ڪندا هئو ۽ هن ڪري جو توهان (اسان جي) نافرماني ڪندا هئو.(ائين چيو اللہ (علامہ علي خان ابڙو)) ۽ قيامت جي ڏينهن ڪافرن کي باه جي سامهون پيش ڪيو ويندو. (انهن کي چيو ويندو) توهان پنهنجي حصي جون پاڪ شيون پنهنجي دنيا جي حياتي ۾ استعمال ڪيون ۽ توهان انهن مان نفعو ورتو، پوءِ اڄ ڏينهن توهان کي ان جي عيوض خواريءَ وارو عذاب ڏنو ويندو انهيءَ سببان جو توهان زمين ۾ ناحق تڪبر ڪندا هئا ۽ انهيءَ سببان جو توهان گناه ڪندا هئا(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ جنهن ڏينهن ڪافرن کي باھ جي اڳيان پيش ڪيو ويندو (تڏهن جيئن ته) اوهان پنهنجي دنيوي زندگيءَ ۾ پنهنجا مزا ماڻي چڪا آهيو ۽ ان ۾ عيش آرام ڪري چڪا آهيو سو اڄ اوهان کي خواريءَ جي سزا جو بدلو هن ڪري ڏنو ويندو جو اوهين زمين ۾ ناحق وڏائي ڪندا هئا. ۽ هن ڪري (به) ته اوهين بدڪاريون ڪندا هئا.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ جنهن ڏينهن پيش ڪيا ويندا اهي جن ڪفر ڪيو باھ جي اڳيان ختم ڪيون اوهان پنهنجون نعمتون پنهنجي دنيوي حياتيءَ ۾ ۽ نفعو ورتو اوهان انهن سان پوءِ اڄ بدلو ڏنا ويندؤ خواريءَ واري عذاب سان ان سببان جو وڏائي ڪندا هيئو زمين تي حق کان سواءِ ۽ ان سببان جو بي فرماني ڪندا هيئو .(احسن البيان (مولانا محمد ادريس ڏاهري)) ۽ جنهن ڏينهن ڪافرن کي باهه جي اڳيان پيش ڪيو ويندو (تڏهن چئبن ته) اوهان پنهنجون مزيدار شيون پنهنجيءَ دنيا جي حياتيءَ ۾ وڃائي چڪا آهيو ۽ انهن سان مزا ڪري چڪا آهيو سو اڄ اوهان کي خواريءَ جي سزا جو بدلو هن ڪري ڏنو ويندو جو اوهين زمين ۾ ناحق وڏائي ڪندا هئا ۽ هن ڪري (به) ته اوهين نافرماني ڪندا هئا. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ جنهن ڏينهن ڪافر باهه اڳيان پيش ڪيا ويندا. (چيو ويندو) ”توهان پنهنجي حصي جون نعمتون پنهنجي دنياوي حياتي ۾ ختم ڪري چڪا آهيو ۽ انهن جا مزا ماڻي چُڪا آهيو، پوءِ اڄ ڏينهن توهان کي ذلت جي عذاب جي سزا ڏني ويندي ان ڪري جو توهان زمين ۾ ناحق وڏائي ڪندا هئا ۽ هن ڪري (به) جو توهان نافرماني ڪندا هئا“.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ جنهن ڏِينهن چِيہ چاڙهبا، نِظاري نِروار، ته هَيا! حَياتئَ هن ۾، جا نَنڍڙِي ۽ نيڪار، کاڌان، کوهيان پَنهنجون، نِعمتون نِبار، ۽ مَزا ماڻيا اُن مان، جِيئن وَڻيان ويرو تار، پوءِ سَزا خُوارِي خُوب جِي، کائو اَڄ خوار!، ته ڀُون ۾ ڀَنوارِيا آهيون، بي واجبِي بَدڪار! ٻِيو پڻ ٻَهار، هَلندا حُڪم کان آهيو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ جنهن ڏينهن منڪرن کي باهه تي آڻبو- (چئبو ته) ”اوهين پنهنجيون نعمتون دنيا جي حياتيءَ ۾ وٺي چڪا ۽ انهن سان آسودا رهيا، تنهن ڪري اڄ اوهان کي خواري جي عذاب جو بدلو ڏبو، جو اوهين ناحق زمين ۾ وڏائي ڪندا هئا ۽ پڻ بدڪاري ڪندا هئا.“(البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) پوءِ جڏهن اهي ڪافر باهه جي سامهون آڻي بيهاريا ويندا ته کين چيو ويندو ته "توهان ته پنهنجي ڀاڱي جون نعمتون پنهنجيءَ دنيا واري حياتيءَ ۾ ئي کپائي چڪا آهيو ۽ انهن مان مزو به ماڻيوَ، هاڻي جيڪا وڏائي ڌرتيءَ تي ناحق ڪندا هيؤ ۽ جيڪي بي فرمانيون توهان ڪندا رهندا هيؤ، انهن جي بدلي ۾ ذلت وارو عذاب اڄ توهان کي ڏنو ويندو (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ جنهن ڏينهن انهن ماڻهن کي جن ڪفر ڪيو (هوندو)، بيهاريو ويندو سامهون باهه جي ۽ چيو ويندو، توهان پنهنجي ڀاڱي جون نعمتون دنيا جي حياتي ۾ ختم ڪري چڪؤ ۽ انهن مان پورو پورو مزو ورتو، اڄوڪي ڏينهن تي توهان کي خواري وارو عذاب ڏنو ويندو ڇاڪاڻ ته توهان تڪبر ڪندي نافرمانيون ڪيون زمين ۾ بنا ڪنهن به حق جي، ۽ توهان وڏو تفرقو پيدا ڪيو هو(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ۽ جڏهن ڪافر بَاهه جي سامھون پيش ڪيا ويندا ته انهن کي چيو ويندو ته توهان دنيا جي حياتي ۾ ئي پنھنجي حصي جون نعمتون حاصل ڪري چڪا ۽ ان مان خوب مزا ورتا. پر اڄ توهان کي ذليل ڪرڻ وارو عذاب ڏنو ويندو. اهو ان ڪري جو اوهان زمين ۾ ناحق تڪبر ۽ نافرمانيون ڪندا هئا. (قرآن مجيد (عبدالسلام ڀُٽو)) ۽ جنهن ڏينهن ڪافر جهنم جي باهه آڏو پيش ڪيا ويندا (ته کين چيو ويندو)، توهان پنهنجون مزيدار ۽ وڻندڙ شيون پنهنجي دنيوي زندگي ۾ ئي حاصل ڪري چڪا ۽ انهن مان (خوب) نفعا به ماڻي چڪا. پوءِ اڄ جي ڏينهن توهان کي خواري واريءَ عذاب جي سزا ڏني ويندي ان ڪري جو توهان زمين ۾ ناحق وڏائي ڪندا هئا ۽ ان ڪري (به) جو توهان نافرماني ڪندا هئا.(عرفانُ القرآن (مولانا طاھر القادري)) ۽ جنهن ڏينهن ڪافر آڏو آندا ويندا باهه جي ڪنڌيءَ تي (انهن کي چيو ويندو) توهين دنياوي زندگيءَ ۾ پنهنجون نعمتون ماڻي چڪئو ۽ انهن مان خوب مزا به ماڻيوَ تنهنڪري ان تڪبر جي نتيجي ۾- جيڪو توهين دنيا ۾ هرو ڀرو ڪندا هيئو- ۽ جيڪي توهان گناهه ڪندا هُيوَ، اڄ توهان کي ذليل ڪندڙ سزا ڏني ويندي. (قرآن مجيد (عبدالمؤمن ميمڻ)) |
| وَاذكُر أَخا عادٍ إِذ أَنذَرَ قَومَهُ بِالأَحقافِ وَقَد خَلَتِ النُّذُرُ مِن بَينِ يَدَيهِ وَمِن خَلفِهِ أَلّا تَعبُدوا إِلَّا اللَّهَ إِنّى أَخافُ عَلَيكُم عَذابَ يَومٍ عَظيمٍ (آيت : 21) |
21. ۽ عاد جي ڀاءُ (ھود) کي ياد ڪر، جڏھن پنھنجي قوم کي (واديءَ) اَحقاف ۾ ڊيڄاريائين ۽ بيشڪ سندس اڳيان ۽ سندس پوئتان (ڪيترائي) ڊيڄاريندڙ گذريا ھوا ته الله کانسواءِ ڪنھين جي عبادت نه ڪريو، بيشڪ آءٌ اوھان تي وڏي ڏينھن جي عذاب کان ڊڄان ٿو.(قرآن جو پيغام (مولانا تاج محمود امروٽي)) (اي منهنجا پيغمبر!) عاد قوم جي ڀاءُ (حضرت هود) جو بيان (هنن عربن کي) ٻڌاءِ. ڏسو هن پنهنجي قوم جي ماڻهن کي، جيڪي احقاف ۾ رهندا هئا، خبردار ڪيو، ۽ هن کان اڳي توڙي پوءِ ٻيا به خريدار ڪندڙ (پيغمبر سڳورا) ٿي گذريا آهن، (انهن به پنهنجن پنهنجن ماڻهن کي خبردار ڪيو ته) الله کان سواءِ ڪنهن جي به پوڄا نه ڪيو (۽ ڪنهن به قسم جي نامناسب ڪاڻ نه ڪڍو. نڪي بادشاهن ۽ سردارن جي نڪي پيرن فقيرن ۽ ٻين جي. جيڪي پاڻ کي ڪرامت جا صاحب ٿا سڏائين) (جيڪڏهن ٻين جي غلامي ۽ پوڄا ڪندو ته) مون کي خوف آهي ته ڪنهن وڏي (سخت) ڏينهن جو عذاب اچي اوهان جي مٿان ڪڙڪندو.(ائين چيو اللہ (علامہ علي خان ابڙو)) رسولِ عربي توهان عاد جي قوم جو ذڪر ڪريو، جنهن وقت (ان پيغمبر) پنهنجي قوم کي احقاف جي واديءَ ۾ ڊيڄاريو ۽ بيشڪ ان کان اڳ ۾ ۽ ان کان پوءِ پيغمبر گذريا، ان چيو توهان نه عبادت ڪريو مگر الله جي، بيشڪ مون کي توهان لاءِ هڪ عظيم ڏينهن جي عذاب جو خوف آهي(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ (اي رسول) تون عاد جي ڀاءُ (هود) کي ياد ڪر جڏهن ان پنهنجي قوم کي احقاف (جي علائقي ۾) ڊيڄاريو. هوڏانهن هن کان اڳ ۽ ان کان پوءِ (به) ڊيڄارڻ وارا گذري چڪا هئا ۽ هود (پنهنجي قوم کي چيو) ته خدا کان سواءِ ڪنهين جي عبادت نه ڪريو. مون کي ته تمام سخت ڏينهن جي عذاب کان اوهان جو ڊپ آهي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ ياد ڪر عاد جي ڀاءُ کي جڏهن ڊيڄاريائين پنهنجي قوم کي احقاف ۾ ۽ تحقيق گذريا ڊيڄاريندڙ ان جي اڳيان ۽ ان جي پويان ته نه عبادت ڪيو مگر الله جي بيشڪ مان ڊڄان ٿو اوهان تي عذاب وڏي ڏينهن جي کان .(احسن البيان (مولانا محمد ادريس ڏاهري)) ۽ (اي پيغمبر !) عاد (قوم) جي ڀاءُ (هود) کي ياد ڪر جڏهن ان پنهنجي قوم کي احقاف (جي علائقي) ۾ ڊيڄاريو. هوڏانهن سندس اڳيان ۽ سندس پويان ڊيڄارڻ وارا گذري چڪا هئا ته الله کان سواءِ ڪنهن جي به عبادت نه ڪريو. مون کي ته وڏي ڏينهن جي عذاب کان اوهان جو ڊپ آهي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ (قومِ) عاد جي ڀاءُ (هود) جو ذڪر ڪر، جڏهن ان پنهنجي قوم کي احقاف (ريگستان واري علائقي) ۾ ڊيڄاريو، حالانڪه ان کان اڳ ۽ ان کان پوءِ ڊيڄارڻ وارا (پيغمبر) گذري چڪا هئا (هود چيو ته:)”توهان الله کان سواءِ ڪنهن جي به عبادت نه ڪيو. (ورنه) مون کي ڊپ آهي ته توهان تي وڏي ڏينهن جو عذاب نه اچي وڃي“.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ ڪر ياد ڀاءُ عاد جو، صالِح مَرد صراف، جڏهن ڪيائين سَندسِ قوم کي، آگاھ مَنجھ اَحقاف، گھڻا گُذريا جَن ۾، اِطلاعِي اَشراف، اَڳيان پويان اُنهن جي، آيا مَنجھ اَطراف، ته سُهڻو سَنِيهو صاف، ري پَروَر، پُوڄيو ڪِين ٻِيو. خَبر آهي کَرِي ، ته آئون ٿو ڀَو ڀايان، وَڏي ڏِينهن وَرِي، اَوهان تي عَذاب جو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ عاد قوم جي ڀاءُ (هود) کي ياد ڪر. جڏهن ”احقاف“ ۾ پنهنجي قوم کي ڊيڄاريائين ۽ سندن اڳيان ۽ پويان به ڊيڄاريندڙ ئي گذريا هئا_ ته ”الله کان سواءِ ڪنهن جي عبادت نه ڪريو، بيشڪ آءُ اوهان تي وڏي ڏينهن جي عذاب کان ڊڄان ٿو.