043 surah
ھي سورة مَکِّیَّۃٌ آھي . ھِن ۾ 89 آيتون ۽ 7 رڪوع آھن
حٰــمۗ ڔ 1
حا - ميم .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريحم.
— مولانا محمد مدنيحا ــ ميم
— عبدالسلام ڀُٽووَالْكِتٰبِ الْمُبِيْنِ ڒ 2
قسم آهي ڪتاب مبين جو .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريظاهر ڪتاب (قرآن) جو قسم آهي.
— مولانا محمد مدنيقسم آهي (هن) پڌري ڪتاب جو
— عبدالسلام ڀُٽواِنَّا جَعَلْنٰهُ قُرْءٰنًا عَرَبِيًّا لَّعَلَّكُمْ تَعْقِلُوْنَ 3ۚ
بلاشڪ اسان ڪيو ان کي قرآن عربي تانته اوهان ڄاڻو .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريته بيشڪ اسان ان کي عربي زبان ۾ قرآن ڪيو ته من اوهين عقل کان ڪم وٺو.
— مولانا محمد مدنياسان هن (ڪتاب) کي عربي ٻولي ۾ قرآن ٺاهيوسين ته جيئن توهان (ان کي چڱي طرح) سمجهي سگهو.
— عبدالسلام ڀُٽووَاِنَّهٗ فِيْٓ اُمِّ الْكِتٰبِ لَدَيْنَا لَعَلِيٌّ حَكِيْمٌ 4ۭ
۽ بلاشڪ اهو لوح محفوظ ۾ اسان وٽ البته بلند، حڪمت وارو آهي .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ بيشڪ اهو (ڪتاب) لوح محفوظ ۾ اسان وٽ (لکيل) آهي (۽) وڏي مرتبي وارو (۽) حڪمت وارو آهي.
— مولانا محمد مدنيبيشڪ هي ڪتاب اسان وٽ لوح محفوظ ۾ (لکيل) آهي. هي (ڪتاب) وڏو مٿانھون ۽ وڏي حڪمت وارو آهي.
— عبدالسلام ڀُٽواَفَنَضْرِبُ عَنْكُمُ الذِّكْرَ صَفْحًا اَنْ كُنْتُمْ قَوْمًا مُّسْرِفِيْنَ 5
ڇا پوءِ جھلينداسون اوهان کان ذڪر ان جي ڪري جو آهيو اوهان قوم حد کان لنگھندڙ .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريڀلا نصيحت ڪندڙ ڪتاب کي اوهان کان انهيءَ ڪري روڪينداسون ڇا جو اوهين حد کان لنگهندڙ قوم آهيو؟
— مولانا محمد مدنيتوهان جي حد کان لنگهڻ جي ڪري ڇا اسان توهان ڏي (هن) قرآن کي موڪلڻ ڇڏي ڏيون؟
— عبدالسلام ڀُٽووَكَمْ اَرْسَلْنَا مِنْ نَّبِيٍّ فِي الْاَوَّلِيْنَ 6
۽ گھڻائي موڪليا اسان نبي پهرين ۾ .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ گهڻائي پيغمبر اڳين قومن ۾ موڪليا.
— مولانا محمد مدني(هرگز نه) اسان گذريل قومن ۾ به ڪيترائي نبي سڳورا موڪليا هئا.
— عبدالسلام ڀُٽووَمَا يَاْتِيْهِمْ مِّنْ نَّبِيٍّ اِلَّا كَانُوْا بِهٖ يَسْتَهْزِءُوْنَ 7
۽ نه ٿي آيو انهن وٽ ڪو نبي مگر جو ان سان چٿر ڪندا هئا .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ انهن وٽ ڪو به پيغمبر نه ٿي آيو پر ان سان مسخريون ٿي ڪيائون.
— مولانا محمد مدني۽ (هميشه ايئن ئي ٿيو آهي ته) جڏهن به انهن وٽ ڪو نبي سڳورو ايندو هو ته ماڻهو ان تي ٽوڪون ڪندا هئا.
— عبدالسلام ڀُٽوفَاَهْلَكْنَآ اَشَدَّ مِنْهُمْ بَطْشًا وَّمَضٰى مَثَلُ الْاَوَّلِيْنَ 8
پوءِ هلاڪ ڪيو اسان سخت کي انهن مان سگھه ۾ ۽ گذريو مثال پهرين جو .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريپوءِ اسان انهن (قريشن) کان به تمام ڏاڍن طاقتورن کي برباد ڪيو ۽ اڳين جو بيان ٿي چڪو آهي.
