توهان اڃا تائين ڪوبه ترجمو منتخب ناهي ڪيو.
الم (آيت : 1) |
الٓمٓ(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) الف لام ميم(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) الۗمّۗ(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) الم(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) الف لام ميم .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) الٓـمّٓ. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) الف لام ميم (هي حروف مقطعات آهن، هنن جي اصل معنيٰ ۽ مقصد الله ۽ ان جو رسول ﷺ بهتر ڄاڻن ٿا)(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) الٓمّٓ جِي، پرور کي پَروڙ،(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) الف، لام، ميم (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ال۬مّ۬ (الف ــ لام ــ ميم) (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) الف، لام، ميم(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) الف - لام- ميم (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
ذٰلِكَ الكِتٰبُ لا رَيبَ فيهِ هُدًى لِلمُتَّقينَ (آيت : 2) |
ھيءُ ڪتاب، جنھن ۾ ڪو شڪ ڪونھي، اُنھن خدا ترسن کي سِڌو رستو ڏيکاريندڙ آھي(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) هيءُ (خدائي) ڪتاب آهي ان ۾ ڪوبه شڪ شبهو ڪونهي. خدا کان ڊڄندڙن پرهيزگارن لاءِ (سعادت جي) راه کولي ڏيکاريندڙ آهي.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) هي اهو ڪتاب آهي جنهن ۾ ڪا به شڪ جي جاءِ ناهي، انهيءَ ۾ هدايت آهي پرهيزگارن لاءِ(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) هي اهو ئي (خدا جو) ڪتاب آهي (جنهن جي اوهان کي خبر آهي) هن ۾ (ڪنهن قسم جي) شڪ ۽ گمان جي جاءِ نه آهي. هي پرهيزگارن جو رهنما آهي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) هيءُ (شان وارو) ڪتاب ان ۾ ڪوبه شڪ نه آهي (هي) هدايت آهي پرهيزگارن لاءِ .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) هي ڪتاب آهي، ان ۾ ڪو شڪ نه آهي. (هيءَ) رهنمائي آهي پرهيزگارن لاءِ، (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) (هيءُ) اهو ڪتاب آهي جو ڪو شڪ نه آهي.. ان ۾ .. هدايت آهي پرهيزگارن لاءِ.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ليک اهوئي لوڪ ۾، منجھس شڪ نه مور،(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) هي ڪتاب، جنهن ۾ ڪو به شڪ نه آهي، انهن خدا کان ڊڄندڙن کي رستو ڏيکاريندڙ آهي (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) هيءُ الله جو ڪتاب آهي، ان ۾ ڪوبه شڪ ڪونهي، هدايت آهي انهن پرهيزگار ماڻهن لاءِ (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ھي اللہ جو ڪتاب آھي جنھن ۾ ڪوبہ شڪ نہ آھي، ھدايت آھي پرھيزگار ماڻھن لاءِ(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) هي (الله تعالى جو) ڪتاب آهي (جنھن ڪري) هن ۾ڪو (به) شڪ نه آهي (هي ڪتاب) انهن پرهيزگارن لاءِ هدايت (جو ذريعو) آهي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
الَّذينَ يُؤمِنونَ بِالغَيبِ وَيُقيمونَ الصَّلوٰةَ وَمِمّا رَزَقنٰهُم يُنفِقونَ (آيت : 3) |
جيڪي اڻ ڏٺي تي ايمان آڻيندا آھن ۽ نماز پڙھندا آھن ۽ کين جيڪي رزق ڏنوسين تنھن مان خرچيندا آھن.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) جيڪي غيب (جي حقيقتن) تي ايمان رکن ٿا ۽ نماز تي محڪم رهن ٿا. ۽ جيڪو رزق اسان کين ڏنو آهي ان کي (نيڪي جي راهه ۾) خرچ ڪن ٿا.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) اهي ماڻهو ايمان آڻن ٿا غيب تي ۽ نماز قائم ڪن ٿا ۽ جيڪي ڪجهه اسان انهن کي ڏنو آهي انهيءَ مان خرچ ڪن ٿا(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) جيڪي غيب تي ايمان آڻين ٿا ۽ نماز قائم ڪن ٿا ۽ اسان کين جيڪو رزق ڏنو آهي تنهن مان (خدا جي راھ ۾) خرچ ڪن ٿا.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) جيڪي ايمان آڻين ٿا غيب تي ۽ صحيح ادا ڪن ٿا نماز ۽ ان مان جو روزي ڏني اسان انهن کي خرچ ڪندا آهن .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) جيڪي اڻ ڏٺي تي ايمان آڻين ٿا ۽ نماز قائم ڪن ٿا، ۽ اسان کين جيڪو رزق ڏنو آهي تنهن مان خرچ ڪن ٿا، (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) اهي (پرهيزگار) ماڻهو جيڪي ڳُجهه تي ايمان آڻن ٿا ۽ نماز قائم رکن ٿا ۽ جيڪي اسان کين رزق ڏنو آهي ان مان خرچ ڪن ٿا.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ڪارڻ ڪِرياتن جي، هدايت حضور، جي پر پٺ مڃين، ۽ پوريون پڙهن نمازون نور، ۽ تنهن زر مان ڏينِ ضرور، جو ڏات ڏنوسون انهن کي.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) جي اڻ ڏٺي تي ايمان آڻين ٿا. نماز کي قائم ڪن ٿا ۽ جيڪو رزق کين ڏنو اٿؤن، تنهن مان (نيڪ ڪمن ۾) خرچ ڪن ٿا. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) جيڪي غيب تي ايمان آڻن ٿا، نماز قائم ڪن ٿا، جيڪو رزق اسان کين ڏنو آهي، انهيءَ مان خرچ ڪن ٿا (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) جيڪي غيب تي ايمان آڻن ٿا، ۽ قائم ڪن ٿا نماز، ۽ جيڪو رزق اسان انھن کي ڏنو آھي ان مان خرچ ڪن ٿا(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) جيڪي غيب (يعني اڻ ڏٺي ۽ اڻ سمجهي) تي ايمان آڻين ٿا، نماز قائم ڪن ٿا ۽ کين جيڪو رزق اسان ڏنو آهي ان مان (ان جي راهه ۾) خرچ ڪن ٿا. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَالَّذينَ يُؤمِنونَ بِما أُنزِلَ إِلَيكَ وَما أُنزِلَ مِن قَبلِكَ وَبِالءاخِرَةِ هُم يوقِنونَ (آيت : 4) |
۽ اُھي (اي پيغمبر) جيڪو (قرآن) تو ڏانھن لاٿو ويو ۽ جيڪي توکان اڳ (ٻـين پيغمبرن تي) لاٿو ويو تنھن کي مڃيندا آھن ۽ اُھي آخرت تي يقين رکندا آھن.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ جيڪي توتي نازل ٿيل وحي تي ايمان آڻين ٿا ۽ پڻ انهن تي جي توکان اڳي (ٻين رسولن تي) نازل ٿيا ۽ ان سان گڏ آخرت جي زندگي جو به دل ۾ يقين رکن ٿا.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) اُهي ماڻهو ايمان آڻن ٿا قرآن ڪريم تي ۽ انهن مقدس ڪتابن تي جيڪي اڳ ۾ نازل ڪيا ويا، ۽ آخرت تي اهي يقين رکن ٿا(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ جيڪي تو تي (اي رسول) نازل ڪيو ويو آهي ۽ پڻ تو کان اڳ نازل ڪيو ويو آهي ان تي ايمان آڻين ٿا ۽ اهي ئي آخرت جو به يقين رکن ٿا.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ جيڪي ايمان آڻين ٿا ان تي جو (اي حبيب!) نازل ڪيو ويو آهي اوهان تي ۽ ان تي جو نازل ڪيو ويو آهي اوهان کان اڳ ۾ ۽ آخرت تي اهي يقين رکن ٿا .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ جيڪي ان تي يمان آڻين ٿا جيڪي توڏي (اي رسول) لاٿو ويو آهي ۽ جيڪي توکان اڳ لاٿو ويو آهي ۽ اُهي آخرت تي يقين رکن ٿا. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ جيڪي ايمان آڻن ٿا ان (قرآن ) تي جيڪو تو تي نازل ڪيو ويو آهي ۽ ان (ڪلامِ الاهي) تي جيڪو توکان اڳ نازل ڪيو ويو هيو ۽ اهي آخرت تي يقين رکن ٿا.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ جي مِڙئي مڃينِ، جو توئي اُتاريوسون، ڪِ تُوهان اڳ، پڪ رکن پر لوڪ جِي، جو اڃا اڳي جَڳ.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ اهو، جيڪو توڏانهن لاٿو ويو آهي ۽ توکان اڳ ۾ لاٿو ويو آهي ان کي مڃين ٿا. اهي ايندڙ حياتيءَ تي يقين رکن ٿا. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ۽ جيڪو ڪتاب توتي نازل ڪيو ويو آهي (يعني قرآن) ۽ جيڪي ڪتابَ توکان اڳ ۾ نازل ڪيا ويا هئا، انهن سڀني تي ايمان آڻن ٿا ۽ آخرت تي يقين رکن ٿا (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ اھي ماڻھون ايمان آڻن ٿا جيڪو نازل ڪيو اسان توتي (قرآن) ۽ جيڪي نازل ڪيا توکان اڳ (ڪتاب) ۽ آخرت تي اھي يقين رکن ٿا(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ۽ جيڪو ڪتاب توهان جي مٿان نازل ڪيو ويو آهي ۽ جيڪي ڪتاب اڳ نازل ڪيا ويا هئا. (پرهيزگار ماڻهو) انهن سڀني تي ايمان آڻين ٿا ۽ قيامت جي ڏينھن تي يقين رکن ٿا. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
أُولٰئِكَ عَلىٰ هُدًى مِن رَبِّهِم وَأُولٰئِكَ هُمُ المُفلِحونَ (آيت : 5) |
اِھي ئي (انھيءَ) سڌي واٽ تي آھن جا سندن پالڻھار کان (ڏسيل) آھي ۽ اِھي ئي ڇوٽڪاري وارا آھن.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) يقيناً اهي ئي ماڻهو پنهنجي پالڻهار جي (ڏيکاريل) رستي تي (هلندڙ) آهن، ۽ اهي ئي (دنيا ۽ آخرت جي) ڪاميابي ۽ نعمتون ماڻيندا.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) اهي ماڻهو پنهنجي رب جي طرفان هدايت تي آهن. ۽ اهي ئي ڪامياب آهن(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) اهي ان هدايت تي آهن جا سندن پالڻهار جي طرفان آهي ۽ اهي ئي ڪامياب آهن.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) اهي ئي هدايت تي آهن پنهنجي رب جي (توفيق سان) ۽ اهي ئي (ٻنهي جهانن ۾) ڪامياب آهن .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) اهي ان هدايت تي آهن جا سندن پاليندڙ جي طرفان آهي. ۽ اهي ئي ڪامياب آهن. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) اهي ئي پنهنجي پالڻهار جي طرفان هدايت تي آهن، ۽ اهي ئي ڪامياب آهن.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) اهي سندن سائين کان، مٿي سئين دڳ، ۽ اهي سوڀون سوين لڳ، ماڻڻ وارا مورهين.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) اهي ئي پنهنجي رب وٽان آيل هدايت تي آهن، ۽ اُهي ئي ڪامياب ٿيندا. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) اهڙا ماڻهو پنهنجي رب جي طرفان سڌي رستي تي آهن ۽ اهي ئي ڇوٽڪارو ماڻڻ وارا آهن (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) اهڙا ماڻهو پنهنجي رب جي طرفان سڌي رستي تي آهن، ۽ اهي ئي ماڻهو فلاح حاصل ڪرڻ وارا آهن(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) اهڙا ئي ماڻهو پنھنجي رَبَّ جي طرفان (ٻڌايل) سڌي رستي تي آهن ۽ اهي ئي ڪاميابي حاصل ڪندڙ آهن. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
إِنَّ الَّذينَ كَفَروا سَواءٌ عَلَيهِم ءَأَنذَرتَهُم أَم لَم تُنذِرهُم لا يُؤمِنونَ (آيت : 6) |
بيشڪ جن انڪار ڪيو تن تي (اي پيغمبر!) تنھنجو کين ڊيڄارين يا نه ڊيڄارين (سو) ھڪجھڙو آھي اِھي ايمان نه آڻيندا.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) پر اهي ماڻهو جي (ڄاڻي ٻجهي بغض يا خود غرضي سببان حقيقتن کان) انڪار ٿا ڪن ته پوءِ تون انهن کي (حق کان انڪار ڪرڻ جي برن نتيجن کان) ڊيڄارين ۽ خبردار ڪرين يا نه ڪرين، هو هرگز ڪين مڃيندا.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) بيشڪ جن ماڻهن ڪفر ڪيو برابر آهي انهن لاءِ توهان انهن کي ڊيڄاريو يا نه ڊيڄاريو اهي ايمان نه آڻيندا(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) بيشڪ جن ڪفر ڪيو تن لاءِ تنهنجو انهن کي ڊيڄارڻ يا نه ڊيڄارڻ هڪ جهڙو آهي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) بلاشڪ اهي شخص جو ڪفر ڪيائون برابر آهي انهن لاءِ تون انهن کي ڊيڄارين يا نه ڊيڄارين (اهي) نه ايمان آڻيندا .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) بيشڪ جن ڪفر ڪيو تن لاءِ تنهنجو انهن کي ڊيڄارڻ يا نه ڊيڄارڻ هڪ جهڙو آهي. اهي ايمان نه آڻيندا. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) بيشڪ اُهي ماڻهو جي ڪفر (اختيار) ڪري چُڪا انهن لاءِ هڪ جهڙو آهي جو تون انهن کي ڊيڄارين يا نه ڊيڄارين، اُهي ايمان ڪونه آڻيندا.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) جي ڦريا کون فرمان، ساڳي آهي اُنهن مٿي، ته ڏيـينِ، توڻي نه ڏيينِ، ڪو خوف اُنهن کي خان! نه آڻيندا ايمان،(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) بيشڪ (جن مٿين ڳالهين کان) انڪار ڪيو، تن لاءِ تنهنجو ڊيڄارڻ يا نه ڊيڄارڻ هڪ جهڙو آهي، اُهي ايمان نه آڻيندا. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) جن ماڻهن (انهن ڳالهين جي مڃڻ کان) انڪار ڪيو، انهن لاءِ ته مڙيئي برابر آهي جو تون کين خبردار ڪرين يا کڻي نه به ڪرين، اهي مڃڻ وارا ئي ناهن (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) بيشڪ جن ماڻهن (انهن ڳالهين کي) مڃڻ کان انڪار ڪيو، انهن لاءِ برابر آهي ته تون انهن کي خبردار ڪرين يا نه ڪرين، بهرحال اهي مڃڻ وارا نه آهن(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) بيشڪ جن ماڻهن (مٿيون ڳالهيون) مڃڻ کان انڪار ڪيوآهي، انهن لاءِ ڳالهه برابر آهي ته تون کين ڊيڄارين يا نه ڊيڄارين (بھرحال) اهي (ڪڏهن به) ايمان نه آڻيندا. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
خَتَمَ اللَّهُ عَلىٰ قُلوبِهِم وَعَلىٰ سَمعِهِم وَعَلىٰ أَبصٰرِهِم غِشٰوَةٌ وَلَهُم عَذابٌ عَظيمٌ (آيت : 7) |
الله سندن دلين تي ۽ سندن ڪنن تي مُھر ھنئي آھي، ۽ سندن اکين تي ڇَوڙُ (چڙھيل) آھي ۽ اُنھن لاءِ وڏو عذاب آھي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) انهن جي دلين ۽ ڪنن تي الله تعاليٰ مهر هڻي ڇڏي آهي (هو نه سمجهندا نه ٻڌندا) ۽ هنن جي اکين تي پردا چڙهي ويا آهن. انهن لاءِ سخت عذاب (تيار ڪيل) آهي.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) الله تعالى انهن جي دلين تي ۽ ڪنن تي مُهر لڳائي آهي ۽ انهن جي اکين تي پردا آهن. ۽ انهن لاءِ وڏو عذاب آهي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) خدا سندن دلين تي ۽ سندن ڪنن تي مهر (نشاني) هنئي آهي ته اهي ايمان نه آڻيندا ۽ سندن اکين تي پردو (پيل) آهي ۽ انهن لاءِ تمام وڏو عذاب آهي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) مہر هنئي الله انهن جي دلين تي ۽ انهن جي ڪنن تي ۽ انهن جي اکين تي پردو آهي ۽ انهن لاءِ وڏو عذاب آهي . (احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) الله سندن دلين تي ۽ سندن ڪنن تي مهر هنئي آهي. ۽ سندن اکين تي پردو آهي. ۽ انهن لاءِ وڏو عذاب آهي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) الله مُهر هنئي آهي انهن جي دلين تي ۽ انهن جي ڪنن تي، ۽ انهن جي اکين تي پردا (پيل) آهن ۽ انهن لاءِ تمام وڏو عذاب آهي.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) سِيل سندن، سِيل ڪيا، هَئين مُهر منان. ۽ اٿن ڪنن ۽ اکين تي، پردا ڪي پنهان، ۽ ڀنڀٽ بي گمان، آهي وڏو ڪو اُنهن لئي.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) الله سندن دلين تي ۽ ڪنن تي مهر هنئي آهي ۽ سندن اکين تي پردا آهن ۽ انهن لاءِ وڏو عذاب آهي.(البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) الله انهن جي دلين ۽ انهن جي ڪنن تي مهر لڳائي ڇڏي آهي ۽ انهن جي اکين تي پردو پئجي ويو آهي ۽ اهي سخت سزا جي لائق آهن (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) الله انهن جي دلين ۽ ڪنن تي مهر لڳائي ڇڏي آهي، ۽ انهن جي اکين تي پردو چڙهي ويو آهي، اهي قابل آهن عذاب سخت جي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (ڇوته انڪار سبب) الله تعالى سندن دلين ۽ ڪنن تي مھر هڻي ڇڏي آهي، سندن اکين تي پردو پيل آهي ۽ (اَڳتي وري) انهن ماڻهن لاءِ وڏو عذاب آهي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَمِنَ النّاسِ مَن يَقولُ ءامَنّا بِاللَّهِ وَبِاليَومِ الءاخِرِ وَما هُم بِمُؤمِنينَ (آيت : 8) |
