032 surah
ھي سورة مَکِّیَّۃٌ آھي . ھِن ۾ 30 آيتون ۽ 3 رڪوع آھن
الۗمّۗ 1ۚ
الف،لام،ميم .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريالم
— مولانا محمد مدنيالف ــ لام ــ ميم
— عبدالسلام ڀُٽوتَنْزِيْلُ الْكِتٰبِ لَا رَيْبَ فِيْهِ مِنْ رَّبِّ الْعٰلَمِيْنَ 2ۭ
(هن) ڪتاب جو نازل ڪرڻ جنهن ۾ ڪو به شڪ ناهي جهانن جي پالڻهار وٽان آهي .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريڪتاب جو نازل ڪرڻ جنهن ۾ ڪو شڪ نه آهي، جهانن جي پاليندڙ جي طرفان آهي.
— مولانا محمد مدنيان ڳالهه ۾ ڪوبه شڪ نه آهي ته هن ڪتاب جو نازل ٿيڻ سڀني جھانن جي پالڻھار جي طرف کان ئي آهي.
— عبدالسلام ڀُٽواَمْ يَقُوْلُوْنَ افْتَرٰىهُ ۚ بَلْ هُوَ الْـحَـقُّ مِنْ رَّبِّكَ لِتُنْذِرَ قَوْمًا مَّآ اَتٰىهُمْ مِّنْ نَّذِيْرٍ مِّنْ قَبْلِكَ لَعَلَّهُمْ يَهْتَدُوْنَ 3
ڇا چون ٿا ته پاڻ ٺاهيو اٿس ان کي بلڪ اهو حق آهي تنهنجي رب وٽان تانته ڊيڄارين ان قوم کي جو نه آيو انهن وٽ ڪو ڊيڄاريندڙ اوهان کان اڳي مَنَ اهي هدايت وارا ٿين .
— مولانا محمد ادريس ڏاھرييا ته اهي چون ٿا ته اهو ڪوڙ ٺاهيو اٿس (سو اي پيغمبر! ائين نه آهي) بلڪ اهو تنهنجي پاليندڙ جي طرفان سچ آهي هن لاءِ ته تون اهڙي قوم کي ڊيڄارين جن وٽ توکان اڳ ڪو ڊيڄاريندڙ نه آيو ته مَنَ اهي رستي تي اچن.
— مولانا محمد مدنيڇا هي ماڻهو چون ٿا ته هن ڪتاب کي هن شخص خود ٺاهي الله تعالى ڏانھن منسوب ڪيو آهي؟ (بلڪل غلط ڳالهه آهي) اهو ته تنھنجي پالڻھار جي طرف کان بلڪل سچو آهي ته جيئن تون اهڙي قوم کي ڊيڄارين جنھن وٽ اڳ ۾ ڪوبه ڊيڄارڻ وارو نه آيو آهي. شايد هي ماڻهو سڌي رستي تي اچن.
— عبدالسلام ڀُٽواَللّٰهُ الَّذِيْ خَلَقَ السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا فِيْ سِـتَّةِ اَيَّامٍ ثُـمَّ اسْتَوٰي عَلَي الْعَرْشِ ۭ مَا لَكُمْ مِّنْ دُوْنِهٖ مِنْ وَّلِيٍّ وَّلَا شَفِيْعٍ ۭ اَفَلَا تَتَذَكَّرُوْنَ 4
الله ئي آهي جنهن پيدا ڪيا آسمان ۽ زمين ۽ جيڪو انهن جي وچ ۾ آهي ڇهن ڏينهن ۾ ان کان پوءِ استوا فرمايائين عرش تي ناهي اوهان جي لاءِ ان کان سواءِ ڪو حمايتي ۽ نه ڪو سفارشي ڇا پوءِ نصيحت نه ٿا وٺو؟ .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريالله اهو آهي جنهن آسمانن ۽ زمين کي ۽ جيڪي انهن ٻنهين جي وچ ۾ آهي تنهن کي ڇهن ڏينهن ۾ پيدا ڪيو وري عرش تي قائم ٿيو. ان کانسواءِ اوهان جو نه ڪو مددگار ۽ نه ڪو سفارشي آهي. ڇا پوءِ به ڌيان نه ٿا ڪريو؟
— مولانا محمد مدنياهو الله تعالى ئي آهي جنھن آسمانن، زمين ۽ انهن ٻنهي جي وچ ۾ رهندڙ مخلوق کي ڇهن ڏينھن جي اندر پيدا فرمايو. پوءِ هو (زمين ۽ آسمان ۾ پيدا ڪيل مخلوق جي نگھباني ڪرڻ لاءِ) جلوهه افروز ٿيو (جو ڪير به ان جي نگھباني کي ظاهري طور تي نٿو ڏسي سگهي) ان کان سواءِ توهان جو ٻيو ڪير به نه مددگار آهي ۽ نه ئي ڪو سفارش ڪندڙ آهي ،پوءِ به توهان نصيحت نٿا وٺو.
