الٓمّٓ.(علامه تاج محمود امروٽي)

الف – لام – ميم(علامه علي خان ابڙو)

الۗمّۗ(علامه عبدالوحيد جان سرهندي)

الم(سيد فرمان علي)

الف، لام، ميم .(مولانا محمد ادريس ڏاهري)

الم (مولانا محمد مدني)

ھي آيتون حِڪمت واري ڪتاب جون آھن.(علامه تاج محمود امروٽي)

هي انهيءَ ڪتاب (قرآن مجيد) جون آيتون آهن جو دانائي، عقل ۽ حڪمت سان ڀريو پيو آهي.(علامه علي خان ابڙو)

اِهي قرآن حڪيم جون آيتون آهن(علامه عبدالوحيد جان سرهندي)

هيءَ (سورت) حڪمت سان ڀريل ڪتاب جون آيتون آهن.(سيد فرمان علي)

هي آيتون ڪتاب حڪمت واري جون آهن .(مولانا محمد ادريس ڏاهري)

اهي حڪمت واري ڪتاب جون آيتون آهن. (مولانا محمد مدني)

(جو) ھدايت ۽ ٻاجھ انھن ڀلارن لاءِ آھي.(علامه تاج محمود امروٽي)

اهو (قرآن مجيد) نيڪ ڪم ڪندڙن لاءِ واٽ ڏيکاريندڙ آهي ۽ وڏي رحمت آهي.(علامه علي خان ابڙو)

(جيڪي) نيڪوڪارن لاءِ هدايت ۽ رحمت آهن(علامه عبدالوحيد جان سرهندي)

جو (سمورو) نيڪ ماڻهن لاءِ هدايت ۽ رحمت آهي.(سيد فرمان علي)

هدايت ۽ رحمت آهن نيڪوڪارن جي لاءِ .(مولانا محمد ادريس ڏاهري)

انهن نيڪي ڪرڻ وارن لاءِ رهنمائي ۽ رحمت آهن. (مولانا محمد مدني)

جيڪي نماز پڙھندا آھن ۽ زڪوٰة ڏيندا آھن ۽ اُھي آخرت جو ويساھ (به) رکندا آھن.(علامه تاج محمود امروٽي)

(نيڪ ڪم ڪندڙ محسن اُهي آهن) جيڪي نماز قائم رکن ٿا، زڪوات ڏيندا رهن ٿا ۽ پڻ آخرت ۾ يقين رکن ٿا.(علامه علي خان ابڙو)

اُهي ماڻهو جيڪي نماز قائم ڪن ٿا ۽ زڪوات ڏين ٿا ۽ اهي ئي آخرت تي يقين رکن ٿا(علامه عبدالوحيد جان سرهندي)

جي پابندي سان نماز ادا ڪندا آهن ۽ زڪوات ڏيندا آهن ۽ اهي ئي شخص آخرت جو به يقين رکن ٿا.(سيد فرمان علي)

جيڪي قائم ڪن ٿا نماز ۽ ڏين ٿا زڪواة ۽ اهي ئي آخرت تي يقين رکن ٿا .(مولانا محمد ادريس ڏاهري)

جيڪي نماز قائم ڪن ٿا ۽ زڪوات ڏين ٿا ۽ اهي آخرت تي يقين رکن ٿا. (مولانا محمد مدني)

اُھي پنھنجي پالڻھار جي سڌي رستي تي آھن ۽ اُھي ئي ڇوٽڪاري وارا آھن.(علامه تاج محمود امروٽي)

اُهي ئي پنهنجي پروردگار جي ڏيکاريل سڌيءَ واٽ تي هلندڙ آهن ۽ اهي ئي (دنيا ۽ اخرت ۾) ڪامياب ۽ سعادتمند رهندا.(علامه علي خان ابڙو)

اهي پنهنجي رب جي طرفان هدايت تي آهن ۽ اُهي ئي ڪامياب آهن(علامه عبدالوحيد جان سرهندي)

اهي ئي پنهنجي پروردگار جي هدايت تي هلن ٿا ۽ اهي ئي (قيامت ۾) پنهنجيون دلي مرادون پائيندا.(سيد فرمان علي)

اهي هدايت تي آهن پنهنجي رب وٽان ۽ اهي ئي ڪامياب آهن .(مولانا محمد ادريس ڏاهري)

اهي ان هدايت تي آهن جا سندن پاليندڙ جي طرفان آهي ۽ اُهي ئي ڪامياب آهن. (مولانا محمد مدني)

۽ ماڻھن مان ڪو اھڙو آھي جو بيھوديءَ ڳالھ کي ڳنھندو آھي ته (ماڻھن کي) اڻ ڄاڻائيءَ سان الله جي واٽ کان ڀلائي، ۽ اُن (واٽ) کي ٺـٺولي ڪري وٺي، اُنھن لاءِ ئي خواريءَ وارو عذاب آھي.(علامه تاج محمود امروٽي)

۽ ماڻهن ۾ ڪي اهڙا (بيهودا بيوقوف به) آهن جيڪي بيهوديون ڳالهيون ۽ افسانا خريد ڪن ٿا (يعني هتان هُتان هٿ ڪن ٿا) انهيءَ لاءِ ته (انهن جي ٻڌائڻ سان ماڻهن کي) خدا جي واٽ کان ٿيڙي گمراهه ڪري ڇڏين. هنن کي (حقيقي) علم آهي ئي ڪون. ۽ هو خدا جي ڏيکاريل واٽ (۽ خدا جي سچي تعليم) تي کل مسخري ڪندا ٿا رهن. انهن تي اهڙو عذاب ايندو جو کين خوار خراب ڪندو.(علامه علي خان ابڙو)

۽ ڪي ماڻهو اُهي آهن جيڪي اجاين ڳالهين جا ڪتاب خريد ڪن ٿا، ان لاءِ ته اُهي (ماڻهن کي) بنا علم جي الله جي راه کان گمراه ڪن ۽ انهيءَ کي مذاق ڪري وٺن ٿا، انهن لاءِ خواريءَ وارو عذاب آهي(علامه عبدالوحيد جان سرهندي)

۽ ماڻهن ۾ ڪي (نضر بن الحرث پارا) اهڙا آهن جي بيهودا قصا (ڪهاڻيون) خريد ڪن ٿا هن لاءِ ته سواءِ سوچ سمجھ جي (ماڻهن کي) خدا جي (سڌي) راھ کان ٿيڙين ۽ خدا جي آيتن سان مسخريون ڪري اهڙن ئي ماڻهن لاءِ تمام خوار ڪرڻ وارو عذاب آهي.(سيد فرمان علي)

۽ ماڻهن مان ڪو اهڙو آهي جيڪو خريد ڪري ٿو بيهودي ڳالهه تانته گمراھ ڪري الله جي واٽ کان علم کان سواءِ ۽ وٺي ان کي ٺٺول ڪري اهي انهن جي لاءِ خوار ڪندڙ عذاب آهي.(مولانا محمد ادريس ڏاهري)

۽ ڪن ماڻهن مان اهو آهي جو تماشي جي ڳالهين کي خريد ڪري ٿو. هن لاءِ ته (اهي ماڻهن کي ٻڌائي) اڻ ڄاڻائيءَ سان الله جي رستي کان گمراهه ڪري ۽ ان کي ٺٺولي ڪري وٺي. انهن ئي لاءِ خوار ڪندڙ عذاب آهي. (مولانا محمد مدني)

۽ جڏھن اسان جون آيتون کيس پڙھي ٻڌائبيون آھن (تڏھن) ھٺيلو ٿي منھن ڦيرائيندو آھي ڄڻڪ اُنھن کي ٻڌوئي نه ھوائين ڄڻڪ سندس ٻنھي ڪنن ۾ گھٻرائي آھي، تنھنڪري کيس ڏکوئيندڙ عذاب جي خبر ڏي.(علامه تاج محمود امروٽي)

۽ جڏهن انهن ماڻهن کي اسان جون آيتون ۽ حڪم ٻڌايا وڃن ٿا تڏهن وڏي آڪڙ سان پٺي ڏيئي هليا ٿا وڃن ڄڻ ته هنن اهي آيتون ٻڌيون ئي ڪونه. ۽ ڄڻ ته هنن جي ٻنهي ڪنن ۾ گند پيل آهي ۽ ڪن ٻوڙا اٿن. اهڙن ماڻهن کي (اي منهنجا پيغمبر!) وڏي دردناڪ عذاب جي اچڻ جي خبر ڏيئي ڇڏ.(علامه علي خان ابڙو)

۽ جنهن وقت انهيءَ تي اسان جون آيتون تلاوت ڪيون وڃن ٿيون ته تڪبر ڪري ٿو گوياڪ ان کي نه ٻُڌائين گوياڪ سندس ٻنهي ڪنن ۾ ٻوڙاڻ آهي، پوءِ توهان ان کي دردناڪ عذاب جي بشارت ڏيو(علامه عبدالوحيد جان سرهندي)

۽ جڏهن سندن اڳيان اسان جون آيتون پڙهيون وڃن ٿيون ته وڏائي کان منهن ڦيري (اهڙي طرح) هليو وڃي ٿو جو ڄڻ ته هن انهن آيتون کي ٻڌو ئي ڪين! ڄڻ ته سندس ڪنن ۾ ٻوڙائي آهي. ته (اي پيغمبر) تون کيس دردناڪ عذاب جي (هاڻي ئي) خوش خبري ٻڌائي!(سيد فرمان علي)

۽ جڏهن پڙهيون وڃن ٿيون ان تي اسان جون آيتون ته پٺي ڦيرائي هليو تڪبر ڪندڙ ٿي ڄڻ ته نه ٻڌائين انهن کي ڄڻ ته ان جي ڪنن ۾ ڳرائي آهي پوءِ ان کي دردناڪ عذاب جي بشارت ڏي .(مولانا محمد ادريس ڏاهري)

۽ جڏهن کيس اسان جون آيتون پڙهي ٻڌايون وڃن ٿيون ته هٺيلو ٿي پٺ ڦيري ٿو، ڄڻ ته اهي نه ٻڌائين ڄڻ ته سندس ڪنن ۾ ٻوڙا ئي آهي. پوءِ کيس دردناڪ عذاب جي خوشخبري ٻڌاءِ! (مولانا محمد مدني)

بيشڪ جن ايمان آندو ۽ چڱا ڪم ڪيا تن لاءِ نعمت وارا باغ آھن.(علامه تاج محمود امروٽي)

يقين ڄاڻو ته جيڪي ماڻهو (حقيقتن تي) ايمان آڻين ٿا ۽ نيڪ عمل به ڪن ٿا تن جي لاءِ وڏين نعمتن ۽ خوشين وارا باغ تيار رکيا آهن.(علامه علي خان ابڙو)