۽ ماڻھن مان ڪي (اھڙا) آھن جي چوندا آھن ته الله ۽ قيامت جي ڏينھن کي مڃيوسين ۽ حقيقت ۾ اُھي مؤمن نه آھن.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ڪي ماڻهو اهڙا به آهن جي چون ٿا ته اسان الله تي ۽ آخرت جي ڏينهن تي ايمان رکون ٿا، مگر سچ پچ هو مومن ناهن.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ ڪي ماڻهو اهي آهن جيڪي چون ٿا ايمان آندو اسان الله تعالى تي ۽ قيامت تي ۽ اهي ايمان وارا نه آهن.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ ماڻهن مان ڪي اهڙا آهن جي (زبان سان ته) چون ٿا ته اسان خدا تي ۽ ڏينهن قيامت تي ايمان آندو آهي هوڏانهن اهي ايمان وارا نه آهن.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ بعضي ماڻهو اهي آهن جو چون ٿا ته ايمان آندو اسان الله تي ۽ قيامت جي ڏينهن تي ۽ نه آهن اهي ايمان وارا .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ ماڻهن مان ڪي اهڙا آهن جي چون ٿا ته اسان الله تي ۽ قيامت جي ڏينهن تي ايمان آندو هوڏانهن اهي ايمان وارا نه آهن. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ ماڻهن مان ڪي چون ٿا: ”اسان ايمان آندو الله تي ۽ آخرت واري ڏينهن تي“، حالانڪه اُهي ايمان آڻڻ وارا نه آهن.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ ڪي ماڻهون چون، ته مڃيون سون صاحب رب ستار، پڻ آخر، اُهکي وار، ۽ اُهي مؤمن ناهنِ مورهين.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ ڪي ماڻهو اهڙا به آهن، جي چون ٿا ته ”الله ۽ آخرت جي ڏينهن تي ايمان آندوسون“ مگر اهي ايمان نه ٿا رکن. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ڪي ماڻهو اهڙا به آهن، جيڪي چون ٿا ته اسان الله تي ۽ آخرت جي ڏينهن تي ايمان آندو آهي، پر حقيقت ۾ اهي مؤمن نه آهن (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ڪي ماڻهو اهڙا به آهن جيڪي چون ٿا اسان ايمان آندو آهي الله تي ۽ آخرت جي ڏينهن تي، پر حقيقت ۾ اهي مؤمن ناهن(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ماڻهن مان ڪجهه اهڙا به آهن جيڪي چون ٿا ته اسان الله تعالى ۽ آخرت جي ڏينھن تي ايمان آندو آهي، پر هو ايمان آڻيندڙن مان ئي نه آهن. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
يُخٰدِعونَ اللَّهَ وَالَّذينَ ءامَنوا وَما يَخدَعونَ إِلّا أَنفُسَهُم وَما يَشعُرونَ (آيت : 9) |
الله ۽ مومنن کي دلبو ڏيندا آھن، ۽ حالانڪ پاڻ کان سواءِ (ٻئي ڪنھن کي) دلبو نه ڏيندا آھن ۽ نه سمجھندا آھن.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) اهي الله کي ۽ ايمان وارن کي ڌوڪو ڏيڻ ٿا چاهين پر حقيقتاً هو پاڻ ئي ڌوڪي ۾ آهن، اگرچه (ناداني ۽ هٺ سببان ڏسن ۽ سمجهن نٿا.)(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) اٽڪل ڪن ٿا الله تعالى ۽ مؤمنن سان ۽ نٿا اٽڪل ڪن حقيقت ۾ مگر پنهنجن نفسن سان ۽ نٿا سمجهن.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) اهي خدا ۽ ايمان وارن کي ڌوڪو ڏين ٿا. در اصل اهي پاڻ کانسواءِ ٻئي ڪنهن کي ڌوڪو نٿا ڏين ۽ اهي (ان ڳالھ کي) نٿا سمجهن.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ٺڳڻ ٿا گهرن الله کي ۽ مؤمنن کي ۽ (حقيقت ۾) نه ٿا ٺڳي ڪن مگر پنهنجي پاڻ سان ۽ نه ٿا سمجهن.(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) الله کي ۽ ايمان وارن کي ڌوڪو ڏين ٿا. حقيقت ۾ اهي پاڻ کان سواءِ ٻئي ڪنهن کي ڌوڪو نه ٿا ڏين ۽ اهي (ان ڳالهه) کي نه ٿا سمجهن. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) اهي دوکو ڏيڻ چاهن ٿا الله کي ۽ انهن ماڻهن کي جن ايمان آندو ۽ پر (اصل ۾) اهي پنهنجو پاڻ کي ئي دوکو ڏين ٿا ۽ اهي (ان ڳالهه جي) سمجھه ئي نه ٿا رکن.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ڌوڪو ڏينِ ڌڻئ کي ۽ ٻيو آندو جن ايمان، ۽ نه ٺڳـينِ، مگر پاڻ کي، ٻِي ڪُپت هلندينِ ڪانه، ۽ نـتيجو نڌان، مورک نه سمجھن مورهين.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) اُهي الله کي ۽ مومنن کي دوکو ڏين ٿا، مگر درحقيقت رڳو پاڻ کي دوکو ٿا ڏين ۽ کين خبر به نه ٿي پوي. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) اهي دوکيبازي ٿا ڪن الله سان ۽ انهن ماڻهن سان جن ايمان آندو آهي ، پر حقيقت ۾ اهي پنهنجو پاڻ کي ئي دوکو ڏين ٿا ۽ انهن کي ان ڳالهه جو شعور ئي ناهي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) اهي ڌوڪو ڪري رهيا آهن الله ۽ ايمان آڻڻ وارن سان، پر اصل ۾ اهي ڌوڪو پاڻ سان پيا ڪن ۽ کين سمجهه ڪانهي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) هي ماڻهو (ظاهر ۾) الله تعالى ۽ مؤمنن کي ڌوڪو ڏئي رهيا آهن. حقيقت ۾ هو پنھنجو پاڻ کي (ئي) ڌوڪو ڏئي رهيا آهن پر هو پاڻ کي ڌوڪي ۾ نٿا سمجهن. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
فى قُلوبِهِم مَرَضٌ فَزادَهُمُ اللَّهُ مَرَضًا وَلَهُم عَذابٌ أَليمٌ بِما كانوا يَكذِبونَ (آيت : 10) |
سندن دلين ۾ (منافقيءَ جي) بيماري آھي پوءِ الله سندين بيماري وڌائي، ۽ انھيءَ ڪري جو (ھو) ڪُوڙ ڳالھائيندا آھن انھن لاءِ ڏکوئيندڙ عذاب آھي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) هنن جي دلين ۾ (ڪفر جو) مرض آهي، پوءِ خدا هنن جي مرض کي وڌائي ٿو ۽ هنن تي سخت عذاب ڪيو ويندو ڇو ته هو ڪوڙ ٿا ڳالهائين.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) انهن جي دلين ۾ مرض آهي، پوءِ الله تعالى انهن جي بيماري کي وڌايو ۽ انهن لاءِ ڏکوئيندڙ عذاب انهيءَ ڪري آهي جو اهي ڪوڙ ڳالهائن ٿا.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) سندن دلين ۾ (ڪوڙ ڳالهائڻ جي) بيماري آهي پوءِ خدا انهن جي بيماري وڌائي. ۽ انهن لاءِ هن ڪري دردناڪ عذاب آهي جو (اهي) سدائين ڪوڙ ڳالهائيندڙ رهيا آهن.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) انهن جي دلين ۾ بيماري آهي پوءِ وڌائي الله انهن جي بيماري ۽ انهن لاءِ دردناڪ عذاب آهي ان جي ڪري جو ڪوڙ ڳالهائيندا هئا .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) سندن دلين ۾ (ڪوڙ جي) بيماري آهي پوءِ الله انهن جي بيماري وڌائي ۽ انهن لاءِ هن ڪري دردناڪ عذاب آهي جو هميشه ڪوڙ ڳالهائيندا رهيا آهن. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) انهن جي دلين ۾ بيماري آهي، پوءِ الله به انهن کي بيماريءَ ۾ وڌائي ڇڏيو ۽ انهن لاءِ دردناڪ عذاب آهي، هن ڪري جو اهي ڪوڙ چوندا هئا.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) روڳ جن جي رڳن ۾، پوءِروڳ وَڌاينِ رب، ڪن ڪوڙ،تنهن سبب، اُنهن لئي، سخت عذاب ڪو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) سندن دلين ۾ بيماري آهي، پوءِ الله انهن جي بيماريءَ کي وڌايو ۽ انهن لاءِ دردناڪ عذاب آهي، جو هو ڪوڙ ڳالهائيندا هئا. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) انهن جي دلين ۾ هڪڙي بيماري آهي، جنهن کي الله اڃان به وڌائي ڇڏيو آهي ۽ جيڪو ڪوڙ هو هڻن ٿا ان جي بدلي ۾ انهن لاءِ دردناڪ سزا آهي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) انهن جي دلين ۾ بيماري آهي جنهن کي الله اڃا به وڌائي ڇڏيو، ۽ انهن لاءِ سزا آهي دردناڪ جيڪي به اهي ڪوڙ ڳالهائن ٿا ان جي بدلي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) انهن جي دلين ۾ (ڪوڙ ڳالهائڻ جي) بيماري آهي، الله تعالى سندن ان بيماريءَ کي اڃا به وڌائي ڇڏيو ۽ جيڪو هو ڪوڙ ڳالهائن ٿا ان جي نتيجي ۾ الله تعالى کين تڪليف ڏيندڙ عذاب رکيو آهي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَإِذا قيلَ لَهُم لا تُفسِدوا فِى الأَرضِ قالوا إِنَّما نَحنُ مُصلِحونَ (آيت : 11) |
۽ جڏھن کين چئبو آھي ته مُلڪ ۾ فساد نه وجھو، چوندا آھن ته اسين سڌاريندڙ ئي آھيون.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) جڏهن انهن ماڻهن کي چيو وڃي ٿو ته ملڪ ۾ بگاڙو ۽ فسادن مچايو (بدعمليون نه ڪيو) تڏهن هو چون ٿا ته اسان ڪم سنوارڻ وارا آهيون.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ جنهن وقت چيو وڃي ٿو انهن کي ته زمين ۾ فساد نه ڪريو چون ٿا اسين ته امن پسند آهيون.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ جڏهن انهن کي چيو وڃي ٿو ته ملڪ ۾ وڳوڙ نه وجهو ته چون ٿا اسين سڌارو ڪندڙ ئي آهيون.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ جڏهن چيو ٿو وڃي انهن کي ته نه فساد ڪيو زمين ۾ ته چون ٿا ته اسين ئي ته اصلاح ڪندڙ آهيون .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ جڏهن انهن کي چيو وڃي ٿو ته ملڪ ۾ فساد نه وجهو، چون ٿا اسين ته سڌارو ڪندڙ ئي آهيون. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ جڏهن به کين چيو ويو ته زمين ۾ فساد برپا نه ڪيو ته چيائون: ”اسان ته صرف اصلاح ڪرڻ وارا آهيون“.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ چئجينِ جڏهن ته، زمين ۾، وجھو ڪين وڳوڙ، چي، اسين ته صفا صلح جا، طالب آهيون توڙ،(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ جڏهن کين چئجي ٿو ته ”ملڪ ۾ فساد نه پکيڙيو،“ ته چون ٿا ”اسين ته رڳو سڌارو ڪندڙ آهيون.“ (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) جڏهن به کين چيو ويو ته زمين ۾ فساد برپا نه ڪريو ته انهن اهوئي چيو ته اسان ته سڌارو آڻيندڙ آهيون (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ جڏهن به انهن کي چيو ويو ته فساد برپا نه ڪريو زمين ۾ ته انهن اهو ئي چيو ته ”اسان ته اصلاح ڪندڙ آهيون.“(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ۽ جڏهن به انهن (ڌوڪو ڏيندڙن) کي چيو وڃي ٿو ته زمين ۾ فساد نه پکيڙيو ته (جواب ۾) هميشه اهو چوندا آهن ته اسان ته سڌارو آڻيندڙ آهيون. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
أَلا إِنَّهُم هُمُ المُفسِدونَ وَلٰكِن لا يَشعُرونَ (آيت : 12) |
خبردار! اِھي پاڻ فسادي آھن پر نه سمجھندا آھن.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ياد رکو ته اهي ئي ماڻهو آهن جيڪي خرابيون پکيڙين ٿا، اگرچه (ناداني سببان) ڏسن ۽ سمجهن نٿا.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) خبردار ! بيشڪ اِهي ئي فساد ڪندڙ آهن پر نٿا سمجهن.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) هوشيار رهو! اهي ئي فسادي آهن پر (اهي ان راز کي) نٿا ڄاڻن.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) خبردار بيشڪ اهي ئي فساد ڪندڙ آهن ۽ پر نه ٿا سمجهن .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) هوشيار رهو ! اهي ئي فسادي آهن پر نه ٿا سمجهن. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) خبردار! بلاشڪ اِهي ئي فسادي آهن ۽ پر اهي سمجھه نه ٿا رکن.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) سمجھ، سيئي ڦيٽوڙ، پر نه پڙوينِ ڳالهيون.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) خبردار! اهي ئي پاڻ فسادي آهن پر انهن کي خبر نه آهي. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) خبردار، حقيقت ۾ اهي ئي ماڻهو فسادي آهن پر انهن کي ڪو شعور ڪونهي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) خبردار! بيشڪ اهي ئي فسادي آهن پر انهن کي ڪو به شعور ڪونهي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) خبردار! اهي ئي فساد پکيڙيندڙ آهن پر کين ان ڳالهه جي سمجهه نه آهي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَإِذا قيلَ لَهُم ءامِنوا كَما ءامَنَ النّاسُ قالوا أَنُؤمِنُ كَما ءامَنَ السُّفَهاءُ أَلا إِنَّهُم هُمُ السُّفَهاءُ وَلٰكِن لا يَعلَمونَ (آيت : 13) |
۽ جڏھن کين چئبو آھي ته جھڙي طرح ٻـين ماڻھن ايمان آندو آھي (تھڙي طرح اوھين به) ايمان آڻيو (تڏھن) چوندا آھن ته جئن بي سمجھن ايمان آندو آھي تئن ايمان آڻيون ڇا؟ خبردار، اُھي ئي بي سمجھ آھن پر نه ڄاڻندا آھن.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ جڏهن انهن ماڻهن کي چيو وڃي ٿو ته جيئن ٻين ماڻهن ايمان آندو آهي تيئن توهان به ايمان آڻيو، تڏهن هو چون ٿا ته ڇا اسان به اهڙيءَ طرح ايمان آڻيون، جهڙيءَ طرح هنن بيوقوفن ايمان آندو آهي؟ ياد رکو ته هو پاڻ بيوقوف آهن مگر (ناداني ۽ هٺ سببان) اها ڳالهه نه ٿا ڄاڻن.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ جنهن وقت چيو وڃي ٿو انهن کي ته ايمان آڻيو توهان جيئنڪِ ايمان آندو مؤمنن چون ٿا ڇا ايمان آڻيون اسان جيئنڪ ايمان آندو بي سمجهن، خبردار ! بيشڪ اِهي اهي بي وقوف آهن پر نٿا ڄاڻن.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ جڏهن انهن کي چيو وڃي ٿو ته ايمان آڻيو جيئن (ٻين) ماڻهن ايمان آندو آهي ته چون ٿاته ڇا اسين ائين ئي ايمان آڻيون جيئن ٻين بيوقوفن ايمان آندو آهي؟ هوشيار رهو! اهي ئي بيوقوف آهن پر نٿا سمجهن.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ جڏهن چيو ٿو وڃي انهن کي ته ايمان آڻيو جيئن ايمان آندو (ٻين) ماڻهن ته چون ٿا ته ڇا ايمان آڻيون اسين جيئن ايمان آندو بيوقوفن؟ خبردار تحقيق اهي ئي بيوقوف آهن ۽ پر نه ٿا ڄاڻن .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ جڏهن انهن کي چيو وڃي ٿو ته ايمان آڻيو جيئن (ٻين) ماڻهن ايمان آندو آهي چون ٿا ته ڇا اسين ايمان آڻيون جيئن بيوقوفن ايمان آندو آهي؟ هوشيار رهو اهي ئي بيوقوف آهن پر نه ٿا ڄاڻن. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ جڏهن به کين چيو ويو ته ايمان آڻيو جيئن (ٻين) ماڻهن ايمان آندو آهي ته چيائون: ”ڇا اسان ائين ايمان آڻيون جيئن بي وقوفن ايمان آندو آهي“؟ خبردار بلاشڪ اهي ئي بي وقوف آهن ۽ پر اهي نه ٿا ڄاڻن.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ چئجينِ جڏهن ته، مڃيو، جيئن ماڻهن مڃيو مور، چي، اسين مڃيون ڪيئن اُنهن جيئن، جي ڀورا بي شعور، پاڳل اِهي پروڙ، سچ پچ، سوچينِ ڪين ڪي.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ جڏهن ايئن چئجين ٿو ته ”اوهين به ايئن ايمان آڻيو، جيئن ٻين ماڻهن آندو آهي“ ته چون ٿا ته ڇا اسين به ايئن ايمان آڻيون جيئن بيوقوفن آندو آهي؟ خبردار! اهي پاڻ بيوقوف آهن، پر نه ٿا ڄاڻن. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ۽ جڏهن به انهن کي چيو ويو ته جيئن ٻين ماڻهن ايمان آندو آهي، تيئن توهان به ايمان آڻيو ته انهن اهوئي جواب ڏنو ته ڇا اسان به بيوقوفن وانگر ايمان آڻيون؟ خبردار! حقيقت ۾ ته اهي پاڻ بيوقوف آهن، مگر اهي نٿا ڄاڻن (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ جڏهن انهن کي چيو ويو ته ايمان آڻيو، جئن ٻين ماڻهن ايمان آندو آهي، ته انهن اهو ئي جواب ڏنو ته، ”ڇا اسان بيوقوفن وانگر ايمان آڻيون؟“ خبردار! حقيقت ۾ اهي پاڻ بيوقوف آهن، پر اهي سمجهن نٿا(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ۽ جڏهن انهن کي چيو ويو ته توهان به ايمان آڻيو جيئن ٻين ماڻهن ايمان آندو آهي ته (سدائين) اهو جواب ڏنو آهي ته ڇا اسين به بيوقوفن وانگر ايمان آڻيون؟ خبردار! (حقيقت اها آهي ته) اهي خود بيوقوف ماڻهو آهن پر کين ان شيءِ جي ڄاڻ نه آهي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَإِذا لَقُوا الَّذينَ ءامَنوا قالوا ءامَنّا وَإِذا خَلَوا إِلىٰ شَيٰطينِهِم قالوا إِنّا مَعَكُم إِنَّما نَحنُ مُستَهزِءونَ (آيت : 14) |