“ (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) عاد جي ڀاءُ (هود) جو قصو کين ٻڌاءِ ته جڏهن هــُـن احقاف ۾ (واريءَ جي اوچن دڙن منجهه) پنهنجيءَ قوم کي خبردار ڪيو هو ۽ اهڙا خبردار ڪرڻ وارا کانئس اڳ به ٿي گذريا هئا ۽ کانئس پوءِ به ايندا رهيا ته "الله کانسواءِ ٻئي ڪنهن جي به عبادت نه ڪريو. مونکي توهان جي باري ۾ هڪڙي وڏي ڀوائتي ڏينهن جي عذاب جو ڊپ آهي" (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ ڪجهه ٻڌاءِ انهن کي عاد جي ڀاءُ (هود) جو قصو، جڏهن هن پنهنجي قوم کي احقاف ۾ خبردار ڪيو هو، ۽ اهڙا خبردار ڪرڻ وارا ان کان اڳي به گذري چڪا هئا ۽ ان کان پوءِ به ايندا رهيا، ته ڪنهن جي به بندگي نه ڪريو الله کان سواءِ، حقيقت ۾ مون کي وڏو خوف آهي توهان جي باري ۾ هڪ عذاب واري ڏينهن وڏي جو(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (اي نبيﷺ!) عاد قوم جي ڀاءُ (هود$ ) کي ياد ڪر جڏهن هُن پنھنجي قوم کي (ريگستان واري علائقي) احقاف جي وادي ۾ ڊيڄاريو ۽ چيو ته توهان صرف الله تعالى جي عبادت ڪريو. جڏهن ته اهڙا ڊيڄاريندڙ پيغمبر ان کان اڳ ۽ پوءِ به ايندا رهيا آهن. بيشڪ مان توهان جي مٿان هڪ وڏي ڏينھن جي عذاب کان ڊڄان ٿو. (قرآن مجيد (عبدالسلام ڀُٽو)) ۽ (اي حبيب!) توهان قوم عاد جي ڀاءُ (هود عليه السلام) جو ذڪر ڪريو، جڏهن ان (عُمان ۽ مهره جي درميان يمن جي هڪ وادي) احقاف ۾ پنهنجي قوم کي (برن عملن جي نتيجن کان) ڊيڄاريو حالانڪه ان کان اڳ ۾ ۽ کانئن پوءِ (به ڪيئي) ڊيڄاريندڙ (پيغمبر) گذري چڪا هئا ته توهان الله کان سواءِ ڪنهن ٻئي جي پوڄا نه ڪجو، مون کي ڊپ آهي ته متان توهان تي وڏي (خوفناڪ) ڏينهن جو عذاب (نه) اچي.(عرفانُ القرآن (مولانا طاھر القادري)) ۽ (اي نبي!) تون کين عاد جي قوم جي ڀاءُ (هود) جو قصو ٻڌاءِ، جڏهن هن احقاف واديءَ ۾ پنهنجي قوم کي (نافرماني جي نتيجي ۾ سخت ترين عذاب اچڻ کان) ڊيڄاريو ۽ انهن کان پهريان به کوڙ ڊيڄاريندڙ پيغمبر گذري چڪا آهن- (جن پنهنجي پنهنجي امت کي چيو ته:) توهين الله کانسواءِ ڪنهن جي پوڄا نه ڪريو مان توهان تي هڪ سخت ڏينهن جي عذاب کان ڊڄان ٿو. (قرآن مجيد (عبدالمؤمن ميمڻ)) |
| قالوا أَجِئتَنا لِتَأفِكَنا عَن ءالِهَتِنا فَأتِنا بِما تَعِدُنا إِن كُنتَ مِنَ الصّٰدِقينَ (آيت : 22) |
22. چيائون ته اسان وٽ ھن لاءِ آيو آھين ڇا ته اسان کي پنھنجن معبودن کان ڦيرائن، پوءِ جيڪڏھن سچن مان آھين ته جيڪو وعدو اسان کي ڏئين ٿو سو اسان وٽ آڻ.(قرآن جو پيغام (مولانا تاج محمود امروٽي)) هنن چيو ته، ڇا تون اسان ڏي انهيءَ لاءِ آيو آهين ته اسان کي اسان جي ديوتائن کان ڦيرائي ڇڏين؟ (اسان هرگز ڪونه ڦرنداسين). سو جيڪڏهن تون سچ ٿو چئين ته، ڀلا آڻ اهو عذاب جنهن جو اسان کي دڙڪو ٿو ڏئين.(ائين چيو اللہ (علامہ علي خان ابڙو)) انهن چيو ڇا تون اسان وٽ ان لاءِ آيو آهين ته تون اسان کي پنهنجي معبودن کان ڦيرائين. پوءِ تون اهو (عذاب) آڻ جنهنجو تون اسان کي وعدو ڏين ٿو، جيڪڏهن تون سچن مان آهين(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) انهن چيو ته تون اسان وٽ هن لاءِ آيو آهين ڇا ته تون اسان جي معبودن کان اسان کي ڦيرين؟ ته جيڪڏهن تون سچو آهين ته جنهن عذاب جي تون اسان کي ڌمڪي ڏئين ٿو سو آڻي ڏيکار.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) چيائون ته ڇا آئين تون اسان وٽ تانته ڦيرائين اسان کي اسان جن معبودن کان پوءِ آڻ اسان وٽ جنهن جو اسان کي وعدو ڏين ٿو جيڪڏهن آهين تون سچن مان .(احسن البيان (مولانا محمد ادريس ڏاهري)) انهن چيو ته تون اسان وٽ هن لاءِ آيو آهين ڇا ته تون اسان جي معبودن کان اسان کي ڦيرين؟ پوءِ جيڪو وعدو اسان سان ڪرين ٿو سو اسان تي آڻ جيڪڏهن تون سچن مان آهين. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) چيائون: ”ڇا تون اسان وٽ ان لاءِ آيو آهين ته اسان کي اسان جي معبودن کان ڦيرائين؟ پوءِ اُهو (عذاب) آڻ جنهن کان تون اسان کي ڊيڄاري رهيو آهين جيڪڏهن تون سچن مان آهين“.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) چي، اَسان آئـِين تون، ڇا، ڪَم اِنهِئَ ڪاڻ، ته ٿيڙينئون ٿانن ڪنان، جِتي ڏيون، ڏينهَنْ کان ڏاڻ؟ اَسان کي جِنهن عذاب جا، ٿو هُل ٻُڌائـِين هاڻ، پوءِ اُهو اَسان تي آڻ، جي صَحِي سَچن مان آهِيـين.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) چيائون ته ”اسان وٽ ان لاءِ آيو آهين ڇا، ته اسان کي پنهنجن ساٿين کان ڦيرائين؟ جي سچو آهين ته جيڪو وعدو اسان کي ڏين ٿو سو اسان وٽ آڻ!“ (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) انهن چيس: ڇا تون ان لاءِ آيو آهين ته اسان کي ورغلائي پنهنجن معبودن کان ڦيرائي ڇڏين؟ پوءِ ڀلا آڻ پنهنجو اهو عذاب جنهن جا دڙڪا ٿو اسان کي ڏئين، جيڪڏهن تون سچو آهين" (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) انهن چيو، ڇا تون ان ڪري آيو آهين ته اسان کي ڀنڀلائين اسان کي پنهنجن خدائن کان ڦيرائي ڇڏين؟ ٺيڪ آهي تون اهو عذاب آڻ، جنهن کان تون ڊيڄاريندو آهين جيڪڏهن تون سچو آهين(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) انهن چيو ته ڇا تون اسان کي پنھنجي معبودن کان ڦيرائڻ لاءِ آيو آهين؟ جيڪڏهن تون سچو آهين ته اسان جي مٿان اهو (عذاب) آڻ جنھن جو تون اسان کي دڙڪو ڏئين ٿو. (قرآن مجيد (عبدالسلام ڀُٽو)) اُهي چوڻ لڳا ته ڇا توهان اسان وٽ ان لاءِ آيا آهيو ته اسان کي اسان جي معبودن کان ڦيرايو، پوءِ اُهو (عذاب) وٺي اچو جنهن کان اسان کي ڊيڄاريو پيا جيڪڏهن توهان سچن مان آهيو.(عرفانُ القرآن (مولانا طاھر القادري)) انهن چيو؛ ڇا تون اسان وٽ ان لاءِ آيو آهين ته اسان کي اسان جي معبودن کان بيزار ڪرين؟ ڀلا جيڪڏهن تون سچو آهين ته جنهن ڏينهن جي عذاب جو اسان سان واعدو ٿو ڪرين، اهو اسان کي آڻي ڏيکار! (قرآن مجيد (عبدالمؤمن ميمڻ)) |
| قالَ إِنَّمَا العِلمُ عِندَ اللَّهِ وَأُبَلِّغُكُم ما أُرسِلتُ بِهِ وَلٰكِنّى أَرىٰكُم قَومًا تَجهَلونَ (آيت : 23) |
23. چيائين ته اِھو علم رڳو الله کي آھي، ۽ جنھن (پيغام) سان موڪليو ويو آھيان سو اوھان کي پھچايان ٿو پر اوھان کي ھڪ جاھل قوم ڏسان ٿو.(قرآن جو پيغام (مولانا تاج محمود امروٽي)) حضرت هود جواب ڏنو ته ان (عذاب جي اچڻ جي وقت) جو علم ته فقط الله کي آهي (پر ياد رکو ته عذاب ضرور اچڻو آهي) ۽ مان ته فقط اهو ئي حڪم ۽ پيغام اوهان کي پهچايان ٿو جن سان خدا مون کي موڪليو آهي. پر مان ته ڏسان ٿو ته توهان وڏا جاهل ماڻهو آهيو.(ائين چيو اللہ (علامہ علي خان ابڙو)) هود چيو ان جو علم الله تعالى وٽ آهي، ۽ آئون توهان کي اهو پهچايان ٿو جيڪو مون ڏانهن موڪليو وڃي ٿو پر آئون توهان کي جاهل قوم ڏسان پيو(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) هود چيو ته (ان جي) خبر اڳي الله کي آهي ۽ آءُ اوهان کي اهو (پيغام) پهچايان ٿو جنهن سان مون کي موڪليو ويو آهي پر آءُ ڏسان ٿو ته اوهين جاهل قوم آهيو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) چيائين ته علم ته صرف الله وٽ آهي ۽ پهچايان ٿو مان اوهان کي اهو جو موڪليو ويس مان ان سان اوهان ڏانهن ۽ پر مان ڏسان ٿو اوهان کي قوم جو نٿا ڄاڻو .(احسن البيان (مولانا محمد ادريس ڏاهري)) هود چيو ته (ان جي) خبر رڳي الله کي آهي ۽ آءُ اوهان کي اهو (پيغام) پهچايان ٿو جنهن سان مون کي موڪليو ويو آهي پر آءُ ڏسان ٿو ته اوهين جاهل قوم آهيو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) (هود) چيو ته: ”(عذاب جي وقت جو) علم ته صرف الله کي آهي ۽ آءٌ اوهان کي (اُهي احڪام) پهچائي رهيو آهيان جن سان مون کي موڪليو ويو آهي پر آءٌ اوهان کي ڏسان ٿو ته توهان جاهل قوم آهيو“.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) چي، آهي عِلم اُن جو، صاحِب وَٽ سُڄاڻ، ۽ مُون کي مُڪو جَن سان وِيو، سي پُهچايان پَرياڻ، ۽ آئون تن اوهان کي ٿو ڏِسان، اِهڙِي قوم اَڄاڻ، ته پُرجَھڻ بَدران پاڻ، ٻَڌو جھيڙو جِھل جو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) جواب ڏنائين ته ”اها خبر رڳو الله کي آهي، آءُ جنهن سان موڪليو ويو آهيان، سو اوهان کي پهچايان ٿو، پر آءُ اوهان کي جاهل قوم ٿو ڏسان.“ (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) هن چيو ته "ان جي ڄاڻ ته الله کي ئي آهي ۽ مان ته رڳو اهو پيغام ٿو توهان کي پهچايان، جيڪو مون کي ڏئي موڪليو ويو آهي، پر ڏسان پيو ته توهان ماڻهو جاهل آهيو" (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ان چيو، بيشڪ ان جو علم ته فقط الله وٽ ئي آهي، ۽ آئون ته رڳو توهان کي ان جو پيغام پهچائي رهيو آهيان جنهن سان مون کي موڪليو ويو آهي، آئون ته توهان کي جاهل قوم ڏسان ٿو(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) هُن چيو ته عذاب (جي اچڻ) جي خبر ته صرف الله تعالى کي آهي، مان توهان کي اُهو پيغام پھچايان ٿو جيڪو مون کي ڏئي موڪليو ويو آهي. پر مان ڏسان ٿو ته توهان صفا جاهل ماڻهو آهيو. (قرآن مجيد (عبدالسلام ڀُٽو)) ان چيو ته (ان عذاب جي وقت جو) علم ته الله وٽ ئي آهي ۽ آئون توهان کي اُهي ئي احڪام پهچايان ٿو جيڪي ڏيئي موڪليو ويو آهيان پر آئون توهان کي ڏسان ٿو ته توهان جاهل ماڻهو آهيو.(عرفانُ القرآن (مولانا طاھر القادري)) هود چيو؛ ان (عذاب جي اچڻ) جو علم ته صرف الله کي ئي آهي، مان ته صرف توهان کي اهو پيغام ٿو پهچايان جيڪو مون کي ڏئي موڪليو ويو آهي، پر مان ڏسان ٿو ته توهين جهالت جون ڳالهيون ٿا ڪريو. (قرآن مجيد (عبدالمؤمن ميمڻ)) |