— عبدالسلام ڀُٽويُدَبِّرُ الْاَمْرَ مِنَ السَّمَاۗءِ اِلَى الْاَرْضِ ثُـمَّ يَعْرُجُ اِلَيْهِ فِيْ يَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهٗ ٓ اَلْفَ سَـنَةٍ مِّـمَّا تَعُدُّوْنَ 5
تدبير فرمائي ٿو امر آسمان کان زمين ڏانهن ان کان بعد ان ڏانهن ئي چڙهندو ان ڏينهن جو هوندو ان جو مقدار هزار سال ان مان جي ڳڻيو ٿا .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريآسمان کان وٺي زمين تائين ڪم جو بندوبست ڪري ٿو. وري اهو (ڪم) ان ڏي اهڙي ڏينهن ۾ چڙهي ٿو جنهن جو اندازو اوهان جي شمار سان هزار ورهيه آهي.
— مولانا محمد مدنياهو ئي آسمان کان وٺي زمين تائين سڀني معاملن کي هلائي ٿو. پوءِ انهن سڀني معاملن جو تفصيل هڪ اهڙي ڏينھن تي روبرو پيش ڪيو وڃي ٿو، جنھنجي ڳڻپ توهان وٽ هڪ هزار سالن جي برابر آهي.
— عبدالسلام ڀُٽوذٰلِكَ عٰلِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ الْعَزِيْزُ الرَّحِيْمُ 6ۙ
اهوئي ڳجهه ۽ ظاهر ڄاڻندڙ غالب مهربان آهي .
— مولانا محمد ادريس ڏاھرياهو ڳجهه ۽ ظاهر کي ڄاڻندڙ، زبردست، نهايت رحم وارو آهي.
— مولانا محمد مدنياهوئي هر لڪيل ۽ ظاهري شين کي ڄاڻندڙ زبردست ۽ وڏو رحم ڪندڙ آهي.
— عبدالسلام ڀُٽوالَّذِيْٓ اَحْسَنَ كُلَّ شَيْءٍ خَلَقَهٗ وَبَدَاَ خَلْقَ الْاِنْسَانِ مِنْ طِيْنٍ 7ۚ
اهو جنهن سهڻي بنائي هر شيءِ پيدا ڪيائين ان کي ۽ شروع فرمايائين انسان جي پيدائش مٽيءَ مان .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريجنهن جيڪا به شئي پيدا ڪئي سا سٺي بنائي ۽ انسان جو پيدا ڪرڻ گاري مان شروع ڪيائين.
— مولانا محمد مدنيجنھن هر شيءِ کي تمام سھڻي انداز ۾ بنايو ۽ انسان کي پھريائين مٽيءَ مان ٺاهيائين.
— عبدالسلام ڀُٽوثُـمَّ جَعَلَ نَسْلَهٗ مِنْ سُلٰلَةٍ مِّنْ مَّاۗءٍ مَّهِيْنٍ 8ۚ
ان کان بعد جاري رکيائين ان جي نسل کي هڪ بي قدر پاڻيءَ جي نچوڙ مان .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريوري سدس اولاد کي (مني جي) خلاصي (يعني) بيقدر پاڻيءَ مان بنايائين،
— مولانا محمد مدنيپوءِ ان جي نسل کي پاڻي جي حقير نطفي جي ذريعي اڳتي وڌايائين.