۽ جڏھن مؤمنن کي ملندا آھن (تڏھن) چوندا آھن ته اسان ايمان آندو آھي، ۽ جڏھن پنھنجن شيطانن (سردارن) کي ھيڪلو ملندا آھن (تڏھن) چوندا آھن ته اسين (پر ۾) اوھان سان آھيون اسين (مؤمنن سان) رڳو چٿر ڪندڙ آھيون.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) جڏهن هي ماڻهو انهن ماڻهن سان ملن ٿا جن (حق جي دعوت تي) ايمان آندو آهي تڏهن چون ٿا ته اسان به ايمان آندوآهي، پر جڏهن پنهنجي شيطانن سان اڪيلا ويهن ٿا، تڏهن چون ٿا ته اسان توهان سان شامل آهيون ۽ اسان (هنن وٽ پاڻ کي مومن سڏائي ساڻن) مسخري ٿا ڪريون.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ جنهن وقت مؤمنن سان ملن ٿا چون ٿا ته اسان ايمان آندو آهي ۽ جڏهن اڪيلا ٿي پنهنجن ڪافرن ڏانهن وڃن ٿا، انهن کي چون ٿا اسين اوهان سان گڏ آهيون اسين ته فقط چَٿَر ڪندڙ آهيون.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ جڏهن (اهي منافق) ايمان وارن سان ملن ٿا ته کين چون ٿا ته اسان ايمان آندو ۽ جڏهن (وري) پنهنجي شيطانن (سردارن) سان اڪيلا ٿين ٿا ته چون ٿا ته بيشڪ اسين اوهان ساڻ آهيون. اسين رڳو (مسلمانن سان) کل مسخري ڪندا آهيون.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ جڏهن ملن ٿا ايمان وارن سان ته چون ٿا اسان ايمان آندو آهي ۽ جڏهن اڪيلا ٿين ٿا پنهنجن شيطانن وٽ ته چون ٿا ته تحقيق اسين اوهان سان گڏ آهيون اسين صرف (انهن تي) چٿر ڪندڙ آهيون.(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ جڏهن ايمان وارن سان ملن ٿا چون ٿا ته اسان ايمان آندو. ۽ جڏهن پنهنجن شيطانن (سردارن) سان اڪيلا ٿين ٿا چون ٿا ته بيشڪ اسين اوهان سان آهيون. اسين رڳو (مسلمانن سان) مسخري ڪريون ٿا. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ جڏهن اهي (منافق) ايمان وارن سان ملن ٿا ته چون ٿا: ”اسان ايمان آندو آهي“ ۽ جڏهن اهي پنهنجي شيطانن سان اڪيلا ٿين ٿا ته چون ٿا: ”بيشڪ اسان ته اوهان سان گڏ آهيون اسان رُڳو (مسلمانن سان) ٺٺول ڪرڻ وارا آهيون“.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ جڏهن گَڏيا اُنهن کي، آندو جن ايمان، چي، آيا سون ايمان ۾، آهيون مُسلمان، ۽ جڏهن سَندنِ شيطانن سان، مِليا خُلاصا خان، چي، اسِين اوهان سان آهيون، ميڙِهي مهربان، آهيون اَسان، تن عيان، ٺلهيون ڪندڙ ٺٺوليون.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) جڏهن مومنن کي ملن ٿا ته چون ٿا ”اسان ايمان آندو“ ۽ جڏهين پنهنجي شيطانن سردارن کي اڪيلائي ۾ ملن ٿا ته چون ٿا ته ”اسين اوهان سان آهيون، اسان ته رڳو کل ڪئي ٿي“. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ۽ جڏهن اهي ايمان وارن سان ملن ٿا ته چون ٿا ته اسان ايمان آندو آهي ۽ جڏهن اڪيلائيءَ ۾ پنهنجن شيطانن سان ملن ٿا ته چون ٿا ته اصل ۾ ته اسين توهان سان ئي آهيون ۽ انهن ماڻهن سان رڳو مسخري ٿا ڪريون (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ جڏهن ايمان وارن سان ملن ٿا ته چون ٿا، اسان ايمان آندو آهي، ۽ جڏهن اڪيلائيءَ ۾ پنهنجي شيطانن سان ملن ٿا، ته چون ٿا، اسان اصل ۾ توهان سان آهيون، بيشڪ اسان هنن ماڻهن سان رڳو مذاق پيا ڪريون(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ۽ (وري) جڏهن اهي خود ايمان وارن سان ملن ٿا ته انهن کي چون ٿا ته اسان ايمان آندو آهي پر جڏهن اڪيلائيءَ ۾ پنھنجي شيطان صفت سردارن سان ملن ٿا ته انهن کي چون ٿا ته حقيقت ۾ اسان توهان سان گڏ آهيون ايمان وارن سان ته اسان رڳو ڀوڳ ڪريون ٿا. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
اللَّهُ يَستَهزِئُ بِهِم وَيَمُدُّهُم فى طُغيٰنِهِم يَعمَهونَ (آيت : 15) |
الله ساڻن چٿر ڪندو آھي ۽ انھن کي پنھنجي سرڪشي ۾ ڊيگھ ڏيندو آھي جو عقل جا انڌا آھن.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) (حقيقتاً) خود هنن سان مسخري ٿي رهي آهي جو الله تعاليٰ کين ڊگهو رسو ڏنو آهي جنهن ڪري پنهنجي سرڪشيءَ ۾ انڌا ٿي هيڏي هوڏي ڀٽڪي رهيا آهن.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) الله تعالى، مذاق جي جزا ڏئي ٿو انهن کي ۽ ڊيگهه ڏي ٿو انهن کي سندن سرڪشيءَ ۾ جو اهي حيران رهن ٿا.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) (اهي ڇا کل مسخري ڪندا) خدا (خود) انهن سان کلون ڪري ٿو ۽ انهن کي سندن سرڪشي ۾ ڍر ڏئي ٿو ۽ حالت هي آهي ته اهي عقل جا انڌا آهن.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) الله چٿر جي سزا ڏيندو انهن کي ۽ ڍر ٿو ڏئي انهن کي پنهنجي سرڪشيءِ ۾ ڀٽڪندا ٿا رهن.(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) الله انهن سان مسخري ڪري ٿو ۽ انهن کي سندن سرڪشيءَ ۾ ڍَرَ ڏئي ٿو ۽ حالت هيءَ آهي ته اهي عقل جا انڌا آهن. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) الله انهن کي ٺٺول جي سزا ڏئي ٿو ۽ انهن کي مُهلت ڏئي ٿو اهي پنهنجي سرڪشي ۾ (انڌن وانگر) ڀٽڪي رهيا آهن.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ڏاتر سِگھو ڏينِ، ڀوڳ اُنهِئ کِل ڀوڳ جو، ۽ اِن لـئي ڇَيڪ ڇَڏينِ، پِيا منجھن، سندن مُنجھ ۾.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) الله مٿن کل ڪندو آهي ۽ کين سندن سرڪشيءَ ۾ ڍر ڏيندو آهي ته ڀٽڪندا رهن. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) الله ٿو انهن سان چرچو ڪري ۽ پيو ٿو انهن کي ڊگهو رسو ڏئي ۽ اهي پنهنجي سرڪشيءَ ۾ وتن ٿا انڌن وانگر ڀٽڪندا (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) الله ساڻن مذاق پيو ڪري، اهو کين ڊگهو رسو پيو ڏئي، ۽ اهي پنهنجي سرڪشيءَ ۾ انڌن وانگر ڀٽڪندا وتن ٿا(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) حالانڪه الله تعالى (ٿوري وقت لاءِ نعمتون ڏئي ڪري) انهن سان دل لڳي ڪري رهيو آهي ۽ هو کين ڊگهو رسو ڏئي رهيو آهي (جنھن جي نتيجي ۾) هو پنھنجي سرڪشيءَ ۾ انڌن ماڻهن وانگر ٺوڪرون کائيندا وتن ٿا. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
أُولٰئِكَ الَّذينَ اشتَرَوُا الضَّلٰلَةَ بِالهُدىٰ فَما رَبِحَت تِجٰرَتُهُم وَما كانوا مُهتَدينَ (آيت : 16) |
اِھي اُھي آھن جن ھدايت جي بدران گمراھي ڳڌي، پوءِ سندن واپار کين فائدو نه ڏنو ۽ نڪي اُھي ھدايت وارا ٿيا.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) يقين ڪريو ته اهي ئي ماڻهو آهن جن هدايت وڪڻي گمراهي خريد ڪئي آهي. پر نڪي هنن جو سودو فائديمند نڪتو آهي نه ڪي هدايت تي قائم رهيا آهن.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) اِهي اُهي ماڻهو آهن جن هدايت جي عيوض گمراهي خريد ڪئي، پوءِ نه ڪامياب ٿيو واپار انهن جو ۽ نه ئي کين واپار ڪرڻ آيو.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) هي اهي آهن جن هدايت جي بدلي گمراهي خريد ڪئي. پوءِ نڪي سندن واپار فائدو ڏنو ۽ نڪي انهن هدايت ئي حاصل ڪئي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) اهي ئي آهن جن خريد ڪئي گمراهي هدايت جي بدلي پوءِ نه نفعي واري ٿي انهن جي تجارت ۽ نه هئا هدايت وارا ٿيندڙ .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) اِهي اُهي آهن جن هدايت جي بدلي گمراهي خريد ڪئي. پوءِ نڪي سندن واپار کين فائدو ڏنو ۽ نڪي اهي رستو لهندڙ ٿيا. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) هي اهي ماڻهو آهن جن هدايت جي عيوض گمراهي خريد ڪئي، پوءِ انهن جو سودو نفعي وارو نه ٿيو ۽ نه اُهي هدايت وارا ٿيا.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) اُنهن سوديو، سُونهپ تي، مونجھاري جو مال، پوءِ سَندنِ سودي، سُود ڪو، بخشيَنِ ڪِين بحال، ۽ ڪينهن، سي ڪُلال، روڻـا وَهِين واٽ تي.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) اهي ئي شخص آهن، جن هدايت جي بدلي ۾ گمراهي خريد ڪئي، پوءِ سندن اهو واپار فائدي وارو نه ٿيو ۽ هو هدايت قبول ڪرڻ وارو ئي نه هئا. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) اهي ئي ماڻهو آهن جن هدايت جي بدلي گمراهي خريد ڪري ورتي آهي پر اهو سودو انهن لاءِ لاڀائتو نه ٿيو ۽ اهي ته سڌيءَ واٽ تي آهن ئي ڪونه (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) هي اهي ماڻهو آهن جن گمراهي خريد ڪئي آهي هدايت جي بدلي ۾، پر اهو سودو انهن لاءِ فائدي وارو ناهي، ۽ هي هرگز سڌي رستي تي ناهن(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) اهڙي ڪردار جي ماڻهن ئي هدايت جي بدلي ۾ گمراهي خريد ڪري ورتي آهي پر اهو سودو کين ڪو به فائدو نه پھچائيندو، ڇو ته اهي ماڻهو سڌي رستي تي آهن ئي ڪونه. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
مَثَلُهُم كَمَثَلِ الَّذِى استَوقَدَ نارًا فَلَمّا أَضاءَت ما حَولَهُ ذَهَبَ اللَّهُ بِنورِهِم وَتَرَكَهُم فى ظُلُمٰتٍ لا يُبصِرونَ (آيت : 17) |
سندن مثال انھيءَ جي مثال جھڙو آھي جنھن باھ ٻاري، پوءِ جنھن مھل باھ پنھنجي آس پاس کي روشن ڪيو (تنھن مھل) الله سندن سوجھرو اجھايو ۽ کين اونداھيءَ ۾ ڇڏي ڏنائين جو نه ڏسن.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) انهن ماڻهن جو مثال اهڙو آهي جهڙو هڪڙي ماڻهو (رات جي اونداهيءَ ۾ واٽ ڀلجي) باهه ٻاري، پر جڏهن (باهه جي شعلن سان) آسپاس روشني ٿي ويئي تڏهن الله تعاليٰ اها باهه وسائي ڇڏي ۽ روشني هلي ويئي ۽ هنن کي اهڙي اوندهه ۾ ڦٽو ڪيائين جو ڪجهه به ڏسي نه سگهيا.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) انهن جو مثال ان ماڻهو وانگر آهي جنهن باه کي ٻاريو، پوءِ جڏهن آس پاس روشني ٿي، الله تعالى انهيءَ روشني کي ختم ڪري ڇڏيو ۽ انهن کي اونداهين ۾ ڇڏيائين جو ڪجهه نٿا ڏسن.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) سندن مثال ان جي مثال جهڙو آهي، جنهن (رات جي وقت مجمع ۾) باھ ٻاري پوءِ جڏهن باھ ان جي آس پاس کي روشن ڪيو ته خدا سندن روشني کي گم ڪري ڇڏيو ۽ انهن کي اونداهين ۾ ڇڏيائين جو نٿا ڏسن.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) انهن جو مثال ان شخص وانگر آهي جنهن باهه ٻاري پوءِ جڏهن روشن ڪيائين انهن جي آس پاس کي ته کسيو الله انهن جي نور کي ۽ ڇڏيائين انهن کي انڌيرن ۾ نه ٿا ڏسن .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) سندن مثال ان جي مثال جهڙو آهي جنهن باهه ٻاري. پوءِ جڏهن باهه ان جي آس پاس کي روشن ڪيو ته الله سندن روشنيءَ کي گم ڪري ڇڏيو. ۽ انهن کي اونداهين ۾ ڇڏيائين، جو نه ٿا ڏسن. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) انهن جو مثال ان ماڻهو وانگر آهي جنهن باهِه ٻارِي، پوءِ جڏهن انهيءَ (باهه)انهن جي آس پاس کي چمڪائي ڇڏيو ته الله انهن جي روشني کسي ورتي ۽ انهن کي اونداهين ۾ (ائين) ڇڏي ڏنائين جو ڪجهه نه ٿا ڏسن.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) حال اُنهن جو، اُن جِيئن، ته ٻارئـِين باه ٻيهار، پوءِ چِمڪِي جڏهن چوڌار، ته سائـِين نِيَنِ سوجھرو. ۽ ڇڏينِ اُونداهين ۾، ڪجھ ڪِين ڏِسنِ،(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) سندن مثال ان شخص وانگر آهي، جنهن باهه ٻاري، پوءِ جڏهن باهه سندس چوڌاري روشني ڪئي، ته الله سندن نور کسي ورتو ۽ کين اونداهين ۾ ڇڏي ڏنائين، جو نٿا ڏسي سگهن. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) انهن جو مثال ائين آهي، جيئن ڪنهن ماڻهوءَ باهه ٻاري ۽ جڏهن انهيءَ ڀرپاسي کي روشن ڪري ڇڏيو ته الله انهن جي اکين جي ديد کسي ورتي ۽ انهن کي اهڙيءَ حالت ۾ ڇڏي ڏنائين، جو اونداهين ۾ کين ڪجهه به نظر نٿو اچي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) هنن جو مثال ائين آهي جئن ڪنهن ماڻهو باهه ٻاري، ۽ جڏهن ان سڄو ماحول روشن ڪيو ته کسي ورتو الله سندن نور ۽ کين اهڙي ته حالت ۾ ڇڏيو جو انڌيري ۾ کين ڪجهه نظر نٿو اچي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) انهن جو مثال ايئن آهي جيئن ڪنھن شخص باهه ٻاري هجي، پوءِ باهه چؤطرف روشني پکيڙي ته اهڙي وقت الله تعالى انهن جي اکين جي ڏسڻ جي صلاحيت (يعني نظر) کسي ورتي ۽ انهن کي اهڙي حالت ۾ ڇڏي ڏنائين جو کين اونداهين ۾ ڪجهه به ڏسڻ ۾ نٿو اچي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
صُمٌّ بُكمٌ عُمىٌ فَهُم لا يَرجِعونَ (آيت : 18) |
(اُھي) ٻوڙا، گونگا، انڌا آھن پوءِ اُھي نه موٽندا.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ٻوڙا گونگا ۽ انڌا ٿي پيا، تنهن ڪري هو (منافقي ۽ ڪفر جي اونده مان) موٽي نٿا سگهن.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) (اهي) ٻوڙا گونگا انڌا آهن پوءِ اهي نه موٽندا.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) (اهي) ٻوڙا آهن، گونگا آهن (۽) انڌا آهن پوءِ اهي باز نه ايندا.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ٻوڙا آهن، گونگا آهن، انڌا آهن پوءِ اهي نٿا موٽن.(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) (اهي) ٻوڙا آهن گونگا آهن انڌا آهن پوءِ اهي باز نه ايندا. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) اهي ٻوڙا آهن، گونگا آهن، انڌا آهن پوءِ اُهي (حق ڏانهن) نه ٿا موٽن.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ٻوڙا ٻُڌن ڪِينڪِي، گـنگا ڪِين ڪُڇنِ، اَنڌا کان اکينِ، پوءِ ڪِيئن وَرنِ، سي واٽ تي.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ٻوڙا آهن، گونگا آهن انڌا آهن، تنهن ڪري (هدايت ڏانهن) نه ايندا. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) اهي ٻوڙا آهن، گونگا آهن، انڌا آهن، اهي هاڻي واپس نه ورندا (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) اهي ٻوڙا آهن، گونگا آهن، انڌا آهن، اهي هاڻي نه موٽندا(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (ظاهري حواس هوندي به) هي ماڻهو ٻوڙا، گونگا ۽ انڌا آهن. اهي هدايت واري رستي ڏانھن موٽندا ئي ڪونه. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
أَو كَصَيِّبٍ مِنَ السَّماءِ فيهِ ظُلُمٰتٌ وَرَعدٌ وَبَرقٌ يَجعَلونَ أَصٰبِعَهُم فى ءاذانِهِم مِنَ الصَّوٰعِقِ حَذَرَ المَوتِ وَاللَّهُ مُحيطٌ بِالكٰفِرينَ (آيت : 19) |