| فَلَمّا رَأَوهُ عارِضًا مُستَقبِلَ أَودِيَتِهِم قالوا هٰذا عارِضٌ مُمطِرُنا بَل هُوَ مَا استَعجَلتُم بِهِ ريحٌ فيها عَذابٌ أَليمٌ (آيت : 24) |
24. پوءِ جنھن مھل اُن کي ڪڪر (جھڙو) ڏٺائون جو سندن ميدانن ڏانھن سامھون ايندڙ ھو (تنھن مھل) چيائون ته ھيءُ ڪڪر آھي جو اسان تي وَسندو، (ھود چيو ته نه نه!) بلڪ اِھو اُھو آھي جنھن کي جلدي گھريؤ، (اھا) ھڪ آنڌي آھي جنھن ۾ ڏکوئيندڙ عذاب آھي.(قرآن جو پيغام (مولانا تاج محمود امروٽي)) پوءِ جڏهن هنن ان (عذاب) کي هڪڙي ڪڪر جي صورت ۾ پنهنجي وادين جي سامهون ايندي ڏٺو، تڏهن (ڀلجي خوشيءَ مان) چيائون ته هي هڪڙو ڪڪر آهي جو اسان تي مينهن وسائيندو (۽ اسان جي وادين کي آباد ڪندو). نه نه (آبادي ڪرائڻ وارو مينهن نه اٿوَ.) بلڪ اِهو اُهو (عذاب) اٿوَ، جنهن لاءِ (ٽوڪ وانگر) توهان تڪڙ لائي ڏني هئي. اهو سخت طوفان اٿوَ، جنهن ۾ دردناڪ عذاب رکيل آهي.(ائين چيو اللہ (علامہ علي خان ابڙو)) پوءِ جڏهن انهن ان عذاب کي ڪڪر وانگر سندين وادين تي ڇانيل ڏٺو ته چوڻ لڳا هيءُ ڪڪر آهي جيڪو اسان تي وسايو ويندو. بلڪ اِهو اُهو (عذاب) آهي جنهن لاءِ توهان تڪڙ ڪئي ٿي (هيءُ) طوفان آهي جنهن ۾ دردناڪ عذاب آهي(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) پوءِ جڏهن انهن ماڻهن ان (عذاب) کي ڏٺو جو ڪڪر وانگر سندن ميدانن ڏي اڀرندو ٿي آيو ته چوڻ لڳا ته اسان تي وسڻ وارو ڪڪر آهي، نه! نه! هي (ڪڪر) اهو (عذاب) آهي جنهن جي جلد اچڻ جي اوهان گهر ڪئي هئي. اها هوا آهي جنهن ۾ دردناڪ عذاب آهي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) پوءِ جڏهن ڏٺائون ان کي ڪڪر وانگر سامهون ايندڙ سندن وادين ڏانهن ته چيائون هي ڪڪر اسان تي مينهن وسائيندڙ آهي بلڪ اهو آهي جيڪو اوهان تڪڙو گهريو هو واء جو ان ۾ عذاب دردناڪ آهي .(احسن البيان (مولانا محمد ادريس ڏاهري)) پوءِ جڏهن ان (عذاب) کي سندن نئين جي سامهون ايندڙ ڪڪر جي صورت ۾ ڏٺائون تڏهن چيائون ته هي اسان تي وسڻ وارو ڪڪر آهي. نه نه! هي (ڪڪر) اهو (عذاب) آهي جنهن جي جلد اچڻ جي اوهان گهر ڪئي آهي اها هوا آهي جنهن ۾ دردناڪ عذاب آهي، (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) پوءِ جڏهن انهن ان (عذاب) کي ڪڪر وانگر پنهنجي وادين جي سامهون ايندي ڏٺو تڏهن چيائون ته: ”هي اسان تي وسڻ وارو ڪڪر آهي“. (ائين نه هيو) بلڪه هي اهو (عذاب) آهي جنهن جي اچڻ جي اوهان جلدي مچائي رهيا هئا. اها هوا (انڌاري) آهي جنهن ۾ دردناڪ عذاب آهي.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) پوءِ جڏهن ڏِٺائون اُن کي، ڪَنڌِئَ ڀَرڪِنار،وَرندڙ سَندنِ وَلهارن تي، ڪَڪر ڪارُونڀار، ڀيڄ، بادَل! ڀيڄ ڪَري، چَوڻ لڳا چوڌار، ته وَسڻِي آهي اَسان تي، اِها ڪَر وارِي ڪار، اِي، سو آهي اُٽلندو، جنهن لئي تَڪڙ ڪيان تڪرار، حَقِيقت ۾ هو اُهو، ڌُو ڌُو وَاءُ ڌَمڪار، اُنهِئَ مَنجھ اَپار، ٻارڻ ٻَرندڙ آھِ ڪو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) پوءِ جڏهن سندن ماٿرين ڏي ڪڪر (جهڙو عذاب) ايندو ڏٺائون، ته چيائون ”هيءُ ڪڪر آهي، جو اسان تي وسندو. مگر نه، هي اهو آهي جنهن کي جلد ئي گهرو ٿا. اهو هڪ طوفان آهي جنهن ۾ ڏکوئيندڙ عذاب آهي. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) پوءِ جڏهن انهن عذاب کي پنهنجين وادين ڏانهن ايندو ڏٺو ته چوڻ لڳا ته "اهو ته جــُـهڙ آهي، جيڪو اسان تي مينهن وسائيندو" نه نه، اها ته اٿوَ اهائي شيءِ جنهن لاءِ تڪڙ مچائيندا هيؤ. اهو اٿوَ هوا جو طوفان جنهن ۾ دردناڪ عذاب پيو اچي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) پوءِ جڏهن انهن ڏٺو ان عذاب کي پنهنجي وادين ڏانهن ايندي ته چوڻ لڳا، اهو ته ڪڪر آهي جيڪو اسان تي وسندو، نه پر هي ته اها شيءِ آهي جنهن لاءِ توهان جلدي پئي ڪئي، اهو هوا جو طوفان آهي جنهن ۾ دردناڪ عذاب آهي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) پوءِ جڏهن انهن پنھنجي وادين ڏانھن اُن (عذاب) کي ڪڪرن (جي صورت ۾) سامھون ايندي ڏٺو ته چيائون ته هي ڪَڪرَ ته اسان تي خوب وسندا (هود$کين چيو ته) اهي ڪڪر نه پر اهو عذاب آهي جنھن جي اچڻ جي توهان کي تڪڙ هئي. اها طوفاني هوا آهي جنھن ۾ دردناڪ عذاب آهي. (قرآن مجيد (عبدالسلام ڀُٽو)) پوءِ جڏهن انهن ان (عذاب) کي ڪڪر وانگر پنهنجي وادين جي سامهون ايندي ڏٺو ته چوڻ لڳا: هي (ته) ڪڪر آهي جيڪو اسان تي وسڻ وارو آهي، (ائين نه آهي) بلڪه اهو (ڪڪر) ته اهو (عذاب) آهي جنهن جي توهان تڪڙ مچائي هئي. (هي) طوفان آهي جنهن ۾ دردناڪ عذاب (اچي رهيو) آهي.(عرفانُ القرآن (مولانا طاھر القادري)) پوءِ جڏهن انهن ان عذاب کي هڪ ڪڪر جي شڪل ۾ پنهنجين وادين ڏانهن ايندي ڏٺو ته چوڻ لڳا؛ هي (عذاب نه پر) ڪڪر آهي- جيڪو اسان کي سيراب ڪندو. (پيغمبر چيو نه) بلڪه اهو ته عذاب آهي جنهن جي توهان کي تڪڙ هئي. (اِجهو) اهو هوا جو سخت طوفان آهي جنهن ۾ دردناڪ عذاب آهي. (قرآن مجيد (عبدالمؤمن ميمڻ)) |
| تُدَمِّرُ كُلَّ شَيءٍ بِأَمرِ رَبِّها فَأَصبَحوا لا يُرىٰ إِلّا مَسٰكِنُهُم كَذٰلِكَ نَجزِى القَومَ المُجرِمينَ (آيت : 25) |
25. (جو) پنھنجي پالڻھار جي حُڪم سان سڀڪنھن شيءَ کي ناس ڪندي پوءِ (اھڙا ناس) ٿيا جو سندن گھرن کانسواءِ ڪجھ نه ٿي ڏٺو ويو، اھڙي طرح ڏوھاري قوم کي سزا ڏيندا آھيون.(قرآن جو پيغام (مولانا تاج محمود امروٽي)) اهو طوفان هرهڪ شيءِ کي پنهنجي رب جي حڪم سان برباد ڪري ڇڏيندو. پوءِ صبح جي وقت (تائين ڇا ٿيندو جو) سندن گهرن جي کنڊرن کان سواءِ ٻيو ڪجهه به ڏسڻ ۾ نه ايندو. اهڙيءَ طرح اسان گنهگار قوم جي ماڻهن کي (بدعملن جو) بدلو ڏيندا آهيون.(ائين چيو اللہ (علامہ علي خان ابڙو)) (اهو) پنهنجي رب جي حڪم سان هر شيءِ کي برباد ڪري ڇڏيندو پوءِ ايئن ڦري ٿيا جو انهن جي گھرن کانسواءِ (ڪجھه به) ڏسڻ ۾ نه ٿي آيو. اهڙيءَ طرح اسين مجرمن جي قوم کي جزا ڏيون ٿا(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) جا سڀ ڪنهن شيءِ کي پنهنجي پروردگار جي حڪم سان تباھ ۽ برباد ڪري ڇڏيندي ته اهي اهڙا (برباد) ٿيا جو سندن گهرن کان سواءِ ڪجھ به نظر نه ٿي آيو. اسين اهڙي طرح ڏوهاري کي بدلو ڏيون ٿا.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) هلاڪ ڪري پيو هر شيءِ کي پنهنجي رب جي امر سان پوءِ صبح ڪيائون جو نٿا ڏٺا وڃن مگر گهر انهن جا اهڙي طرح بدلو ڏينداسون قوم مجرم کي .(احسن البيان (مولانا محمد ادريس ڏاهري)) جا سڀ ڪنهن شيءِ کي پنهنجي مالڪ جي حڪم سان هلاڪ ڪري ڇڏيندي پوءِ اهڙا ٿيا جو سندن گهرن کانسواءِ ڪجهه به نظر نه ٿي آيو.اهڙي طرح اسين ڏوهاري قوم کي بدلو ڏيون ٿا. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) جو پنهنجي پالڻهار جي حڪم سان هر شيءِ کي برباد ڪري ڇڏيندو پوءِ اُهي اهڙا (تباهه) ٿيا جو سندن گهرن کان سواءِ ڪجهه به نظر نه ٿي آيو. اسان اهڙي طرح ڏوهاري قوم کي سزا ڏيندا آهيون.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) سَندسِ صاحِب پاڪ جي، اَمر سڳوري ساڻ، هَڻيو هَر شئِ ناس ڪري، پوءِ پِرھ ڪيائون پاڻ، نه ڏِسجن مگر ڏيہ ۾، وِلها سَندنِ وَٿاڻ، ڏِيون اِهڙا ڏاڻ، ڪُل ڪانهيارِئَ قوم کي.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) اهو سندس رب جي حڪم سان سڀ ڪنهن شيءِ کي ناس ڪندو.“ پوءِ سندن حال اهڙو ٿيو جو سندن گهرن کان سواءِ ٻيو ڪجهه نٿي ڏٺو ويو_ اهڙيءَ طرح ڏوهاري قوم کي سزا ڏيندا آهيون. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) جيڪو پنهنجي رب جي حڪم سان هر شيءِ کي برباد ڪري ڇڏيندو. نيٺ سندن حالت اها ٿي جو سندن جــُـهڳن کانسواءِ ٻيو ڪجهه به نظر نٿي آيو. اهڙيءَ طرح اسان ڏوهارين کي بدلو ڏيندا آهيون (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) اهو هر شيءِ کي تباهه ڪري ڇڏيندو پنهنجي رب جي حڪم سان، آخرڪار سندن حال اهو ٿيو جو سندن رهڻ جي هنڌ کان سواءِ اهو ٿيو جو اتي ڪجهه به نظر نه ٿي آيو، اهڙو ئي بدلو ڏوهارين کي ڏيندا آهيون(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (اهو عذاب) پنھنجي پالڻھار جي حڪم سان هر شيءِ کي تباهه ڪري ڇڏيندو. پوءِ انهن جي حالت اهڙي ٿي وئي جو انهن جي گهرن کان سواءِ ٻيو ڪجهه به نظر نه پئي آيو. اهڙيءَ طرح اسان ڏوهاري قوم کي سزا ڏيندا آهيون. (قرآن مجيد (عبدالسلام ڀُٽو)) (جيڪو) پنهنجي پروردگار جي حڪم سان هر شيءِ کي تباهه ۽ برباد ڪري ڇڏيندو پوءِ اهي ائين (تباهه) ٿي ويا جو انهن جي (ڊهيل) گهرن کانسواءِ ڪجهه نظر ئي نٿي آيو. اسان ڏوهارين کي اهڙي طرح سزا ڏيندا آهيون.(عرفانُ القرآن (مولانا طاھر القادري)) اها عذاب واري آنڌي پنهنجي رب جي حڪم سان هر شيءِ کي تباهه ڪري ڇڏيندي، نيٺ انهن جي اها حالت ٿي جو انهن جي خالي گهرن کانسواءِ ڪجهه نظر نه پئي آيو. اسين مجرمن کي ائين ئي سزا ڏيندا آهيون. (قرآن مجيد (عبدالمؤمن ميمڻ)) |