بيشڪ جن ماڻهن ايمان آندو ۽ سهڻا عمل ڪيا انهن لاءِ بهشت جا باغ آهن(علامه عبدالوحيد جان سرهندي)

بيشڪ جن ايمان آندو ۽ چڱا ڪم ڪيا تن لاءِ نعمت جا باغ آهن.(سيد فرمان علي)

بلاشڪ اهي شخص جن ايمان آندو ۽ ڪيائون صالح عمل انهن جي لاءِ نعمتن وارا بهشت آهن .(مولانا محمد ادريس ڏاهري)

بيشڪ جن ايمان آندو ۽ چڱا ڪم ڪيا تن لاءِ نعمت جا باغ آهن. (مولانا محمد مدني)

منجھس سدائين رھڻ وارا آھن، (اِھو) الله جو پڪو انجام ڏنل آھي، ۽ اُھو غالب حِڪمت وارو آھي.(علامه تاج محمود امروٽي)

(اهي نيڪ ماڻهو) انهن باغن ۾ هميشه رهندا. الله جو واعدو سچو آهي (۽ ضرور پورو ٿيندو) ۽ الله تعاليٰ سڀ طاقت ۽ قدرت رکندڙ ۽ وڏي حڪمت وارو آهي.(علامه علي خان ابڙو)

هميشه انهيءَ ۾ رهندا، الله تعالى جو وعدو حق آهي ۽ اهو غالب حڪمت وارو آهي(علامه عبدالوحيد جان سرهندي)

جو اهي ان ۾ هميشه رهندا. اهو خدا جو پڪو وعدو آهي. ۽ اهو زبردست (۽) حڪمت وارو آهي.(سيد فرمان علي)

هميشہ رهندڙ انهن ۾ الله جو وعدو حق آهي ۽ اهوئي غالب حڪمت وارو آهي .(مولانا محمد ادريس ڏاهري)

انهن ۾ پيا رهندا. الله سچو وعدو ڪيو آهي ۽ اهو زبردست (۽) حڪمت وارو آهي. (مولانا محمد مدني)

آسمانن کي ريءَ ٿنڀن جي بڻايائين جو کين ڏسو ٿا ۽ زمين ۾ جبل وڌائين ته متان اوھان کي ڌوڏي ۽ منجھس ھر جنس جا جانور پکيڙيائين، ۽ آسمان کان پاڻي وسايو سون پوءِ منجھس سٺا ھر جنس جا اوڀڙ ڄماياسون.(علامه تاج محمود امروٽي)

هن آسمانن کي بنا ٿنڀن جي ٺاهيو آهي. آهن ڪي اهڙا ٿنڀ جي توهان ڏسي سگهو؟ ۽ هن زمين تي جبلن کي مضبوط کوڙيو آهي انهيءَ لاءِ ته متان اوهان سان گڏ لڏي لمي وڃي. ۽ هن ان زمين تي هر قسم جا جانور پکيڙي ڇڏيا آهن. ۽ اسان (يعني الله تعاليٰ) آسمان مان مينهن وسايون ٿا ۽ (ان جي ريج سان) زمين تي هر قسم جا شاندار وڻ ٻوٽا (جوڙين ۾) ڄمايون ٿا.(علامه علي خان ابڙو)

آسمانن کي بنا ٿنڀي جي پيدا ڪيائين جيڪو توهان ڏسو پيا ۽ زمين تي جبل کوڙيائين ته متان توهان کي اها لوڏائي، ۽ زمين ۾ هر قسم جا جاندار پکيڙيا، ۽ اسان آسمان مان مينهن نازل ڪيو، پوءِ اسان انهيءَ مان هر قسم جا خوبصورت سلا پيدا ڪيا(علامه عبدالوحيد جان سرهندي)

هن آسمانن کي سواءِ اهڙن ٿنڀن جي بنايائين جن کي اوهين ڏسو ٿا ۽ زمين ۾ جبل وڌائين ته متان اوهان کي زمين لوڏي ۽ ان ۾ سڀ ڪنهن قسم جو جانور پکيڙيائين ۽ اسان آسمان مان پاڻي لاٿو (مينهن وسايو) پوءِ اسان ان ۾ هر قسم جا جوڙا پيدا ڪيا.(سيد فرمان علي)

پيدا ڪيائين آسمانن کي ٿنڀ کان سواءِ ڏسو پيا انهن کي ۽ رکيائين زمين ۾ جبل متان ڌٻي اوهان سان ۽ پکيڙيائين ان ۾ هر (قسم جا) جانور ۽ نازل ڪيوسون آسمان کان پاڻي پوءِ ڄمايوسون ان ۾ هر قسم جو سٺو جوڙو .(مولانا محمد ادريس ڏاهري)

آسمانن کي ٿنڀن کان سواءِ بنايائين جن کي اوهين ڏسو ٿا ۽ زمين ۾ جبل وڌائين ته متان اوهان کي زمين لوڏي ۽ ان ۾ سڀ ڪنهن قسم جا جانور پکيڙيائين ۽ اسان آسمان مان پاڻي لاٿو پوءِ اسان ان ۾ سڀ سٺا نمونا ڄمايا هيءَ الله جي پيدائش آهي (مولانا محمد مدني)

اِھا الله جي بڻاوت آھي پوءِ مونکي ڏيکاريو ته جيڪي اُن (الله) کانسواءِ (ٻيا) آھن تن ڇا بڻايو آھي، بلڪ ظالم پڌريءَ ڀُل ۾ آھن.(علامه تاج محمود امروٽي)

اها آهي الله جي مخلوق. (اها آهي خالق جي جوڙ ۽ قدرت) هاڻي مونکي (يعني الله تعاليٰ کي) ڏيکاريو ته مون کان سواءِ جيڪي ٻيا آهن تن ڇا خلقيو آهي؟ (ڪجهه به نه)، حقيقت هيءَ آهي ته اهي ظالم (جيڪي ٻين کي مون سان شريڪ ٿا سمجهن سي) ظاهرظهور گمراهي ۽ غلطيءَ ۾ آهن.(علامه علي خان ابڙو)

هيءَ الله تعالى جي مخلوق آهي پوءِ توهان مون کي اها تخليق ڏيکاريو جيڪا توهان جي معبودن ڪئي آهي بلڪ ظالم صاف گمراهي ۾ آهن(علامه عبدالوحيد جان سرهندي)

(اي رسول! کين چئو ته) اها ته خدا جي پيدائش آهي پوءِ (ڀلا) اوهين ڏيکاريو ته جيڪي ان کانسواءِ جي (معبود) اوهان بنايا آهن تن ڇا پيدا ڪيو؟ پر (ڳالھ هي آهي ته) ظالم پڌري گمراهيءَ ۾ آهن.(سيد فرمان علي)

هيءَ الله جي مخلوق آهي پوءِ ڏيکاريو مون کي ته ڪهڙي شيءِ آهي جيڪا پيدا ڪئي انهن جيڪي ان کان سواءِ آهن بلڪ ظالم کليل گمراهيءَ ۾ آهن .(مولانا محمد ادريس ڏاهري)

پوءِ مون کي ڏيکاريو ته جيڪي ان کانسواءِ (اوهان جا الله سان ٺهرايل شريڪ) آهن تن ڇا پيدا ڪيو؟ پر (ڳالهه هي آهي ته) ظالم پڌري گمراهيءَ ۾ آهن. (مولانا محمد مدني)

۽ بيشڪ لُقمان کي حِڪمت ڏني سون (چيوسون) ته الله جو شُڪر ڪر، ۽ جيڪو شُڪر ڪندو سو رڳو پنھنجي جيءَ (جي نفع) لاءِ شُڪر ڪندو، ۽ جيڪو بي شڪري ڪندو ته بيشڪ الله بي پرواھ ساراھيل آھي.(علامه تاج محمود امروٽي)

۽ هي واقعو آهي ته اسان لقمان کي دانائي، عقل ۽ حڪمت ڏني هئي (خاص طرح هي) ته الله تعاليٰ جو شڪر بجا آڻيندو رهه. (۽ سندس ڏنل نعمتن کي چڱيءَ طرح ڪم آڻيندو رهه) جيڪو ماڻهو ان طرح شڪرگذاري ٿو ڪري سو درحقيقت پنهنجي فائدي لاءِ ٿو ائين ڪري (ان ۾ سندس ئي فائدو آهي، نه ڪه الله تعاليٰ جو، ڇو ته هو ڪنهن به ڳالهه جو محتاج ناهي) ۽ جيڪو خدا جي بي شڪري ڪري ٿو (۽ سندس نعمتون ضايع ٿو ڪري (سو به خدا جو ڪجهه به نقصان ڪونه ٿو ڪري ڇو ته) الله تعاليٰ يقيناً بي نياز بي پرواهه آهي ۽ ڪامل صفتن سان موصوف آهي.(علامه علي خان ابڙو)

۽ بيشڪ اسان لقمان کي حڪمت عطا ڪئي ته تون الله تعالى جو شڪر ادا ڪر، ۽ جيڪو ماڻهو شڪر ادا ڪري ٿو پوءِ اهو پنهنجي لاءِ شڪر ادا ڪري ٿو، ۽ جيڪو ماڻهو ناشڪري ڪري ٿو، پوءِ بيشڪ الله تعالى بي پرواهه ساراهيل آهي(علامه عبدالوحيد جان سرهندي)

۽ بيشڪ اسان لقمان کي حڪمت عطا ڪئي (۽ حڪم ڏنوسون ته) خدا جو شڪر ڪر ۽ جيڪو شڪر ڪري ٿو سو پاڻ لاءِ شڪر ڪري ٿو، ۽ جيڪو ناشڪري ڪري ٿو ته (سندس نقصان آهي) خدا ته (بهرحال) بي پرواھ (۽) لائق حمد وثنا آهي.(سيد فرمان علي)

۽ البته تحقيق ڏني اسان لقمان کي حڪمت ته شڪر ڪر الله جو ۽ جيڪو به شڪر ڪري ٿو پوءِ رڳو پنهنجي جيءَ لاءِ شڪر ٿو ڪري ۽ جيڪو بي شڪري ٿو ڪري پوءِ بيشڪ الله شاهوڪار، ساراهيل آهي .(مولانا محمد ادريس ڏاهري)

۽ بيشڪ اسان لقمان کي حڪمت ڏني (۽ کيس چيوسون ته) الله جو شڪر ڪر ۽ جيڪو شڪر ڪري ٿو سو رڳو پاڻ لاءِ شڪر ڪري ٿو، ۽ جيڪو ناشڪري ڪري ٿو ته بيشڪ الله بي پرواهه (۽) ساراهيل آهي. (مولانا محمد مدني)