يا (سندن مثال اُنھي) آسماني برسات (وارن) جھڙو آھي جنھن ۾ اونداھيون ۽ گوڙ ۽ وڄ ھجي، اُھي پنھنجيون آڱريون پنھنجن ڪنن ۾، ڪڙڪن کان موت جي ڀَو ڪري وجھن، ۽ الله ڪافرن کي گھيرو ڪندڙ آھي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) يا وري انهن ماڻهن جو مثال آسمان ۾ برسات سان ڀريل ڪڪر وانگر آهي جنهن سان گڏ اونداهيءَ جا تهه، گجگوڙ ۽ کوڻ جا تجلا هوندا آهن. اهي منافق (ان وقت برسات جي رحمت کان خوش ٿيڻ جي بدلي) ڪڪرن جي گجگوڙ کان موت جو ڊپ سمجهي دهلجي وڃن ٿا ۽ ڪنن ۾ آڱريون وجهن ٿا پر الله تعاليٰ ته (هر حال ۾) ڪافرن کي گهيرو ڪيون بيٺو آهي.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) يا مِينهن جي مثال جيڪو آسمان مان وسي ٿو انهيءَ ۾ اونداهي ۽ گوڙ ۽ وڄ آهي، اهي پنهنجون آڱريون ڪڙڪن کان پنهنجي ڪنن ۾ وجهن ٿا، موت جي خوف کان، ۽ الله تعالى ڪافرن کي گرفت ڪندڙ آهي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) يا (انهن جو مثال) آسمان جي مينهن جو آهي جنهن ۾ اونداهيون ۽ ڳوڙ ۽ وڄ هجي. اهي گجگوڙ جي ڪري موت جي خوف کان پنهنجون آڱريون پنهنجن ڪنن ۾ وجهن ٿا ۽ خدا ڪافرن کي (چوڌاري) گهيرو ڪندڙ آهي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) يا زور سان وسندڙ مينهن وانگر آسمان (جي ڪڪر) مان انهيءَ ۾ اونداهيون آهن ۽ گوڙ ۽ وڄ ۽ وجهن ٿا آڱريون پنهنجون پنهنجن ڪنن ۾ سببان ڪڙڪن جي موت جي ڊپ کان ۽ الله گهيرو ڪندڙ آهي ڪافرن تي .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) يا (انهن جو مثال) آسمان جي مينهن جو آهي جنهن ۾ اونداهيون ۽ گوڙ ۽ وڄ هجي. اهي ڪڙڪن جي ڪري موت جي ڊپ کان پنهنجيون آڱريون پنهنجن ڪنن ۾ وجهن ٿا. ۽ الله ڪافرن کي گهيرو ڪندڙ آهي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) يا (انهن جو مثال) آسمان کان وسندڙ مينهن (۾ ڦاٿل ماڻهن) وانگر آهي، جنهن ۾ اونداهيون ۽ گجگوڙ ۽ وِڄُ آهي، ته اهي ڪڙڪاٽ جي سبب موت جي ڊپ کان پنهنجون آڱريون پنهنجي ڪنن ۾ ڏين ٿا. ۽ الله ڪافرن کي گهيرو ڪندڙ آهي.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) يا اُڀ کان، مثال مِينهن جي، جنھن ۾ وِڄ، ڪڙڪو، ڪار، ڪَنن سَندنِ ۾ آڱريون، ڪَن پئا ڪڙڪي هار، خاص مرڻ جي خوف کان؛ ۽ صاحب رب ستار، چوڪِي آھ چوڌار، ڪُوڙن ڪافرن تي.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) يا آسمان جي ان سخت مينهن وانگر آهي، جنهن ۾ اونداهيون، گوڙ ۽ وڄ هجي اهي سندن آڱريون ڪڙڪي جي ڪري موت جي ڀؤ کان سندن ڪنن ۾ وجهن، مگر ڪافر الله جي گهيري هيٺ آهن. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) يا وري انهن جو مثال کڻي هيئن سمجهو ته آسمان مان ڏاڍو مينهن پيو پوي، جنهن ۾ اوندهه انڌوڪار ۽ گجگوڙ ۽ کنوڻ به آهي. اهي وڄ جا ڪڙڪا ٻڌي پنهنجي ساهه جي خوف کان ڪنن ۾ آڱريون ٿا وجهن ۽ الله انهن حق جي منڪرن کي چؤڌاري گهيرو ڪري ورتو آهي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) يا وري سندن مثال هيئن سمجهو ته، آسمان مان زبردست مينهن وسي پيو ۽ ان سان گڏ گگهه اونده، گجگوڙ ۽ کنوڻ به آهي، اهي کنوڻ جا ڪڙڪاٽ ٻڌي ساهه جي خوف کان ڪنن ۾ آڱريون وجهن ٿا، ۽ الله انهن حق جي منڪرن کي گهيري ورتو آهي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) يا وري انهن جو مثال ايئن سمجهو ته جيئن آسمان مان زوردار برسات وسي رهي آهي، ان ۾ ڪارونڀار (يعني ڪڪرن جي گهاٽي ڪاراڻ)، گجگوڙ۽ کنوڻ به هجي ته اهي ماڻهو کنوڻ جا ڪڙڪاٽ ٻڌي موت جي ڊپ کان پنھنجي ڪنن ۾ آڱريون وجهن ٿا (ته جيئن آواز ٻڌڻ ۾ نه اچي ۽ ڪو ڊپ به نه ٿئي) پر الله تعالى انهن حَقَّ جي انڪارين کي سخت گهيري ۾ آڻي ڇڏيو آهي (هو ڪيترو بچڻ جي ڪوشش ڪندا؟). (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
يَكادُ البَرقُ يَخطَفُ أَبصٰرَهُم كُلَّما أَضاءَ لَهُم مَشَوا فيهِ وَإِذا أَظلَمَ عَلَيهِم قاموا وَلَو شاءَ اللَّهُ لَذَهَبَ بِسَمعِهِم وَأَبصٰرِهِم إِنَّ اللَّهَ عَلىٰ كُلِّ شَيءٍ قَديرٌ (آيت : 20) |
وڄ سندن اکين (جي سوجھري کي) اُمالڪ کسڻ تي ھُجي، جڏھن انھن لاءِ چمڪي ته منجھس ھلن ٿا، ۽ جڏھن مٿن اوندھ ڪري تڏھن بيھي رھن ٿا، ۽ جيڪڏھن الله گھري ته سندن اکيون ۽ سندن ڪن ضرور وڃائي ڇڏي، بيشڪ الله سڀ ڪنھن شيء تي وس وارو آھي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) بجليءَ جي چمڪ ذري گهٽ هنن جي بينائي (يعني ڏسڻ جي طاقت) ڪڍي وٺي ٿي. جڏهن جڏهن اها چمڪ هنن کي روشني ڏئي ٿي تڏهن هو اڳتي هلن ٿا ۽ جڏهن وري اوندهه ٿي وڃي ٿي تڏهن بيهي ٿا رهن جيڪڏهن خدا چاهي ها ته سندن ٻڌڻ ۽ ڏسڻ جي طاقت کسي وٺي ها. بيشڪ الله تعاليٰ کي هر شيءِ تي قدرت آهي ۽ سڀ ڪجهه ڪري ٿو سگهي.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ويجهي ٿئي ٿي وڄ جو سندن نگاهن کي ختم ڪري، جڏهن ڪجهه روشني ٿئي ٿي ته انهيءَ ۾ پنڌ ڪن ٿا، ۽ جڏهن اونداهي ٿئي ٿي ته بيهن ٿا، ۽ جيڪڏهن الله تعالى گهري ته سندن ڪن ۽ اکيون ختم ڪري ڇڏي، بيشڪ الله تعالى هر شيءِ تي قادر آهي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) وڄ سندن نگاھ کي کسڻ تي آهي. جڏهن به انهن تي چمڪي ٿي ته ان جي (روشني ) ۾ هلڻ لڳن ٿا ۽ جڏهن (وري) مٿن اوندھ ٿئي ٿي ته (گهٻرائجي) بيهي رهن ٿا ۽ جيڪڏهن خدا گهري ها ته سندن ڪن ۽ اکيون وڃائي ڇڏين ها. بيشڪ خدا سڀ ڪنهن شيءَءَ تي قدرت رکندڙ آهي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ويجهي آهي کنوڻ جو جهڙپي اکين انهن جي کي - جڏهن جو روشني ڪيائين انهن جي لاءِ ته پنڌ ڪيائون ان (جي روشنيءَ) ۾ ۽ جنهن وقت اونداھ ڪيائين انهن تي ته بيهي رهيا ۽ جيڪڏهن الله گهري ها ته کسي وٺي ها انهن جي ڪنن ۽ انهن جي اکين کي بيشڪ الله هر شيءِ تي قادر آهي.(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) وڄ انهن جي اکين کي کسڻ تي آهي. جڏهن به انهن تي چمڪي ٿي ته ان ۾ هلڻ لڳن ٿا. ۽ جڏهن مٿن اوندهه ٿئي ٿي ته بيهي رهن ٿا. ۽ جيڪڏهن الله گهري ها ته سندن ڪن ۽ اکيون وڃائي ڇڏي ها. بيشڪ الله سڀ ڪنهن شيءِ تي قدرت رکندڙ آهي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) (ڄڻڪ) اجهو ٿي وِڄُ انهن جون اکيون کسي وٺي. جڏهن انهن لاءِ چمڪي ٿي ته ان (جي روشني) ۾ هلڻ لڳن ٿا، ۽ جڏهن انهن تي اونداهُه ڪري ٿي ته بيهي رهن ٿا. ۽ جيڪڏهن الله چاهي ها ته انهن جا ڪَنَ ۽ اکيون کسي وٺي ها. بيشڪ الله هر شيءِ تي سگھه رکڻ وارو آهي.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) وِڄ اکيون اُنهن جون، جھٽي، ڏيِئي جَھلڪار، چَليا سَندسِ چِمڪار تي، وَرِي جھڙي وار، ۽ اُڀا جڏهن اُونداھ ٿي؛ گُھريو هُوند غفار، ڪن ۽ اکيون اُنهن جون، نيائـِين نبار، صاحب ربُّ، ستار، قادر، هرڪم ڪارتي.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) وڄ هنن جي اکين جي روشني کسڻ تي آهي، اڃا ڪجهه روشني ڪري ٿي، ته هو ان ۾ هلن ٿا. ۽ مٿن اوندهه ڪري ٿي، ته بيهي رهن ٿا، جيڪڏهن الله گهري، ته سندن ٻڌڻ ۽ اکين جي روشني کسي وٺي. بيشڪ الله هر ڪنهن ڪم تي وس وارو آهي.(البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) کنوڻ جي چمڪاٽن جي ڪري انهن جي اهڙي حالت آهي ڄڻڪه اجهو ٿي اها سٽ ڏيئي سندن ديد کسي وٺي. جڏهن ڪجهه روشني کين محسوس ٿـئي ٿي ته ان ۾ ٿورڙو هلي وٺن ٿا ۽ جڏهن مٿن اونداهي ٿي وڃي ٿي ته بيهي رهن ٿا ۽ جيڪڏهن الله گهري ها ته سندن ٻڌڻ ۽ ڏسڻ صفا کسي وٺي ها، بيشڪ الله سڀ شيءِ تي وس وارو آهي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) تجلين سان سندن حالت اها آهي ڄڻ اجها ٿي بجلي سندن نور (اکين جو) کسي وٺي، جڏهن روشني ڏسن ٿا ته اڳتي وڌن ٿا ۽ جڏهن انڌارو ٿئي ٿو ته بيهي رهن ٿا، ۽ گهري ها الله ته سندن سرلاڻ ۽ نظر مرڳو ئي کسي وٺي ها، بيشڪ الله سڀني شين تي قادر آهي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) وڄ جي چمڪاٽن جي ڪري هو اهو به محسوس ڪن ٿا ته اجهو کنوڻ لَمڪو ڏئي سندن اکين جي نظر کسي نه وٺي، پوءِ هو جڏهن ٿوري روشني محسوس ڪن ٿا ته ٿورو هلي وٺن ٿا، وري جڏهن اونداهه ٿي وڃي ٿي ته اتي جو اتي بيهجي ويندا آهن، الله تعالى جيڪڏهن گهري ها ته سندن ٻڌڻ ۽ ڏسڻ جي صلاحيت کي (هميشه لاءِ) کسي وٺي ها، بيشڪ الله تعالى هر شيءِ تي وس وارو آهي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
يٰأَيُّهَا النّاسُ اعبُدوا رَبَّكُمُ الَّذى خَلَقَكُم وَالَّذينَ مِن قَبلِكُم لَعَلَّكُم تَتَّقونَ (آيت : 21) |
اي ماڻھؤ پنھنجي انھيءَ پالڻھار جي عبادت ڪريو جنھن اوھان کي ۽ جي اوھان کان اڳ هُئا تن کي پيدا ڪيوته مانَ اوھين ڊڄو.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) اي انسانؤ! پنهنجي پالڻهار جي عبادت ۽ فرمانبرداري ڪيو، جنهن اوهان کي خلقيو ۽ انهن کي خلقيو جيڪي اوهان کان اڳي ٿي گذريا آهن. (انڪري مهربان، رحيم، پالڻهار خالق جي عبادت ۽ فرمانبرداري ڪيو) ته من گناهن کان بچي نيڪيءَ جي راهه وٺو. (۽ دنيا ۽ آخرت جون نعمتون ماڻيو).(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) اي انسانو پنهنجي رب جي عبادت ڪريو اهو رب جنهن توهان کي ۽ توهان کان اڳين کي پيدا فرمايو انهي اميد ۾ جو توهان ۾ خدا ترسي پيدا ٿئي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) اي انسانو! پنهنجي پالڻهار جي بندگي ڪريو. جنهن اوهان کي ۽ انهن کي جيڪي اوهان کان اڳ هئا پيدا ڪيو آهي. من اوهين پرهيزگار ٿيو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) اي انسانو! عبادت ڪيو پنهنجي رب جي جنهن پيدا ڪيو اوهان کي ۽ انهن کي جو اوهان کان اڳ هئا تانته اوهان تقوى وارا ٿيو.(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) اي انسانو ! پنهنجي پاليندڙ جي بندگي ڪريو جنهن اوهان کي ۽ انهن کي جي اوهان کان اڳ هئا پيدا ڪيو آهي مَنَ اوهين پرهيزگار ٿيو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) اي انسانو! پنهنجي پالڻهار جي عبادت ڪيو، جنهن اوهان کي پيدا ڪيو ۽ انهن کي به (پيدا ڪيائين) جيڪي اوهان کان اڳ هئا، تان ته توهان پرهيزگار ٿي وڃو.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) اي ماڻهئا! پوڄيو مورهين، پنهنجو پالڻهار، جنهن اوهان کي، ڪِ اڳ اوهان کان، جوڙيا سڀ جنسار، اِنهئَ اميد آسري، ته ڏرو ڀر ڏاتار، (نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) اي انسانو! پنهنجي رب جي بندگي ڪريو، ته من اوهين بچو، جنهن اوهان کي ۽ اوهان کان اڳين کي پيدا ڪيو. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) اي انسانؤ! ٻانهپ اختيار ڪريو پنهنجي ان رب جي، جيڪو توهان جو به ۽ توهان کان اڳي ٿي گذريل ماڻهن، سڀني جو خالق آهي، ته مــَـنَ ڪو ائين توهان جو بچاءُ ٿئي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) اي انسانو! بندگي اختيار ڪريو رب جي، جيڪو مڙني ماڻهن جو خالق آهي، جيڪي توهان ۽ توهان کان اڳي گذريا آهن، توهان جي بچڻ جي صورت ان ۾ آهي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) اي انسانو! عبادت اختيار ڪريو پنھنجي ان رَبَّ جي جنھن توهان ۽ توهان کان اڳ گذريل ماڻهن کي پيدا ڪيو ته جيئن عبادت جي ڪري توهان پرهيزگار (انسان) ٿي وڃو. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
الَّذى جَعَلَ لَكُمُ الأَرضَ فِرٰشًا وَالسَّماءَ بِناءً وَأَنزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَخرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرٰتِ رِزقًا لَكُم فَلا تَجعَلوا لِلَّهِ أَندادًا وَأَنتُم تَعلَمونَ (آيت : 22) |
جنھن اوھان لاءِ زمين کي وڇاڻو بڻايو ۽ آسمان کي ڇت، ۽ (مينھن جو) پاڻي آسمان کان وسايائين پوءِ اُن سان (ھر جنس جي) ميون منجھان اوھان لاءِ روزي پيدا ڪيائين، پوءِ اوھين ڄاڻ ھوندي الله سان ڪنھن کي شريڪ نه ڪريو.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) (انهيءَ پالڻهار جي ٻانهپ ڪيو). جنهن اوهانجي لاءِ زمين کي فرش وانگر وڇايو، ۽ آسمان کي ڇت وانگر بلند ڪيو، ۽ جو آسمان مان مينهن وسائي ٿو، جنهن جي وسيلي طرحين طرحين جا ميوا توهانجي کائڻ لاءِ اڀاري ٿو. پوءِ (سندس خالقيت، ربوبيت ۽ رحمت ڏسي ڪري) ائين نه ڪيو جو الله سان ٻين هستين کي به شريڪ ڪريو (۽ انهن کي پوڄيو) جڏهن ته توهان ڄاڻو به ٿا (ته خالق ۽ رب فقط، هڪ الله آهي).(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) اهو رب جنهن توهان لاءِ زمين کي وڇاڻو ۽ آسمان کي ڇت بنايو، ۽ آسمان مان مِينهن نازل فرمايو پوءِ پيدا فرمايو انهيءَ مان ميون کي رزق ڪري اوهان لاءِ، پوءِ سوچي سمجهي الله تعالى سان ڪنهن کي شريڪ نه ڪريو.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) جنهن اوهان لاءِ زمين کي وڇاڻو ۽ آسمان کي ڇت ڪيو ۽ آسمان مان پاڻي لاٿائين پوءِ ان مان ميوا ڪڍيائين اوهان جي کائڻ لاءِ پوءِ اوهين ڄاڻي واڻي (ٻين کي) خدا جي برابر نه ڪريو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) جنهن بنايو اوهان لاءِ زمين کي وڇاڻو ڪري ۽ آسمان کي ڇت ۽ لاٿائين آسمان مان پاڻيءَ کي پوءِ ڪڍيائين ان سان ڪجھ ميوا اوهان جي لاءِ رزق ڪري، پوءِ نه ڪيو الله جي لاءِ شريڪ ۽ اوهان ڄاڻو ٿا .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) جنهن اوهان لاءِ زمين کي وڇاڻو ڪيو ۽ آسمان کي ڇت ۽ آسمان مان پاڻي وسايائين پوءِ ان سان ميوا ڪڍيائين اوهان جي کاڌي لاءِ. پوءِ ! اوهان ڄاڻي واڻي (ٻين کي) الله جي برابر نه ڪريو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) جنهن اوهان لاءِ زمين کي وڇاڻو بنايو ۽ آسمان کي ڇت بنايو ۽ آسمان مان پاڻي نازل ڪيائين پوءِ ان جي ذريعي اوهان جي کاڌي لاءِ ميوا پيدا ڪيائين، پوءِ اوهان الله لاءِ شريڪ نه بنايو، حالانڪه توهان ڄاڻو ٿا.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ڀون بنائـِي بسترو، جنهن آگي اوهان هار، ۽ اُڀ کي ڇت ۽ اڀ ڪنان، نازل ڪيائين نار، پوءِ ڪڍيائين اَهنجي قُوت لئي، جنهن سان، ميوا مٺا، موچار، پوءِ هرگز نه ٺاهيو هٿ گھڙيا، جھالُ و ڪاڻ جبار، جنهن حال ۾ هوشيار، اوهين پروڙيو پاڻ پئا.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) جنهن اوهان لاءِ زمين کي وڇاڻو ۽ آسمان کي ڇت بڻايو ۽ آسمان مان پاڻي وسايائين، پوءِ اوهان جي رزق لاءِ ان مان ميوا پيدا ڪيائين. ان ڄاڻ هوندي الله جو شريڪ ته نه ٺهرايو. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) اهوئي ته آهي، جنهن توهان لاءِ زمين جو فرش وڇايو ۽ آسمان کي ڇت بڻايو ۽ مٿان پاڻي وسايو، پوءِ ان سان هر قسم جي پيداوار اُپائي توهان لاءِ رزق مهيا ڪيو، پوءِ جڏهن توهان ڄاڻو به ٿا ته پوءِ ٻين کي الله جو مــَـٽُ نه بڻايو (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) اهو ئي آهي جنهن توهان لاءِ زمين جو فرش ۽ آسمان جي ڇت بڻائي، ۽ وسايو آسمان مان پاڻي، ان وسيلي سان هر طرح جي پئداوار آڻي توهان لاءِ رزق تيار ڪيو، ڪنهن کي به الله جي برابر نه بڻايو اهو سڀڪجهه ڄاڻڻ کان پوءِ(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (توهان جو رَبُّ اهو ئي ته آهي) جنھن توهان جي لاءِ ڌرتيءَ کي رهڻ جي قابل ۽ آسمان کي ڇَت بنايو، ۽ آسمان مان پاڻي وسايو، پوءِ ان پاڻيءَ جي ذريعي توهان جي کاڌي لاءِ هر قسم جا ميوا پيدا ڪيائين. اهو سڀ ڪجهه سمجهڻ کان پوءِ ته توهان الله تعالى سان ڪنھن کي شريڪ نه ڪريو. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَإِن كُنتُم فى رَيبٍ مِمّا نَزَّلنا عَلىٰ عَبدِنا فَأتوا بِسورَةٍ مِن مِثلِهِ وَادعوا شُهَداءَكُم مِن دونِ اللَّهِ إِن كُنتُم صٰدِقينَ (آيت : 23) |