| وَلَقَد مَكَّنّٰهُم فيما إِن مَكَّنّٰكُم فيهِ وَجَعَلنا لَهُم سَمعًا وَأَبصٰرًا وَأَفـِٔدَةً فَما أَغنىٰ عَنهُم سَمعُهُم وَلا أَبصٰرُهُم وَلا أَفـِٔدَتُهُم مِن شَيءٍ إِذ كانوا يَجحَدونَ بِـٔايٰتِ اللَّهِ وَحاقَ بِهِم ما كانوا بِهِ يَستَهزِءونَ (آيت : 26) |
26. ۽ بيشڪ انھن کي اھڙي جاءِ ڏني ھئي سون جو اوھان کي به جاءِ نه ڏني سون ۽ انھن کي ڪنّ ۽ اکيون ۽ دليون ڏنيون ھيون سون، پوءِ جڏھن الله جي آيتن جو انڪار ڪيائون تڏھن نڪي سندن ڪَنن ۽ نڪي سندن اکين ۽ نڪي سندن دلين ڪجھ به (عذاب) کائن ٽاريو ۽ جنھن (عذاب) بابت ٺـٺوليون ڪندا ھوا سو مٿن ڪڙڪيو.(قرآن جو پيغام (مولانا تاج محمود امروٽي)) ۽ هيءَ حقيقت آهي ته اسان انهن (عاد قوم جي ماڻهن کي) اهڙي وڏي طاقت ۽ آسودگيءَ جي حالت ۾ ملڪ ۾ قائم رکيو هو جهڙيءَ حالت ۾ اسان اوهان (قريشن) کي هرگز ڪو نه رکيو آهي ۽ اسان هنن کي ڪَن، اکيون ۽ دليون ڏنيون (يعني اهڙي دل دماغ ۽ هنر ڏنا جهڙا اوهان کي ڪونه ڏنا اٿئون)، پر جڏهن هنن الله تعاليٰ جي آيتن ۽ حڪمن مڃڻ کان انڪار ڪيو تڏهن ته سندن ڪَن، اکيون ۽ دليون هنن کي ڪجهه به ڪم نه آيون ۽ جن ڳالهين تي ٽوڪون ڪندا هئا سي ئي هنن کي وڪوڙي ويون. (توهان قريش ڇا آهيو. خبردار ٿيو، خدا جي حڪمن کي مڃيو، نه ته اوهان به تباهه ٿيندَو.)(ائين چيو اللہ (علامہ علي خان ابڙو)) ۽ بيشڪ تحقيق اسان انهن کي اها قوت عطا ڪئي جيڪا توهان کي نه ڏني سين ۽ اسان انهن لاءِ ڪن ۽ اکيون ۽ دل پيدا فرمايا، پوءِ انهن تان سندن ڪنن ۽ اکين ۽ سندن دلين ڪا شيءِ دفع نه ڪئي. ڇو ته اهي الله جي آيتن جو انڪار ڪندا هئا. ۽ انهن کي ان عذاب گھيريو جنهنجي اهي مذاق ڪندا هئا(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ بيشڪ اسان عاد (جي قوم) کي اهڙين ڳالهين جي طاقت ڏني هئي جن جي اسان اوهان کي طاقت نه ڏني آهي ۽ اسان کين ڪن ۽ اکيون ۽ دليون ڏنيون پوءِ نه سندن ڪنن ۽ نه سندن اکين ۽ نه سندن دلين انهن کي ڪجھ به فائدو ڏنو ڇو ته اهي الله جي نشانين جو انڪار ڪندا هئا ۽ جنهن ڳالھ تي ٺٺوليون ڪندا هئا سو مٿن اچي ڪڙڪيو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ البته تحقيق اسان انهن کي ايتري طاقت ڏني جيڪا اوهان کي نه ڏني سون ۽ ڪيا سان انهن لاءِ ڪن ۽ اکيون ۽ دليون پوءِ نه ڪم ڏنو انهن جي پاران ڪنن انهن جي ۽ نه اکين انهن جي ۽ نه دلين انهن جي ڇو ته انڪار ڪيائون ٿي الله جي آيتن جو ۽ پلٽجي پيو انهن تي اهو عذاب جو ان سان چٿر ڪندا هئا .(احسن البيان (مولانا محمد ادريس ڏاهري)) ۽ بيشڪ اسان عاد (جي قوم) کي اهڙين ڳالهين جي طاقت ڏني هئي جن جي اسان اوهان (مڪي وارن) کي طاقت نه ڏني آهي ۽ اسان کين ڪن ۽ اکيون ۽ دليون ڏنيون پوءِ نه سندن ڪنن ۽ نه سندن اکين ۽ نه سندن دلين انهن کي ڪجهه به فائدو ڏنو ڇو ته اهي الله جي نشانين جو انڪار ڪندا هئا ۽ جنهن ڳالهه تي ٺٺوليون ڪندا هئا سا مٿن اچي ڪڙڪي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ بيشڪ اسان انهن (قومِ عاد وارن) کي اهڙين ڳالهين تي طاقت ڏني هئي جن جي اسان اوهان (مڪي وارن) کي طاقت نه ڏني آهي، ۽ اسان انهن کي (عقل وارا) ڪَنَ ۽ اکيون ۽ دليون ڏنيون پوءِ نه انهن جي ڪنن ۽ نه انهن جي اکين ۽ نه انهن جي دلين انهن کي فائدو ڏنو ڇو ته اُهي الله جي آيتن جو انڪار ڪندا هئا ۽ انهن کي ان (عذاب) اچي گهيريو جنهن تي ٺٺولون ڪندا هئا.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) بي شڪ بَخشيائون اُنهن کي، ماڙِيون مَحل مَڪان، آن کي ڏِنِيسون ڪانه، جَن جِھڙِي جاءِ جَهان ۾. ۽ ڪَن ڪياسون اُنهن جا، پڻ اَکيون هيئان هوشيار، پوءِ ڪَن، مَن اکين تَن جي، نه ڏِننِ وَٽابو وار، جڏهن ڪَندا هئا ڪَرِيم جي، آيتنِيان اِنڪار، ۽ جيڪي کِليا ٿي خُوار، تِنهن مَنجھو مَنجھ مُنجھائيا.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ بيشڪ اسان انهن کي اهڙي جاءِ ڏني هئي جو اوهان کي به اهڙي جاءِ نه ڏني سون_ ۽ انهن کي ڪن ۽ اکيون ۽ دليون ڏنيون سين، پوءِ جڏهن الله جي آيتن جو انڪار ڪيائون، تڏهن سندن ڪنن خواهه سندن اکين خواهه سندن دلين ڪجهه به (عذاب) نه ٽاريو ۽ جنهن بابت ٺٺوليون ڪندا هئا، سو مٿن اچي ڪڙڪيو. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) انهن کي اسان اهو دٻدٻو ڏنو هو، جيڪو توهان کي ناهي ڏنو ۽ انهن کي اسان ڪــَـنَ ڏنا، اکيون ڏنيون، دليون ڏنيون پر نڪي اهي سندن ڪن ڪنهن ڪم آين ۽ نه وري اکيون ۽ نه دليون، ڇو جو الله جي آيتن جو انڪار ڪندا هئا ۽ انهيءَ ئي شيءِ جي وڪڙ ۾ اچي ويا، جنهن تي ٽوڪون ڪندا هئا (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ انهن کي اهو ڪجهه ڏنوسين جيڪو توهان کي نه ڏنوسين، اسان انهن کي ڏنا هئا ڪَن ۽ اکيون ۽ دليون سڀڪجهه پر اهي انهن جي ڪم نه آيا پر انهن جا اهي ڪن ۽ اکيون ڪم نه آيون ۽ نه وري دليون، ڪابه شيءِ سندن ڪم نه آئي، ڇو جو اهي الله جي آيتن جو انڪار ڪندا هئا ۽ اهي انهيءَ شيءِ جي ڦيري ۾ اچي ويا جنهن تي اهي چٿرون ڪندا هئا(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) اسان انهن کي (دنيا جي حساب سان) اهڙن شين ۾ طاقت ور بنايو هو جو توهان (مڪي وارن) کي اهي شيون نه ڏنيون آهن. اسان کين ڪنن، اکين ۽ دل (جون صلاحيتون) ڏنيون هيون پر جڏهن انهن الله تعالى جي آيتن جو انڪار ڪيو ته انهن کي ڪنن، اکين ۽ دل (جون صلاحيتون) ڪنھن به ڪم نه اچي سگهيون پوءِ انهن کي اُن عذاب ئي اچي پڪڙيو جنھن تي هو ٽوڪون ڪندا هئا. (قرآن مجيد (عبدالسلام ڀُٽو)) (اي مڪي وارؤ) حقيقت ۾ اسان انهن کي انهن ڪمن ۾ طاقت ۽ قدرت ڏني هئي جن ۾ اسان توهان کي طاقت نه ڏني آهي ۽ اسان انهن کي ٻڌڻ ۽ ڏسڻ ۽ دل ۽ دماغ (جي بي پناهه صلاحيتن) سان نوازيو هو پر نه ته انهن جا ڪن ئي کين ڪجهه ڪم اچي سگهيا ۽ نه انهن جون اکيون ۽ نه (ئي) سندن دليون ۽ دماغ جڏهن ته اُهي الله جي نشانين جو انڪار ئي ڪندا رهيا ۽ (نيٺ) ان (عذاب) کين اچي گهيريو جنهن تان اُهي ٽوڪون ڪندا هئا.(عرفانُ القرآن (مولانا طاھر القادري)) اسان کين انهن شين ۾ وس وارو ڪيو هيو جن بابت توهان کي وس ناهي مليو. اسان کين ڪَنَ، اکيون ۽ دليون ڏئي ڇڏيون هيون پر نه ڪي سندن ڪن ڪنهن ڪم آيا نه ڪي اکيون نه ڪي دليون. ڇو جو اهي الله جي آيتن جو انڪار ڪندا هيا ۽ جنهن عذاب جو هو مذاق اڏائيندا هيا آخرڪار ان جي گهيراءَ ۾ اچي ويا. (قرآن مجيد (عبدالمؤمن ميمڻ)) |
| وَلَقَد أَهلَكنا ما حَولَكُم مِنَ القُرىٰ وَصَرَّفنَا الءايٰتِ لَعَلَّهُم يَرجِعونَ (آيت : 27) |
27. ۽ بيشڪ جيڪي ڳوٺ اوھان جي آس پاس آھن سي (سڀ) ناس ڪياسون ۽ طرحين طرحين نشانيون پڌريون ڪيون سون ته مانَ اُھي موٽن.(قرآن جو پيغام (مولانا تاج محمود امروٽي)) ۽ هيءَ حقيقت آهي ته اسان اوهان جي آسپاس (خود عربستان ۾) کي بستيون برباد ڪري ڇڏيون، ۽ اسان پنهنجون نشانيون کولي کولي ٻڌايون آهن انهيءَ لاءِ ته من هو (اسان ڏي) موٽن (۽ صالح عمل ڪن).(ائين چيو اللہ (علامہ علي خان ابڙو)) ۽ بيشڪ تحقيق اسان توهان جي چوڌاري ڪيترا ڳوٺ هلاڪ ڪيا. ۽ اسان (مختلف) نشانيون آنديون ته من اهي موٽن(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ (مڪي وارو!) اسان اوهان جي آس پاس وارا ڳوٺ برباد ڪيا ۽ پنهنجي (قدرت جون) ڪيئي نشانيون انهن کي ڏيکاري (سمجهايوسون) ته من اهي ماڻهو باز اچن (پر ڪير ٿو ٻڌي!)(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ البته تحقيق هلاڪ ڪيا اسان اهي جيڪي چوڌاري اوهان جي هئا ڳوٺن مان ۽ مٽ سٽ پيش ڪيون اسان نشانيون شايد اهي موٽن .(احسن البيان (مولانا محمد ادريس ڏاهري)) ۽ بيشڪ جيڪي ڳوٺ اوهان (مڪي وارن) جي آس پاس آهن سي اسان برباد ڪيا ۽اسان نشانين کي ڦيريو گهيريو (يعني سڀ ڪنهن طرح سان سمجهايوسون) ته مَنَ اهي رجوع ڪن. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ (اي مڪي وارؤ!) بيشڪ اسان ڪيترا ڳوٺ برباد ڪيا جيڪي توهان جي آس پاس هئا، ۽ اسان نشانيون بار بار ظاهر ڪيون ته من اُهي باز اچن.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ ڪَئـِين ڳوٺ ڪيترا، رَتا راڄ ستار، اوسي پاسي اَنهنجي، ڪياسون چَٽ چوڌار، ۽ ڦيرايون سون وَرِي وَرِي، نِشانِيون نِروار، ته پَسِي مانَ مُصيبتون، هَٽِي اَچنِ حق پار،(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ بيشڪ اسان توهان جي آسپاس جي ڳوٺن کي ناس ڪيو ۽ آيتن کي ورائي ورائي آندوسون، ته من اهي موٽن. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) توهان جي آسپاس وارن علائقن ۾ اسان ڪيتريون ئي آباديون ناس ڪري چڪا آهيون. اسان پنهنجون آيتون موڪلي هر طرح کين سمجهايو ته مــَـن سڌري وڃن (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ اسان تباهه ڪيو توهان جي ڀر پاسي جي علائقن ۾ ڪيترن ئي ڳوٺن کي ۽ اسان بار بار پنهنجون آيتون موڪلي کين سمجهايو ته من مڙي وڃن(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ۽ بيشڪ اسان توهان جي چؤطرف ڪيترن ئي شھرن کي تباهه ڪري ڇڏيو. اسان انهن کي هر طرح جون نشانيون ظاهر ڪري ڏيکاريون ته جيئن اُهي باز اچن. (قرآن مجيد (عبدالسلام ڀُٽو)) ۽ (اي مڪي وارؤ) بيشڪ اسان ڪيترن ئي ڳوٺن کي تباهه ڪري ڇڏيو جيڪي توهان جي چوڌاري هئا ۽ اسان پنهنجون نشانيون بار بار ظاهر ڪيون ته جيئن اُهي (ڪفر کان) رجوع ڪن.(عرفانُ القرآن (مولانا طاھر القادري)) بي شڪ! اسين توهان جي آس پاس جي علائقن ۾ کوڙ ڳوٺن کي تباهه ۽ برباد ڪري چڪا آهيون. ۽ اسان هر طرح سان کين سمجهايو ته من هو مڙي وڃن. (پر هو نه مڙيا).(قرآن مجيد (عبدالمؤمن ميمڻ)) |