— مولانا محمد مدنياسان ته انهن (مڪي وارن) کان به وڌيڪ طاقت ور قومن کي تباهه ڪري ڇڏيو آهي. گذريل قومن جا مثال ته گذري چُڪا آهن.
— عبدالسلام ڀُٽووَلَىِٕنْ سَاَلْتَهُمْ مَّنْ خَلَقَ السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضَ لَيَقُوْلُنَّ خَلَقَهُنَّ الْعَزِيْزُ الْعَلِيْمُ 9ۙ
۽ البته جيڪڏهن پڇندين انهن کان ته ڪنهن پيدا ڪيو آسمان ۽ زمين ته البته ضرور چوندا پيدا ڪيو انهن کي غالب، ڄاڻندڙ .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ جيڪڏهن تون انهن کان پڇندين ته آسمانن ۽ زمين کي ڪنهن پيدا ڪيو ته ضرور چوندا ته انهن کي زبردست (۽) علم واري پيدا ڪيو.
— مولانا محمد مدني(اي نبيﷺ!) جيڪڏهن تون انهن کان پڇا ڪندين ته آسمانن ۽ زمين کي ڪنھن پيدا ڪيو آهي؟ ته هو ضرور چوندا ته انهن کي زبردست، وڏي علم واري هستيءَ (الله تعاليٰ) پيدا ڪيو آهي.
— عبدالسلام ڀُٽوالَّذِيْ جَعَلَ لَكُمُ الْاَرْضَ مَهْدًا وَّجَعَلَ لَكُمْ فِيْهَا سُبُلًا لَّعَلَّكُمْ تَهْتَدُوْنَ ۚ10
اهو (الله) جنهن ڪيو اوهان لاءِ زمين کي وڇاڻو ۽ ڪيائين اوهان جي لاءِ ان ۾ واٽون تانته اوهان سڌو رستو وٺو .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريجنهن اوهان لاءِ زمين کي وڇاڻو ڪيو ۽ ان ۾ اوهان لاءِ رستا ٺاهيا ته مَنَ اوهين رستي تي هلو.
— مولانا محمد مدنيجنھن توهان جي لاءِ زمين کي فرش ٺاهي وڇايو ۽ ان ۾ توهان جي لاءِ رستا ٺاهيا ته جيئن توهان صحيح رستن تي هلي سگهو.
— عبدالسلام ڀُٽووَالَّذِيْ نَزَّلَ مِنَ السَّمَاۗءِ مَاۗءًۢ بِقَدَرٍ ۚ فَاَنْشَرْنَا بِهٖ بَلْدَةً مَّيْتًا ۚ كَذٰلِكَ تُـخْـرَجُوْنَ 11
۽ اهو (الله) جنهن لاٿو آسمان مان پاڻي اندازي سان پوءِ آباد ڪيو اسان ان سان شهر ويران اهڙي طرح ڪڍيا ويندؤ اوهان .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ جنهن آسمان مان اندازي سان پاڻي وسايو، پوءِاسان ان (پاڻيءَ) مان مئل شهر کي جيئرو ڪيو. اهڙيءَ طرح اوهان کي به (قبرن مان) ڪڍيو ويندو.
— مولانا محمد مدنيجنھن آسمان مان (مناسب) مقدار ۾ پاڻي نازل ڪيو پوءِ اسان ان جي ذريعي ويران شھر کي آباد ڪري ڇڏيو. اهڙي طرح توهان کي به قبرن مان ڪڍيو ويندو.
— عبدالسلام ڀُٽووَالَّذِيْ خَلَقَ الْاَزْوَاجَ كُلَّهَا وَجَعَلَ لَكُمْ مِّنَ الْفُلْكِ وَالْاَنْعَامِ مَا تَرْكَبُوْنَ ۙ12
۽ جنهن پيدا ڪيا جوڙا سمورا ۽ ڪيائين اوهان جي لاءِ ٻيڙين ۽ چوپاين مان اهي جو انهن تي سواري ڪيو ٿا .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ جنهن سڀ قسم جون شيون پيدا ڪيون ۽ اوهان لاءِ اهي ٻيڙيون ۽ جانور بنايا جن تي سوار ٿيو ٿا.
— مولانا محمد مدني۽ جنھن هر قسم جا جوڙا بنايا ۽ توهان جي لاءِ ٻيڙيون ۽ اهڙا جانور پيدا ڪيا جن تي توهان سواري ڪريو ٿا.