— عبدالسلام ڀُٽوثُـمَّ سَوّٰىهُ وَنَفَخَ فِيْهِ مِنْ رُّوْحِهٖ وَجَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَالْاَبْصَارَ وَالْاَفْـــِٕدَةَ ۭ قَلِيْلًا مَّا تَشْكُرُوْنَ 9
ان کان پوءِ ان کي ٺيڪ ڪيائين ۽ ڦوڪيائين ان ۾ پنهنجو روح ۽ ٺاهيائين اوهان ۾ ڪن ۽ اکيون ۽ دليون ٿورو ٿا شڪر ڪيو .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريپوءِ ان کي صحيح سالم ڪيائين ۽ ان ۾ پنهنجو روح ڦوڪيائين ۽ اوهان لاءِ ڪن ۽ اکيون ۽ دليون بنايائين. اوهين ٿورو شڪرڪريو ٿا.
— مولانا محمد مدنيپوءِ هن جي شڪل شباهت ٺاهي ان ۾ پنھنجو روح ڦوڪيائين ۽ ان جي اندر ٻڌڻ ۽ ڏسڻ جي صلاحيت پيدا ڪيائين ۽ سوچڻ لاءِ دل به بنايائين. (ايتريون نعمتون ڏيڻ کان پوءِ به) توهان ٿورا ئي ماڻهو شڪرگذار ٿيو ٿا.
— عبدالسلام ڀُٽووَقَالُوْٓا ءَاِذَا ضَلَلْنَا فِي الْاَرْضِ ءَاِنَّا لَفِيْ خَلْقٍ جَدِيْدٍ ڛ بَلْ هُمْ بِلِقَاۗئِ رَبِّهِمْ كٰفِرُوْنَ 10
۽ چيائون ته ڇا جڏهن زمين ۾ گم ٿي وينداسون (تڏهن به) ڇا اسين البته نئين خلقت ۾ اٿنداسون بلڪ اهي پنهنجي رب سان ملڻ جا انڪار ڪندڙ آهن .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ چون ٿا ته ڇا جڏهن اسين زمين ۾ رلي ملي وينداسون تڏهن به اسان کي نئين سر بنايو ويندو. بلڪ اهي پنهنجي پاليندڙ سان ملڻ کي نه ٿا مڃين
— مولانا محمد مدنيهي ماڻهو چون ٿا ته جڏهن اسان مٽيءَ ۾ رَلجي مَلجي وينداسون ته ڇا اسان کي نئين سر پيدا ڪيو ويندو؟ بلڪه هي ماڻهو ته پنھنجي پالڻھار جي آڏو پيش ٿيڻ جا ئي انڪاري آهن.
— عبدالسلام ڀُٽوقُلْ يَتَوَفّٰىكُمْ مَّلَكُ الْمَوْتِ الَّذِيْ وُكِّلَ بِكُمْ ثُـمَّ اِلٰى رَبِّكُمْ تُرْجَعُوْنَ ۧ11
فرماءِ ته روح ڪڍندو اوهان جو موت وارو ملائڪ جيڪو مقرر ڪيو ويو اوهان لاءِ ان کان بعد پنهنجي رب ڏانهن موٽايا ويندؤ .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري(اي پيغمبرﷺ! تون) چئو ته جيڪو موت جوفرشتو اوهان تي مقرر ڪيو ويو آهي اهو اوهان جو روح قبض ڪري ٿو. وري اوهان کي پنهنجي پاليندڙ ڏي موٽايو ويندو
— مولانا محمد مدنيتون چؤ ته جيڪو موت وارو فرشتو توهان تي مقرر آهي اهوئي توهان جو روح قبضي ۾ وٺندو. پوءِ توهان پنھنجي پالڻھار ڏانھن موٽايا ويندا.