| فَلَولا نَصَرَهُمُ الَّذينَ اتَّخَذوا مِن دونِ اللَّهِ قُربانًا ءالِهَةً بَل ضَلّوا عَنهُم وَذٰلِكَ إِفكُهُم وَما كانوا يَفتَرونَ (آيت : 28) |
28. پوءِ الله کانسواءِ جن کي ويجھائي لاءِ معبود ڪري ورتو ھوائون تن کين مدد ڇونه ڏني ھئي، بلڪ کائن گم ٿي ويا، ۽ اھو سندن ڪُوڙ آھي جيڪو ٺاھ ٺاھيندا ھوا.(قرآن جو پيغام (مولانا تاج محمود امروٽي)) (گهڻيون ئي قومون اسان تباهه ڪري ڇڏيون) پوءِ ڇو نه انهن کي انهن مدد ڪئي، جن کي هڪ الله کان سواءِ معبود ڪري ورتو هئائون، (۽ سندن پوڄا ڪندا هئا) انهيءَ لاءِ ته (خدا وٽ) قربت يا ويجهڙائي حاصل ڪن. (انهن ديوتائن سندن مدد ته ڪانه ڪئي، پر) اٽلندو کانئن ڀڄي گم ٿي ويا، ۽ اهو سندن (عقيدو ۽ عمل) بلڪل ڪوڙ هو ۽ سندن هٿرادو ٺاهه هو.(ائين چيو اللہ (علامہ علي خان ابڙو)) پوءِ انهن جي معبودن (بتن) انهن جي ڇو نه مدد ڪئي جن کي انهن قربِ خداوندي حاصل ڪرڻ لاءِ معبود بنايو، بلڪ اهي انهن کان غائب ٿي ويا، ۽ اهو انهن جو ڪوڙ ۽ بهتان هو(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ته پوءِ خدا کان سواءِ جن (بتن کي) انهن ماڻهن (خدا) جي تقرب لاءِ معبود بنائي رکيو هو تن سندن مدد ڇو نه ڪئي؟ پر اهي ته (مصيبت جي وقت) انهن کان گم ٿي ويا ۽ اهو سندن ڪوڙ ۽ ٺاھ هو جنهن کي گهڙيندا هئا.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) پوءِ ڇو نه مدد ڪئي سندن انهن (جن کي) بنايائون الله کان سواءِ ويجهي ٿيڻ لاءِ معبود بلڪه گم ٿيا انهن کان ۽ اهو بهتان انهن جو آهي ۽ جيڪو ٺاھ ٺاهيندا هئا .(احسن البيان (مولانا محمد ادريس ڏاهري)) پوءِ جن کي الله کانسواءِ (الله کي) ويجهي ٿيڻ لاءِ معبود ٺهرايو هئائون تن انهن جي ڇو مدد نه ڪئي؟ پر اهي (مصيبت جي وقت) انهن کان گم ٿي ويا ۽ اهو سندن ڪوڙ ۽ ٺاهه آهي جنهن کي گهڙيندا هئا. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) پوءِ انهن (ڪوڙن معبودن) انهن جي مدد ڇونه ڪئي جن کي انهن (الله جي) ويجهي ٿيڻ لاءِ الله کي ڇڏي معبود بنايو هيو پر اُهي انهن کان گم ٿي ويا ۽ اُهو سندن ڪوڙ هيو، ۽ بهتان هيو جيڪو گھڙيندا هئا.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ ڪَئـِين ڳوٺ ڪيترا، رَتا راڄ ستار، اوسي پاسي اَنهنجي، ڪياسون چَٽ چوڌار، ۽ ڦيرايون سون وَرِي وَرِي، نِشانِيون نِروار، ته پَسِي مانَ مُصيبتون، هَٽِي اَچنِ حق پار،(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) پوءِ ڀلا اهي جن کي الله کان سواءِ، سمجهندا هئا ته کين الله جي ويجهو ڪندا، تن سندن مدد ڇو نه ڪئي؟ مگر هو کانئن وڃائجي ويا، اهو سندن ڪوڙ آهي ۽ اهو ٺاهه آهي جو ٺاهيندا هئا. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) پوءِ ڀلا ڇو نه انهن هستين سندن مدد ڪئي، جن کي الله کي ڇڏي الله ڏانهن ويجهو ڪندڙ سمجهي معبود بڻايو هئائون؟ بلڪه اهي کانئن گم ٿي ويا ۽ اهو ٿيو حشر سندن ڪوڙ ۽ گهڙيل عقيدن جو، جيڪي پيا گهڙيندا هئا (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) پوءِ ڇو نه مدد ڪئي انهن هستين انهن جي، جن کي انهن الله کي ڇڏي ويجهڙائيءَ جو ذريعو سمجهي الله بنايو هو، پر اهي ته گم ٿي ويا کانئن، ۽ اهو ئي هو سندن ڪوڙ ۽ سندن جڙتو عقيدن جو نتيجو جيڪي انهن ٺاهيا هئا(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) پوءِ اُنهن شريڪن هِنن جي ڇو نه مدد ڪئي جن کي ويجهي ٿيڻ لاءِ هنن ماڻهن الله تعالى کي ڇڏي معبود بنايا هئا؟ پر اُهي ته هِنن جي نظرن کان ئي گم ٿي ويا. اهوئي اُنهن جو ڪوڙ هو جيڪو هو ٺاهيندا هئا. (قرآن مجيد (عبدالسلام ڀُٽو)) پوءِ انهن (بتن) سندن مدد ڇو نه ڪئي جن کي انهن (الله جو) قرب حاصل ڪرڻ لاءِ الله کانسواءِ معبود ٺاهيو هو، بلڪه اُهي (ڪوڙا معبود) کانئن گم ٿي ويا، ۽ اهو (بتن کي معبود ٺاهڻ) انهن جو ڪوڙ هو ۽ اِهوئي اُهو بهتان (هو) جيڪو اُهي ٺاهيندا هئا.(عرفانُ القرآن (مولانا طاھر القادري)) پوءِ انهن هستين انهن جي مدد ڇو نه ڪئي جن کي الله کانسواءِ ويجهو ٿيڻ جو ذريعو سمجهي انهن کي پنهنجو معبود بڻائي ڇڏيو هيائون؟ بلڪه اهي ڪوڙا معبود کانئن غائب ٿي ويا ۽ اِهو غيرالله کي معبود بنائڻ انهن جو هڪڙو ٺاهه هيو جيڪو ٺاهي رکيو هيائون.(قرآن مجيد (عبدالمؤمن ميمڻ)) |
| وَإِذ صَرَفنا إِلَيكَ نَفَرًا مِنَ الجِنِّ يَستَمِعونَ القُرءانَ فَلَمّا حَضَروهُ قالوا أَنصِتوا فَلَمّا قُضِىَ وَلَّوا إِلىٰ قَومِهِم مُنذِرينَ (آيت : 29) |
29. ۽ (ياد ڪر) جڏھن جِنّن مان ھڪ ٽوليءَ کي توڏانھن لاڙيوسون جو قرآن ٻڌائون ٿي، پوءِ جنھن مھل پيغمبر وٽ پھتا چيائون ته ماٺ ڪريو، پوءِ جنھن مھل پورو ڪيو ويو ته پنھنجي قوم ڏانھن ڊيڄاريندڙ ٿي موٽيا.(قرآن جو پيغام (مولانا تاج محمود امروٽي)) ۽ هيءَ حقيقت آهي ته اسان توڏي جنن جي هڪ ٽولي لاڙي آندي ته قرآن ٻڌن. پوءِ جڏهن اتي آيا تڏهن (هڪٻئي کي) چوڻ لڳا ته ماٺ ڪيو (۽ خيال سان ٻڌو). پوءِ جڏهن قرآن جو پڙهڻ پورو ڪيو ويو، تڏهن هنن (ايمان آندو ۽) پنهنجي ماڻهن ڏي موٽيا انهيءَ لاءِ ته کين خبردار ڪيو وڃي.(ائين چيو اللہ (علامہ علي خان ابڙو)) ۽ جڏهن اسان جِنن جي هڪ ٽولي کي توهان ڏانهن موٽايو جن قرآن ڪريم (غور سان) ٻڌو، پوءِ جڏهن اهي رسولِ عربي وٽ حاضر ٿيا انهن پاڻ ۾ چيو ته خاموش ٿيو، پوءِ جڏهن تلاوت پوري ٿي ته اهي پنهنجي قوم کي ڊيڄارڻ لاءِ موٽيا(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ جڏهن اسان جنن مان ڪي (جن) تو ڏي متوجه ڪيا ته دل لائي قرآن ٻڌن. ۽ جڏهن اتي پهتا تڏهن (هڪ ٻئي کي) چوڻ لڳا ته ماٺ ڪري ٻڌو. پوءِ جڏهن (پڙهڻ) پورو ٿيو ته پنهنجي قوم ڏي واپس موٽيا ته (کين عذاب کان) ڊيڄاريون.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ (ياد فرماءِ) جڏهن لاڙيوسون توڏانهن هڪ ٽولي کي جنن مان ٻڌن پيا قرآن کي پوءِ جڏهن حاضر ٿيا اتي ته چيائون چپ ڪيو پوءِ جڏهن پورو ڪيو ويو ته موٽيا پنهنجي قوم ڏانهن ڊيڄاريندڙ ٿي .(احسن البيان (مولانا محمد ادريس ڏاهري)) ۽ (اي پيغمبر! اهو وقت ياد ڪر) جڏهن اسان توڏي ڪجهه جن ڦيريا، جن قرآن ٿي ٻڌو پوءِ جڏهن اتي پهتا تڏهن چيائون ته ماٺ ڪري ٻڌو. پوءِ جڏهن (پڙهڻ) پورو ٿيو ته پنهنجي قوم ڏي ڊيڄارڻ وارا ٿي موٽيا. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ جڏهن اسان جِنَن جي هڪ جماعت کي تو ڏانهن متوجهه ڪيو ته قرآن ٻُڌن، پوءِ جڏهن اُهي اتي پهتا (جتي تو قرآن پئي پڙهيو) تڏهن چيائون ته خاموش ٿي (ٻڌو)، پوءِ جڏهن (پڙهڻ) پورو ٿيو ته پنهنجي قوم ڏانهن ڊيڄارڻ وارا بنجي موٽيا.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ توڏي جَماعت جِنن مان، وارِيسون جنهن وار، پِيا ٻُڌن قرآن ڪرِيم جِي، تو وَٽان تَنوار، پوءِ جڏهن اَچِي اُن تي، حاضِر ٿيا هيڪار، چيائون، ته چُپ ڪريو، پوءِ جڏهن پورِي ٿِئي پَچار، وَريا پوءِ وِينجھار، ٿِي قاصِد سَندنِ قوم ڏي.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ ياد ڪر، جڏهن جنن جي هڪ ٽوليءَ کي توڏانهن لاڙيوسون، جو قرآن ٿي ٻڌائون، پوءِ جڏهن روبرو ٿيا، چيائون ته ”ماٺ ڪريو“، پوءِ جڏهن پورو ڪيو ويو، ته پنهنجي قوم ڏانهن ڊيڄاريندڙ ٿي موٽيا. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) (اهو واقعو به بيان ڪرڻ لائق آهي) جڏهن جنن جي هڪڙي ٽولي کي اسان توڏانهن لاڙي آندو هو، تانته قرآن ٻڌن. پوءِ جڏهن اهي اتي پهتا (جتي تو پئي قرآن پڙهيو) ته انهن پاڻ ۾ چيو ته ماٺ ڪريو. پوءِ جڏهن اهو پورو ٿيو ته هو خبردار ڪندڙ بڻجي پنهنجيءَ قوم ڏانهن وريا (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) (۽ اهو واقعو به بيان جوڳو آهي) جڏهن اسان آندو هو جنن جي هڪ ٽولي کي تو ڏانهن جيئن اهي ٻڌن قرآن، جڏهن اهي ان هنڌ پهتا (جتي تو قرآن پئي پڙهيو) ته انهن پاڻ ۾ چيو، ماٺ ڪريو. پوءِ جڏهن تون پڙهي چڪين ته اهي پنهنجي قوم ڏي موٽيا خبردار ڪرڻ وارا(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (اهو وقت ياد ڪر) جڏهن اسان جِنن جي هڪ ٽولي کي تنھنجي پاسي ڦيريو ته جيئن هو قرآن کي غور سان ٻڌن. ۽ جڏهن هو (تو وٽ) آيا ته پاڻ ۾ چيائون ته ”خاموش ٿي وڃو.“ پوءِ جڏهن (قرآن) پڙهڻ پورو ٿيو ته پنھنجي قوم ڏانھن ڊيڄارڻ وارا ٿي موٽيا. (قرآن مجيد (عبدالسلام ڀُٽو)) ۽ (اي حبيب!) جڏهن اسان جنن جي هڪ جماعت کي توهان ڏي متوجههه ڪيو جن غور سان قرآن ٿي ٻڌو. پوءِ جڏهن اُهي اُتي (يعني بارگاهه نبوت ۾) حاضر ٿيا ته انهن (پاڻ ۾) چيو: چپ رهو، پوءِ جڏهن (پڙهڻ) پورو ٿيو ته اُهي پنهنجي قوم ڏانهن ڊيڄاريندڙ (يعني حق جي طرف دعوت ڏيندڙ) بڻجي موٽيا.(عرفانُ القرآن (مولانا طاھر القادري)) ۽ (اها ڳالهه به ڇيڙ ته) جڏهن اسين جِنّن جي هڪ جماعت کي تو ڏانهن متوجهه ڪيو ته جيئن هو قرآن ٻڌن. جڏهن جِنّ ان هنڌ اچي پهتا ته پاڻ ۾ چوڻ لڳا؛ چُپ ٿي وڃو پوءِ جڏهن قرآن جي تلاوت ٿي وئي ته هو (براين جي انجام کان) ڊيڄاريندڙ بڻجي پنهنجيءَ قوم ڏانهن واپس آيا. (قرآن مجيد (عبدالمؤمن ميمڻ)) |