۽ پنھنجي ٻانھي (ﷴ ﷺ) تي جيڪو (قرآن) لاٿوسون تنھن کان جيڪڏھن اوھين شڪ ۾ آھيوته جھڙيس ڪائي سُورة بڻائي آڻيو، ۽ الله کان سواءِ پنھنجا مددگار (به) سڏيو جيڪڏھن سچا آھيو.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ جيڪڏهن توهان کي هن وحي جي سچائيءَ ۾ شڪ آهي جو اسان پنهنجي ٻانهي (حضرت محمد صلي الله عليه وسلم) تي نازل ڪيو آهي ته (ان جو فيصلو آسان آهي، توهان به انسان آهيو، وڌيڪ نه) هڪڙي سورة انهن سورتن جهڙي ٺاهي کڻي اچو. ۽ الله کان سواءِ جن کي توهان حمايتي سمجهيو آهي انهن سڀني کي به مدد لاءِ سڏي اچو جيڪڏهن توهان پنهنجي خيال کي سچو ٿا سمجهو.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ جيڪڏهن اوهان کي ڪو شڪ آهي جيڪي ڪجهه اسان پنهنجي حبيب جي مٿان نازل فرمايو آهي پوءِ پيش ڪريو ڪا به سورت قرآن جي مثال، ۽ الله تعالى کانسواءِ پنهنجا سڀئي مددگار سڏيو جيڪڏهن توهان سچا آهيو.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ جيڪڏهن اوهين شڪ ۾ آهيو ان (ڪلام) جي ڪري جيڪو اسان پنهنجي عبد (محمد) تي لاٿو آهي ته ان جهڙي ڪا سورت آڻيو ۽ خدا کانسواءِ پنهنجا شاهد به سڏيو جيڪڏهن اوهين سچا آهيو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ جيڪڏهن آهيو اوهان شڪ ۾ ان جي باري ۾ جو نازل ڪيو اسان پنهنجي ٻانهي تي ته پوءِ آڻيو هڪ سورت ان جهڙِي يا (ان جهڙَي کان) ۽ سڏيو مددگارن پنهنجن کي الله کان سواءِ جيڪڏهن آهيو سچا .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ جيڪڏهن اوهين شڪ ۾ آهيو ان (ڪلام) جي ڪري جيڪو اسان پنهنجي ٻانهي (محمدﷺ) تي لاٿو آهي ته ان جهڙي ڪا سورت آڻيو ۽ الله کان سواءِ پنهنجا مددگار سڏيو. جيڪڏهن اوهين سچا آهيو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ جيڪڏهن اوهان (ان ڪلام) بابت شڪ ۾ آهيو، جيڪو اسان پنهنجي ٻانهي تي نازل ڪيو آهي ته پوءِ ان جهڙي ڪا هڪ سورة (ٺاهي) آڻيو. ۽ (ان لاءِ) الله کان سواءِ (ڀلي) پنهنجي مددگارن کي (به) سڏيو، جيڪڏهن توهان سچا آهيو!(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ جي اوهين آهيو اِن ڪنان، شڪ شبهي جو شڪار، پوءِ آڻيو ڪا اِن جھڙِي، جو اسان اتاريو، پنهنجي ٻانهين سرِ ٻيهار، ۽ سڀ سڏيو، ڌڻئ ڌار، جي سچا سخن ۾ آهيو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) جيڪڏهن اوهان کي ان ڪتاب بابت شڪ آهي، جو اسان پنهنجي بندي تي لاٿو آهي، ته جيڪڏهن ان ۾ سچا آهيو، ته ان جهڙي هڪ سورت ٺاهي آڻيو، ۽ ڀل الله کانسواءِ پنهنجي سڀني مددگارن کي به سڏي وٺو. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ۽ جيڪڏهن توهان کي ان ڳالهه ۾ شڪ آهي ته اهو ڪتاب جيڪو اسان پنهنجي ٻانهي تي لاٿو آهي اهو اسان جو آهي يا نه؟ ته انهيءَ جهڙي هڪڙي ئي سورة ته ٺاهي اچو، پنهنجن سڀني مددگارن کي ڀل سڏي وٺو، هڪڙي الله کي ڇڏي باقي جنهن جي وڻيوَ مدد وٺو، جيڪڏهن توهان سچا آهيو ته ائين ڪري ڏيکاريو (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ جي توهان کي انهيءَ ڳالهه ۾ شڪ آهي ته هي نازل ڪيل (ڪتاب) پنهنجي بندي تي اهو اسان جو آهي يا نه، ته ان جهڙي هڪ سورة آڻيو، پنهنجن مڙني مددگارن کي سڏيو، هڪ الله کي ڇڏي باقي جنهن کان چاهيو مدد وٺو، جيڪڏهن توهان سچا آهيو(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ۽ جيڪڏهن توهان کي هن ڪتاب (يعني قرآن مجيد) جي باري ۾ ڪو شڪ آهي جيڪو اسان پنھنجي ٻانهي (محمد ﷺ) تي لاٿو آهي ته پوءِ ڀلا ان جھڙي ڪا به هڪ سُورة ٺاهي ڏيکاريو ۽ ان ڪوشش ۾ الله تعالى کان سواءِ اوهان ٻين سڀني حمايتين کي به پاڻ سان ملايو، جيڪڏهن توهان واقعي سچاآهيو ته (سڀ ملي ڪري) اهو ڪم ڪري ڏيکاريو. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
فَإِن لَم تَفعَلوا وَلَن تَفعَلوا فَاتَّقُوا النّارَ الَّتى وَقودُهَا النّاسُ وَالحِجارَةُ أُعِدَّت لِلكٰفِرينَ (آيت : 24) |
پوءِ جيڪڏھن نه ڪندؤ، ۽ ڪري به ڪڏھن نه سگھندؤ، ته انھيءَ باھ کان ڊڄو جنھن جو ٻل ماڻھو ۽ پھڻ آھن، اُھا نه مڃيندڙن لاءِ تيار ڪئي وئي آھي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) پوءِ جيڪڏهن اوهان ائين نه ڪري سگهو (هڪڙي به اهڙي سوره نه ٺاهي سگهو.) يقيناً ۽ هرگز ٺاهي به ڪين سگهندؤ ته انهي باهه جي عذاب کان ڊڄو جنهن ۾ انسان ۽ پٿر ٻاريا ويندا، جا باهه حق جي منڪرن لاءِ تيار آهي.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) پوءِ جيڪڏهن ڪا سورت پيش ڪري نٿا سگهو ۽ هرگز نه ڪري سگهندا پوءِ انهيءَ باه کان ڊڄو جنهن جو ٻارڻ ماڻهو ۽ پٿر (بت) هوندا، اها باه ڪافرن لاءِ تيار ڪئي ويئي آهي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) پوءِ جيڪڏهن اوهان (ائين) نه ڪيو ۽ ڪڏهن به ڪري نه سگهندو ته (پوءِ) ان باھ کان پاڻ بچايو جنهن جو ٻارڻ ماڻهو ۽ پٿر آهن. جا ڪافرن لاءِ تيار ڪيل آهي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) پوءِ جيڪڏهن نه ڪندؤ ۽ اصل ڪري به نه سگهندؤ ته پوءِ ڊڄو ان باھ کان جنهن جو ٻارڻ ماڻهو ۽ پٿر آهن تيار ڪئي وئي آهي ڪافرن لاءِ .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) پوءِ جيڪڏهن اوهان نه ڪيو ۽ ڪري به ڪڏهن نه سگهندو ته ان باهه کان بچو جنهن جو ٻارڻ ماڻهو ۽ پٿر آهن. اها ڪافرن لاءِ تيار ڪئي وئي آهي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) پوءِ اگر اوهان (ائين) ڪري نه سگهو ۽ اوهان (ائين) ڪري ئي نه سگهندؤ ته پوءِ ڊڄو (جهنم جِي) اُن باهه کان جنهن جو ٻارڻ ماڻهو (يعني ڪفار) ۽ پٿر (يعني انهن جا بت) آهن جيڪا ڪافرن لاءِ تيار ڪئي وئي آهي.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) پوءِ جي نه ڪيان ، نه ڪري سگھندا، ڪڏهن اِهو ڪم ڪار، پوءِ، بچو تنهين باھ کان، ٻارڻ جنهن ٻيهار، ماڻهون، پٿر مورهين، سو دوزخ دهشتدار، توڙان ٿيو تيار، ڪارڻ قوم ڪافرين.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) پوءِ جيڪڏهن اوهان ايئن نه ڪيو ۽ ايئن ڪري به نه سگهندؤ، ته ان باهه کان بچو، جنهن جو ٻل انسان ۽ پٿر آهن، ۽ اها حق کان انڪار ڪندڙن لاءِ تيار ڪئي وئي آهي. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) پر جيڪڏهن توهان ائين نه ڪيو ۽ پڪ ئي پڪ ڪڏهن به نه ڪري سگهندؤ! ته پوءِ ڊڄو انهيءَ باهه کان جنهن جو ٻارڻ بڻبا ماڻهو ۽ پٿر، جيڪا تيار ڪئي وئي آهي، حق جي منڪرن لاءِ (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) پر جيڪڏهن توهان ائين نه ڪيو ۽ يقينًا ڪڏهن به ڪري نه سگهندؤ، ته پوءِ ڊڄو انهيءَ باهه کان جنهن جو ٻارڻ ٿيندا انسان ۽ پٿر، جيڪا تيار ڪيل آهي حق جي منڪرن لاءِ(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) پوءِ جيڪڏهن توهان (قرآن جھڙي ڪا سورة) نه ٺاهي سگهيا ۽ (سچي ڳالهه اها ئي آهي ته) توهان هرگز ٺاهي به نه سگهندا. ته پوءِ ان باهه کان ڊڄو جنھن کي ا نسانن ۽ پٿر سان ٻاريو ويندو،جيڪا حَقَّ جي انڪارين لاءِ ئي تيار ڪئي وئي آهي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَبَشِّرِ الَّذينَ ءامَنوا وَعَمِلُوا الصّٰلِحٰتِ أَنَّ لَهُم جَنّٰتٍ تَجرى مِن تَحتِهَا الأَنهٰرُ كُلَّما رُزِقوا مِنها مِن ثَمَرَةٍ رِزقًا قالوا هٰذَا الَّذى رُزِقنا مِن قَبلُ وَأُتوا بِهِ مُتَشٰبِهًا وَلَهُم فيها أَزوٰجٌ مُطَهَّرَةٌ وَهُم فيها خٰلِدونَ (آيت : 25) |
۽ جن ايمان آندو ۽ چڱا ڪم ڪيا تن کي ھيءَ خوشخبري ڏي ته انھن لاءِ بھشت آھن جن جي ھيٺان واھيون پيون وھن، جڏھن اُن مان ڪو به ميوو کاڄ لاءِ ڏنو پيو ويندن (تنھن مھل) پيا چوندا ته ھيءُ (ميوو) اُھو آھي جو اڳ اسان کي ڏنو ويو ھو ۽ اُھو (شڪل ۾) ھڪ جھڙو (پيو) ڏبن، ۽ انھن لاءِ منجھس پاڪ زالون آھن ۽ اُھي منجھس سدائين رھڻ وارا آھن.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) (پر) جن ماڻهن (انڪار جي بدران) ايمان آندو ۽ ڪم به چڱا ڪيائون تن لاءِ (باهه جي بدران دائمي خوشين جي) باغن جي خوشخبري آهي، جن باغن ۾ نهرون وهي رهيون آهن. جڏهن جڏهن انهن باغن جا ميوا کين کارايا ويندا (يعني بهشتي نعمتن مان ڪابه نعمت ماڻيندا) تڏهن چئي ڏيندا ته هي اهائي نعمت آهي جا اڳئي اسان کي ڏني ويئي هئي. ان کانسواءِ هنن کي نيڪ ۽ پاڪ بيبيون ملنديون ۽ هو هميشه ان راحت ۽ نعمتن واري باغ ۾ رهندا.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ خوشخبري ڏيو انهن کي جن ايمان آندو ۽ چڱا ڪم ڪيا بيشڪ انهن لاءِ باغ آهن جن جي هيٺان نهرون وهن ٿيون، جڏهن به انهن کي انهن باغن مان ڪو ميوو ڏنو ويندو تڏهن چوندا هي اهو ميوو آهي جيڪو هن کان اڳ ۾ اسان کي مليو، اهو ميوو شڪل ۾ هڪجهڙو هوندو، ۽ انهن لاءِ بهشت ۾ پاڪ بيبيون هونديون، ۽ اهي انهي ۾ هميشہ رهندا.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ انهن کي (اي حبيب) خوشخبري ٻڌاءِ جن ايمان آندو ۽ چڱا (چڱا) ڪم ڪيائون تن لاءِ باغ آهن جن جي (وڻن) هيٺان واھ وهن ٿا. جڏهن انهن مان ڪو ميوو کين کائڻ لاءِ ڏنو ويندو ته چوندا هي ته اهو ئي آهي جيڪو اڳي (دنيا ۾) اسان کي ڏنو ويو هو.(ڇو ته) کين اهو (ميوو شڪل ۾) اهڙو ئي ڏنو ويندو ۽ انهن لاءِ انهن (باغن) ۾ پاڪ (پاڪيزيون) زالون آهن ۽ اهي انهن ۾ هميشه رهندا.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ خوشبري ڏي انهن کي جوا ايمان آندائون ۽ ڪيائون سهڻا عمل ته يقين سان انهن لاءِ بهشت آهي وهن ٿيون هيٺان انهن جي نهرون جڏهن به کارايا ويندا انهن مان ڪو ميوو رزق ڪري ته چوندا ته هيءُ ئي ته آهن جو کارايا وياسين اڳ ۾ ۽ ڏنا ويندا اهو هڪ ٻئي سان ملندڙ جلندڙ، ۽ انهن لاءِ انهن ۾ پاڪ زالون هونديون ۽ اهي انهن ۾ هميشہ رهندڙ آهن.(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ انهن کي خوشخبري ٻڌاءِ جن ايمان آندو ۽ چڳا ڪم ڪيا ته انهن لاءِ باغ آهن جن جي هيٺان واهه وهن ٿا. جڏهن به انهن مان ڪو ميوو انهن کي کائڻ لاءِ ڏنو ويندو ته چوندا هيءَ اهو آهي جيڪو اڳي اسان کي ڏنو ويو هو. ۽ انهن کي اهو (ميوو شڪل ۾ ) هڪ ٻئي جهڙو ڏنو ويندو. ۽ انهن لاءِ انهن ۾ پاڪ زالون آهن ۽ اهي انهن ۾ پيا رهندا. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ (اي نبي) مبارڪ ڏي انهن ماڻهن کي جن ايمان آندو ۽ چڱا عمل ڪيائون ته بيشڪ انهن لاءِ (جنت جا) باغ آهن، جن جي هيٺان کان نهرون وهن ٿيون. جڏهن به انهن باغن جي ميون مان انهن کي کائڻ لاءِ ميوو ڏنو ويندو ته (صورت ڏسي) چوندا ته هي ته اُهو (ساڳيو) آهي جيڪو اسان کي اڳ ڏنو ويو هيو، حالانڪه اهي (صرف) انهيءَ (ميوي) سان (صورت ۾) ملندڙ جُلندڙ ڏنا ويندا ۽ انهن لاءِ ان (جنت) ۾ پاڪيزه گهرواريون هونديون ۽ اُهي ان ۾ هميشه رهڻ وارا هوندا.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ ڏي مبارڪ، جن مڃيو، پڻ چڱا ڪيؤن ڪم ڪار، اڳـتي تي آهن اُنهن لئي، بهشت، باغ بهار، جن هيٺان، هلن ناليون، وڻندڙ منجھ وڻڪار، جڏهن به منجھس ميون مان، ڪو ملينِ مزي هار، چي، مهند مليو سون جھڙو، هِي اُنهي جي آچار، الله، نه لڄي اُن ۾، ته ڏي ڪو به مثال، مڇر، ڪِ پوءِ مٿڀرو؛ پوءِ مڃِي، جن مقال، پوءِ صحيح سمجھن ڳالھ، ته هِي صفاسچ، سائين ڪنان. ۽ اُن ۾ آهن، اُنهن لـئي، ڪي ناريون نيڪ نبار، ۽ سدا سڀ ڄمار، اهي ساڪن ، اُن سکن ۾.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ جن ايمان آندو ۽ چڱا ڪم ڪيا، تن کي مبارڪ ڏي، ته انهن لاءِ بهشت آهن، جن هيٺان نهرون وهن ٿيون، جڏهن به انهن کي انهن مان ميوو کائڻ لاءِ ڏنو ويندو، ته چوندا ”هي ته اهو آهي، جو اڳ به اسان کي ڏنو ويو هو“ ۽ اهو ساڳيءَ شڪل جو ڏنو ويندن. انهن لاءِ اتي پاڪ زالون هونديون ۽ اهي انهيءَ ۾ هميشه رهندا. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) جيڪي ماڻهو هن ڪتاب تي ايمان آڻين ۽ (ان موجب) پنهنجا عمل ٺيڪ ڪن، انهن کي خوشخبري ڏيئي ڇڏ ته انهن لاءِ اهڙا باغ آهن، جن جي هيٺان نهرون پيون وهنديون، انهن باغن جا ميوا شڪل ۾ دنيا جي ميون جهڙا لڳندا. جڏهن به ڪو ميوو کين کائڻ لاءِ ڏنو ويندو ته هو چوندا ته اهڙائي ميوا ته هن کان اڳ دنيا ۾ به اسانکي ڏنا ويندا هئا. انهن لاءِ اتي پاڪ زالون هونديون ۽ هو اتي هميشه رهندا (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ اي پيغمبرؐ، خوشخبري ڏي انهن (ماڻهن) کي، جيڪي ايمان آڻين (هن ڪتاب تي) ۽ سٺا ڪم ڪن، انهن لاءِ اهڙا باغ آهن جن جي هيٺان نهرون وهنديون هونديون، انهن باغن جا ميوا شڪل ۾ دنيا جي ميون جهڙا هوندا. جڏهن ڪو ميوو کين ڏنو ويندو ته چوندا، اهڙا ئي ميوا ان کان اڳ دنيا ۾ اسان کي ڏنا ويا هئا. ۽ انهن لاءِ اتي پاڪ زالون هونديون ۽ اهي هميشھ اتي رهندا(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (اي نبي ﷺ!) ايمان آڻيندڙن ۽ نيڪ ڪم ڪندڙن کي اهڙي جَنَّتَ جي خوشخبري ٻڌايو جنھن جي هيٺان (مختلف قسمن جون) نَھرُون وهنديون، انهن ايمان آڻيندڙن کي جڏهن ان جَنَّتَ جا ميوا کائڻ لاءِ ڏنا ويندا ته ميون کي ڏسي هو چوندا ته (مار!) اهڙا ئي ميوا ته اسان کي (دنيا ۾ به) ڏنا ويا هئا، ڇو ته هي ميوا شڪل صورت ۾ بلڪل هڪجھڙا ئي هوندا ، انهن جي لاءِ پاڪيزه (ڪردار واريون) گهر واريون هونديون ۽ اهي سڀئي هميشه لاءِ جَنَّتَ ۾ رهندا. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
إِنَّ اللَّهَ لا يَستَحيۦ أَن يَضرِبَ مَثَلًا ما بَعوضَةً فَما فَوقَها فَأَمَّا الَّذينَ ءامَنوا فَيَعلَمونَ أَنَّهُ الحَقُّ مِن رَبِّهِم وَأَمَّا الَّذينَ كَفَروا فَيَقولونَ ماذا أَرادَ اللَّهُ بِهٰذا مَثَلًا يُضِلُّ بِهِ كَثيرًا وَيَهدى بِهِ كَثيرًا وَما يُضِلُّ بِهِ إِلَّا الفٰسِقينَ (آيت : 26) |