۽ (ياد ڪر) جڏھن لُقمان پنھنجي پُٽ کي چيو ۽ اُنھيءَ کيس سمجھايو ٿي ته اي مُنھنجا پُٽڙا الله سان (ڪنھن کي) شريڪ نه ڪر، ڇوته شرڪ وڏي بي انصافي آھي.(علامه تاج محمود امروٽي)

۽ ڏسو (لقمان جي حڪمت) هن پنهنجي پٽ کي نصيحتون ڪندي چيو ته، اي منهنجا پٽ الله سان ڪنهن کي به شريڪ نه ڪجانءِ (يعني الله جي قانونن ۽ حڪمن جي خلاف ڪنهن جو به حڪم نه مڃجانءِ) يقيناً شرڪ تمام وڏو ظلم آهي.(علامه علي خان ابڙو)

(هن آيت جو مختصر تفسير هن ريت آهي ته جموع العلماءَ اڪرام چون ٿا ته (حضرت) لقمان دانشور ۽ عالم هو ۽ پيغمبر نه هو. از تفسير بيضاوي شريف) ۽ رسولِ عربي توهان ياد ڪريو جنهن وقت لقمان پنهنجي پٽ کي چيو ۽ ان انهيءَ کي نصيحت ڪئي ٿي ته اي منهنجا پٽ تون الله تعالى سان شرڪ نه ڪر، بيشڪ شرڪ عظيم ظلم آهي(علامه عبدالوحيد جان سرهندي)

۽ (اهو وقت ياد ڪريو) جڏهن لقمان پنهنجي پٽ کي نصيحت ڪندي چيو، ته ”اي منهنجا پٽڙا! خدا سان (ٻئي کي) شريڪ نه ڪج! بيشڪ شرڪ ڪرڻ وڏو ظلم آهي“(سيد فرمان علي)

۽ (ياد ڪر) جڏهن چيو لقمان پنهنجي پٽ کي ۽ اهو نصيحت پيو ڪري ان کي ته اي پٽڙا منهنجا!ٰ نه شريڪ ڪر الله سان ( ڪا شيءِ) بلاشڪ شرڪ البته وڏو ظلم آهي .(مولانا محمد ادريس ڏاهري)

۽ (اهو وقت ياد رک) جڏهن لقمان پنهنجي پٽ کي چيو کيس نصيحت ٿي ڪيائين ته “اي منهنجا پٽڙا! الله سان (ٻئي کي) شريڪ نه ڪج! بيشڪ شريڪ ڪرڻ وڏو ظلم آهي. (مولانا محمد مدني)

۽ ماڻھوءَ کي سندس ماءُ پيءُ بابت حڪم ڪيوسون، جو ماڻس تڪليف جي مٿان تڪليف سھي کيس (پنھنجي پيٽ ۾) کنيو ۽ ٻن ورھن ۾ سندس (بُبن جو) ڇڏائڻ آھي (حُڪم جو مطلب ھيءُ آھي) ته منھنجو ۽ پنھنجي ماءُ پيءُ جو شڪرانو ڪر (جو آخر) مون ڏانھن (ئي) موٽڻ آھي.(علامه تاج محمود امروٽي)

۽ اسان انسان کي سندس ماءُ پيءُ جي باري ۾ وصيت ڪئي ته (ساڻن سهڻو سلوڪ رکو ۽ سندن خدمت ڪندا رهو) سندس ماءُ هنن کي تڪليفن پٺيان تڪليفون سهي پيٽ ۾ سانڍيو ۽ ٻه سال کيس پنهنجي ٿڃ پياريندي رهي، سو (اي انسان) منهنجي به شڪرگذاري ڪر ۽ پنهنجي والدين جي (خدمت گذاري به. ياد رک ته) آخر توکي مون وٽ موٽي اچڻو آهي.(علامه علي خان ابڙو)

۽ اسان انسان کي حڪم ڪيو آهي ته پيءُ ماءُ سان چڱائي ڪري، ان کي سندس ماءُ سختيون برداشت ڪري پنهنجي پيٽ ۾ کنيو ۽ ٻن سالن ۾ ان کي کير ڇڏايو. (اي انسان) تون منهنجو ۽ پنهنجي پيءُ ماءُ جو شڪر ڪر، مون ڏانهن توکي موٽڻو آهي(علامه عبدالوحيد جان سرهندي)

۽ اسان انسان کي ماءُ پيءُ لاءِ حڪم ڪيو (ڇو ته) سندس ماءُ ان کي ڪمزوري مٿان ڪمزوريءَ جي حالت ۾ (پنهنجي پيٽ ۾) رکيو ۽ سندس ٿڃ ٻن ورهين ۾ ڇڏائجي ٿي (پنهنجي ۽) سندس ماءُ پيءُ جي باري ۾ تاڪيد ڪيوسون ته منهنجو به شڪريو ادا ڪيو ۽ پنهنجي والدين جو (به. ۽ نيٺ سڀ کي) مون ڏي موٽي اچڻو آهي.(سيد فرمان علي)

۽ حڪم ڪيوسون انسان کي ان جي پيءُ ۽ ماءُ جي متعلق پيٽ ۾ کنيو ان کي ان جي ماءُ ڪمزوري تي ڪمزوريءَ جي باوجود ۽ کير ڇڏائڻ ان جو ٻن سالن ۾ آهي شڪر ڪر مون لاءِ ۽ پنهنجي والدين جي لاءِ مون ڏانهن ئي موٽڻ آهي .(مولانا محمد ادريس ڏاهري)

۽ اسان انسان کي سندس ماءُ پيءُ لاءِ حڪم ڪيو (ڇو ته) سندس ماءُ ان کي ڪمزوريءَ مٿان ڪمزوريءَ جي حالت ۾ (پنهنجي پيٽ ۾ ) رکيو ۽ سندس ٿڄ ٻن ورهن ۾ ڇڏائجي ٿي (هي حڪم ڪيوسون) ته منهنجو ۽ پنهنجي ماءُ پيءُ جو حق مڃ، مون ڏي ئي موٽي اچڻو آهي. (۱۴)(مولانا محمد مدني)

۽ جيڪڏھن (اُھي) مون سان (ڪنھين کي) شريڪ ڪرڻ جي توکي ڪوشش ڪن جنھن جي توکي ڪا ڄاڻپ نه آھي ته سندن (انھي چوڻ جي) فرمانبرداري نه ڪر ۽ دُنيا ۾ ساڻن چڱي ريت سنگت ڪر، ۽ جنھن مون ڏانھن مُھاڙ ڪئي ھجي تنھنجي واٽ جي تابعداري ڪر، وري اوھان جو مون ڏانھن ورڻ آھي پوءِ جيڪي ڪندا ھيؤ تنھنجي اوھان کي سُڌ ڏيندس.(علامه تاج محمود امروٽي)

۽ جيڪڏهن ماءُ پيءُ توتي زور بار رکن ته مون سان ٻين کي شريڪ ڪر، جنهن ڳالهه بابت توکي علم ئي ڪونهي ته پوءِ انهيءَ ڳالهه ۾ سندن تابعداري نه ڪر (۽ تون فقط خدا جي حڪمن ۽ قانونن جي پابندي ڪندو رهه، پر اگرچه هو توکي شرڪ ڪرڻ لاءِ زور بار ٿا رکن ته به) تون دنيا ۾ چڱي سلوڪ سان ساڻن صحبت ڪندو رهه، پر طريقو انهن جو اختيار ڪر ۽ انهن جي واٽ تي لڳ جيڪي مون ڏانهن رجوع ٿين ٿا (۽ منهنجي حڪمن جي تعميل ڪن ٿا ۽ ياد رک ته) آخر پوءِ اوهان سڀني کي مون وٽ ئي اچڻو آهي. پوءِ مان اوهان کي ٻڌائيندس ته توهان (دنيا ۾) ڪهڙا عمل ڪيا هئا (۽ توهان کي انهن جو بدلو ڏينداسين).(علامه علي خان ابڙو)

۽ جيڪڏهن اهي ٻَئي تو تي زور رکن ته تون مون سان شرڪ ڪر جنهنجو توکي علم ناهي پوءِ تون انهن جي تابعداري نه ڪر ۽ دنيا ۾ ماءُ پيءُ سان نيڪي اختيار ڪر. ۽ توهان رسولِ عربي ۽ صحابه ڪرام جي تابعداري ڪريو جيڪي مون ڏانهن موٽيا، ان کان پوءِ توهان کي مون ڏانهن موٽڻو آهي، پوءِ آئون توهان کي توهان جي عملن جي خبر ڏيندس(علامه عبدالوحيد جان سرهندي)

۽ جيڪڏهن تنهنجا ماءُ پيءُ تو تي زور ڪن ته مون سان اهڙي شيءِ کي شريڪ ڪر جنهن (جي حقيقت) جي تو کي خبر به نه آهي ته سندن چيو نه مڃ پر دنيا ۾ ساڻن چڱيءَ طرح رھ! ۽ جنهن مون ڏي رجوع ڪيو تنهن جي تابعداري ڪر! وري مون ڏي ئي اوهان کي موٽي اچڻو آهي، پوءِ جيڪي اوهين دنيا ۾ ڪريو ٿا سو اوهان کي ٻڌائيندس.(سيد فرمان علي)

۽ جيڪڏهن ڪوشش ڪن توکي هن تي جو شريڪ ڪرين مون سان اها شيءِ جو ناهي توکي ان جو علم پوءِ نه فرمان مڃ انهن ٻنهي جو صحبت ۾ رهه انهن سان دنيا ۾ چڱائي سان ۽ تا بعداري ڪر ان جي واٽ جي جيڪو موٽيو مون ڏانهن ان کان پوءِ مون ڏانهن موٽڻ اوهان جو آهي پوءِ خبر ڏيندس اوهان کي ان جي جيڪي ڪندا هيئو .(مولانا محمد ادريس ڏاهري)

۽ جيڪڏهن توتي زور ڪن ته تون مون سان اهڙيءَ شئي کي شريڪ ڪر جنهن (جي حقيقت) جي توکي خبر نه آهي ته سندن چيو نه مڃ ۽ دنيا ۾ ساڻن چڱيءَ طرح رهه! ۽ جنهن مون ڏي رجوع ڪيو تنهن جي رستي جي تابعداري ڪر! وري مون ڏي ئي اوهان کي موٽي اچڻو آهي پوءِ جيڪي اوهين پيا ڪريو سو اوهان کي ٻڌائيندس(۱۵)(مولانا محمد مدني)