| قالوا يٰقَومَنا إِنّا سَمِعنا كِتٰبًا أُنزِلَ مِن بَعدِ موسىٰ مُصَدِّقًا لِما بَينَ يَدَيهِ يَهدى إِلَى الحَقِّ وَإِلىٰ طَريقٍ مُستَقيمٍ (آيت : 30) |
30. چيائون ته اي اسان جي قوم بيشڪ اسان اھڙو ڪتاب ٻڌو جو ُموسىٰ کانپوءِ لاٿو ويو آھي جو جيڪي اُن کان اڳ (نازل ٿيل) ھو تنھن کي سچو ڪندڙ آھي سچي دين ڏانھن ۽ سِڌي واٽ ڏانھن رستو ڏيکاري ٿو.(قرآن جو پيغام (مولانا تاج محمود امروٽي)) (انهن پنهنجي ماڻهن ڏي اچي) چيو ته، اي اسان جي قوم جا ماڻهو! اسان هڪ اهڙو ڪتاب ٻڌو آهي جو حضرت موسيٰ کان پوءِ نازل ٿيو آهي ۽ جو انهن ڪتابن جي تصديق ٿو ڪري جيڪي اڳي آيل هئا، اهو ڪتاب حق جي طرف واٽ ٿو ڏيکاري ۽ سڌي واٽ ٿو ڏيکاري.(ائين چيو اللہ (علامہ علي خان ابڙو)) جِنن چيو، اي اسان جي قوم بيشڪ اسان قرآن ڪريم کي ٻڌو جيڪو (حضرت) موسيٰ کان پوءِ نازل ڪيو ويو جيڪو اڳين ڪتابن جي تصديق فرمائي حق ۽ سنئين واٽ ڏانهن هدايت ڏئي ٿو(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ته انهن کي چيائون اي ڀائرو! اسان هڪ اهڙو ڪتاب ٻڌي آيا آهيون جو موسى کان پوءِ نازل ٿيو آهي (۽) جي (ڪتاب) اڳ ۾ (نازل ٿيا) آهن تن کي سچو چوندڙ آهي سچي (دين) جو ۽ سڌي راھ جو ڏس ڏسيندڙ آهي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) چيائون ته اي اسان جي قوم وارا! بيشڪ اسان ٻڌو هڪ ڪتاب جيڪو نازل ڪيو ويو آهي موسى کان پوءِ تصديق ڪندڙ انهن جي جيڪي اڳي ان کان هئا هدايت ڪري پيو حق ڏانهن ۽ سڌي واٽ ڏانهن .(احسن البيان (مولانا محمد ادريس ڏاهري)) چيائون ته اي اسان جي قوم! اسان ته اهڙو ڪتاب ٻڌو آهي جنهن کي موسيٰ کانپوءِ نازل ڪيو ويو آهي جيڪي (ڪتاب) ان جي اڳيان آهن تن کي سچو چوندڙ آهي، سچ جو ۽ سڌي رستي جو ڏس ٿو ڏئي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) چيائون: ”اي اسان جي قوم! اسان اهڙو ڪتاب ٻُڌو آهي جيڪو موسى کان پوءِ نازل ڪيو ويو آهي، جيڪو ان کان اڳ (آيل ڪتابن) جي تصديق ڪندڙ آهي سچي (دين) ۽ سڌي رستي طرف هدايت ڪري ٿو.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) پَنهنجي پاڙيچِيَن کي ڪيؤن خاص خِطاب، ته بي شڪ ٻُڌوسون ڀائـِرو!، ڪَنن سان ڪِتاب، لَٿو مُوسٰى مِير پُئان، سو مُصحف مُستطاب، ڪَندڙ اِنهيان اََڳيَن کي، صَحِي بَرصواب، ڏَسي حَقَّ هَر باب، پڻ سُهائي ٿو واٽ سَنئـِين.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) چيائون ته، ”اي اسان جي قوم! بيشڪ اسان هڪ اهڙو ڪتاب ٻُڌو، جو موسيٰ کان پوءِ لاٿو ويو آهي؛ کانئس اڳين کي به هو سچو ڪندڙ آهي، سچ ڏانهن ۽ سڌي رستي ڏانهن واٽ ڏيکاريندڙ آهي. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ۽ کين وڃي چيائون ته "اي اسان جا قوم وارؤ! اسان هڪڙو ڪتاب ٻڌو آهي، جيڪو موسيٰ کان پوءِ نازل ڪيو ويو آهي، تصديق ڪندڙ آهي، کانئس اڳ آيل ڪتابن جي، رهنمائي ڪري ٿو حق ڏانهن ۽ سڌي رستي ڏانهن (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) انهن وڃي چيو، اي اسان جي قوم وارؤ! اسان ٻڌو آهي هڪ ڪتاب، جيڪو نازل ڪيو ويو آهي موسيٰ کان پوءِ، تصديق ڪرڻ وارو آهي پاڻ کان اڳي آيل ڪتابن جي، رهنمائي ڪري ٿو حق ۽ سڌي راهه ڏانهن(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (۽ جڏهن اهو ٽولو پنهنجي علائقي ۾ پهتو ته) چيو ته اي اسان جي قوم! اسان هڪ اهڙو ڪتاب ٻڌو آهي جيڪو موسى ($) کان پوءِ نازل ٿيو آهي، جيڪو اڳ نازل ڪيل ڪتابن کي سچو مڃيندڙ، حق ۽ سڌي راهه جي رهنمائي ڪري ٿو. (قرآن مجيد (عبدالسلام ڀُٽو)) انهن چيو: اي اسان جي قوم! (يعني اي جنن جي قوم) بيشڪ اسان هڪ (اهڙو) ڪتاب ٻڌو آهي جيڪو موسيٰ (عليه السلام جي توريت) کانپوءِ لاٿو ويو آهي (جيڪو) پاڻ کان اڳين (ڪتابن) جي تصديق ڪندڙ آهي (اُهو) سچي (دين) ۽ سنئين واٽ ڏانهن هدايت ڪري ٿو.(عرفانُ القرآن (مولانا طاھر القادري)) جِنّن (وڃي) چيو؛ اي اسان جي قوم! اسين هڪ اهڙو ڪتاب ٻُڌي آيا آهيون جيڪو موسى کانپوءِ نازل ڪيو ويو آهي، جيڪو پاڻ کان پهرين سمورن آسماني ڪتابن جي تصديق ڪندڙ آهي ۽ اهو ڪتاب حق ۽ سچ جي راهه ڏانهن رهنمائي ڪندڙ آهي. (قرآن مجيد (عبدالمؤمن ميمڻ)) |
| يٰقَومَنا أَجيبوا داعِىَ اللَّهِ وَءامِنوا بِهِ يَغفِر لَكُم مِن ذُنوبِكُم وَيُجِركُم مِن عَذابٍ أَليمٍ (آيت : 31) |
31. اي اسان جي قوم الله جي (طرف) سڏيندڙ کي سڏ ڏيو ۽ اُن تي ايمان آڻيو ته (الله) اوھان جا ڪي ڏوھ اوھان کي بخشي ۽ ڏکوئيندڙ عذاب کان اوھان کي ڇڏائي.(قرآن جو پيغام (مولانا تاج محمود امروٽي)) اي اسان جي قوم جا ماڻهو! الله جي طرف سڏيندڙ (حضرت محمدﷺ) جو سڏ ورنايو ۽ ان (الله) تي ايمان آڻيو. هو اوهان کي اوهان جون (اڳوڻيون) خطائون معاف ڪري ڇڏيندو ۽ اوهان کي دردناڪ عذاب کان بچائي وٺندو.(ائين چيو اللہ (علامہ علي خان ابڙو)) اي اسان جي قوم توهان رسولِ عربيءَ جو حڪم مڃو ۽ رسولِ عربي تي ايمان آڻيو الله تعالى توهان جا گناه بخشيندو ۽ توهان کي دردناڪ عذاب کان بچائيندو(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) اي اسان جي قوم! خدا جي طرف سڏڻ واري جي ڳالھ مڃو ۽ خدا تي ايمان آڻيو اهو اوهان جا گناھ بخشيندو ۽ (قيامت ۾) اوهان کي دردناڪ عذاب کان پناھ ۾ رکندو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) اي اسان جي قوم وارا! سڏ قبول ڪيو الله ڏانهن سڏيندڙ جو ۽ ايمان آڻيو ان تي ته بخش ڪندو اوهان کي گناھ اوهان جا ۽ بچائيندو اوهان کي عذاب دردناڪ کان .(احسن البيان (مولانا محمد ادريس ڏاهري)) اي اسان جي قوم! الله جي سڏيندڙ کي سڏ ڏيو ۽ ان تي ايمان آڻيو ته اوهان جا ڪجهه ڏوهه اوهان کي معاف ڪري ۽ دردناڪ عذاب کان اوهان کي بچائي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) اي اسان جي قوم! توهان الله ڏانهن سڏيندڙ جي ڳالهه قبول ڪيو ۽ ان تي ايمان آڻيو ته الله توهان جا گناهه معاف ڪندو ۽ توهان کي دردناڪ عذاب کان بچائيندو“.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) اي قوم ! قبوليو، ڪوٺارِي ڪَلتار، ۽ مَڃيوسِ ته مَرهيَو مهرسان، ڪي بَديون ۽ بار، پڻ ڏِينيان اَمن ڏاتار، سُورن واري ساڙ کان.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) اي اسان جي قوم! الله جي سڏيندڙ جو چيو مڃيو ۽ ان تي ايمان آڻيو ته الله اوهان جا گناهه بخشي ۽ ڏکوئيندڙ عذاب کان اوهان کي ڇڏائي.“ (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) اي اسان جي قوم وارؤ! الله ڏانهن سڏڻ واري جي سڏ تي جيءُ چئو ۽ مٿس ايمان آڻيو، الله توهان جا گناهه بخشي ڇڏيندو ۽ توهان کي دردناڪ عذاب کان بچائي وٺندو" (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) اي اسان جي قوم! قبول ڪريو الله ڏانهن سڏڻ واري جو سڏ، ۽ ايمان آڻيو ان تي، معاف ڪندو توهان کي الله توهان جا گناهه ۽ بچائيندو توهان کي دردناڪ عذاب کان(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) اي اسان جي قوم! الله تعالى ڏانھن سڏيندڙ جي دعوت کي قبول ڪريو ۽ ان تي ايمان آڻيو، الله تعالى توهان جي گناهن کي معاف ڪندو ۽ توهان کي دردناڪ عذاب کان بچائيندو. (قرآن مجيد (عبدالسلام ڀُٽو)) اي اسان جي قوم! توهان الله جي طرف سڏيندڙ (يعني محمد رسول الله صلي الله عليه وآلہٖ وسلم) جي ڳالهه قبول ڪريو ۽ مٿس ايمان آڻيو (ته) الله توهان جا گناهه بخش ڪندو ۽ توهان کي دردناڪ عذاب کان پناهه ڏيندو.(عرفانُ القرآن (مولانا طاھر القادري)) اي اسان جي قوم! توهين الله جي دعوت ڏيندڙ (محمد) جي ڳالهه قبول ڪريو ۽ ان تي ايمان آڻيو، الله توهان جا گناهه بخشيندو ۽ توهان کي دردناڪ عذاب کان محفوظ رکندو. (قرآن مجيد (عبدالمؤمن ميمڻ)) |
| وَمَن لا يُجِب داعِىَ اللَّهِ فَلَيسَ بِمُعجِزٍ فِى الأَرضِ وَلَيسَ لَهُ مِن دونِهِ أَولِياءُ أُولٰئِكَ فى ضَلٰلٍ مُبينٍ (آيت : 32) |