لله مڇر ۽ اُن کان وڌيڪ جي مثال ڏيڻ کان حياء ئي نه ڪندوآھي، پوءِ جن ايمان آندو آھي سي (پڪ) ڄاڻندا آھن ته اُھو سندن پالڻھار وٽان (آيل) سچ آھي، ۽ جن انڪار ڪيو سي چوندا آھن ته ھن مثال ڏيڻ ۾ الله جو ڇا مطلب آھي؟ (الله) ان مثال (ڏيڻ) سببان گھڻن کي ڀلائيندو آھي ۽ ان سببان گھڻن کي سڌو رستو ڏيکاريندو آھي، اُن سان اھڙن بي دينن کانسواءِ (ٻي ڪنھين کي) نه ڀلائيندو آھي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) الله تعاليٰ (انسانن کي سندن فهم مطابق سمجهاڻيون ڏيڻ لاءِ) تمام خسيس شين جهڙوڪ مڇر يا ان کان به وڌيڪ خسيس شين جو مثال ڏيڻ کان به نٿو پاسو ڪري، پوءِ ايمان وارا (غور ۽ فڪر ڪري) ڄاڻي وٺن ٿا ته بيشڪ هي اسان جي پالڻهار وٽان حق (سچي، دائمي حقيقت) آيل آهي، پر حق جا منڪر چوندا ته ڀلا اهڙن مثالن ڏيڻ ۾ الله جو ڪهڙو مقصد ٿي سگهي ٿو. گهڻائي انسان انهن (مثالن) جي ڪري گمراهي ۾ پوندا ۽ گهڻن ئي تي سعادت جي راهه کُلي پوندي (خدا جو قانون آهي ته) هو فقط انهن کي گمراهه ٿو ڪري جيڪي (هدايت جون حدون ڀڃي) فاسق ٿي ويا آهن.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) بيشڪ الله تعالى نٿو ڇڏي مڇر ۽ انهن کان وڌيڪ جي مثال سمجهائڻ کان پر مؤمن ڄاڻن ٿا ته بيشڪ اهو سندن رب جي طرفان حق آهي، پر ڪافر چون ٿا ته انهيءَ مثال مان الله تعالى جو ڪهڙو مقصد آهي، الله تعالى انهي مثال سان گمراه ڪري ٿو گهڻن کي ۽ هدايت به گهڻن کي ڏئي ٿو، ۽ انهي مثال مان ته فقط ڪافر گمراه ٿين ٿا.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) بيشڪ خدا ڪنهن به مثال بيان ڪرڻ کان شرم نٿو ڪري (پوءِ اهو مثال) مڇر جو هجي يا ان کان به مٿي (هجي). پوءِ جن ايمان آندو سي ڄاڻن ٿا بيشڪ اهو (مثال) سچو آهي جيڪو سندن پالڻهار وٽان (آيل) آهي ۽ جن ڪفر ڪيو سي چون ٿا ته خدا هن مثال سان ڇا ارادو ڪيو آهي ان (مثال) سان (خدا) گهڻن کي گمراهيءَ ۾ ڇڏي ڏي ٿو ۽ ان سان گهڻن کي سڌي واٽ ڏيکاري ٿو ۽ ان سان بدڪار کان سواءِ ٻئي ڪنهن کي گمراهيءَ ۾ نٿو ڇڏي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) بيشڪ الله نه ٿو حيا ڪري (هن ڳالھ کان) جو هڻي مثال ڪري مڇر کي پوءِ جيڪو ان کان مٿي آهي (حقارت ۾) پوءِ جن ايمان آندو اهي (پڪيءَ طرح) ڄاڻن ٿا ته بيشڪ اهو (مثال) حق آهي انهن جي رب جي طرفان ۽ پر ڪافر پوءِ چون ٿا ته ڇا ارادو فرمايو الله هن مثال (جي ذڪر ڪرڻ) سان گمراھ ڪري ٿو ان سان گهڻن کي ۽ هدايت ڪري ٿو ان سان گهڻن کي ۽ نه ٿو گمراھ ڪري ان سان مگر فاسقن کي .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) بيشڪ الله ڪنهن به مثال بيان ڪرڻ کان شرم نه ٿو ڪري مڇر جو هجي يا ان کان به مٿي. پوءِ جن ايمان آندو سي ڄاڻن ٿا ته بيشڪ اهو (مثال) سچ آهي جو سندن پاليندڙ وٽان (آيل) آهي ۽ جن ڪفر ڪيو سي چون ٿا ته الله هن مثال سان ڇا ارادو ڪيو آهي؟ ان سان گهڻن کي گمراهه ڪري ٿو ۽ ان سان گهڻن کي سڌو رستو ڏيکاري ٿو ۽ ان سان بدڪارن کان سواءِ ٻي ڪنهن کي گمراه نه ٿو ڪري. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) بيشڪ الله (سمجهائڻ لاءِ) مثال ڏيڻ ۾ ڪو به حياءُ نه ٿو ڪري پوءِ مڇر جو هجي يا (ذلت ۾ ) ان کان به وڌيڪ هجي. پوءِ اهي ماڻهو جن ايمان آندو سي ڄاڻن ٿا ته اهو انهن جي پالڻهار پاران حق آهي ۽ پر جن ڪفر ڪيو سي چون ٿا ته: ”هن مثال (ڏيڻ ) مان الله ڇا ٿو چاهي“؟ (حقيقت هي آهي ته) ان (مثال)سان گهڻن کي گمراهه ڪري ٿو ۽ گهڻن کي ان ذريعي هدايت ڏئي ٿو. ۽ اُن سان گمراهي ۾ نه ٿو وجھي مگر نافرمان ماڻهن کي.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) پر ڦريا، جي فرمان کان، تن چيو اهڙي چال، الله ارادو ڇا ڪيو، منجھان اِن مثال؟ منجھائي، ۽ سمجھائي گھڻا، نالي مِٺو تنهن نال، ڀُلائي نه بحال، تنهن سان تَو اين بنا.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) بيشڪ الله مڇر يا ان کان گهٽ شيءِ جي مثال بيان ڪرڻ کان نه ٿو شرمائي. پوءِ جيڪي حق قبوليندڙ آهن، سي ڄاڻن ٿا ته اهو سچ پچ سندن رب وٽان آيل آهي ۽ جيڪي مڃڻ وارا نه آهن، سي چوڻ لڳن ٿا ته ”هنن مثالن ڏيڻ مان الله جو ڪهڙو ارادو آهي؟“ الله ان (مثال) سان گهڻن کي گمراهه ڪري ٿو ۽ گهڻن کي هدايت ڪري ٿو، مگر گمراهه فقط انهن بدڪارن کي ٿو ڪري. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) بيشڪ الله انهيءَ کان ڪوبه حجاب نٿو ڪري جو مڇر يا ان کان به خسيس شيءِ جو مثال ڏئي، جيڪي ماڻهو حق جي ڳالهه قبول ڪرڻ وارا آهن، اهي انهن مثالن کي ڏسي ڄاڻي وٺن ٿا ته اهو حق آهي، جيڪو سندن رب طرفان آيو آهي ۽ جيڪي مڃيندڙ نه آهن، اهي انهن کي ٻڌي چون ٿا ته اهڙن مثالن سان الله جو ڪهڙو ڪم؟ ان نموني ۾ الله ساڳيءَ ڳالهه سان گهڻن کي گمراهيءَ ۾ ٿو وجهي ته گهڻن کي سنئين واٽ ٿو ڏيکاري ۽ ان وسيلي گمراهيءَ ۾ هو انهن کي ئي وجهندو آهي، جيڪي فاسق هوندا آهن (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) بيشڪ الله انهيءَ کان ڪڏهن به نٿو شرمائي ته ڪنهن شيءِ جو مثال ڏئي مڇر يا ان کان گهٽ، جيڪي ماڻهو حق ڳالهه قبولڻ وارا آهن، اهي اهڙن مثالن کي ڏسي سمجهن ٿا ته اهو حق سندن رب جي طرفان ئي آهي، ۽ جيڪي انڪار ڪرڻ وارا آهن، اهي ٻڌي چون ٿا ته، الله جو ارادو ڪهڙو آهي آخر انهن مثالن ڏيڻ سان! ان طرح الله ڪيترن کي گمراهي ۾ مبتلا هڪ ڳالهه سان ۽ ڪيترن کي هدايت ڪري ٿو. ۽ گمراهي ۾ انهن کي آڻي ٿو جيڪي فاسق آهن(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) بيشڪ الله تعالى ان ڳالهه کان نٿو ڪيٻائي ته هو مڇر يا ان کان به ڪنھن ننڍڙي شيءِ جو دليل مثال خاطر ڏي، ايمان آڻيندڙ ته ننڍن ننڍن مثالن مان حقيقت سمجهي ويندا آهن ته واقعي اها ئي سچي ڳالهه آهي جيڪا سندن رَبَّ جي طرف کان پيش ڪئي وئي آهي، باقي رهيا انڪاري ته اهي (مثالن کي هلڪو سمجهي) چوندا آهن ته (سمجهه ۾ نٿو اچي ته) اهڙن مثالن ڏيڻ مان الله تعالى جي ڪھڙي حڪمت آهي؟ (حقيقت هيءَ آهي ته) الله تعالى اهڙن مثالن ذريعي گهڻن ئي ماڻهن کي گمراهه ڪندو آهي (جيڪي انهن مثالن جي حڪمت کي سمجهڻ جي ڪوشش ئي نه ڪندا آهن) ۽ وري ٻئي طرف اهڙن مثالن جي (حڪمت سمجهڻ) ڪري گهڻن ماڻهن کي سڌو رستو ڏيکاريندو آهي ۽ هو رڳو نافرمان ماڻهن کي ئي گمراهه ڪندو آهي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
الَّذينَ يَنقُضونَ عَهدَ اللَّهِ مِن بَعدِ ميثٰقِهِ وَيَقطَعونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَن يوصَلَ وَيُفسِدونَ فِى الأَرضِ أُولٰئِكَ هُمُ الخٰسِرونَ (آيت : 27) |
جيڪي الله جو انجام ان جي پڪي ڪرڻ کانپوءِ ڀڃندا آھن، ۽ الله جن ڪمن جي ڳنڍڻ جو حڪم ڪيو آھي تن کي ڇنندا آھن ۽ مُلڪ ۾ فساد وجھندا آھن، اُھي ئي ڇيئي وارا آھن.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) فاسق اهي آهن جيڪي الله جي حڪمن جي تابعداري جو عهد اقرار ڪري پوءِ ان عهد کي ٽوڙين ٿا، ۽ جن لاڳاپن ڳنڍڻ جو حڪم خدا ڏنو آهي تنکي ختم ڪري ٿا ڇڏين، ۽ (پنهنجي بدعملي ۽ هٺ سان) ملڪ ۾ فساد مچائي ٿا ڏين. اهي ئي نقصان ۽ مصيبتن ۽ بربادي ۾ ڪرندا.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) جيڪي الله تعالى جي وعدي کي پڪي ڪرڻ کان پوءِ ٽوڙين ٿا ۽ ڪَٽن ٿا انهيءَ کي جنهن لاءِ الله تعالى ڳنڍڻ جو حڪم فرمايو ۽ اهي زمين ۾ فساد ڪن ٿا، اِهي اهي نقصان وارا آهن.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) اهي ماڻهو جيڪي خدا جي عهد و پيمان کي مضبوط ٿيڻ کان پوءِ ڀڃي ڇڏين ٿا ۽ جن (تعلقات) جو خدا حڪم ڏنو آهي، ان کي ٽوڙي ڇڏين ٿا ۽ زمين ۾ وڳوڙ ڪن پيا سي ئي نقصان پائڻ وارا آهن.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) جيڪي ڀڃن ٿا وعدي الله جي کي ان جي پڪي ڪرڻ کان پوءِ ۽ ڪٽين ٿا ان کي جو امر ڪيو الله ان جي لاءِ ته ڳنڍيو وڃي ۽ فساد ٿا ڪن زمين ۾ اهي ئي نقصان وارا آهن .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) جيڪي الله جي انجام کي ان جي پڪي ڪرڻ کان پوءِ ڀڃن ٿا ۽ ان کي ڇنن ٿا جنهن جي ڳنڍڻ جو الله حڪم ڪيو آهي ۽ زمين ۾ فساد ڪن ٿا. اهي ئي نقصان پائڻ وارا آهن. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) جيڪي الله جي معاهدي کي پڪو ڪرڻ کان پوءِ ٽوڙن ٿا ۽ ڇنن ٿا (انهن ڳانڍاپن کي) جن جي ڳنڍڻ جو الله حڪم ڏنو آهي ۽ زمين ۾ فساد مچائن ٿا،اُهي ئي نقصان وارا آهن.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) اُهي، جي الله ساڻ، ڀڃن ٻول، ٻَڌڻ پُئان، ۽ ٽوڙينِ، جنهن جي ٽُـڳڻ جو، چينِ پرور پاڻ، ۽ ڀون ۾ بگيڙينِ ڀاڻ، اهي مور وڃائيندڙ مورهين.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) جي الله سان ڪيل انجام کي پڪي ڪرڻ کان پوءِ ڀڃندا آهن ۽ انهن لاڳاپن کي ڇنندا آهن، جن جي ڳنڍڻ جو الله حڪم ڏنو آهي ۽ زمين ۾ فساد ڪندا آهن. اهي ئي شخص نقصان پائيندا. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) (اهي) الله جي عهد کي مضبوطيءَ سان ڳنڍڻ کان پوءِ ٽوڙي ٿا ڇڏين ۽ الله جنهن کي ڳنڍڻ جو حڪم ڏنو آهي، تنهن کي ڇني ٿا ڇڏين ۽ زمين ۾ فساد ٿا برپا ڪن، حقيقت ۾ اهي ئي ماڻهو ٽوٽي ۾ پوندڙ آهن (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) اهي ماڻهو ٽوڙين ٿا الله جي عهد کي مضبوط جهلڻ کان پوءِ، ۽ ان کي ڇنن ٿا الله جنهن جي جوڙڻ جو حڪم ڏنو آهي، ۽ زمين ۾ فساد برپا ڪن ٿا، حقيقت ۾ اهي ماڻهو نقصان کڻڻ وارا آهن(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (انهن نافرمان ماڻهن جو هي ڪم آهي ته) اهي الله تعالى سان ڪيل پڪي انجام کي ٽوڙي ڇڏيندا آهن، ۽ جن تعلقات کي الله تعالى وڌائڻ يعني قائم رکڻ جو حڪم فرمايو آهي هي انهن کي ختم ڪري ڇڏيندا آهن ۽ زمين ۾ فساد پکيڙيندا آهن، اهي ئي ماڻهو نقصان وارا آهن. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
كَيفَ تَكفُرونَ بِاللَّهِ وَكُنتُم أَموٰتًا فَأَحيٰكُم ثُمَّ يُميتُكُم ثُمَّ يُحييكُم ثُمَّ إِلَيهِ تُرجَعونَ (آيت : 28) |
اوھين ھن ھوندي به الله کي ڪھڙي طرح نه ٿا مڃيو؟ جو بي ساھا ھُيؤ پوءِ اوھان کي جيئرو ڪيائين، وري اوھان کي ماريندو، وري اوھان کي جياريندو ۽ وري ڏانھس موٽايا ويندؤ.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) (اي انسانو!) اوهان ڪهڙي طرح الله (۽ ان جي عبادت) کان انڪار ڪري ٿا سگهو (ڏسو نٿا ته) ڪڏهن توهان موجود ئي ڪونه هئو، هن توهان کي زندگي ڏني، پوءِ توهان کي ماريندو ۽ وري زندگي ڏيندو ۽ آخر سندس حضور ڏانهن موٽندؤ.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) توهان ڪهڙيءَ طرح الله تعالى جو انڪار ڪريو ٿا حالانڪ توهان مئل هئا پوءِ زنده ڪيائين اوهان کي انهيءَ کان پوءِ موت ڏيندو انهيءَ کان پوءِ جيئرو ڪندو توهان کي انهيءَ کانپوءِ الله ڏانهن موٽايا ويندا.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ڪهڙي سبب خدا کي نٿا مڃو! اوڏانهن اوهين بيجان هيوءَ! پوءِ اوهان کي جان ڏنائين وري اوهان کي ماري ٿو پوءِ اوهان کي (ٻيو ڀيرو قيامت ۾) جياريندو (۽) وري ان ڏي اوهان کي موٽايو ويندو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ڪهڙيءَ طرح انڪار ٿا ڪيو الله جو حالانڪ اوهان مئل هئا پوءِ جيئرو ڪيائين اوهان کي ان کان پوءِ ماريندو اوهان کي ان کان پوءِ جيئاريندو اوهان کي ان کان پوءِ ان ڏانهن موٽايا ويندؤ .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ڪيئن الله کي نه ٿا مڃيو هوڏانهن اوهين بي جان هيو پوءِ اوهان کي جان ڏنائين وري اوهان کي ماري ٿو پوءِ اوهان کي جياريندو. وري ان ڏي اوهان کي موٽايو ويندو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) توهان الله جو انڪار ڪيئن ٿا ڪيو! حالانڪه توهان بي جان هيؤ پوءِ توهان کي جياريائين، پوءِ توهان کي ماريندو، وري جياريندو، وري اوهان ان ڏانهن موٽايا ويندئو.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ڪهڙئَ طرح ڪريو، الله کان انڪار، ۽ هئا مئل مورهين، پوءِ جياريان جبار، موٽي ماري، جياري وري، قدرت ساڻ ڪلتار، آخر اُنهئَ پار، اوهين مڙئي موٽائبا.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) اوهين الله جو ڪيئن ٿا انڪار ڪريو؟ جو اوهين بي جان هئا، پوءِ هن اوهان کي حياتي ڏني، پوءِ اوهان کي ماريندو. وري جياريندو. وري اوهين ڏانهس موٽائبو. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) توهان الله سان ڪيئن ٿا ڪفر ڪريو؟ حالانڪه توهان بنا حياتيءَ جي هيؤ، هن توهان کي حياتي عطا ڪئي، پوءِ اهوئي توهان جو ساهه ڪڍندو، وري اهوئي توهان کي ٻيهر جيئاريندو ۽ پوءِ ڏانهس ئي توهان کي موٽي هلڻو آهي(تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) توهان ڪفر جي راهه الله سان ڪيئن ٿا اختيار ڪريو جڏهن بي جان هئا ته هن حياتي ڏني، پوءِ اهو ئي جان وٺندو، وري حياتي ڏيندو وري انهيءَ ڏي ئي موٽي وڃڻو آهي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (اي انڪار ڪندڙؤ!) توهان ڪھڙي بنياد تي الله تعالى جي توحيد جا انڪاري آهيو؟ حالانڪه توهان ته بالڪل بي جان هئا پوءِ هن ئي توهان کي زندگي عطا ڪئي، وري توهان کي ماريندو پوءِ (وري) جياريندو، پوءِ توهان(اصل مُعاملي لاءِ) الله تعالى ڏانھن موٽايا ويندا. (توهان کي اهي ڳالهيون ڇو نٿيون سمجهه ۾ اچن؟) (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
هُوَ الَّذى خَلَقَ لَكُم ما فِى الأَرضِ جَميعًا ثُمَّ استَوىٰ إِلَى السَّماءِ فَسَوّىٰهُنَّ سَبعَ سَمٰوٰتٍ وَهُوَ بِكُلِّ شَيءٍ عَليمٌ (آيت : 29) |
اُھو (الله) آھي جنھن توھان (جي فائدي) لاءِ جيڪي مڙيئي (شيون) زمين ۾ آھن سي پيدا ڪيون، وري آسمان ڏانھن متوجه ٿيو پوءِ اُنھن کي ست آسمان ڪري برابر بيھاريائين، ۽ اُھو (الله) سڀڪنھن شيءِ کي ڄاڻندڙ آھي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) (ڏسو) هن ئي (پروردگار) اوهان جي لاءِ زمين جون سڀ شيون پيدا ڪيون آهن (ته انهن کي پنهنجي فائدي لاءِ ڪم آڻيو) پڻ الله تعاليٰ آسمان ڏي متوجه ٿيو ۽ ست آسمان درست ڪيائين (انهن کي حسن ۽ نظام ڏنائين ۽ انهن مان طرحين طرحين جا فائدا اوهان کي ملن ٿا) ۽ هو هر شيءِ جو علم رکي ٿو.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) الله تعالى پيدا فرمائي اوهان لاءِ هر شيءِ جيڪا زمين ۾ آهي، انهيءَ کانپوءِ ارادو فرمايو آسمانن ڏانهن پوءِ ست آسمان برابر ڪري بيهاريائين، ۽ الله تعالى سڀ شيءِ کي ڄاڻندڙ آهي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) هو اهو آهي جنهن، جيڪي زمين ۾ آهي سو سڀ اوهان جي فائدي لاءِ پيدا ڪيو. وري آسمان ڏي متوجه ٿيو پوءِ انهن کي برابر ڪري ست آسمان جوڙيائين ۽ اهو سڀ ڪنهن شيءَ کي ڄاڻيندڙ آهي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) اهو ئي (الله) آهي جنهن پيدا ڪيو اوهان لاءِ جيڪو زمين ۾ آهي سڀ - ان کان پوءِ متوجھ ٿيو آسمان ڏانهن پوءِ ٺيڪ ٺيڪ ٺاهيائين انهن کي ست آسمان ڪري ۽ اهو هر شيءِ کي ڄاڻندڙ آهي.(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) هو اُهو آهي جنهن جو ڪجهه زمين ۾ آهي سو سڀ اوهان لاءِ پيدا ڪيو. وري آسمان ڏي توجه ڪيائين، پوءِ انهن کي برابر ڪري ست آسمان بنايائين ۽ هو سڀ ڪنهن شيءِ کي ڄاڻيندڙ آهي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) اُهو ئي آهي جنهن زمين جي هر شيءِ اوهان لاءِ پيدا ڪئي، پوءِ (ڪائنات جي ) مَــٿِين حصن ڏانهن متوجهه ٿيو ته پوءِ انهن کي برابر ڪري ست آسمان بنايائين. ۽ اُهو هر شيءِ جو علم رکڻ وارو آهي.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) اُهو الله، آهي سو، جنهن جوڙيا اوهان هار، جيڪي سڀ زمين ۾، جوڙون ۽ جنسار، توجَّہۡ طرف اڀ جي، ڏِنو پوءِ ڏاتار، تہ تي، تہ تيار ڪيا، ساري سَت ستار، ۽ سائين سمجھدار، حقيقت هر ٽول جِي. (نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ان ئي اوهان لاءِ اهو سڀ پيدا ڪيو، جو زمين ۾ آهي، پوءِ مٿي ڌيان ڏنائين ته انهن کي پورا ست آسمان بڻايائين، هو هر هڪ شيءِ کي خوب ڄاڻي ٿو.(البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) اهوئي ته آهي، جنهن توهان لاءِ زمين جون سموريون شيون پيدا ڪيون آهن، پوءِ مٿي ڌيان ڏنائين ۽ ست آسمان کڙا ڪري ڇڏيائين ۽ هن کي هر شيءِ جو علم آهي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) اهو ئي ته آهي جنهن پيدا ڪيو آهي توهان جي لاءِ زمين ۾ سڀ ڪجهه، پوءِ مٿي توجهه ڪيو آسمان ڏانهن ۽ ست آسمان جوڙيائين، ۽ اهو ئي هر شيءِ جو علم رکي ٿو(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) اها الله تعالى جي ذات ئي ته آهي جنھن زمين جون سموريون شيون توهان جي لاءِ پيدا ڪيون پوءِ (زمين جي معاملن کي درست رکڻ لاءِ) هڪ نظام ٺاهيو ۽ انهيءَ نظام تحت ستن آسمانن (جي ترتيب) کي مضبوط ڪيو، اهوئي ته هر شيءِ جي هيئت کان خوب واقف آهي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَإِذ قالَ رَبُّكَ لِلمَلٰئِكَةِ إِنّى جاعِلٌ فِى الأَرضِ خَليفَةً قالوا أَتَجعَلُ فيها مَن يُفسِدُ فيها وَيَسفِكُ الدِّماءَ وَنَحنُ نُسَبِّحُ بِحَمدِكَ وَنُقَدِّسُ لَكَ قالَ إِنّى أَعلَمُ ما لا تَعلَمونَ (آيت : 30) |