— عبدالسلام ڀُٽولِتَسْتَوٗا عَلٰي ظُهُوْرِهٖ ثُـمَّ تَذْكُرُوْا نِعْمَةَ رَبِّكُمْ اِذَا اسْـتَوَيْتُمْ عَلَيْهِ وَتَـقُوْلُوْاسُـبْحٰنَ الَّذِيْ سَـخَّــرَ لَنَا ھٰذَا وَمَا كُنَّا لَهٗ مُقْرِنِيْنَ ۙ13
تانته سڌا ٿي وهو انهن جي پٺين تي ان کان پوءِ ياد ڪيو پنهنجي رب جي نعمت جڏهن برابر ٿي وهو ان تي ۽ چئو ته پاڪ آهي اهو (الله) جنهن مطيع ڪيو اسان لاءِ هن کي ۽ نه هئاسون اسين ان تي طاقت رکندڙ .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريهن لاءِ ته اوهين انهن جي پٺين تي چڙهي ويهو وري جڏهن انهن تي چڙهي ويهو ته پنهنجي پاليندڙ جي نعمت ياد ڪريو ۽ چؤ ته اهو پاڪ آهي جنهن اسان کي هي تابع ڪري ڏنا ۽ اسان کي ان جي طاقت نه هئي.
— مولانا محمد مدنيته جيئن انهن جي پٺين تي چڙهي سڌا ٿي ويھو ۽ پنھنجي پالڻھار جي نعمت کي ياد ڪريو ۽ دعا گهرو: (الله تعالى) پاڪ آهي جنھن هُن کي اسان جي لاءِ تابع ڪيو. اسان ۾ کين قابو ڪرڻ جي طاقت نه هئي.
— عبدالسلام ڀُٽووَاِنَّآ اِلٰى رَبِّنَا لَمُنْقَلِبُوْنَ 14
۽ بيشڪ اسين پنهنجي رب ڏانهن البته موٽندڙ آهيون.
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ بيشڪ اسين پنهنجي پاليندڙ ڏي موٽڻ وارا آهيون.
— مولانا محمد مدنيآخرڪار اسان سڀني کي پنھنجي پالڻھار ڏي ئي موٽي هلڻو آهي.
— عبدالسلام ڀُٽووَجَعَلُوْا لَهٗ مِنْ عِبَادِهٖ جُزْءًا ۭ اِنَّ الْاِنْسَانَ لَكَفُوْرٌ مُّبِيْنٌ ۧ15
۽ ڪيائون ان جي لاءِ ان جي ٻانهن مان ٽڪرا بيشڪ انسان البته کليل بي شڪر آهي .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ الله لاءِ سندس ٻانهن مان اولاد ٺهرايا اٿن. بيشڪ انسان ظاهر بي شڪر آهي.
— مولانا محمد مدنيانهن ماڻهن سندس ئي ٻانهن مان ان (الله) جي لاءِ رشتو ڳنڍي ڇڏيو. بيشڪ انسان وڏو ناشڪرو آهي.
— عبدالسلام ڀُٽواَمِ اتَّـخَذَ مِـمَّا يَـخْلُقُ بَنٰتٍ وَّاَصْفٰىكُمْ بِالْبَنِيْنَ 16
ڇا ورتائين (پاڻ) ان مان جو پيدا ٿو ڪري ڌيئرون ۽ برگزيدو ڪيائين اوهان کي پٽن سان .
— مولانا محمد ادريس ڏاھرييا الله پنهنجيءَ مخلوق مان (پاڻ لاءِ) ڌيئرون بنايون ۽ اوهان کي پٽن لاءِ چونڊيو آهي ڇا؟
— مولانا محمد مدنيڇا الله تعالى پنھنجي مخلوق مان ڌيئرون ئي پسند ڪيون آهن ۽ توهان کي وري پُٽَ چونڊي ڏنائين؟
— عبدالسلام ڀُٽووَاِذَا بُشِّرَ اَحَدُهُمْ بِـمَا ضَرَبَ لِلرَّحْمٰنِ مَثَلًا ظَلَّ وَجْهُهٗ مُسْوَدًّا وَّهُوَ كَظِيْمٌ 17
۽ جڏهن خوشخبري ڏنو ويو هڪڙو انهن مان ان سان جو نسبت ڪيائين الله جي لاءِ مثال ته ٿي پيو منهن ان جو ڪارو ۽ اهو ڪاوڙ ۾ ڀريل آهي .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريهوڏانهن انهن مان ڪنهن کي جڏهن ان (يعني ڌيءَ جي ڄمڻ) جي خوشخبري ٻڌائبي جنهن جو مثال وڏي مهربان (الله) لاءِ مقرر ڪيو اٿس ته ان جو منهن ڪارو ٿي ويندو ۽ اهو غم ڀريل ٿيندو.