32. ۽ جيڪو الله ڏانھن سڏيندڙ کي سڏ نه ڏيندو سو مُلڪ ۾ (ڀڄي) ٿَڪائڻ وارو نه آھي ۽ الله کانسواءِ اُن جا ڪي سڄڻ نه آھن، اُھي پڌريءَ گمراھي ۾ آھن.(قرآن جو پيغام (مولانا تاج محمود امروٽي)) ۽ جيڪو الله ڏي سڏيندڙ جو سڏ نه ورنائيندو سو زمين تي الله جي رٿن کي روڪي ڪونه سگهندو ۽ هن جي لاءِ الله کان سواءِ ڪي به ڪارساز يا مددگار نه هوندا. اهي چٽي چٽي گمراهيءَ ۾ هوندا.(ائين چيو اللہ (علامہ علي خان ابڙو)) ۽ جيڪو ماڻهو رسولِ عربيءَ جو حڪم نه مڃيندو، پوءِ اهو زمين ۾ (الله تعالى جي) پڪڙ کان بچي نٿو سگھي ۽ ان لاءِ الله تعالى کانسواءِ ڪو مددگار ناهي، اهي صاف گمراهي ۾ آهن(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ جنهن خدا ڏي سڏڻ واري جي ڳالھ نه مڃي ته (ياد رکو! ته) اهو (خدا کي روءِ زمين ۾) ڪو عاجز (ته) ڪري نه سگهندو ۽ نه (وري) ان کان سواءِ سندس ڪو به سرپرست ئي ٿيندو. (پوءِ) اهي ئي ظاهر گمراهي ۾ آهن. (سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ جيڪو الله ڏانهن سڏيندڙ جو سڏ نٿو قبول ڪري پوءِ ناهي عاجز ڪندڙ زمين ۾ ۽ ناهن ان جا ان کان سواءِ ڪي مددگار اهي کليل گمراهيءَ ۾ آهن .(احسن البيان (مولانا محمد ادريس ڏاهري)) ۽ جو الله ڏي سڏيندڙ کي سڏ نه ڏيندو سو زمين ۾ (الله کي) عاجز ڪرڻ وارو نه آهي ۽ نه الله کانسواءِ ان جا ڪي مددگار آهن. اهي پڌري گمراهي ۾ آهن. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ جيڪو الله ڏانهن سڏيندڙ جي ڳالهه قبول نه ڪندو سو زمين ۾ (الله کي) عاجز ڪرڻ وارو نه آهي ۽ نه ئي ان جي لاءِ الله جي مقابلي ۾ ڪي مددگار هوندا. اُهي پڌري گمراهي ۾ آهن.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ ڪوٺارِي ڪَرِيم جو، جنهن قبوليو ڪِين، پوءِ ناهي ڏاڍو ڏيہ ۾، نه ڪو زور مَنجھ زَمِين، ۽ اُن ڌاران ناهِن اُن جا، يا وَر، ساڻ يَقِين، اِهيئـِي آهِينِ، وَرتل پَڌرِي وِرس ۾.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽جيڪو الله جي سڏيندڙ کي قبول نه ڪندو، سو ملڪ ۾ ٿڪائڻ وارو نه آهي ۽ الله کان سواءِ ڪو ٻيو ان جو مددگار ڪونهي. اُهي ئي پڌريءَ گمراهيءَ ۾ آهن- (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ۽ جيڪو الله ڏانهن سڏڻ واري جي ڳالهه نه مڃيندو ته ان کي هن ڌرتيءَ تي ڪهڙي طاقت آهي ته الله کي پڄي سگهي ۽ نه وري ڪي اهڙا مددگار ئي اٿس، جيڪي الله کان بچائي سگهندس. اهڙا ماڻهو ته پڌري گمراهيءَ ۾ پيل آهن (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ جيڪو نه مڃيندو الله جي داعي (سڏيندڙ) جي ڳالهه، سو نه ته پاڻ اهڙو سگهارو آهي زمين ۾ جو الله کي ٿڪائي سگهي ۽ نه ئي سندس حامي ڀرجهلا اهڙا آهن جو الله کان کيس بچائي سگهن، اهي ته گمراهه آهن ظاهر ۾ ئي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ۽ جيڪو ماڻهو الله تعالى ڏانھن سڏيندڙ جي دعوت کي قبول نه ڪندو ته اهڙو ماڻهو الله تعالى کي زمين ۾ بي وس ڪرڻ جي طاقت ئي نٿو رکي ۽ ان کان سواءِ ڪير به ان جو مددگار نه آهي. اهڙا ماڻهو پڌري گمراهيءَ ۾ پيل آهن. (قرآن مجيد (عبدالسلام ڀُٽو)) ۽ جيڪو شخص الله جي طرف سڏيندڙ (رسول صلي الله عليه وآلہٖ وسلم) جي ڳالهه قبول نه ڪندو ته اُهو زمين ۾ (ڀڄي الله کي) عاجز نه ڪري سگهندو ۽ نه ئي ان جي لاءِ الله کان سواءِ ڪي مددگار هوندا. اِهي ئي ماڻهو پڌري گمراهي ۾ آهن.(عرفانُ القرآن (مولانا طاھر القادري)) ۽ جيڪو شخص الله جي دعوت ڏيندڙ جي ڳالهه قبول نه ڪندو ته اهو زمين تي رهي الله کي عاجز نه بڻائي سگهندو ۽ نه ڪي الله کانسواءِ ان جو ڪو حمايتي ٿيندو. اهي ئي اُهي ماڻهو آهن جيڪي چٽي گمراهيءَ ۾ مبتلا آهن! (قرآن مجيد (عبدالمؤمن ميمڻ)) |
| أَوَلَم يَرَوا أَنَّ اللَّهَ الَّذى خَلَقَ السَّمٰوٰتِ وَالأَرضَ وَلَم يَعىَ بِخَلقِهِنَّ بِقٰدِرٍ عَلىٰ أَن يُحۦِىَ المَوتىٰ بَلىٰ إِنَّهُ عَلىٰ كُلِّ شَيءٍ قَديرٌ (آيت : 33) |
33. نه ڏٺو اٿن ڇا ته الله جنھن آسمانن ۽ زمين کي بڻايو آھي ۽ انھن جي بڻائڻ ۾ نه ٿڪو سو ھن (ڳالھ) تي وس وارو آھي ته مُئن کي جياري، ھائو! بيشڪ اِھو سڀڪنھن شيءَ تي وس وارو آھي.(قرآن جو پيغام (مولانا تاج محمود امروٽي)) هو نٿا ڏسن ڇا ته بيشڪ الله اهو آهي جنهن آسمانن ۽ زمين کي خلقيو آهي ۽ جو انهن جي خلقڻ ۾ بلڪل ڪونه ٿو ٿڪجي. بيشڪ هو مئلن کي زنده ڪرڻ تي قادر آهي. بلڪ يقيناً هو هر شيء تي قادر آهي.(ائين چيو اللہ (علامہ علي خان ابڙو)) ڇا انهن اهو نه ڏٺو ته بيشڪ الله تعالى اهو آهي جنهن آسمانن ۽ زمينن کي تخليق ڪيو ۽ انهن جي ٺاهڻ ۾ پاڻ نه ٿڪو، اهو قادر آهي جو مُئلن کي جياري، ها! بيشڪ اهو هر شيءِ تي قادر آهي(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ڇا انهن ماڻهن سوچيو ڪين آهي ته جنهن خدا آسمانن ۽ زمين کي پيدا ڪيو ۽ انهن جي پيدا ڪرڻ ۾ ٿڪيو ڪين، سو ان ڳالھ تي بيشڪ قادر آهي ته مردن کي جيئرو ڪندو اهو بيشڪ سڀ ڪنهن ڳالھ تي قادر آهي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ڇا نه ڏٺائون ته بيشڪ الله جنهن پيدا ڪيا آسمان ۽ زمين ۽ نه ٿڪجي پيو انهن جي پيدا ڪرڻ سان قادر آهي هن تي جو جيئرو ڪري مئلن کي هائو بيشڪ اهو هر شيءِ تي قادر آهي .(احسن البيان (مولانا محمد ادريس ڏاهري)) ڇا نه ڏٺو اٿن ته جنهن الله آسمانن ۽ زمين کي پيدا ڪيو ۽ انهن جي بنائڻ ۾ نه ٿڪو سو مئلن جي جيئري ڪرڻ جي به طاقت رکي ٿو؟ ڇو نه هو ته سڀ ڪنهن شئي تي قدرت رکندڙ آهي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ڇا اُهي نه ٿا ڏسن ته جنهن الله آسمانن ۽ زمين کي بنايو آهي ۽ اُهو انهن جي پيدا ڪرڻ کان ٿَڪو نه آهي، ان ڳالهه تي قادر آهي جو مُردن کي جِياري. ڇو نه! بيشڪ اُهو هر شيءِ تي طاقت رکندڙ آهي.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ڇا، ورتئون نه وِيچار؟، ته اَلله آهي ئـِي اُهو، جنهن ڀُون، اُڀ بَنائيا، عَجب رنگ اَسرار، ۽ بنائڻ ۾ اُن جي، بِنہ نه ٿيو بيزار، سو پاڻهِين آهي پُهچڻو، هِن ڪم کي ڪلتار، ته مئا مقامن مان، جِياري جَبَّار، هائو، حَقِيقت ۾، آهي اِي اِظهار، قادِر بَرقرار، سگھارو سَڀ ڳالھ ۾.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) نٿا ڏسن ڇا، ته جنهن الله زمين ۽ آسمانن کي بنايو آهي ۽ انهن جي بنائڻ ۾ نه ٿڪو، سو هن ڳالهه تي به وس وارو آهي، ته مئن کي جيئاري؟ هائو! بيشڪ هو هر ڪنهن ڳالهه تي سگهه وارو آهي. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ۽ اهو نٿا ڏسن ته جنهن الله آسمانن ۽ زمين کي پيدا ڪيو آهي ۽ انهن کي خلقيندي ٿڪو ئي نه، ان کي ته ضرور اها طاقت آهي ته مئن کي جيئرو ڪري. ڇو نه ڀلا!؟ هو ته بيشڪ سڀ ڪجهه ڪري سگهي ٿو (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ڇا انهن ماڻهن کي اهو سمجهه ۾ نٿو اچي ته جنهن خدا خلقيو آهي آسمانن ۽ زمين کي، ۽ اهو سڀ ڪجهه ٺاهڻ تي نه ٿڪو هو، سو ضرور وس وارو آهي ته اهو وري جياري (سڀني) مُردن کي؟ ڇو نه، بيشڪ اهو ئي هر شيءِ تي بلڪل وس وارو آهي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ڇا هي ماڻهو نٿا ڏسن ته جنھن الله تعالى آسمانن ۽ زمين کي پيدا ڪيو ۽ انهن جي پيدا ڪرڻ ۾ نه ٿڪو. اهو (الله) مئلن کي جيئرو ڪرڻ جي به طاقت رکي ٿو؟ ڇو نه! بيشڪ هو هر شيءِ تي قدرت رکندڙ آهي. (قرآن مجيد (عبدالسلام ڀُٽو)) ڇا اُهي نٿا ڄاڻن ته الله جنهن آسمانن ۽ زمين کي پيدا فرمايو ۽ اهو انهن جي پيدا ڪرڻ کان ٿڪو ناهي ان ڳالهه تي (به) قادر آهي ته اُهو مئلن کي (ٻيهر) جيئرو فرمائي. ڇونه، بيشڪ اُهو هر شيءِ تي قدرت رکي ٿو.(عرفانُ القرآن (مولانا طاھر القادري)) ۽ ڇا انهن ماڻهن اهو ناهي سمجهيو ته جنهن الله، آسمانن ۽ زمين کي پيدا ڪيو ۽ انهن کي جوڙيندي جيڪو نه ٿڪيو، اهوئي الله مئلن کي زنده ڪرڻ تي به قادر آهي- هائو! يقينا هو هر شيءِ تي قدرت رکي ٿو. (قرآن مجيد (عبدالمؤمن ميمڻ)) |
| وَيَومَ يُعرَضُ الَّذينَ كَفَروا عَلَى النّارِ أَلَيسَ هٰذا بِالحَقِّ قالوا بَلىٰ وَرَبِّنا قالَ فَذوقُوا العَذابَ بِما كُنتُم تَكفُرونَ (آيت : 34) |
34. ۽ جنھن ڏينھن ڪافر باھ جي سامھون آڻبا، (تنھن ڏينھن چئبن ته) ھي (وعدو) سچ نه آھي ڇا؟ چوندا ھائو! اسان جي پالڻھار جو قسم آھي، (الله) چوندو ته انھي ڪري عذاب چکو جو انڪار ڪندا ھئو.(قرآن جو پيغام (مولانا تاج محمود امروٽي)) ۽ جنهن ڏينهن ڪافرن کي باهه جي سامهون آندو ويندو (تنهن ڏينهن کانئن پڇيو ويندو ته) ڇا هي (قيامت) برحق نه آهي؟ هو چوندا ته قسم آهي اسان جي پروردگار جو ته، هائو (بيشڪ برحق آهي). کين چيو ويندو ته، توهان انڪار ڪندا هئو. سو هاڻي (ان جي نتيجي ۾) عذاب جو مزو چڪو.(ائين چيو اللہ (علامہ علي خان ابڙو)) ۽ قيامت جي ڏينهن ڪافرن کي باه تي پيش ڪيو ويندو، ڇا هيءُ حق ناهي؟ اهي چوندا ها. اسان کي اسان جي رب جو قسم آهي، الله تعالى فرمائيندو پوءِ توهان عذاب چکو انهيءَ سببان جو توهان ڪفر ڪندا هئا(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ جنهن ڏينهن ڪافر (دوزخ جي) باھ جي اڳيان پيش ڪيا ويندا (ته انهن کان پڇيو ويندو ته) ڇا هاڻي به هي برحق نه آهي؟ اهي چوندا ته پنهنجي پروردگار جو قسم هاءُ (برابر حق آهي) خدا فرمائيندو ته وٺو هاڻي پنهنجي انڪار ۽ ڪفر جي بدلي عذاب جا مزا چکو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ جنهن ڏينهن پيش ڪيا ويندا اهي جن ڪفر ڪيو باهه تي ڇا ناهي هي حق چوندا ته هائو قسم آهي اسان جي رب جو فرمائيندو پوءِ چکو عذاب ان سببان جو ڪفر ڪندا هيئو .(احسن البيان (مولانا محمد ادريس ڏاهري)) ۽ جنهن ڏينهن ڪافرن کي باهه جي اڳيان آڻبو (تڏهن جئبن ته) ڇا هي (وعدو) سچ نه آهي؟ چوندا ته هائو اسان کي پنهنجي پاليندڙ جو قسم آهي. الله فرمائيندو ته پوءِ جو اوهين انڪار ڪندا هئو ان ڪري عذاب چکو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ جنهن ڏينهن ڪافرن کي باهه جي اڳيان پيش ڪيو ويندو (کين چيو ويندو) ”ڇا هي سچ نه آهي“؟ چوندا: ”هائو اسان جي پالڻهار جو قسم آهي“ (الله) فرمائيندو: ”پوءِ عذاب (جو مزو) چکو جنهن جو توهان انڪار ڪندا هئا“.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ جِنهن ڏِينهن آڻِبا آگ تي، جِن اَنڌن ڪيو انڪار،ته ڇا، حق ناهي هي؟ دوزخ دهشت دار، آهي، سُنهن سانـيَمِ جو، هائو ڪيون هيڪار، پوءِ وَٺو سواد ساڙ جو، ڪَهيو رَبَّ، قَهّار، مُوجِب تِنهن مَيار، جِيئن ڪُفر ڪَندائـِي رهيا.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ جنهن ڏينهن ڪافر باهه تي پيش ڪبا ۽ چئبن ته ”هي سچ نه آهي ڇا؟“ چوندا ته ”هائو ۽ اسان جي رب جو قسم!“ چئبن ته ”هاڻي عذاب چکو، جنهن جو اوهين انڪار ڪندا هئا.“ (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) جنهن ڏينهن اهي ڪافر باهه جي سامهون آندا ويندا ته کانئن پڇيو ويندو ته "ڇا اهو (وعدو) حق ناهي؟" اهي چوندا: "هائو اسان جي رب جو قسم (اهو برابر حق آهي)". الله فرمائيندو: "ته پوءِ ڀلا چکو مزو عذاب جو، پنهنجي انهيءَ انڪار جي بدلي ۾ جيڪو توهان پيا ڪندا هيؤ". (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ جنهن ڏينهن آندا ويندا اهي (ماڻهو) ڪافر باهه جي سامهون، ان وقت کانئن هي پڇيو ويندو، ڇا هي حق ناهي؟ اهي چوندا، ها اسان جي رب جو قسم (اهو ئي حق آهي) فرمائيندو (الله) ته پوءِ ان عذاب جو مزو چکو پنهنجي انهي انڪار جي سزا ۾ جيڪو توهان ڪندا رهيا آهيو(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ۽ جنھن ڏينھن ڪافر باهه جي سامھون پيش ڪيا ويندا (ته اُنهن کان پڇيو ويندو ته) ڇا اڄوڪو هي عذاب سچو نه آهي؟ هو چوندا ته اسان جي پالڻھار جو قسم! واقعي (اڄوڪوعذاب سچو آهي) الله تعالى فرمائيندو ته: پوءِ عذاب جو مزو چکو جنھن جو توهان انڪار ڪندا هئا. (قرآن مجيد (عبدالسلام ڀُٽو)) ۽ جنهن ڏينهن اُهي ماڻهو جن ڪفر ڪيو دوزخ جي باهه جي سامهون پيش ڪيا ويندا (ته کين چيو ويندو) ڇا هي (عذاب) برحق نه آهي؟ اُهي چوندا: ڇونه اسان جي رب جو قسم (برحق آهي)، ارشاد ٿيندو: پوءِ عذاب جو مزو چکو جنهن جو توهان انڪار ڪندا هئا.(عرفانُ القرآن (مولانا طاھر القادري)) ۽ جنهن ڏينهن ڪافر باهه جي آڏو آندا ويندا (۽ کانئن پڇيو ويندو ته) ڇا هي دوزخ هڪ حقيقت ناهي؟ ته اهي وراڻيندا؛ بلڪل- اسان کي پنهنجي رب جو قسم ! (اهو واقعي حقيقت آهي) تنهن تي الله فرمائيندو؛ چڱو- ڪفر جي بدلي ۾ عذاب جو مزو چکو! (قرآن مجيد (عبدالمؤمن ميمڻ)) |
| فَاصبِر كَما صَبَرَ أُولُوا العَزمِ مِنَ الرُّسُلِ وَلا تَستَعجِل لَهُم كَأَنَّهُم يَومَ يَرَونَ ما يوعَدونَ لَم يَلبَثوا إِلّا ساعَةً مِن نَهارٍ بَلٰغٌ فَهَل يُهلَكُ إِلَّا القَومُ الفٰسِقونَ (آيت : 35) |
35. پوءِ (اي پيغمبر) جيئن وڏي ھمت وارن پيغمبرن صبر ڪيو ھو تئين صبر ڪر ۽ اُنھن لاءِ (عذاب) جلد نه گھُر، جنھن (قيامت) جو کين انجام ڏجي ٿو سو جنھن ڏينھن ڏسندا تنھن ڏينھن (ائين ڀائيندا ته دنيا ۾) ڄڻڪ اُھي ھڪ گھڙيءَ کانسواءِ رھيائي نه ھوا، (اھُو پيغام) پھچائڻو آھي، پوءِ بدڪارن جي قوم کانسواءِ ڪو ھلاڪ نه ڪبو.(قرآن جو پيغام (مولانا تاج محمود امروٽي)) سو (اي پيغمبر!) تون صبر ڪر ۽ ثابت قدم رهه، جيئن اڳوڻا عالي همت رسول ثابت قدم رهيا. ۽ هنن (ڪافرن) بابت تڪڙ نه ڪر، ڇو ته هي ماڻهو جنهن ڏينهن اهو (عذاب) ڏسندا جنهن جو کين واعدو ڏنل آهي (تنهن ڏينهن ائين پيو معلوم ٿيندو ته ڄڻ ته) هو ڏينهن جي به ڪا گهڙي مس ترسيا هئا. (تنهنجو ڪم آهي فقط) پيغام پهچائڻ. (ياد رکو ته) فقط اهي ئي تباهه ٿيندا جيڪي (خدا جا) نافرمان باغي هئا.(ائين چيو اللہ (علامہ علي خان ابڙو)) پوءِ رسولِ عربي توهان صبر ڪريو جيئنڪ اُولُوالۡعَزَم (همت وارن) پيغمبرن صبر ڪيو ۽ توهان (انهن جي عذاب لاءِ) تڪڙ نه ڪريو، گوياڪ اهي اُهو ڏينهن ڏسن ٿا جنهنجو کين وعدو ڏنو ويو، اهي نه رهيا (دنيا ۾) مگر هڪ ساعت ڏينهن مان (هيءُ) نصيحت آهي، پوءِ نٿي هلاڪ ڪئي وڃي مگر قوم فاسقن جي(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ته (اي رسول) پيغمبرن مان جيئن اولو العزم (عالي همت) صبر ڪندا رهيا تون به صبر ڪندو رھ! ۽ انهن لاءِ (عذاب) جلد اچڻ جي گهر نه ڪر! جنهن ڏينهن اهي ماڻهو ان قيامت کي ڏسندا جنهن جو انهن سان انجام ڪيل آهي ته ائين ڀائيندا ته ڄڻ اهي ڏينهن جي هڪ گهڙيءَ کان سواءِ (دنيا ۾) رهيا ئي نه هئا. هي پيغام پهچائڻ آهي ته پوءِ اهي ئي هلاڪ ٿيندا جي بدڪار هئا.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) پوءِ صبر ڪر جيئن صبر ڪيو وڏي همت وارن پيغمبرن ۽ نه تڪڙو (عذاب) طلب ڪر انهن جي لاءِ ڄڻ ته اهي جنهن ڏينهن ڏسندا اهو جيڪو وعدو ڏنا وڃن ٿا ته نه رهيا مگر هڪ گهڙي ڏينهن مان (پيغام) پهچائڻ آهي پوءِ ڇا هلاڪ ڪيا ويندا سواءِ قوم فاسقن جي .(احسن البيان (مولانا محمد ادريس ڏاهري)) سو (اي پيغمبر !) تون صبر ڪر جيئن وڏي همت وارن رسولن صبر ڪيو ۽ انهن لاءِ (عذاب) جلد اچڻ جي گهر نه ڪر! جو انهن کي انجام ڏجي ٿو تنهن کي جنهن ڏينهن ڏسندا ته ائين ڀائيندا ته ڄڻ اهي ڏينهن جي هڪ گهڙيءَ کانسواءِ (دنيا ۾ ) رهيا ئي نه هئا. هي پيغام پهچائڻ آهي پوءِ نافرمان قوم کانسواءِ ڪو به برباد نه ڪيو ويندو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) پوءِ تون صبر ڪر جيئن وڏي همت وارن رسولن صبر ڪيو هيو ۽ انهن لاءِ (عذاب) جلد اچڻ جي گهُر نه ڪر. جنهن ڏينهن اُهي ان (آخرت جي عذاب) کي ڏسندا جنهن جو ساڻن وعدو ڪيو وڃي ٿو ته (سمجهندا) ڄڻڪ اُهي (دنيا ۾) ڏينهن جي گهڙي کان سواءِ ترسيا ئي نه هئا. (هي) پيغام پهچائڻ آهي، پوءِ نافرمان قوم کان سواءِ ڪوبه برباد ڪونه ڪيو ويندو.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) پوءِ سَہ، جِيئن سَهندا هُئا، ڪي پُختا پيغمبر، ۽ تَڪڙي سَزا تن لئي، گُھرمَ تون گوهر! جنهن ڏينهن ڏِسَندسِ، جنهن جو ٻول ڏجينِ ٻِيهر، ڪر گھاريون ئي نه گَھر، ري پَل پَهر ڪو ڏِينهن مان. پُورِي طرح پُهچائـِڻان، حُڪم پاڪ حُضُور؛ پوءِ مارِيو نه وَڃي مُور، ڪو ڪانهيارِي قوم ري.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) پوءِ تون صبر ڪر، جيئن رسولن مان همت وارن صبر ڪيو ۽ انهي لاءِ تڪڙ نه ڪر، جنهن جو کين انجام ڪجي ٿو. سو ڏينهن ڏسندا، تنهن ڏينهن ڀائيندا ته ڄڻڪ اهي ڏينهن جي هڪ گهڙي کان وڌيڪ رهيا ئي نه هئا! اهو آهي پيغام- پوءِ فقط بدڪار انسان ئي ناس ڪبا.(البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) تنهنڪري اي نبي! تون صبر ڪر، جهڙيءَ طرح وڏي حوصلي وارن رسولن صبر ڪيو ۽ انهن لاءِ (عذاب) جلد اچڻ جي گهر نه ڪر! جنهن ڏينهن هنن انهيءَ شيءِ کي ڏٺو، جنهن جو کين دڙڪو پيو ڏنو وڃي ته کين ائين لڳندو ڄڻڪ دنيا ۾ ته ڏينهن جي ڪنهن گهڙي پلڪ کان وڌيڪ ته رهيا ئي نه هئا. ڳالهه پهچائي وئي. ڇا هاڻي نافرمانن کان سواءِ ڪو ٻيو تباهه ٿيندو؟" (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) پوءِ (اي نبي!) جهڙيءَ طرح صبر ڪيو اولي العزم همت وارن رسولن ۽ (تون به) ڪا تڪڙ نه ڪر انهن جي معاملي ۾، پوءِ جنهن ڏينهن اهي ماڻهو ان شيءِ کي ڏسي وٺندا، جنهن جو کين ڊپ ڏياريو وڃي پيو، ته انهن کي ائين معلوم ٿيندو ته دنيا ۾ ڪا گهڙي مس رهيا آهن، ڳالهه ته (هرڪا) هاڻي بي فرمان کان سواءِ ٻيو ڪير آهي جيڪو هلاڪ ٿيندو(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (اي نبي ﷺ!) صبر ڪر جيئن وڏي همت وارن رسول سڳورن صبر ڪيو هو ۽ انهن جي لاءِ (عذاب اچڻ ۾) جلدي نه ڪر. جنھن شيءِ جو انهن سان وعدو ڪيو وڃي ٿو، جڏهن هو اُن کي ڏسندا ته سمجهي ويندا ته ڄڻ اُهي ڏينھن جي هڪ گهڙي کانسواءِ (دنيا ۾) رهيا ئي ڪونه هئا. اهو آهي پيغام (جيڪو کين پھچايو ويو) هاڻي صرف نافرمان ماڻهو ئي برباد ڪيا ويندا. (قرآن مجيد (عبدالسلام ڀُٽو)) (اي حبيب!) پوءِ توهان صبر ڪندا رهو جهڙي طرح (ٻين) وڏي حوصلي وارن پيغمبرن صبر ڪيو هو ۽ توهان انهن (منڪرن) جي لاءِ (عذاب گهرڻ ۾) جلدي نه فرمايو، جنهن ڏينهن اُهي ان (آخرت جي عذاب) کي ڏسندا جنهن جو ساڻن وعدو ڪيو پيو وڃي ته (خيال ڪندا) ڄڻ اُهي (دنيا ۾) ڏينهن جي هڪ گهڙي کانسواءِ رهيا ئي نه هئا، (هي الله جي طرفان) پيغام جو پهچايو وڃڻ آهي، نافرمان قوم کانسواءِ ٻيا ماڻهو تباهه نه ڪيا ويندا.(عرفانُ القرآن (مولانا طاھر القادري)) تنهنڪري (اي نبي!) جهڙيءَ طرح ٻين اولوالعزم پيغمبرن صبر ڪيو، تون به صبر ڪر ۽ منڪرن جي لاءِ (عذاب جي) تڪڙ نه ڪر. جنهن ڏينهن اهي ماڻهو ان عذاب کي ڏسندا، جنهن جو ساڻن واعدو ڪيو پيو وڃي ته (ائين ڀانئيندا ته دنيا ۾) ڄڻ هو ڏينهن جي ڪا هڪ گهڙي رهيا. هي قرآن (حجت پوري ڪرڻ جي غرض سان سمورن ماڻهن تائين) پهچائڻو آهي، پوءِ بس اهي ئي ماڻهو تباهه ڪيا ويندا جيڪي نافرمان آهن!(قرآن مجيد (عبدالمؤمن ميمڻ)) |