— عبدالسلام ڀُٽووَلَوْ تَرٰٓي اِذِ الْمُجْرِمُوْنَ نَاكِسُوْا رُءُوْسِهِمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ ۭ رَبَّنَآ اَبْصَرْنَا وَسَمِعْنَا فَارْجِعْنَا نَعْمَلْ صَالِـحًا اِنَّا مُوْقِنُوْنَ 12
۽ جيڪڏهن ڏسندين جنهن مهل مجرم اونڌا ڪندڙ هوندا ڪنڌ پنهنجا پنهنجي رب وٽ اي اسان جا رب! ڏٺوسون ۽ ٻڌوسون پوءِ اسان کي موٽاءِ ته ڪنداسون ڀلا ڪم بيشڪ اسين يقين ڪندڙ آهيون .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ (اي پيغمبرﷺ! توکي عجب ٿيندو) جيڪڏهن تون (ان وقت) ڏسندين جنهن وقت گنهگار پنهنجي پاليندڙ وٽ پنهنجا مٿا هيٺ ڪندڙ هوندا (چوندا ته) اي اسان جا پاليندڙ! اسان ڏٺو ۽ اسان ٻڌو پوءِ تون اسان کي (دنيا ڏي) موٽاءِ ته چڱا ڪم ڪريون بيشڪ اسين يقين ڪندڙ آهيون
— مولانا محمد مدنيڪاش! جيڪڏهن تون اهو وقت ڏسين جڏهن هي گنهگار پنھنجي پالڻھار جي آڏو مٿا هيٺ ڪري بيٺا هوندا ۽ چوندا ته اي اسان جا پالڻھار! اسان چڱي طرح ڏسي ورتو ۽ چڱي طرح ٻڌو. تون اسان کي دنيا ۾ موٽاءِ ته اسان نيڪ عمل ڪريون. هاڻي اسان کي يقين اچي ويو آهي.
— عبدالسلام ڀُٽووَلَوْ شِئْنَا لَاٰتَيْنَا كُلَّ نَفْسٍ هُدٰىهَا وَلٰكِنْ حَقَّ الْقَوْلُ مِنِّيْ لَاَمْلَئَنَّ جَهَنَّمَ مِنَ الْــجِنَّةِ وَالنَّاسِ اَجْـمَعِيْنَ 13
۽ جيڪڏهن گهرون ها ته البته ڏيون ها هر نفس کي سندس هدايت ۽ پر پڪي ٿي چڪي آهي ڳالهه منهنجي طرفان ته البته ضرور ڀريندس جهنم جنن ۽ ماڻهن سمورن مان .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ (الله فرمائيندو ته) جيڪڏهن اسين گهرون ها ته سڀڪنهن شخص کي (دنيا ۾ ) سندس رستو سمجهائي ڇڏيون ها پر منهنجي طرفان هيءَ ڳالهه ٺهرائجي چڪي آهي ته ضرور آءُ جهنم کي جنن ۽ ماڻهن سڀني مان گڏ ڀري ڇڏيندس.
— مولانا محمد مدنيجيڪڏهن اسان چاهيون ها ته سڀني کي هدايت وارو ڪري ڇڏيون ها پر ان کان اڳ مان (به) هڪ قول ڪري چڪو آهيان ته مان جھنم کي انسانن ۽ جنن سان ضرور ڀريندس.
— عبدالسلام ڀُٽوفَذُوْقُوْا بِـمَا نَسِيْتُمْ لِقَاۗءَ يَوْمِكُمْ ھٰذَا ۚ اِنَّا نَسِيْنٰكُمْ وَذُوْقُوْا عَذَابَ الْـخُلْدِ بِـمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُوْنَ 14
پوءِ چکو ان سببان جو وساري اوهان هن ڏينهن جي حاضري بلاشڪ اسان به اوهان کي وساريو ۽ چکو هميشہ وارو عذاب ان سببان جيڪي ڪندا هيئو.
— مولانا محمد ادريس ڏاھريپوءِ پنهنجي هن ڏينهن جي ملڻ کي جو اوهان وساريو هو تنهن جي ڪري عذاب (جو مزو) چکو. بيشڪ اسان (به) اوهان کي وساريو ۽ جيڪي اوهين ڪندا هوا تنهن جي ڪري هميشه جو عذاب چکو.