(لُقمان ھيءَ به چيو ته) اي منھنجا پُٽڙا ڪابه (شيء) جيڪڏھن آھر جي داڻي جتري آھي پوءِ اُھا پھڻ ۾ ھجي يا آسمانن ۾ يا زمين ۾ (ھجي) ته الله اُن کي آڻي حاضر ڪندو، ڇوته الله باريڪ بين خبر رکندڙ آھي.(علامه تاج محمود امروٽي)

(لقمان وڌيڪ چيو ته) اي منهنجا پٽ! يقين ڄاڻ ته اگرچه سرنهه جي داڻي جي تور جيتري ڪا شيء هجي ۽ هجي به ڪنهن وڏي پٿر جي وچ ۾ لڪل يا ڪٿي به آسمانن ۾ يا زمين ۾ هجي ته ان کي به الله تعاليٰ آڻي پيش ڪندو (يعني الله تعاليٰ تمام ننڍڙن خيالن، لفظن ۽ عملن جو به حساب وٺندو) بيشڪ الله تعاليٰ تمام اونهيون ڳالهيون به سمجهندڙ آهي ۽ سڀني ڳالهين جي خبر رکندڙ آهي.(علامه علي خان ابڙو)

(لقمان چيو) اي منهنجا پٽ جيڪڏهن رائي جي داڻي جيتري ڪا برائي هجي پوءِ اها جبل جي هيٺان هجي يا آسمانن ۾ هجي يا زمينن ۾ هجي الله تعالى ان کي آڻيندو، بيشڪ الله تعالى بيحد لطيف (باريڪ بين) ۽ خبردار آهي(علامه عبدالوحيد جان سرهندي)

(۽ لقمان چيس ته) اي منهنجا پٽڙا جيڪڏهن ڪو به عمل (سٺو هجي يا بڇڙو) اهر جي ڌاڻي برابر هوندي ۽ اها ڪنهن پٿر (جي ڇپ) ۾ هجي يا آسمانن ۾ يا زمين ۾ ته خدا ان کي (به) آڻي حاضر ڪندو. بيشڪ خدا باريڪ بين خبر رکندڙ آهي.(سيد فرمان علي)

اي پٽڙا منهنجا! بيشڪ اها جيڪڏهن هوندي وزن داڻي سرنهه جو پوءِ هوندي ڪنهن پٿر ۾ يا آسمانن ۾ يا زمين ۾ ته آڻيندو ان کي الله بيشڪ الله باريڪ بين خبر رکندڙ آهي .(مولانا محمد ادريس ڏاهري)

(۽ لقمان چيو ته) “اي منهنجا پٽڙا! جيڪڏهن (ڪاشئي) اهر جي داڻي جي برابر هوندي پوءِ اها ڪنهن پٿر (جي ڇپ) ۾ هجي يا آسمانن ۾ يا زمين ۾ ته الله ان کي (به) آڻي حاضر ڪندو. بيشڪ الله باريڪ بين پوري خبر رکندڙ آهي. (۱۶)(مولانا محمد مدني)

اي منھنجا پٽڙا نماز پڙھ ۽ چڱي ڪم جو حُڪم ڪر ۽ مدي (ڪم) کان منع ڪر ۽ توکي جيڪا اوکائي پھچي تنھن تي صبر ڪر، بيشڪ اھي (ڪم) ھمت وارن ڪمن مان آھن.(علامه تاج محمود امروٽي)

اي منهنجا پٽ! تون نماز قائم رک (۽ الله تعاليٰ جي اڳيان جهڪي پؤ) ۽ نيڪين جو حڪم ڏيندو رهه ۽ برائين کان منع ڪندو رهه ۽ (انهيءَ ڪم ۾) توکي تڪليفون درپيش اچن ته به صبر سان ثابت قدم رهه. بيشڪ ائين ڪرڻ وڏي همت ۽ استقلال جو ڪم آهي.(علامه علي خان ابڙو)

اي منهنجا پٽ تون نماز قائم ڪر ۽ نيڪيءَ جو حڪم ڪر ۽ برائيءَ کان روڪ ۽ توکي جيڪا تڪليف پهچي ان تي صبر ڪر، بيشڪ اهو همت وارن ڪمن مان آهي(علامه عبدالوحيد جان سرهندي)

اي منهنجا پٽڙا نماز قائم ڪر ۽ چڱي ڪم جو حڪم ڪر ۽ بڇڙي ڪم کان (ماڻهن کي) روڪ ۽ جيڪا تڪليف تو کي رسي تنهن تي صبر ڪر. (ڇو ته) بيشڪ اهو ڪم همت جي ڪمن مان آهي.(سيد فرمان علي)

اي پٽڙا منهنجا! قائم رک نماز ۽ امر ڪر چڱي ڪم جو ۽ روڪ بري ڪم کان ۽ صبر ڪر ان تي جيڪا پهتي توکي بيشڪ اها ڳالهه همت وارن ڪمن مان آهي .(مولانا محمد ادريس ڏاهري)

اي منهنجا پٽڙا! نماز قائم ڪر ۽ چڱي ڪم جو حڪم ڪر ۽ بڇڙي ڪم کان روڪ ۽ جيڪا تڪليف توکي پهچي تنهن تي صبر ڪر. بيشڪ اهو ڪم همت جي ڪمن مان آهي. (۱۷)(مولانا محمد مدني)

۽ ماڻھن لاءِ پنھنجو ڳل (يعني منھن) چٻو نه ڪر ۽ زمين ۾ لاڏ سان نه گھُم، بيشڪ الله ھٺيلي وڏائي ڪندڙ کي دوست نه رکندو آھي.(علامه تاج محمود امروٽي)

۽ ماڻهن سان مٽون ڦوڪي مغروريءَ سان ۽ شوخيءَ سا پيش نه اچ، ۽ زمين تي آڪڙ ڪري نه هل. بيشڪ الله تعاليٰ هٺيلن ۽ ٻٽاڪي ماڻهن کي پسند نٿو ڪري.(علامه علي خان ابڙو)

۽ ماڻهن کان (تڪبر جي ڪري) منهن نه ڦير ۽ زمين تي آڪڙ سان نه هَلُ، بيشڪ الله تعالى آڪڙ سان هلندڙن ۽ فخر ڪندڙن کي پسند نٿو ڪري(علامه عبدالوحيد جان سرهندي)

۽ پنهنجو ڳل ماڻهن کان نه موڙ (وڏائي نه ڪر) ۽ زمين ۾ آڪڙ سان نه هل. بيشڪ خدا کي سڀ هٺيلو پاڻ پڏائيندڙ نه ٿو وڻي.(سيد فرمان علي)

۽ نه ٽيڙو ڪر تون پنهنجو ڳل ماڻهن لاءِ ۽ نه هل زمين ۾ وڏائي ڪندڙ بيشڪ الله نه ٿو محبت رکي هر هٺيلي فخر ڪندڙ سان .(مولانا محمد ادريس ڏاهري)

۽ پنهنجو ڳل ماڻهن کان نه موڙ (وڏائي نه ڪر) ۽ زمين ۾ آڪڙ سان نه هَلُ. بيشڪ الله کي سڀڪو هٺيلو پاڻ پڏائيندڙ نه ٿو وڻي. (۱۸)(مولانا محمد مدني)

۽ پنھنجي گھمڻ ۾ وچولي چال ھل ۽ پنھنجو آواز ڍرو ڪر، ڇوته آوازن مان بڇڙو (آواز) گڏھ جي ھينگ آھي.(علامه تاج محمود امروٽي)

۽ گهمڻ ڦرڻ ۾ پوري پني رفتار رک (نڪي گهڻي تڪڙ ڪر، نڪي تمام آهستي هل. سڀ ڪنهن ڳالهه ۾ درميانو وچٿرو طريقو وٺ) ۽ (ڳالهائڻ ۾ به) پنهنجو آواز هيٺ رک (يعني واڪا ڪري شوخيءَ سان نه ڳالهاءِ اهو ٿيندو گڏهن وانگي هينگ ڪرڻ) يقيناً سڀني آوازن کان خراب آواز آهي گڏهه جي هينگ.(علامه علي خان ابڙو)

۽ تون پنهنجي هلڻيءَ ۾ پورو پُنو هَلُ ۽ تون پنهنجو آواز آهستي ڪر، بيشڪ آوازن مان سڀ کان وڌيڪ خراب آواز گڏهه جو آهي(علامه عبدالوحيد جان سرهندي)

۽ پنهنجي هلڻ ۾ وچٿري چال هل ۽ پنهنجي آواز کي نرم ڪر! ڇو ته آوازن مان بڇڙي کان بڇڙو آواز گڏھ جو آواز آهي.(سيد فرمان علي)

۽ وچولو ٿي پنهنجي هلڻ ۽ هيٺاهون ٿي پنهنجي آواز ۾ بيشڪ آوازن مان گهڻو برو البته گڏهه جو آواز آهي. ع(مولانا محمد ادريس ڏاهري)

۽ پنهنجي هلڻ ۾ وچٿري چال هَلُ ۽ پنهنجي آواز کي ڪجهه نرم ڪر! ڇو ته آوازن مان بڇڙي کان بڇڙو آواز گڏهه جو آواز آهي (۱۹)(مولانا محمد مدني)

نه ڏٺو اٿو ڇا ته جيڪي آسمانن ۾ آھي ۽ جيڪي زمين ۾ آھي سو الله اوھان کي تابع ڪري ڏنو آھي ۽ پنھنجون پڌريون ۽ ڳجھون نعمتون اوھان تي ڀرپور ڪيائين، ۽ ماڻھن مان ڪي (اھڙا) آھن جو اَڻ ڄاڻائي سان ۽ بنا ھدايت ۽ روشن ڪتاب ڌاران الله بابت جھڳڙو ڪندا آھن.(علامه تاج محمود امروٽي)

توهان نٿا ڏسو ڇا ته الله تعاليٰ اهي سڀ شيون جيڪي آسمانن ۽ زمين ۾ آهن اوهان کي (اوهان جي ڪم اچڻ لاءِ) تابع ڪري ڏنيون آهن، ۽ توهان جي لاءِ ظاهري (يعني روح جي پرورش لاءِ روحاني) نعمتون (جهڙوڪ علم، عقل، وحي، شريف جذبا وغيره) بي انداز مهيا ڪري ڇڏيون آهن. (افسوس جو تنهن هوندي بي) ماڻهن ۾ ڪي اهڙا آهن جيڪي الله جي باري ۾ اجايا جهڳڙا ڪندا ٿا رهن، حالانڪ کين نه علم آهي، نه (عقل جي) هدايت اٿن، نڪي وري ڪو روشني ڏيندڙ ڪتاب اٿن.(علامه علي خان ابڙو)