۽ (اي پيغمبر) جڏھن تنھنجي پالڻھار ملائڪن کي چيو ته آءٌ زمين ۾ ھڪ نائب مُقرر ڪرڻ وارو آھيان، (تڏھن) چيائون ته ڇا منجھس اھڙي کي ٿو پيدا ڪرين جو منجھس فساد ڪندو ۽ (ناحق) رت ھاريندو، ۽ اسين تنھنجي ساراہ سان (تنھنجي) پاڪائي واکاڻيون ٿا ۽ توکي پاڪ ڪري مڃيون ٿا، فرمايائين ته جيڪي آءٌ ڄاڻندو آھيان سو توھان نٿا ڄاڻو.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ (اي پيغمبر هن حقيقت تي غور ڪر ته) جڏهن تنهنجي پالڻهار فرشتن کي چيو ته مان زمين تي هڪ خليفو پيدا ڪرڻ وارو آهيان. تڏهن فرشتن عرض ڪيو ته ڇا اهڙي هستي پيدا ڪري رهيو آهين جا زمين تي فساد مچائي ۽ خونريزي ڪري. حالانڪ اسان تنهنجي حمد ۽ ثنا ڪندي تنهنجي پاڪائي ۽ قدوسيءَ جو اقرار ٿا ڪريون. الله تعاليٰ فرمايو ته جيڪا حقيقت مان ڄاڻان ٿو تنهن جي خبر توهانکي ناهي.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ ياد ڪر تون اي حبيب ! جنهن وقت توهان جي رب ملائڪن کي فرمايو بيشڪ آئون زمين ۾ پنهنجو نائب پيدا ڪندڙ آهيان، عرض ڪيائون ڇا تون انهيءَ کي پيدا ڪرين ٿو جيڪو زمين ۾ فساد ۽ خونريزي ڪري، ۽ اسين تنهنجي تسبيح، تعريف ۽ پاڪائي بيان ڪريون ٿا. الله تعالى فرمايو بيشڪ آئون ڄاڻان ٿو جيڪو اوهان نٿا ڄاڻو.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ (اي رسول! اهو وقت ياد ڪر!) جڏهن تنهنجي پالڻهار ملائڪن کي چيو ته بيشڪ آءُ زمين ۾ هڪ نائب بڻائڻ وارو آهيان انهن چيو ته ڇا، تون ان ۾ ان کي پيدا ڪندين جو ان ۾ وڳوڙ ڪندو ۽ رت وهائيندو، هوڏانهن (اسان جو وڌيڪ حق آهي ڇو ته) اسين تنهنجي حمد سان تنهنجي تسبيح ڪندا آهيون ۽ تنهنجي پاڪائيءَ جو اقرار ڪريون ٿا. خدا فرمايو: بيشڪ جيڪي آءُ ڄاڻيان ٿو (سو) اوهين نٿا ڄاڻيو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ (ياد ڪر) جڏهن فرمايو تنهنجي رب ملائڪن کي ته بيشڪ مان مقرر ڪندڙ آهيان زمين ۾ هڪ خليفو چيائون ڇا مقرر ٿو ڪرين ان ۾ ان کي جو فساد ڪندو ان ۾ ۽ وهائيندو رتن کي؟ ۽ اسين تسبيح ٿا پڙهون تنهنجي حمد سان ۽ پاڪائي بيان ٿا ڪيون تنهنجي لاءِ فرمايائين: بيشڪ مان ڄاڻان ٿو جيڪي اوهان نه ٿا ڄاڻو.(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ (اهو وقت ياد ڪر) جڏهن تنهنجي پاليندڙ ملائڪن کي چيو ته بيشڪ آءُ زمين ۾ هڪ نائب پيدا ڪرڻ وارو آهيان. انهن چيو ته ڇا تون ان ۾ ان کي پيدا ڪندين جو ان ۾ فساد ڪندو ۽ رت وهائيندو. ۽ اسين تنهنجي تعريف سان تنهنجي پاڪائي بيان ڪريون ٿا ۽ تنهنجي پاڪائيءَ جو اقرار ڪريون ٿا. الله فرمايو ته جيڪي اوهين نه ٿا ڄاڻو سو آءُ ڄاڻان ٿو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ جڏهن تنهنجي رب ملائڪن کي چيو :”بيشڪ آءُ زمين ۾ هڪ نائب بنائڻ وارو آهيان“. چيائون: ”ڇا ان (زمين) ۾ ان کي (نائب) بنائيندين! جيڪو ان ۾ فساد برپا ڪندو، ۽ رت هاريندو، حالانڪه اسان توکي ساراهيندي تنهنجي تسبيح پڙهون ٿا ۽ تنهنجي پاڪيزگي بيان ڪيون ٿا“. فرمايائين: ”بيشڪ جيڪي آءُ ڄاڻان ٿو سو اوهان نه ٿا ڄاڻو“.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ مالڪ تُنهنجي، ملڪن کي ، جڏهن چيو اهڙي چال، ته ڀون ۾ بنائيندڙ آهيان، ڪو نائب نيڪ نهال، چي، منجهس مقرر ڪيئن ڪرين، جو بگيڙيس بحال، ۽ خون منجھس خان وهائي، ڪندو ڪوس قِتال، ۽ اسين پڪ توکي، پاڪ چئون، تنهجِي نيڪي ڳائڻ نال، ساريون، ساراهيون، تنهنجا ڪم ڪمال، چي، آئون، جاڄاڻـا ڳالھ، اوهين نه ڄاڻو اُن کي.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ) ۽ ياد ڪر، جڏهن تنهنجي رب ملائڪن کي چيو ته ”آءٌ“ زمين ۾ هڪ نائب بڻائڻ وارو آهيان“، چوڻ لڳا ”ڇا! تون منجهس ڪنهن اهڙي کي مقرر ڪندين، جو ان ۾ خرابي ڪري ۽ خون وهائي؟ اسين ساراهه سان تنهنجي پاڪائي ۽ بزرگي بيان ڪري رهيا آهيون،“ چيائين: آءٌ اهو سڀ ڪجهه ڄاڻان ٿو جو اوهين نٿا ڄاڻو. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ۽ (ڪجهه انهيءَ وقت جو تصور ڪر) جڏهن تنهنجي رب فرشتن کي پئي چيو ته "مان زمين ۾ هڪڙو خليفو بنائڻ وارو آهيان." انهن عرض ڪيو: "ڇا تون زمين ۾ ڪنهن اهڙي کي مقرر ڪرڻ وارو آهين، جيڪو ان جي انتظام ۾ خلل وجهندو ۽ رتوڇاڻ ڪندو، تنهنجي حمد ۽ ثنا سان گڏ تسبيح ۽ تو لاءِ پاڪائي ته اسان بيان ڪريون پيا". فرمايائين: "جيڪي مان ڄاڻان ٿو سو توهان نٿا ڄاڻو" (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) (اي نبي!) ٿورو ان وقت جو تصور ڪر، جڏهن تنهنجي رب ملائڪن کي چيو ته، ”آئون زمين ۾ هڪ خليفو بنائڻ وارو آهيان.“ انهن عرض ڪيو، ”ڇا ڪنهن اهڙي کي مقرر ڪيو ويندو جيڪو ان جو نظام ئي بگاڙيندو ۽ خونريزي ڪندو؟ اسين تنهنجي حمد ۽ ثنا سان گڏ تسبيح ۽ پاڪائي ته بيان ڪريون پيا“، فرمايو، ”آءٌ ڄاڻان ٿو، توهين ڪجهه ڀي نٿا ڄاڻو.“(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (اي انسان! تون پنهنجي قبول ڪيل ذميداريءَ کي ياد ڪر) جڏهن تنھنجي رَبَّ ملائڪن کي چيو ته مان زمين ۾ هڪ خليفو (يعني نائب) مقرَّر ڪرڻ وارو آهيان (ان تي حيرت وچان) سڀني ملائڪن چيو ته ڇا تون زمين ۾ اهڙو خليفو مقرَّر ڪرڻ وارو آهين جيڪو ان ۾ فساد ڦھلائيندو ۽ هڪ ٻئي جو رَتُ وهائيندو؟ اسان تنھنجي ساراهه سان گڏ تمام سھڻي طريقي سان تسبيح بيان ڪرڻ لاءِ ڪافي آهيون (ان تي) الله تعالى چيو ته جيڪو ڪجهه مان ڄاڻان ٿو ان کي توهان سمجهي ئي نٿا سگهو. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَعَلَّمَ ءادَمَ الأَسماءَ كُلَّها ثُمَّ عَرَضَهُم عَلَى المَلٰئِكَةِ فَقالَ أَنبِـٔونى بِأَسماءِ هٰؤُلاءِ إِن كُنتُم صٰدِقينَ (آيت : 31) |
۽ (الله) آدم کي سڀني شين جا نالا سيکاريا وري اُھي شيون ملائڪن جي آڏو ڪيائين پوءِ فرمايائين ته جيڪڏھن سچا آھيو ته ھنن جا نالا ڏسيوم.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) (جڏهن آدم پيدا ٿيو) تڏهن الله تعاليٰ کيس سڀني شين جا نالا ۽ حقيقتون سيکاريون، پوءِ اهي شيون ملائڪن جي اڳيان پيش ڪري حڪم ڪيائين ته جيڪڏهن اوهان سچ تي آهيو ته هنن جا نالا ۽ حقيقتون ته ٻڌايو.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ الله تعالى، (حضرت) آدم کي سڀني شين جا نالا سيکاريا پوءِ سڀ شيون ملائڪن کي پيش ڪري فرمايو توهان مون کي ٻڌايو انهن شين جا نالا جيڪڏهن توهان سچا آهيو.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ (آدم جي حقيقت ظاهر ڪرڻ لاءِ) آدم کي سڀ نالا سيکاريا پوءِ انهن (انسانن) کي (جن جا نالا سيکاريل هئا) ملائڪن جي سامهون آندائين پوءِ (خدا) فرمايو ته جيڪڏهن اوهين سچا آهيو ته مو کي انهن (انسانن) جا نالا ٻڌايو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ سيکاريائين آدم کي نالا سڀئي ان کان پوءِ پيش ڪيائين انهن کي ملائڪن جي اڳيان پوءِ فرمايائين ته خبر ڏيو مون کي نالن هنن شين جي جي جيڪڏهن آهيو سچا .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ آدم کي سڀ نالا سيکاريائين پوءِ انهن کي ملائڪن جي سامهون آندائين پوءِ فرمايائين ته انهن جا نالا مون کي ٻڌايو جيڪڏهن اوهين سچا آهيو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ (ان کان پوءِ) آدم کي سڀ (شين جا) نالا سيکاريائين پوءِ انهن (شين) کي ملائڪن تي پيش ڪيائين پوءِ فرمايائين: ”مون کي هنن شين جا نالا ٻڌايو اگر اوهان سچا آهيو“!(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ نالا سڀ آدم کي، سيکاريا ستار، موٽي ڪيائين ملڪن تي، اُنهن کي اظهار، نالا ٻڌايومِ هِنن جا، جي آهيو صفا سچار،(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ آدم کي سڀئي نالا سيکاريائين، پوءِ انهن کي ملائڪن جي اڳيان رکيائين ۽ چيائين ته ”جيڪڏهن اوهين پنهنجي ڳالهه ۾ سچا آهيو ته هنن جا نالا ٻڌايو.“ (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) پوءِ الله، آدم کي سڀني شين جا نالا سيکاريا، پوءِ انهن کي فرشتن جي آڏو پيش ڪيائين ۽ فرمايائين: "جيڪڏهن توهان جو خيال صحيح آهي (ته ڪنهن خليفي مقرر ڪرڻ سان انتظام ۾ خلل پوندو) ته پوءِ ڀلا انهن شين جا نالا ٻڌايو"(تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) پوءِ الله آدم کي سڀني شين جا نالا سيکاريا ۽ ملائڪن جي آڏو پيش ڪيو ۽ فرمايو، ”(خليفي مقرر ڪرڻ سان نظام بگڙي ويندو) ته ٿورو هنن شين جا نالا ته ٻڌايو جي توهان سچا آهيو“(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (ان کان پوءِ) الله تعالى آدم(ؑ) کي (ڪائنات جي) سڀني شين جا نالا سيکاريا (يعني انهن سڀني شين جي سڃاڻپ ڪرائي) ۽ ملائڪن کي چيو ته جيڪڏهن توهان جو چوڻ صحيح آهي ته پوءِ مون کي انهن شين جي باري ۾ ٻڌايو. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
قالوا سُبحٰنَكَ لا عِلمَ لَنا إِلّا ما عَلَّمتَنا إِنَّكَ أَنتَ العَليمُ الحَكيمُ (آيت : 32) |
چيائون ته تون پاڪ آھين جيڪي اسان کي ڄاڻايو اٿيئي تنھن کانسواءِ اسان کي (ٻي) ڪا خبر نه آھي، بيشڪ تون ئي ڄاڻندڙ حڪمت وارو آھين.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) فرشتن عرض ڪيو ته اي خدا سڀ پاڪايون ۽ وڏايون تنهنجي لاءِ آهن. اسان ته فقط ايترو ڄاڻون ٿا جيترو تو اسان کي سيکاريو آهي. تون ئي آهين جو علم ۽ حڪمت ۾ ڪامل آهين.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) عرض ڪيائون تون پاڪ آهين اسان وٽ علم ناهي مگر جيترو تو اسان کي سيکاريو، بيشڪ تون ئي ڄاڻندڙ حڪمت وارو آهين.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) انهن (عاجزيءَ سان) عرض ڪيو ته (تون هر عيب کان) پاڪ آهين. جيڪي تو اسان کي سيکاريو تنهن کان سواءِ اسان کي ڪا خبر نه آهي بيشڪ تو ئي سڀ ڪجھ ڄاڻيندڙ (۽) مصلحتن کي سڃاڻڻ وارو آهين.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) عرض ڪيائون ته پاڪائي آهي تنهنجي ناهي ڪو علم اسان کي مگر جيڪي تو سيکاريو اسان کي بيشڪ تون ئي ڄاڻندڙ حڪمت وار آهين .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) انهن چيو ته تون پاڪ آهين، جيڪي تو اسان کي سيکاريو تنهن کان سواءِ اسان کي ڪا خبر نه آهي. بيشڪ تون ئي (سڀ ڪجهه) ڄاڻندڙ حڪمت وارو آهين. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) (ملائڪن )چيو: ”تون پاڪ ذات آهين، اسان وٽ ڪو علم ناهي سواءِ ان جي جيڪو تو اسان کي سيکاريو. بيشڪ تون ئي ڄاڻندڙ، حڪمت وارو آهين“.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) چي، پڪ آهين پاڪ تون، اسان سُڌ، نه سماچار، نه ڄاڻون، مگر ڄاڻـائيِي، جيترو جبّار، تون صحي سمجھدار، حڪمتي هوشيار گھڻو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) چيائون ته ”تون پاڪ آهين- اسان فقط اهو ٿا ڄاڻون، جيڪي تو سيکاريو، بيشڪ تون ئي سڀ ڪجهه ڄاڻندڙ ڏاهپ وارو آهين.“ (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) انهن عرض ڪيو: "اوڻاين کان پاڪ ته تنهنجي ئي ذات آهي، اسان کي ته بس ايترو ئي علم آهي، جيترو تو اسان کي ڏنو آهي، حقيقت ۾ سڀ ڪجهه ڄاڻندڙ، (داناءُ ۽) حڪمت جو صاحب توکان سواءِ ٻيو ڪوبه نه آهي" (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) هنن عرض ڪيو، ”نقص کان پاڪ تنهنجي ذات، اسان اها ڄاڻ رکون ٿا جيڪا تو عطا ڪئي، حقيقت ۾ هر شيءِ جي ڄاڻ تو کان سواءِ ٻيو ڪير نٿو ڄاڻي.“(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (حقيقت ۾ انهن شين جو ملائڪن جي فطرت سان ڪو تعلق ئي نه هو) ان تي ملائڪن چيو ته (اي اسان جا پالڻھار!) تنھنجي ذات پاڪ آهي اسان کي ڪو به علم نه آهي سواءِ ايترو جيترو تو اسان کي سيکاريو آهي. بيشڪ تون وڏو ڄاڻندڙ ۽ وڏي حڪمت وارو آهين. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
قالَ يٰـٔادَمُ أَنبِئهُم بِأَسمائِهِم فَلَمّا أَنبَأَهُم بِأَسمائِهِم قالَ أَلَم أَقُل لَكُم إِنّى أَعلَمُ غَيبَ السَّمٰوٰتِ وَالأَرضِ وَأَعلَمُ ما تُبدونَ وَما كُنتُم تَكتُمونَ (آيت : 33) |
(الله) چيو ته اي آدم انھن جا نالا کين ڏس، پوءِ جڏھن کين انھن جا نالا ڏسيائين (تڏھن الله) چيو ته اوھان کي نه چيو ھوم ڇا ته آءٌ آسمانن ۽ زمين جو ڳجھ ڄاڻندو آھيان ۽ جيڪي پڌرو ڪيو ٿا ۽ جيڪي لڪايو ٿا سو به ڄاڻندو آھيان.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) (جڏهن فرشتا عاجز ٿيا) تڏهن الله تعاليٰ فرمايو ته اي آدم تون هنن حقيقتن جو بيان ڪر. جڏهن آدم ٻڌائي ويو تڏهن الله تعاليٰ فرمايو ته، ڇا مون توهان کي چيو ڪين هو ته مان زمين ۽ آسمانن جا سڀ ڳجهه ڄاڻان ٿو ۽ جيڪي توهان ظاهر ڪيو ٿا سو به ڄاڻان ٿو ۽ جيڪي لڪايو ٿا سو به ڄاڻان ٿو.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) الله تعالى فرمايو اي آدم ! تون ٻڌاءِ انهن کي سڀني شين جا نالا، پوءِ جڏهن آدم سڀني شين جا نالا ٻُڌايا، الله فرمايو ڇا مون اوهان کي نه چيو هو ته بيشڪ آئون ڄاڻان ٿو غيب آسمانن جو ۽ زمينن جو ۽ ڄاڻان ٿو جيڪي توهان ظاهر ۽ ڳجهه ۾ ڪريو ٿا.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) خدا (آدم کي) فرمايو ته انهن کي انهن (انسانن) جا نالا ٻڌاءِ! پوءِ جڏهن آدم، انهن کي (انسانن) جا نالا ٻڌايا تڏهن خدا فرمايو: ڇا! مون اوهان کي نه چيو هو ته آءُ آسمانن ۽ زمين جو ڳجھ ڄاڻان ٿو. ۽ جيڪي اوهين ظاهر ڪريو ٿا ۽ جيڪي اوهين پيا لڪايو سو به ڄاڻان ٿو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) فرمايائين: اي آدم خبر ڪر انهن کي نالن انهن (شين جي) جي پوءِ جڏهن خبر ڪيائين انهن کي نالن انهن جي جي ته فرمايائين: ڇا مون اوهان کي چيو نه هو ته بيشڪ مان ئي ڄاڻان ٿو ڳجھ آسمانن ۽ زمينن جا ۽ ڄاڻان ٿو جيڪي ظاهر ٿا ڪيو ۽ جيڪي لڪايو ٿا .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) الله فرمايو ته اي آدم ! انهن کي انهن جا نالا ٻڌاءِ ! پوءِ جڏهن ان انهن کي انهن جا نالا ٻڌايا تڏهن فرمايائين ته ڇا مون اوهان کي نه چيو ته آءُ آسمانن ۽ زمين جو ڳجهه ڄاڻان ٿو. ۽ جيڪي اوهان ظاهر ڪريو ٿا ۽ جيڪي اوهين پيا لڪايو سو به ڄاڻان ٿو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) (الله) فرمايو: ”اي آدم! تون انهن کي انهن (شين) جا نالا ٻڌاءِ“. پوءِ جڏهن اُن کين انهن (شين) جا نالا ٻڌايا ته (الله) فرمايو ته: ”ڇا مون اوهان کي نه چيو هيو ته بيشڪ آءُ آسمانن ۽ زمين جاڳُجھه ڄاڻان ٿو ۽ (اهو به) ڄاڻان ٿو جيڪي اوهان ظاهر ڪيو ٿا ۽ جيڪي اوهان لڪايو ٿا“.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) چي، آدم چو انهن کي، نالا تن نبار، پوءِ جڏهن ٻڌائين، انهن کي نالا تن نروار، چي، آن کي نه چئمِ، ته اڀ ۽ ڀون جا، ٻُجھان منجھ، ٻهار، پڻ ٻُجھان، سو ٻيهار، جو چئو، ڪِ رکوس چت ۾.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) چيائين ”اي آدم! تون هنن کي انهن جا نالا ٻڌاءِ!“ پوءِ جڏهن هن کين انهن جا نالا ٻڌايا ته چيائين ”مون اوهان کي نه چيو هو، ته آءٌ آسمانن ۽ زمين جي ڳجهه کي ڄاڻان ٿو؟ ۽ جيڪي اوهين ظاهر ڪريو ٿا ۽ جيڪي لڪايو ٿا ان کي به ڄاڻان ٿو. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) پوءِ الله، آدم کي چيو: "تون کين انهن شين جا نالا ٻڌاءِ ". جڏهن هــُـن کين انهن سڀني شين جا نالا ٻڌايا ته الله فرمايو، "مان توهان کي چيو نه هو ته مان آسمانن ۽ زمين جون اهي سموريون حقيقتون ڄاڻان ٿو جيڪي توهان کان لڪل آهن، جيڪي توهان ظاهر ڪريو ٿا اهو به مون کي معلوم آهي ۽ جيڪي توهان لڪايو ٿا اهو به مان ڄاڻان ٿو" (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) الله فرمايو، ”اي آدم، تون هنن کي انهن جا نالا ٻڌاءِ“، جڏهن هن انهن کي اهي سڀ نالا ٻڌايا، ته الله فرمايو، ”مون توهان کي چيو نه هو ته آءٌ سڀ حقيقتون ڄاڻان ٿو جيڪي توهان کان لڪل آهن آسمانن ۽ زمين جون، توهان جيڪي ظاهر ڪريو ٿا اهو به معلوم اٿم ۽ جيڪي لڪايو ٿا ان کان به واقف آهيان(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (پوءِ) الله تعالى چيو ته: اي آدم! ملائڪن کي انهن شين جي باري ۾تون ٻڌاءِ، جڏهن هن ملائڪن کي شين جي باري ۾ ٻڌايو ته الله تعالى ملائڪن کي چيو ته ڇا مون توهان کي اڳ ۾ ئي نه چيو هو ته مون کي ئي آسمانن ۽ زمين جي لڪيل حقيقتن جو علم آهي ۽ مان هر اها شيءِ ڄاڻان ٿو جيڪا توهان ظاهر ڪريو ٿا يا جنهن کي ڳجهو رکو ٿا. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَإِذ قُلنا لِلمَلٰئِكَةِ اسجُدوا لِءادَمَ فَسَجَدوا إِلّا إِبليسَ أَبىٰ وَاستَكبَرَ وَكانَ مِنَ الكٰفِرينَ (آيت : 34) |