— مولانا محمد مدنيبس! هاڻي عذاب جو مزو چکو جو توهان هن پيش ٿيڻ واري ڏينھن کي وساري ڇڏيو هو سو هاڻي اسان به توهان کي وساري ڇڏيو آهي. توهان پنھنجي عملن جي بدلي ۾ هميشه وارو عذاب چکو.
— عبدالسلام ڀُٽواِنَّـمَا يُؤْمِنُ بِاٰيٰتِنَا الَّذِيْنَ اِذَا ذُكِّرُوْا بِهَا خَرُّوْا سُـجَّدًا وَّسَبَّحُوْا بِـحَمْدِ رَبِّهِمْ وَهُمْ لَا يَسْتَكْبِرُوْنَ ۞ 15
ايمان آڻين ٿا اسان جي آيتن تي رڳو اهي شخص جو جڏهن نصيحت ڪيا وڃن ٿا انهن سان ته ڪرن ٿا سجدو ڪندڙ ٿي ۽ تسبيح پڙهن ٿا پنهنجي رب جو حمد ڪندي ۽ اهي نه ٿا وڏائي ڪن .السجدة
— مولانا محمد ادريس ڏاھرياسان جي آيتن تي رڳو اهي ايمان آڻين ٿا جن کي جڏهن انهن (آيتن) سان نصيحت ڪئي وڃي ٿي ته سجدي ۾ ڪري پون ٿا ۽ پنهنجي پاليندڙ جي تعريف سان گڏ سندس پاڪائي بيان ڪن ٿا ۽ اهي وڏائي نه ٿا ڪن.
— مولانا محمد مدنياسان جي آيتن تي اهي ماڻهو ايمان آڻيندا آهن جن جو حال هي آهي ته جڏهن کين اسان جون آيتون ٻڌائي نصيحت ڪئي ويندي آهي ته هُو فوراً سجدي ۾ ڪري پوندا آهن ۽ پنھنجي پالڻھار جي تعريف سان گڏ پاڪيزگي بيان ڪندا آهن ۽ ڪڏهن به غرور نه ڪندا آهن.
— عبدالسلام ڀُٽوتَـتَجَافٰى جُنُوْبُهُمْ عَنِ الْمَضَاجِـعِ يَدْعُوْنَ رَبَّهُمْ خَوْفًا وَّطَمَعًا ۡ وَّمِـمَّا رَزَقْنٰهُمْ يُنْفِقُوْنَ 16
پري رهن ٿا پاسا انهن جا سمهڻ جي هنڌن کان پڪارين ٿا پنهنجي رب کي خوف ۽ اميد سان ۽ ان مان جيڪو رزق ڏنوسون انهن کي خرچ ڪن ٿا .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريسندن پاسا سمهڻ جي هنڌ کان پري ٿين ٿا، پنهنجي پاليندڙ کي ڊپ ۽ اميد سان سڏين ٿا ۽ جيڪي اسان کين ڏنو آهي تنهن مان خرچ ڪن ٿا.
— مولانا محمد مدنيسندن پُٺيون بسترن کان پري هونديون آهن (يعني سمهڻ تي سندن دل ئي نه چوندي آهي) پنھنجي پالڻھار کي خوف ۽ اميد سان ياد ڪندا آهن ۽ اسان کين جيڪو رزق ڏنو آهي ان مان خرچ ڪندا آهن.
— عبدالسلام ڀُٽوفَلَا تَعْلَمُ نَفْسٌ مَّآ اُخْفِيَ لَهُمْ مِّنْ قُرَّةِ اَعْيُنٍ ۚ جَزَاۗءًۢ بِـمَا كَانُوْا يَعْمَلُوْنَ 17
پوءِ نه ٿو ڄاڻي ڪو نفس جيڪو لڪائي رکيو ويو آهي انهن جي لاءِ اکين جو ٺار بدلو هوندو ان جو جيڪو ڪيو هيائين .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريپوءِ جيڪو اکين جو ٺار انهن لاءِ لڪايو ويو آهي تنهن کي ڪو شخص نه ٿو ڄاڻي، جيڪي عمل پيا ڪن تن جو بدلو ڏنو ويندن.