ڇا توهان نه ڏٺو ته بيشڪ الله تعالى توهان لاءِ اهي شيون مُسخر ڪيون جيڪي آسمانن ۽ زمينن ۾ آهن ۽ توهان تي پنهنجون ظاهري ۽ باطني نعمتون پوريون ڪيون، ۽ ماڻهن مان ڪي اهڙا آهن جيڪي الله تعالى بابت علم، هدايت ۽ روشن ڪتاب کانسواءِ جھڳڙو ڪن ٿا(علامه عبدالوحيد جان سرهندي)

ڇا اوهان نه ڏٺو ته جيڪي آسمانن ۾ ۽ جيڪي زمين ۾ آهي تنهن کي خدا توهان جي تابع ڪيو آهي ۽ پنهنجيون ظاهر ۽ ڳجهيون نعمتون اوهان تي پوريون ڪيائين ۽ ماڻهن ۾ ڪي اهڙا به آهن جي بنا علم ۽ هدايت ۽ روشن ڪتاب جي خدا جي ڳالھ ۾ جهڳڙو ڪن ٿا.(سيد فرمان علي)

ڇا اوهان نه ڏٺو ته بيشڪ الله مطيع ڪيائين اوهان جي لاءِ اهي جو آسمانن ۾ آهن ۽ جيڪي زمين ۾ آهن ۽ ڀرپور ڪيائين اوهان تي پنهنجون نعمتون ظاهري ۽ باطني ۽ ماڻهن مان اهڙا به آهن جيڪي جهڳڙو ٿا ڪن الله ( جي باري) ۾ علم کان ۽ هدايت ۽ روشن ڪتاب کان سواءِ .(مولانا محمد ادريس ڏاهري)

ڇا اوهان نه ڏٺو ته جيڪي آسمانن ۽ جيڪي زمين ۾ آهي تنهن کي الله اوهان جي ڪم ۾ لڳايو آهي ۽ پنهنجيون ظاهر ۽ ڳجهيون نعمتون اوهان تي پوريون ڪيائين. ۽ ماڻهن ۾ ڪي اهڙا به آهن جي علم ۽ هدايت ۽ روشن ڪتاب کانسواءِ الله جي ڳالهه ۾ جهڳڙو ڪن ٿا (۲۰)(مولانا محمد مدني)

۽ جڏھن کين چئبو آھي ته جيڪي الله نازل ڪيو تنھن جي تابعداري ڪريو (تڏھن) چوندا آھن (ته نه!) بلڪ اسان جنھن تي پنھنجا پيءُ ڏاڏا (ھلندا) ڏٺا تنھن جي تابعداري ڪنداسون، توڻيڪ شيطان دوزخ جي عذاب ڏانھن کين سڏي ٿو ته به (ان جي پيروي ڪندا ڇا) ؟(علامه تاج محمود امروٽي)

۽ جڏهن انهن ماڻهن کي چيو وڃي ٿو ته جيڪي الله تعاليٰ (وحي جي رستي) نازل ڪيو آهي، تنهن جي پيروي ڪيو، تڏهن هو چون ٿا ته، نه اسان ته انهيءَ واٽ تي هلنداسين جنهن تي اسان پنهنجي ابن ڏاڏن کي هلند ڏٺو. (ڪهڙا نه بي سمجهه آهن عقل به نٿا هلائين ته) جيڪڏهن شيطان کين (انهيءَ غلط واٽ تي هلائڻ سان) سخت ٻرندڙ باهه جي عذاب ڏانهن سڏيندو هجي ته به انهيءَ واٽ تي هلندا ڇا؟(علامه علي خان ابڙو)

۽ انهن کي جنهن وقت چيو وڃي ٿو ته توهان الله جي نازل ڪيل جي تابعداري ڪريو اهي چون ٿا بلڪ اسين ان جي تابعداري ڪنداسين جنهن تي اسان پنهنجي وڏن کي لڌو آهي، ڇا شيطان انهن کي دوزخ جي عذاب ڏانهن نٿو سڏي؟(علامه عبدالوحيد جان سرهندي)

۽ جڏهن کين چيو وڃي ٿو ته جو ڪتاب خدا نازل ڪيو آهي تنهن جي تابعداري ڪريو ته چون ٿا ته نه! بلڪ اسين ان (ڳالھ) جي تابعداري ڪنداسون جنهن تي اسان پنهنجن ابن ڏاڏن کي پاتو. ڀلا توڙي جو شيطان سندن ابن ڏاڏن کي دوزخ جي عذاب ڏي سڏيندو رهيو هجي؟(سيد فرمان علي)

۽ جڏهن چيو وڃي ٿو انهن کي ته تابعداري ڪيو ان جي جيڪو نازل ڪيو الله ته چيائون بلڪ تابعداري ڪنداسون ان جي جو لڌوسون ان تي پنهنجن پيئرن کي جيتوڻيڪ هجي شيطان جو سڏي انهن کي دوزخ جي عذاب ڏانهن .(مولانا محمد ادريس ڏاهري)

۽ جڏهن کين چيو وڃي ٿو ته جيڪي الله نازل ڪيو آهي تنهن جي تابعداري ڪريو ته چون ٿا ته نه بلڪ ان جي تابعداري ڪنداسون جنهن تي اسان پنهنجن ابن ڏاڏن کي لڌو. ڇا (انهن جي تابعداري ڪندا) توڙي جو شيطان انهن کي باهه جي عذاب ڏي سڏيندو رهيو هجي؟ (۲۱)(مولانا محمد مدني)

۽ جنھن پنھنجي مھاڙ الله ڏانھن ڪئي ۽ اُھو چڱن ڪمن ڪرڻ وارو به آھي تنھن بيشڪ مُحڪم رسيءَ کي پڪڙيو، ۽ (سڀني) ڪمن جي پڇاڙي الله ڏانھن آھي.(علامه تاج محمود امروٽي)

۽ (ياد رکو ته) جيڪو به خدا جي اڳيان فرمانبرداريءَ سان سر جهڪائي ۽ چڱا عمل ڪري ٿو تنهن درحقيقت هڪ نهايت مضبوط، ۽ ڀروسي جهڙي رسيءَ جو سهارو ورتو آهي (۽ ياد رکو ته) سڀني معاملن جي پڇاڙي ۽ فيصلو آخر الله وٽ ئي اچڻو آهي.(علامه علي خان ابڙو)

۽ جنهن ماڻهو پنهنجي وجود کي الله تعالى جي حوالي ڪيو ۽ اهو نيڪوڪار آهي پوءِ بيشڪ ان مضبوط رسيءَ کي پڪڙيو، ۽ سڀني ڪمن جي پڇاڙي الله تعالى ڏانهن آهي(علامه عبدالوحيد جان سرهندي)

۽ جو شخص خدا جي اڳيان سر جهڪائي ۽ اهو نيڪي ڪندڙ (به) آهي ته بيشڪ ان (ايمان جي) مضبوط رسي پڪڙي ۽ (نيٺ ته) سڀني ڪمن جي پڇاڙي خدا ڏي ئي آهي.(سيد فرمان علي)

۽ جيڪو جهڪائي ٿو پنهنجو منهن الله ڏانهن ۽ اهو نيڪو ڪار آهي پوءِ تحقيق جنبڙيو مضبوط ڪڙي سان ۽ الله ڏانهن ئي سڀني ڪمن جي انتها آهي .(مولانا محمد ادريس ڏاهري)

۽ جنهن پنهنجو منهن الله ڏي ڪيو ۽ اهو نيڪي ڪندڙ (به) آهي ته ان مضبوط ڪڙو جهليو ۽ (سڀني) ڪمن جي پڇاڙي الله ڏي ئي آهي. (۲۲)(مولانا محمد مدني)

۽ جيڪو ڪفر ڪري تنھن جو ڪفر توکي غمگين نه ڪري، کين اسان ڏانھن ورڻو آھي پوءِ جيڪي ڪيائون تنھن جي کين سُڌ ڏينداسون، ڇوته الله سينن وارو ڳجھ ڄاڻندڙ آھي.(علامه تاج محمود امروٽي)

پر جيڪڏهن ڪو ماڻهو ڪفر ۽ انڪار جي واٽ وٺي ته (اي پيغمبر!) سندس ڪفرجي ڪري تون غم نه ڪر انهن سڀني ماڻهن کي نيٺ اسان وٽ موٽي اچڻو آهي. پوءِ اسان کين چٽو ڪري ٻڌائينداسين ته، ڪهڙا ڪهڙا عمل هنن ڪيا هئا (۽ کين انهن موجب جزا ۽ سزا ڏينداسين) بيشڪ الله تعاليٰ دلين جا ڳجهه به ڄاڻي ٿو.(علامه علي خان ابڙو)

۽ جيڪو ماڻهو ڪفر ڪري ٿو پوءِ توهان کي ان جي ڪفر جو ڏک نه ٿئي، انهن جو موٽڻ اسان ڏانهن آهي پوءِ اسين کين سندن عملن بابت ضرور ٻُڌائينداسين، بيشڪ الله تعالى سينن جو علم ڄاڻندڙ آهي(علامه عبدالوحيد جان سرهندي)

۽ (اي پيغمر) جيڪو ڪفر ڪري تنهن جو ڪفر تو کي غمگين نه ڪري. انهن سڀني کي ته (نيٺ) اسان ڏي ئي اچڻو آهي. پوءِ جيڪي (به) ڪيو هوندائون (تنهن جو نتيجو) کين ٻڌائينداسون. بيشڪ خدا دلين جي راز کان (به) چڱيءَ طرح واقف آهي.(سيد فرمان علي)

۽ جنهن ڪفر ڪيو پوءِ نه ڏکوئي توکي ان جو ڪفر اسان ڏانهن انهن جو موٽڻ آهي پوءِ خبر ڏينداسون انهن کي انهن ڪمن جي جيڪي ڪيائون بيشڪ الله ڄاڻندڙ آهي سيني واريون ڳالهيون .(مولانا محمد ادريس ڏاهري)

۽ (اي پيغمبر !) جيڪو ڪفر ڪري ٿو تنهن جو ڪفر توکي غمگين نه ڪري. اسان ڏئي ئي انهن کي موٽي اچڻو آهي پوءِ جيڪي ڪيو هوندائون سو کين ٻڌائينداسون. بيشڪ الله سينن جون ڳالهيون ڄاڻندڙ آهي. (۲۳)(مولانا محمد مدني)