— مولانا محمد مدنيجڏهن انهن مان ڪنھن کي (ڌيءَ ڄمڻ جي) خبر ڏني وڃي ٿي جيڪا هو رحمٰن سڳوري ڏي نسبت ڪري ٿو ته سندس منھن ڪاراٽجي ويندو آهي ۽ ڳڻتي ۾ وڪوڙجي ويندو آهي.
— عبدالسلام ڀُٽواَوَمَنْ يُّنَشَّؤُا فِي الْـحِلْيَةِ وَهُوَ فِي الْـخِـصَامِ غَيْرُ مُبِيْنٍ 18
ڇا جيڪو پاليو وڃي ٿو زيورن ۾ ۽ اهو جھيڙي ۾ ناهي واضح ڪندڙ .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريڇا (ان کي الله جو اولاد ٺهرايو ٿا) جنهن کي زيور پائي پالجي ٿو ۽ اهو جهڳڙي ۾ (ڳالهه کي) ظاهر نه ٿو ڪري سگهي.
— مولانا محمد مدنيڇا هي (الله تعالى جي لاءِ اهڙي اولاد پسند ڪن ٿا) جيڪا زيورن ۾ پالي ويندي آهي ۽ اُها ڪنھن جهڳڙي ۾ پنھنجي ڳالهه کي وضاحت سان به پيش نه ڪري سگهندي آهي.
— عبدالسلام ڀُٽووَجَعَلُوا الْمَلٰۗىِٕكَةَ الَّذِيْنَ هُمْ عِبٰدُ الرَّحْـمٰنِ اِنَاثًا ۭ اَشَهِدُوْا خَلْقَهُمْ ۭ سَـتُكْتَبُ شَهَادَتُهُمْ وَيُسْــَٔــلُوْنَ 19
۽ ڪيائون ملائڪن کي جيڪي اهي رحمان جا ٻانها آهن عورتون ڇا موجود هئا انهن جي پيدا ٿيڻ وقت جلد لکي ويندي شاهدي انهن جي ۽ پڇا ڪيا ويندا .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ ملائڪن کي جيڪي وڏي مهربان (الله) جا ٻانها آهن ڌيئرون ٺهرايو اٿن. ڇا اهي انهن جي پيدائش وقت حاضر هئا؟ انهن جي اها شاهدي لکي ويندي ۽ انهن کان پڇيو ويندو.
— مولانا محمد مدني۽ اُهي ملائڪ جيڪي رحمان سڳوري جا (خاص) ٻانها آهن تن کي انهن ماڻهن ڌيئرون قرار ڏنو آهي. ڇا هنن ماڻهن (ملائڪن جي) پيدائش کي ڏٺو آهي؟ انهن جي اها شاهدي لکي ويندي ۽ انهن کان (ان باري ۾) پڇاڻو ٿيندو.
— عبدالسلام ڀُٽووَقَالُوْا لَوْ شَاۗءَ الرَّحْـمٰنُ مَا عَبَدْنٰهُمْ ۭ مَا لَهُمْ بِذٰلِكَ مِنْ عِلْمٍ ۤ اِنْ هُمْ اِلَّا يَـخْرُصُوْنَ ۭ20
۽ چون پيا ته جيڪڏهن گھري ها رحمٰن ته نه عبادت ڪيون ها انهن جي ناهي انهن کي ان جو ڪو علم ناهن اهي مگر ٿا اٽڪل سان ڳالهه ڪن .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ چون ٿا ته جيڪڏهن وڏو مهربان (الله) گهري ها ته انهن (ملائڪن) کي نه پوڄيون ها. انهن کي ان ڳالهه جي ڪا خبر نه آهي، اهي رڳو خيالي ڳالهه چون ٿا.
— مولانا محمد مدنيهي چون ٿا ته جيڪڏهن الله تعالى چاهي ها ته اسان بتن جي عبادت نه ڪريون ها، کين ان حقيقت جي ڪابه خبر نه آهي. هي ويھي رڳو ڌُڪا هڻن ٿا.
— عبدالسلام ڀُٽو