— مولانا محمد مدنيڪنھن به ساهواري کي معلوم نه آهي ته سندس اعمال جي بدلي ۾ پردي پويان ڪهڙيون نه اکين ٺار نعمتون رکيون ويون آهن؟
— عبدالسلام ڀُٽواَفَـمَنْ كَانَ مُؤْمِنًا كَمَنْ كَانَ فَاسِقًا ڼ لَا يَسْـتَوٗنَ ۬18
ڇا پوءِ جيڪو مؤمن آهي ان جهڙو آهي جيڪو فاسق آهي نه ٿا برابر ٿين .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريڇا ڀلا پوءِ جيڪو ايمان وارو آهي سو نافرمان جهڙو آهي؟ اهي (ٻئي) برابر نه ٿيندا.
— مولانا محمد مدنيڇا مؤمن ماڻهو نافرمان ماڻهوءَ جھڙو ٿي سگهي ٿو؟ (نه ) اهي ٻئي ڪڏهن به برابر نٿا ٿي سگهن.
— عبدالسلام ڀُٽواَمَّا الَّذِيْنَ اٰمَنُوْا وَعَـمِلُوا الصّٰلِحٰتِ فَلَهُمْ جَنّٰتُ الْمَاْوٰي ۡ نُزُلًۢا بِـمَا كَانُوْا يَعْمَلُوْنَ 19
پر جن ايمان آندو ۽ ڪيائون صالح عمل پوءِ انهن جي لاءِ رهڻ جا بهشت آهن مهماني ٿي ان سببان جيڪي چڱا ڪم ڪندا هئا .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريجن ايمان آندو ۽ چڱا ڪم ڪيا تن لاءِ مهمانيءَ طور رهڻ جا باغ آهن انهن ڪمن جي ڪري جيڪي پيا ڪن.
— مولانا محمد مدنيجن ماڻهن ايمان آندو ۽ نيڪ عمل ڪيا تن جي مھماني طور رهڻ واريون جايون جنتون آهن جيڪي کين اعمال جي بدلي ۾ ڏنيون وينديون.
— عبدالسلام ڀُٽووَاَمَّا الَّذِيْنَ فَسَقُوْا فَمَاْوٰىهُمُ النَّارُ ۭ كُلَّمَآ اَرَادُوْٓا اَنْ يَّخْـرُجُوْا مِنْهَآ اُعِيْدُوْا فِيْهَا وَقِيْلَ لَهُمْ ذُوْقُوْا عَذَابَ النَّارِ الَّذِيْ كُنْتُمْ بِهٖ تُكَذِّبُوْنَ 20
۽ پر جيڪي فاسق بڻيا پوءِ انهن جي جاءِ جنم آهي جڏهن به ارادو ڪندا اهي ته نڪرن ان مان ته ورايا ويندا ان ۾ ۽ چيو ويندو انهن کي ته چکو اهو باهه جو عذاب جنهن کي ڪوڙو چوندا هيئو .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ جن نافرماني ڪئي تن جي رهڻ جي جاءِ باهه آهي جڏهن به ان مان نڪرڻ جو ارادو ڪندا ته ان ۾ موٽايا ويندا ۽ کين چيو ويندو ته باهه جي سزا جو مزو چکو جنهن کي اوهين ڪوڙو ڪندا هئا.
— مولانا محمد مدني۽ جن ماڻهن نافرماني ڪئي ته انهن ماڻهن جي رهڻ واري جاءِ دوزخ آهي. جڏهن به اُهي ان مان نڪرڻ جي ڪوشش ڪندا ته کين واپس ان ۾ پٺتي ڌڪيو ويندو ۽ چيو ويندو ته هاڻي ان باهه جو عذاب چکو جنھن کي توهان ڪوڙو ڀانئيندا هئا.
— عبدالسلام ڀُٽو