(دنيا ۾) کين ٿورو (وقت) آسودو ڪريون ٿا وري کين سخت عذاب ڏانھن ڇڪي نينداسون.(علامه تاج محمود امروٽي)

اسان انهن (منڪرن) کي ڪجهه وقت لاءِ وقتي موجون ماڻڻ ڏينداسين، پر پوءِ هنن کي سخت عذاب ڏانهن گهلي آڻينداسين.(علامه علي خان ابڙو)

اسين انهن کي ٿورو نفعو ڏئي ان کان پوءِ انهن کي سخت عذاب ڏانهن گرفتار ڪنداسين(علامه عبدالوحيد جان سرهندي)

اسين کين ڪجھ (عرصو) آرام ڪرڻ ڏينداسون. پوءِ (وري) کين مجبور (۽ لاچار) ڪري سخت عذاب ڏي (ڇڪي) آڻينداسون.(سيد فرمان علي)

نفعو ڏيون ٿا انهن کي ٿورو ان کان پوءِ مجبور ڪري آڻينداسون انهن کي سخت عذاب ڏانهن .(مولانا محمد ادريس ڏاهري)

کين ٿورو (وقت) فائدو پهچائينداسون وري کين سخت عذاب ڏي مجبور ڪنداسون. (۲۴)(مولانا محمد مدني)

۽ جيڪڏھن کائن پڇندين ته آسمانن ۽ زمين کي ڪنھن بڻايو آھي ته ضرور چوندا ته الله، چؤ ته سڀ ساراھ الله کي جڳائي، بلڪ اُنھن مان گھڻا نه ڄاڻندا آھن.(علامه تاج محمود امروٽي)

۽ اي پيغمبر! جيڪڏهن تون انهن (منڪرن) کان پڇندين ته ڪنهن آسمانن کي ۽ زمين کي خلقيو آهي ته هو ضرور چوندا ته الله خلقيا آهن. پوءِ تون چئجانءِ الحمدلله! (شڪر جو ايترو ته قبول ٿا ڪيو پوءِ ڇو نٿا الله جي رحمت ڏسي سندس موڪليل وحي تي عمل ڪيو، پر افسوس) هنن مان گهڻا جاهل آهن (۽ عقل کان ڪم نٿا وٺن.)(علامه علي خان ابڙو)

۽ جيڪڏهن توهان انهن کان سوال ڪندا ته آسمانن ۽ زمينن کي ڪنهن پيدا ڪيو آهي، اهي ضرور چوندا ته الله، رسولِ عربي توهان فرمايو سڀئي تعريفون الله لاءِ آهن، پر اڪثر انهن مان نٿا ڄاڻن(علامه عبدالوحيد جان سرهندي)

۽ (اي رسول) جيڪڏهن تون انهن کان پڇندين ته آسمانن ۽ زمين کي ڪنهن پيدا ڪيو آهي؟ ته ضرور چوندا ته الله! (ته پوءِ اي رسول) چوين ته الحمد لله! پر انهن مان گهڻا ماڻهو (ايترو به) نه ٿا ڄاڻن.(سيد فرمان علي)

۽ البته جيڪڏهن پڇندين انهن کان ته ڪنهن پيدا ڪيا آسمان ۽ زمين ته البته ضرور چوندا الله فرماءِ ته سڀ ساراهه الله جي لاءِ ثابت آهي بلڪ گهڻا انهن مان نه ٿا ڄاڻن .(مولانا محمد ادريس ڏاهري)

۽ (اي پيغمبرﷺ!) جيڪڏهن تون انهن کان پڇندين ته آسمانن ۽ زمين کي ڪنهن پيدا ڪيو آهي ته ضرور چوندا ته الله (اي پيغمبرﷺ!) چئو ته سڀ تعريفون الله لاءِ آهن پر انهن مان گهڻا نه ٿا ڄاڻن. (۲۵)(مولانا محمد مدني)

جيڪي آسمانن ۽ زمين ۾ آھي سو الله جو ئي آھي، بيشڪ الله اُھوئي بي پرواھ (ڏاڍو) ساراھيل آھي.(علامه تاج محمود امروٽي)

(اهي ڪافر ائين نه سمجهن ته الله تعاليٰ کي سندن ايمان يا انڪار جي ڪا گهرج يا پرواهه آهي) آسمانن ۽ زمين ۾ جيڪي به آهي سو سڀ الله جو آهي. بيشڪ الله ئي آهي جو بي نياز بي پرواهه آهي ۽ اعليٰ صفتن سان موصوف آهي.(علامه علي خان ابڙو)

الله تعالى لاءِ آهي جيڪو ڪجھه آسمانن ۽ زمينن ۾ آهي، بيشڪ الله تعالى ئي غني (۽) ساراهيل آهي(علامه عبدالوحيد جان سرهندي)

جيڪي آسمانن ۽ زمين ۾ آهي سو سڀ خدا جو ئي آهي. بيشڪ خدا (هر ڳالھ کان) بي پرواھ (۽ هر حال ۾) لائق حمد و ثنا آهي.(سيد فرمان علي)

الله جو ئي آهي جيڪو آسمان ۾ ۽ زمين ۾ آهي بيشڪ الله ئي شاهوڪار، ساراهه ڪيل آهي .(مولانا محمد ادريس ڏاهري)

جيڪي آسمانن ۽ زمين ۾ آهي سو الله جو آهي. بيشڪ الله بي پرواهه ساراهيل آهي. (۲۶)(مولانا محمد مدني)

۽ جيڪي وڻ زمين ۾ آھن سي جيڪڏھن قلم ٿين ۽ سمنڊ (جو پاڻي) اُن جي مَسُ ٿئي اُن کانپوءِ ست سمنڊ (ٻيا به) ھجن ته الله (جي قدرت) جون ڳالھيون نه کُٽنديون، بيشڪ الله غالب حِڪمت وارو آھي.(علامه تاج محمود امروٽي)

۽ جيڪڏهن ڌرتيءَ جا سڀ وڻ قلم هجن ۽ سڄوسمنڊ مس هجي ۽ اهڙا ٻيا به ست سمنڊ انهيءَ جي پٺيان مدد لاءِ موجود ٿين ته به الله جون ڳالهيون ۽ حڪمتون لکجي نه سگهبيون. (الله جو علم ۽ قدرتون بي انت آهن) بيشڪ الله تعاليٰ هر چيز تي غالب ۽ وڏي حڪمت وارو آهي.(علامه علي خان ابڙو)

۽ جيڪڏهن (بالفرض) اهي سڀئي وڻ جيڪي سڀني زمينن ۾ آهن انهن کي قلم بنائجي ۽ ستن سمنڊن کي مس بنائجي تڏهن به الله تعالى جي تعريف کُٽِي نٿي سگھي، بيشڪ الله تعالى غالب حڪمت وارو آهي(علامه عبدالوحيد جان سرهندي)

۽ جيڪڏهن زمين ۾ جيڪي به وڻ آهن سي قلم ٿين ۽ سمنڊ (مس ٿئي) ان (سمنڊ) کان پوءِ (ٻيا) ست سمنڊ ان ۾ وهي اچي پون. (۽ مس ٿين ۽ خدا جي علم ۽ ان جون ڳالهيون لکڻ ۾ اچن) تڏهين به خدا جون ڳاليهون نه کٽنديون. بيشڪ خدا زبردست (۽) حڪمت وارو آهي.(سيد فرمان علي)

۽ جيڪڏهن تحقيق جيڪي زمين ۾ وڻ آهن قلم هجن ۽ سمنڊ ان جي مس هجن ها ان کان بعد ست سمنڊ ته نه کٽن ها الله جا فرمان بلاشڪ الله غالب، حڪمت وارو آهي .(مولانا محمد ادريس ڏاهري)

۽ جيڪڏهن زمين ۾ جيڪي به وڻ آهن سي قلم ٿين ۽ سمنڊ (مس ٿئي) ان (سمنڊ) کان پوءِ (ٻيا) ست سمنڊ ان ۾ وهي اچي پون ته الله جون ڳالهيون (لکڻ ۾ ) نه کٽنديون. بيشڪ الله زبردست (۽) حڪمت وارو آهي. (۲۷)(مولانا محمد مدني)

اوھان (سڀني) جو خلقڻ ۽ اوھان جو وري جيارڻ رڳو ھڪڙيءَ ماڻھوءَ (جي خلقڻ ۽ وري جيارڻ) جھڙو آھي بيشڪ الله ٻڌندڙ ڏسندڙ آھي.(علامه تاج محمود امروٽي)

۽ اوهان سڀني کي پيدا ڪرڻ ۽ وري (مرڻ بعد) جيئاري کڙو ڪرڻ اهڙو ئي (اسان جي لاءِ آسان) آهي جهڙو هڪڙي شخص (کي پيدا ڪرڻ ۽ مرڻ بعد وري اٿارڻ) بيشڪ الله تعاليٰ سڀ ڪجهه ٻڌي ٿو ۽ سڀ ڪجهه ڏسي ٿو.(علامه علي خان ابڙو)

توهان جو پيدا ڪرڻ ۽ توهان جو ٻِئي دفعي زنده ڪرڻ هڪ نفس (هڪ انسان) وانگر آهي، بيشڪ الله تعالى ٻڌندڙ ڏسندڙ آهي(علامه عبدالوحيد جان سرهندي)

اوهان (سڀني) جو پيدا ڪرڻ ۽ اوهان جو (مرڻ کان پوءِ) جيارڻ رڳو هڪ ماڻهو جي پيدا ڪرڻ يا جيارڻ) جهڙو آهي بيشڪ خدا (اوهان سڀني جي) ٻڌي ٿو ۽ سڀ ڪجھ ڏسي رهيو آهي.(سيد فرمان علي)

ناهي اوهان جو پيدا ڪرڻ ۽ اوهان جو اٿڻ مگر هڪ نفس وانگر بلاشڪ الله ٻڌندڙ ڏسندڙ آهي .(مولانا محمد ادريس ڏاهري)

اوهان (سڀني) جو پيدا ڪرڻ ۽ اوهان جو (مرڻ کان پوءِ) جيارڻ رڳو هڪ ماڻهو (جي پيدا ڪرڻ ۽ جيارڻ) جهڙو آهي. بيشڪ الله ٻڌندڙ ڏسندڙ آهي. (۲۸)(مولانا محمد مدني)

نه ڏٺو اٿيئي ڇا ته الله رات کي ڏينھن ۾ داخل ڪندو آھي ۽ ڏينھن کي رات ۾ داخل ڪندو آھي ۽ سج ۽ چنڊ کي نِوايائين، سڀڪو مقرر مُدت توڻي ھلندو آھي ۽ (نه ڏٺو اٿيئي ڇا) ته جيڪي ڪندا آھيو تنھن جي الله خبر رکندڙ آھي.(علامه تاج محمود امروٽي)

توهان ڏسو نٿا ته الله تعاليٰ رات کي ڏينهن ۾ داخل ڪري ٿو ڇڏي ۽ ڏينهن کي رات ۾ داخل ڪري ٿو ڇڏي ۽ سج ۽ چنڊ کي پنهنجي (قانون ۽ حڪم جي) تابع رکيو اٿس. هرهڪ مقرر مدي تائين هلندو رهندو (پوءِ فنا ٿي ويندو) ۽ (ياد رکو ته جو الله سج ۽ چنڊ کي قانونن جو پابند رکي ٿو سو الله اوهان کي به اوهان جي بهتري لاءِ پنهنجا قانون ۽ حڪم ٻڌائي ٿو پوءِ جيڪڏهن انهن تي عمل نه ڪندؤ ته (ياد رکو ته) يقيناً الله تعاليٰ اوهان جي سڀني عملن جي خبر رکي ٿو (۽ اوهان کي ضرور بدعملن جي سزا ڏيندو.)(علامه علي خان ابڙو)

(اي ٻڌندڙ) ڇا تو نه ڏٺو ته بيشڪ الله تعالى رات کي ڏينهن ۾ داخل ڪري ٿو ۽ ڏينهن کي رات ۾ داخل ڪري ٿو ۽ سج ۽ چنڊ کي مُسخر (تابعدار) بنايو، هر هڪ پنهنجي مقرر جاءِ تائين هلن ٿا ۽ بيشڪ الله تعالى توهان جي سڀني عملن کان خبردار آهي(علامه عبدالوحيد جان سرهندي)

ڇا تون نه ڏٺو آهي ته خدا رات کي ڏينهن ۾ داخل ڪري ٿو (ته رات وڌي ٿي) ۽ ڏينهن کي (وڌائي) رات ۾ داخل ڪري ٿو (ته ڏينهن وڌي وڃي ٿو) ۽ ان ئي (ڄڻ) سج چنڊ کي اوهان جي تابع ڪيو آهي هر هڪ مقرر (ڪيل) مدت تائين (ائين ئي) هلندو رهندو (ڇا تو هي به خيال نه ڪيو ته) جو ڪجھ اوهين ڪري رهيا آهيو خدا تنهن کان چڱيءَ طرح واقف آهي.(سيد فرمان علي)

ڇا اوهان نه ڏٺو ته بلاشڪ الله داخل ڪري ٿو رات کي ڏينهن ۾ ۽ داخل ڪري ٿو ڏينهن کي رات ۾ ۽ مطيع ڪيائين سج ۽ چنڊ کي سڀ هلن ٿا مقرر ڪيل مدت تائين ۽ بلاشڪ الله جيڪي ڪيو ٿا ان جي خبر رکندڙ آهي .(مولانا محمد ادريس ڏاهري)

ڇا تو نه ڏٺو ته الله رات کي ڏينهن ۾ داخل ڪري ٿو ۽ ڏينهن کي رات ۾ داخل ڪري ٿو. ۽ سج ۽ چنڊ کي ڪم ۾ لڳايو اٿس. هر هڪ مقرر مدت تائين هلي ٿو ۽ جيڪي اوهين ڪريو ٿا تنهن جي الله خبر کندڙ آهي. (۲۹)(مولانا محمد مدني)

اِھي (ڪم) ھن ڪري آھن ته الله ئي برحق آھي ۽ ته اُن کانسواءِ جنھن به ٻي کي سڏيندا آھن سو ڪوڙ آھي ۽ ته الله ئي تمام مٿاھون وڏو آھي.(علامه تاج محمود امروٽي)

(سج چنڊ وغيره کي قانونن هيٺ رکڻ وغيره) اهو سڀ هن ڪري آهي ته بيشڪ الله ئي آهي جو حق آهي (۽ حق کي غالب ۽ پائيدار ڪندو) پر الله کان سواءِ جن ٻين کي ماڻهو (شريڪ ٺهرائي) پڪارين ٿا سي باطل آهن (۽ فنا ٿي ويندا) ۽ هن ڪري به آهي جو بيشڪ الله ئي آهي جو سڀني کان مٿاهون ۽ سڀني کان وڏو آهي.(علامه علي خان ابڙو)

اهو ان ڪري جو بيشڪ الله تعالى ئي حق آهي ۽ بيشڪ اهي ان کانسواءِ جن (بتن) جي عبادت ڪن ٿا (اهي) باطل آهن، ۽ بيشڪ الله تعالى ئي بلند (۽) وڏو آهي(علامه عبدالوحيد جان سرهندي)

اهي (سڀ ڳالهيون) هن ڪري آهن جو الله ئي برحق آهي ۽ ان کان سواءِ جنهن (شيءِ) کي به سڏين ٿا سا باطل آهي، پڻ هن ۾ (به) شڪ (شبهو) نه آهي ته الله ئي عاليشان ۽ بلند مرتبي وارو آهي.(سيد فرمان علي)

اهو ان جي ڪري جو يقينًا الله ئي حق آهي ۽ بلاشڪ جن کي ان کان سواءِ پوڄين ٿا باطل آهي ۽ بلاشڪ الله ئي مٿاهون، وڏو آهي .(مولانا محمد ادريس ڏاهري)

اهي (ڪم) هن ڪري آهن جو الله ئي برحق آهي ۽ ان کان سواءِ جنهن (شئي) کي به سڏين ٿا سا باطل آهي، ۽ هن ڪري آهي ته الله بلند وڏو آهي. (۳۰)(مولانا محمد مدني)

نه ڏٺو اٿيئي ڇا ته ٻيڙيون الله جي فضل سان سمنڊ ۾ ترنديون آھن (ھن لاءِ) ته (الله) اوھان کي پنھنجين نشانين مان ڏيکاري، بيشڪ ھن ۾ سڀڪنھن وڏي صابر شاڪر لاءِ نشانيون آھن.(علامه تاج محمود امروٽي)

توهان ڏسو نٿا ته الله ئي جي فضل سان جهاز سمنڊ ۾ ترندو وڃي ٿو. انهيءَ لاءِ ته الله تعاليٰ اوهان کي پنهنجون نشانيون ڏيکاري جيڪي ماڻهو دائما وڏا صابر آهن ۽ سخت اورچ ۽ ثابت قدم آهن ۽ ان سان گڏ شڪر ڪندڙ آهن (يعني الله جي نعمتن کي چڱيءَ طرح ڪم آڻيندڙ آهن) تن جي لاءِ هن ڳالهه ۾ (يعني جهازن جي هلڻ ۾) يقيناً وڏيون نشانيون آهن.(علامه علي خان ابڙو)

(اي ٻڌندڙ) تو نه ڏٺو ته بيشڪ سمنڊ ۾ الله تعالى جي نعمت سان ٻيڙي هلي ٿي، ان لاءِ ته توهان کي اهو پنهنجون ڪجھه نشانيون ڏيکاري، بيشڪ انهيءَ ۾ هر صبر ۽ شڪر ڪندڙن لاءِ يقيناً نشانيون آهن(علامه عبدالوحيد جان سرهندي)

ڇا تون هن (ڳالھ) تي به غور نه ڪيو ته خدا جي فضل سان ئي ٻيڙيون سمنڊ ۾ هلن ٿيون هن لاءِ ته (ڪاٺ ۾ اها طاقت ڏئي) اوهان کي (پنهنجي قدرت جون) نشانيون ڏيکاري. بيشڪ ان ۾ به سڀني صبر ۽ شڪر ڪرڻ وارن جي لاءِ (خدا جي قدرت جون) ڪيئي نشانيون آهن.(سيد فرمان علي)

ڇا تو نه ڏٺو ته بيشڪ ٻيڙيون هلن ٿيون سمنڊ ۾ الله جي فضل سان تانته اوهان کي ڏيکاري پنهنجين نشانين مان بيشڪ ان ۾ البته نشانيون آهن هر صبر ڪندڙ، شڪر ڪندڙ لاءِ .(مولانا محمد ادريس ڏاهري)

ڇا تو نه ڏٺو ته الله جي فضل سان ٻيڙيون سمنڊ ۾ هلن ٿيون هن لاءِ ته اوهان کي ڪجهه نشانيون ڏيکاري. بيشڪ ان ۾ سڀڪنهن صبر ڪندڙ احسان مڃيندڙ لاءِ نشانيون آهن. (۳۱)(مولانا محمد مدني)

۽ جڏھن کين (درياءَ جي) لھر پاڇي وارن پھاڙن وانگر ويڙھيندي آھي (تڏھن) خاص الله کي نِلو ڏانھس مھاڙ ڪري سڏيندا آھن، پوءِ جنھن مھل کين ڀر ڏانھن بچارائي پھچائيندو آھي (تنھن مھل) منجھائن ڪي وچٿرا ھوندا آھن، سڀڪنھن انجام ڀڃندڙ بي شڪر کانسواءِ ٻيو ڪوبه اسان جي آيتن جو انڪار نه ڪندو آھي.(علامه تاج محمود امروٽي)

(پر افسوس اڪثر ماڻهو صابر ۽ شاڪر ناهن) جڏهن (جهاز ۾ سفر ڪندي سمنڊ جون) لهرون هنن کي چبوتري وانگر ڍڪي ٿيون ڇڏين تڏهن هو سچي دل سان فقط الله کي پڪارين ٿا (ته اسان کي هن مصيبت کان ڇوٽڪارو ڏي) پر پوءِ جڏهن الله تعاليٰ خشڪيءَ تي پهچائي ٿو تڏهن انهن مان ڪي (نيڪي ۽ برائي جي وچ ۾) منجهي بيهن ٿا (يعني ڪجهه قدر الله ڏي لاڙو رکي نيڪي ڪرڻ به پسند ڪن ٿا پر لالچن ۽ حرصن ۾ پئجي برائيون به ڪن ٿا) ۽ (ياد رکو ته) فقط اهي ماڻهو اسان جي آيتن کي نٿا مڃن جيڪي (بيوفائي جي ڪري) پنهنجا عهد پاڙيندڙ نه آهن ۽ بي شڪر آهن.(علامه علي خان ابڙو)

۽ جنهن وقت جبل جيڏيون ڇوليون انهن کي ڍڪين ٿيون ته (ان وقت) اهي سچي دل سان الله تعالى کي پڪارين ٿا. پوءِ الله تعالى جڏهن انهن کي زمين ڏانهن نجات ڏي ٿو پوءِ انهن مان ڪي وچٿرا آهن ۽ اسان جي آيتن جو انڪار نٿا ڪن مگر هر غدار (۽) ناشڪر(علامه عبدالوحيد جان سرهندي)

۽ جڏهن ڇانو ڪندڙ ڪڪر وانگر سندن مٿان موج اچي وڃي ٿي ته خدا کي سندس خالص عبادت ڪندڙ ٿي سڏين ٿا ۽ وري جڏهن کين خشڪي ڏي بچائي آڻي ٿو ته ڪو انهن مان وچٿرو هلي ٿو (ڪو پڪو ڪافي) ۽ اسان جي (قدرت جي) نشانين کان انڪار ته رڳو انجام ڀڄيندڙ، احسان نه مڃيندڙ ڪن ٿا.(سيد فرمان علي)

۽ جڏهن ڍڪيو انهن کي ڇوليءَ جبلن وانگر ته سڏين ٿا الله کي سچو ڪندڙ ان لاءِ دين کي پوءِ جڏهن ڇڏائي آندائين انهن کي سُڪيءَ ڏانهن پوءِ انهن مان ڪو وچٿرو آهي ۽ نه ٿو انڪار ڪري اسان جي آيتن جو مگر هر ڪوڙ هڻندڙ بي شڪر .(مولانا محمد ادريس ڏاهري)

۽ جڏهن ڇانوَ ڪندڙ ڪڪرن وانگر سندن مٿان موج اچي وڃي ٿي ته الله کي سندس خالص عبادت ڪندڙ ٿي سڏين ٿا. پوءِ جڏهن کين خشڪيءَ ڏي بچائي آڻي ٿو، ته ڪو انهن مان وچٿرو هلي ٿو (الله کي ياد رکي ٿو) ۽ اسان جي آيتن جو سڀڪنهن انجام ڀڃيندڙ احسان نه مڃيندڙ کان سواءِ ٻيو ڪو انڪار نه ٿو ڪري. (۳۲)(مولانا محمد مدني)

اي ماڻھؤ پنھنجي پالڻھار کان ڊڄو ۽ اُن ڏينھن کان (به) جنھن ۾ ڪو پيءُ پنھنجي پُٽ جي ڪم نه ايندو، ۽ نه پُٽ پنھنجي پيءُ جي ڪجھ ڪم ايندڙ ھوندو، بيشڪ الله جو وعدو سچو آھي تنھنڪري نڪي اوھان کي دنيا جي حياتي ٺڳي، ۽ نڪي اوھان کي الله بابت ٺڳيندڙ (شيطان) ٺڳي.(علامه تاج محمود امروٽي)

اي انسانو! پنهنجي پروردگار (جي نافرمانيءَ جي نتيجن) کان ڊڄو، ۽ انهيءَ (جزا ۽ سزا واري) ڏينهن جي اچڻ کان ڊڄو جنهن ڏينهن نڪي پيءُ پٽ کي ڪم ايندو، نڪي پٽ پيءُ کي (نڪي هڪڙو ٻئي لاءِ فديو ٿي انهيءَ کي بچائي سگهندو) بيشڪ الله جو واعدو سچو آهي (ته هو نيڪي ڪندڙن کي ڪامران ڪندو ۽ برائي ڪندڙن کي ناڪام ڪندو). تنهن ڪري (خبردار ٿيو) ائين نه ٿئي جو دنيا جي زندگي (يعني وقتي خوشي يا فائدو) توهان کي ٺڳي (۽ بدعمل ڪرائي) ۽ ائين نه ٿئي جو دغا باز شيطان (اوهان کي ترت فائدو ڏيکاري) الله (جي فرمانبرداري) بابت برغلائي ڇڏي.(علامه علي خان ابڙو)

اي انسانو توهان پنهنجي رب کان خوف ڪريو ۽ ان ڏينهن (قيامت) کان ڊڄو جڏهن والد پنهنجي اولاد کي بچائي نٿو سگھي ۽ نه اولاد پنهنجي والد تان ڪا شيءِ پري ڪري سگھي ٿو، بيشڪ الله تعالى جو وعدو حق آهي، پوءِ دنيا جي حياتي توهان کي مغرور نه بنائي، ۽ نه توهان الله تعالى سان غرور ڪريو(علامه عبدالوحيد جان سرهندي)

اي انساو! خدا جو خوف ڪريو ۽ ان ڏينهن کان ڊڄو (جنهن ۾) ڪو پيءُ پنهنجي اولاد کي ڪم نه ايندو. ۽ نڪو اولاد پنهنجي پيءُ کي ڪجھ ڪم ايندو بيشڪ خدا جو وعدو سچو آهي، پوءِ اوهان کي دنيا جي زندگي ڌوڪو نه ڏئي، ۽ نه اوهان کي ڌوڪو ڏيندڙ (شيطان) ڌوڪو ڏئي.(سيد فرمان علي)

اي انسانؤ! پنهنجي رب کان ڊڄو ۽ ڊڄو ان ڏينهن کان جو نه بدلو ڏيندو ڪو پيءُ پنهنجي اولاد جي پاران ۽ نه ڪو اولاد اهو بدلو ڏيندڙ آهي پنهنجي پيءُ جي طرفان ڪجهه به بلاشڪ الله جو واعدو سچو آهي پوءِ هر گز نه ٺڳي اوهان کي حياتي دنيا واري ۽ هر گز نه ڌوڪو ڏئي اوهان کي الله سان ڌوڪو ڏيندڙ .(مولانا محمد ادريس ڏاهري)

اي ماڻهو! پنهنجي پاليندڙ کان ڊڄو ۽ ان ڏينهن کان ڊڄو (جنهن ۾ ) ڪوبه پيءُ پنهنجي اولاد کي ڪم نه ايندو ۽ نه ڪو اولاد پنهنجي پيءُ کي ڪجهه ڪم ايندو. بيشڪ الله جو وعدو سچو آهي پوءِ اوهان کي دنيا جي حياتي ڌوڪو نه ڏي. ۽ نه اوهان کي ڌوڪو ڏيندڙ (شيطان) الله کان ڌوڪو ڏي. (۳۳)(مولانا محمد مدني)

بيشڪ قيامت جي خبر الله ئي وٽ آھي، ۽ اُھوئي مينھن وسائيندو آھي، ۽ جيڪي ڳڀيراڻين ۾ آھي سو (به) ڄاڻندو آھي، ۽ ڪوئي جيءُ نه ڄاڻندو آھي ته (پاڻ) سڀاڻي ڇا ڪندو، ۽ ڪوئي جيءُ نه ڄاڻندو آھي ته (پاڻ) ڪھڙي زمين تي مرندو، تحقيق الله ڄاڻندڙ خبر رکندڙ آھي.(علامه تاج محمود امروٽي)

اي انسانو برغلائجي نه وڃو ۽ فقط الله جا ٻانها ٿيو جو سندس ئي فرمانبرداري اوهان کي ڪامران ڪندي. الله کي ئي سڀني ڳالهين جو علم آهي) يقيناً الله ئي آهي جنهن کي انهيءَ گهڙيءَ جو علم آهي (جنهن گهڙيءَ قطعي فيصلو ڪندو) اهوئي (برسات جو علم رکي ٿو ۽) مينهن آڻي ٿو. اهوئي ڄاڻي ٿو ته ماءُ جي پيٽ ۾ ڇا آهي، (پٽ يا ڌيءَ ۽ ڪهڙي قسم جو آهي وغيره) ۽ ڪوبه شخص نٿو ڄاڻي ته سڀاڻي هو ڇا ڪندو، (پر خدا ڄاڻي ٿو ته هو ڇا ڪندو) ۽ ڪوبه شخص نٿو ڄاڻي ته ڪهڙي ملڪ ۾ هو مرندو (پر الله تعاليٰ اهو به ڄاڻي ٿو) بيشڪ الله تعاليٰ سڀ ڪجهه ڄاڻندڙ ۽ سڀ خبر رکندڙ آهي، (تنهن ڪري توهان الله جي ڳالهين کي سچو سمجهي انهن تي عمل ڪري پنهنجو حال ۽ مستقبل روشن ڪريو).(علامه علي خان ابڙو)

بيشڪ الله تعالى وٽ قيامت جو علم آهي ۽ پاڻ مينهن وسائي ٿو ۽ پاڻ ڄاڻي ٿو جيڪو ڪجھه پيٽن ۾ اندر آهي، ۽ انسان نٿو پروڙي ته اهو سڀاڻي ڇا ڪندو؟ ۽ انسان کي خبر ناهي ته اهو ڪهڙي زمين ۾ مرندو؟ بيشڪ الله تعالى ڄاڻندڙ خبردار آهي(علامه عبدالوحيد جان سرهندي)

بيشڪ الله وٽ ئي قيامت (جي اچڻ) جو علم آهي ۽ اهو ئي جڏهن مناسب (موقعو ڏسي ٿو ته) مينهن وسائي ٿو. ۽ جيڪي ماءُ جي پيٽ ۾ (نر يا مادي) آهي تنهن کي ڄاڻي ٿو. ۽ ڪو به شخص (ايترو به ته) نه ٿو ڄاڻي ته (اهو) سڀاڻي ڇا ڪندو؟ ۽ ڪو به شخص (هي به) نه ٿو ڄاڻي ته ڪهڙي سرزمين ۾ مرندو! بيشڪ خدا (سڀني ڳالهين کان) آگاھ ۽ خبردار آهي.(سيد فرمان علي)

بيشڪ الله ان واٽ ئي آهي قيامت جو علم ۽ وسائي ٿو مينهن ۽ ڄاڻي ٿو جيڪو ڳڀيرڻ ۾ آهي ۽ نه ٿو ڄاڻي ڪو نفس ته ڇا ڪندو صبحاڻي ۽ نه ٿو ڄاڻي ڪو نفس ته ڪهڙي زمين تي وفات ڪندو بيشڪ الله ڄاڻندڙ، خبر رکندڙ آهي .(مولانا محمد ادريس ڏاهري)

بيشڪ قيامت جي خبر الله کي ئي آهي. ۽ اهو مينهن وسائي ٿو. ۽ جيڪي ماءُ جي پيٽ ۾ آهي تنهن کي ڄاڻي ٿو. ۽ ڪو به شخص نه ٿو ڄاڻي ته سڀاڻي ڇا ڪندو؟ ۽ ڪوبه شخص نه ٿو ڄاڻي ته ڪهڙي زمين ۾ مرندو؟ بيشڪ الله (سڀ ڪجهه) ڄاڻندڙ خبر رکندڙ آهي. (۳۴)(مولانا محمد مدني)