۽ جڏھن ملائڪن کي چيوسون ته آدم کي سجدو ڪريو تڏھن شيطان ڌاران (ٻـين) سجدو ڪيو، ھن انڪار ڪيو ۽ ھٺ ڪيائين ۽ ڪافرن مان ٿيو.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ (ڏسو) اسان ملائڪن کي حڪم ڪيو ته آدم جي اڳيان نوڙو. هو جهڪيا ۽ ابليس نه جهڪيو هن نه مڃيو ۽ تڪبر ڪيائين ۽ منڪرن منجهان ٿي پيو.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ ياد ڪريو توهان اي حبيب ! جنهن وقت اسان حڪم فرمايو ملائڪن کي ته آدم کي سجدو ڪريو پوءِ سڀني سجدو ڪيو مگر ابليس انڪار ڪيو، ۽ تڪبر ڪيو ۽ ڪافرن مان ٿيو.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ (اهو وقت ياد ڪر!) جڏهن اسان ملائڪن کي چيو ته آدم کي سجدو ڪريو. پوءِ انهن سجدو ڪيو سواءِ شيطان جي، ان انڪار ڪيو ۽ وڏائي ڪئي ۽ ڪافرن مان ٿيو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ (ياد ڪر) جنهن وقت چيوسون ملائڪن کي ته سجدو ڪيو آدم کي پوءِ سجدو ڪيائون سواءِ شيطان جي – انڪار ڪيائين ۽ تڪبر ڪيائين ۽ هو ڪافرن مان .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ (اهو وقت ياد ڪر) جڏهن اسان ملائڪن کي چيو ته آدم کي سجدو ڪريو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ (ياد ڪر) جڏهن اسان ملائڪن کي چيو ته آدم کي سجدو ڪيو پوءِ سڀني سجدو ڪيو سواءِ ابليس جي. اُنَ انڪار ڪيو ۽ وڏائي ڪيائين ۽ (اهو انڪار سبب) ڪافرن مان ٿي پيو.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ جڏهن فرمايوسون فرشتن کي، جُھڪو آدم پار، پوءِ جُھڪيا مِڙوئيِ، مگر ابليس ڪيو انڪار، ۽ پئو تڪبّر ۾ تڪرار، ۽ هئو اصلي، اِنڪارين مان.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ياد ڪر، جڏهن تنهنجي ڌڻيءَ ملائڪن کي چيو ته ”آدم کي سجدو ڪريو،“ ته ابليس کانسواءِ سڀني سجدو ڪيو، هن انڪار ڪيو، هٺ ڪيائين ۽ نافرمانن ۾ شامل ٿي ويو. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) پوءِ جڏهن اسان ملائڪن کي حڪم ڏنو ته آدم جي آڏو جهڪي پئو ته سڀئي جهڪي ويا مگر ابليس (شيطان) انڪار ڪيو، هو پنهنجي وڏائيءَ ۽ هــَـٺ ۾ پئجي ويو ۽ بي فرمانن ۾ شامل ٿي ويو (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ جڏهن اسان ملائڪن کي حڪم ڏنو ته آدم جي آڏو جهڪي پئو ته سڀ جهڪي پيا سواءِ ابليس جي، هو هٺ ۽ وڏائيءَ ۾ پئجي بي فرمانن ۾ شامل ٿي ويو(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) پوءِ جڏهن اسان ملائڪن کي حڪم ڪيو ته آدم کي سجدو ڪريو (ته فوراً) سڀني سجدو ڪيو پر ابليس انڪار سان گڏ تَڪبُّر ڪيو.اهڙي طرح هو نافرمانن ۾ شامل ٿي ويو. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَقُلنا يٰـٔادَمُ اسكُن أَنتَ وَزَوجُكَ الجَنَّةَ وَكُلا مِنها رَغَدًا حَيثُ شِئتُما وَلا تَقرَبا هٰذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَكونا مِنَ الظّٰلِمينَ (آيت : 35) |
۽ چيوسون ته اي آدم تون ۽ تنھنجي زال بھشت ۾ ٽڪو ۽ جتان وڻيوَ تتان مزي سان کائو، ۽ ھن وڻ کي ويجھا نه وڃجو نه ته ظالمن (جي شمار) مان ٿيندؤ.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) پوءِ اسان آدم کي چيو ته تون ۽ تنهنجي زال ٻئي جنت ۾ رهو ۽ ان مان جيئن ۽ جيڪي وڻيو سوکائو ۽ پيئو پر هن وڻ جي ويجهو به نه لنگهجو. (جيڪڏهن ويجهو لنگهندو ته) انهن ظالمن مان ٿيندو جي حدون لتاڙي ٿا وڃن.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ اسان فرمايو اي آدم ! تون ۽ تنهنجي بيبي بهشت ۾ رهو ۽ مزي سان کائو بهشت مان جتان اوهان کي پسند اچي ۽ توهان ٻئي ويجها نه ٿيو هن وڻ کي، نه ته حد کان وڌندڙن مان ٿي پوندا.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ اسان فرمايو ته اي آدم! تون ۽ تنهنجي زال جنت ۾ رهو ۽ ان مان جتان اوهان کي وڻي اتان مزي سان کائو (۽ پيئو) پر هن وڻ جي ويجها نه وڃجو! نه ته پوءِ پنهنجي پاڻ ئي نقصان ڪندوءَ.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ چيو اسان ته اي آدم! رھه تون ۽ تنهنجي زال بهشت ۾ ۽ کائو ان مان ڪشاديءَ طرح جتي به گهرو ۽ نه ويجها وڃو هن وڻ کي پوءِ ٿي پئو ظالمن مان.(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) پوءِ انهن سجدو ڪيو سواءِ شيطان جي. ان انڪار ڪيو ۽ وڏائي ڪئي. ۽ ڪافرن مان ٿيو. ۽ اسان چيو ته اي آدم ! تون ۽ تنهنجي زال جنت ۾ رهو ۽ ان مان جتان اوهان کي وڻي اتان مزي سان کائو ۽ هن وڻ کي ويجها نه ٿيو نه ته ظالمن مان ٿيندو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ اسان چيو:”اي آدم! تون ۽ تنهنجي زال (حواء) بهشت ۾ رهو ۽ ٻئي ان مان مزي سان کائو جتان به چاهيو ۽ هن وڻ جي ويجها نه وڃجو نه ته توهان حد کان وڌڻ وارن مان ٿي پوندئو“.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ فرمائيوسون فضل سان، ته آدم! ڪر آرام، پڻ بيبي تُنهنجي باغ ۾، پڻ تازا تر تمام، واپرايو، وَڻي تِـتان، ميوا منجھس مدام، ۽ ويجها هِن وڻ هيڪڙي، وڃجانه وريام!، پوءِ نِسورا ناڪام، هوندا هاڃيڪارن مان.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) پوءِ اسان آدم کي حڪم ڏنو ته ”تون ۽ تنهنجي زال جنت ۾ رهو ۽ جتان به وڻيو، مزي سان کائو، پر هن وڻ کي ويجها به نه وڃو، نه ته ظالم ليکيا ويندؤ.“ (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) پوءِ اسان آدم کي چيو ته "تون ۽ تنهنجي زال ٻئي جنت ۾ رهو ۽ هتي مزي سان جيڪي به وڻيوَ سو کائو پر هن وڻ ڏي نه وڃجو، نه ته ظالمن مان ليکيا ويندؤ" (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ پوءِ اسان آدم کي چيو ته، ”تون ۽ تنهنجي زال رهو جنت ۾ ۽ جيڪي چاهيو مزي سان کائو، پر هن وڻ جي ويجهو نه وڃجؤ، نه ته ڳڻيا ويندؤ ظالمن ۾(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) پوءِ اسان آدم کي چيو ته تون ۽ تنهنجي گهر واري ٻئي جَنَّتَ ۾ رهو ۽ جَنَّتَ مان جتان به مرضي وڻي اتان وڃي مزي سان شيون کائو، پر ڀلجي به هن وڻ جي ويجها نه وڃجو، نه ته توهان (به) ظالمن ۾ شامل ٿي ويندا. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
فَأَزَلَّهُمَا الشَّيطٰنُ عَنها فَأَخرَجَهُما مِمّا كانا فيهِ وَقُلنَا اهبِطوا بَعضُكُم لِبَعضٍ عَدُوٌّ وَلَكُم فِى الأَرضِ مُستَقَرٌّ وَمَتٰعٌ إِلىٰ حينٍ (آيت : 36) |
پوءِ شيطان اُتاھون انھن کي ٿيڙيو پوءِ جنھن (مزي) ۾ ھئا تنھن مان کين (ٻاھر) ڪڍيائين، ۽ چيوسون ته (بھشت مان) نڪري ھيٺ ٿيو اوھين ھڪ ٻئي جا ويري آھيو، ۽ اوھان لاءِ ڪنھن وقت تائين زمين ۾ رھڪ جو ھنڌ ۽ (گذران جو) سامان (ٺھرايل) آھي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) پوءِ ڇا ٿيو جوشيطان هنن ۾ وسوسا وجهي هنن جا قدم ترڪائي ڇڏيا (يعني هو ان وڻ کي ويجها ويا ۽ ان جو ميوو چکيائون) ۽ نتيجو هي ٿيو جو بهشتي نعمتن ۽ خوشين واري حالت مان نڪري ويا. پوءِ اسان به (سندن نافرماني سبب) کين حڪم ڪيو ته هيٺ لهو ۽ هتان نڪري وڃو. توهان ۾ هڪڙا ٻين جا دشمن آهن. هاڻي توهان کي زمين تي رهڻو آهي ۽ ڪنهن خاص وقت تائين ان مان فائدو وٺڻو آهي.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) پوءِ شيطان انهن کي جنت مان لغزش ڏني ۽ جتي رهندا هئا انهيءَ مان ٻاهر ڪڍيائين، اسان فرمايو هيٺ لهو توهان پاڻ ۾ هڪ ٻئي سان دشمن ٿيندا، ۽ توهان لاءِ زمين ۾ ڪنهن وقت تائين رهڻ ۽ گذران آهي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) پوءِ شيطان انهن کي هتان ٿيڙيو، پوءِ جنهن (عيش ۽ راحت) ۾ اهي ٻئي هئا تنهن مان انهن کي ڪڍيائين ۽ چيو ته هيٺ لهي وڃو اوهين هڪٻئي جا دشمن ٿيندوءَ. ۽ هڪ مدت تائين زمين ۾ اوهان لاءِ ٺڪاڻو ۽ گذران جو سامان آهي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) پوءِ ترڪايائين انهن ٻنهي کي شيطان ان (بهشت) مان ۽ ڪڍيائين انهن ٻنهي کي ان مان ۽ چيوسون ته لهو (بهشت مان) بعض اوهان جو دشمن آهي بعض لاءِ ۽ اوهان لاءِ زمين ۾ رهڻ جي جاءِ ۽ سامان آهي مقرر وقت تائين .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) پوءِ شيطان انهن ٻنهي کي اُتان ٿيڙيو، پوءِ جنهن (نعمت) ۾ اُهي ٻئي هئا تنهن مان انهن کي ڪڍيائين. ۽ اسان چيو ته هيٺ لهي وڃو اوهين هڪ ٻئي جا دشمن ٿيندؤ ۽ هڪ وقت تائين زمين ۾ اوهان لاءِ ٺڪاڻو ۽ گذران جو سامان آهي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) پوءِ شيطان انهن ٻنهين کي ان (وڻ بابت اسان جي حڪم جي پيروي) کان هٽائي وڌو. پوءِ انهن ٻنهين کي ان (جنت) مان ڪڍيائين جنهن ۾ هئا ۽ اسان حڪم ڏنو ته: ”هيٺ لهي وڃو اوهان هڪ ٻئي جا دشمن رهندؤ ۽ اوهان لاءِ زمين ۾ هڪ مقرر وقت تائين رهڻ جي جاءِ ۽ نفعو وٺڻ (مقرر ڪيو ويو) آهي“.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) پوءِ شامتي شيطان، اچي ٿيڙيو اُنهن کي، پوءِ ڪڍيئينِ، جتي قراريا، منجھان تنهن مڪان، پوءِ اُتوسون ته، اترو، ڀـيـڙا بي گمان، هونداِ هيڪ ٻئن جا، اوهين عَدُو عيان، ۽ اُتيئي اوهان لئي، آهنِ آستان، ٻئا سمر ۽ سامان، ڪو زمانو زمين تي.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) پوءِ شيطان انهن کي اتان ٿيڙيو ۽ کين ان مزي مان ڪڍيائين جنهن ۾ هو هئا. اسان حڪم ڏنو ته ”هتان هليا وڃو. اوهين هڪ ٻئي جا دشمن آهيو ۽ اوهان کي زمين ۾ هڪ خاص وقت تائين رهڻو آهي ۽ گذر ڪرڻو آهي.“ (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) نيٺ شيطان انهن ٻنهي کي انهيءَ (وڻ) ڏي ريهي اسان جي حڪم (جي تابعداريءَ) کان ٿيـڙي ڇڏيو ۽ کين انهيءَ (حالت) مان ڪڍرائي ڇڏيو جنهن ۾ هو هئا. اسان حڪم ڏنو: "هاڻي توهان سڀئي هتان لهي وڃو، توهان هڪ ٻئي جا دشمن آهيو ۽ توهان کي هڪ مقرر وقت تائين زمين ۾ رهڻو ۽ زندگي گذارڻي آهي". (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) پر ان وڻ جي رغبت ڏئي شيطان کين اسان جي حڪم جي پيروي کان موڙيو ۽ ان حالت مان ڪڍرايو جنهن ۾ هئا ۽ اسان حڪم ڏنو ته، ”سڀ هتان لهي وڃو، توهين هڪ ٻئي جا دشمن آهيو، ۽ توهان کي زمين تي هڪ خاص مدت تائين رهڻو ۽ گذر بسر ڪرڻو آهي“(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) آخرڪار شيطان ٻنهي کي منع ڪيل وڻ جي ويجهو وڃڻ لاءِ تيار ڪري ئي ورتو (۽ هو وڃڻ لاءِ راضي ٿي ويا. ايئن شيطان ٻنهي کي اسان جي پيرويءَ کان ڌوڪو ڏئي هٽائي ڇڏيو) ۽ جنھن سڪون واري جاءِ ۾ هو هئا، کين اتان ڪڍرائي ڇڏيو، پوءِ اسان سڀني کي حڪم (ڏيڻ جو فيصلو) ڪيو ته (هاڻي) توهان سڀ (آدم، سندس گهرواري ۽ شيطان پنھنجي جنس يعني جِنن جي برادري سميت) هيٺ (زمين تي) هليا وڃو، هاڻي توهان هڪٻئي جا دشمن آهيو (اهو ٻڌي ڇڏيو ته) هاڻي توهان سڀني کي هڪ خاص مقرَّر وقت تائين زمين ۾ رهي زندگي گذارڻي آهي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
فَتَلَقّىٰ ءادَمُ مِن رَبِّهِ كَلِمٰتٍ فَتابَ عَلَيهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوّابُ الرَّحيمُ (آيت : 37) |
پوءِ آدم پنھنجي پالڻھار وٽان ڪي لفظ سکيا پوءِ (الله) سندس توبه قبول ڪئي، بيشڪ اُھو ئي توبه قبوليندڙ مھربان آھي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) پوءِ آدم پنهنجي پالڻهار وٽان روحاني تعليم ملڻ سان ڪجهه چڱا ڪلما (چڱيون دعائون وغيره) سکيون (جن جي وسيلي) پوءِ الله تعاليٰ هن جي توبهه قبول ڪئي. بيشڪ هو بار بار توبهه قبول ڪندڙ ۽ بي انتها رحمت وارو آهي.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) پوءِ سکيو آدم پنهنجي رب کان ڪجهه ڪلما پوءِ الله تعالى توبه قبول ڪئي بيشڪ اهو ئي توبه قبول ڪندڙ ٻاجهارو آهي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) پوءِ آدم پنهنجي پالڻهار کان (معافيءَ گهرڻ جا) ڪي ڪلمات سکيا، پوءِ خدا (انهن جي مهابي) مٿس مهرباني ڪري سندس توبه قبول ڪئي. بيشڪ اهو ئي وڏو معاف ڪندڙ (۽) نهايت رحم ڪرڻ وارو آهي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) پوءِ سکيو آدم پنهنجي رب کان ٻٽي ڪلما پوءِ توبہ قبول ڪيائين ان جي بيشڪ اهو ئي گهڻي توبہ قبول ڪندڙ مهربان آهي .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) پوءِ آدم پنهنجي پروردگار کان ڪي ڳالهيون سکي ورتيون پوءِ الله مٿس مهرباني ڪئي. بيشڪ اهو ئي مهرباني ڪندڙ نهايت رحم وارو آهي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) پوءِ آدم پنهنجي پالڻهار کان (کيس راضي ڪرڻ جا) ڪي ڪلما سکي ورتا پوءِ الله سندس توبه قبول ڪئي. بيشڪ اُهو وڏو توبه قبول ڪندڙ، ٻاجھارو آهي.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) پوءِ آدم استغفارڪيا، جي سکيو سندس، سائين ڪنان، پوءِ مرهين کيس ميار، اومرهيندڙ ۽ مهر ڀريو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) پوءِ آدم سندس رب کان ڪي جملا سکيو، تڏهن هن توبه قبول ڪيس، بيشڪ اهوئي وڏو توبه قبول ڪرڻ ۽ رحم وارو آهي. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) تڏهن آدم پنهنجي رب کان ڪي جملا سکي توبــهه ڪئي، جنهن کي سندس رب قبول ڪيو، ڇاڪاڻ ته هو ڏاڍو معاف ڪندڙ ۽ رحم ڪندڙ آهي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ان وقت آدم پنهنجي رب کان ڪجهه ڪلما سکي توبهه ڪئي، جيڪا سندس رب قبول ڪئي، بيشڪ هو وڏو معاف ڪندڙ رحم وارو آهي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) پوءِ آدم (ؑ غلطيءَ جو احساس ڪندي) الله تعالى جي طرفان دُعائيه ڪلمن کي سکي توبہ ڪئي، هن سندس توبہ کي قبول فرمايو، بيشڪ الله تعالى ئي توبہ قبول ڪندڙ ۽ وڏورحم ڪندڙ آهي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
قُلنَا اهبِطوا مِنها جَميعًا فَإِمّا يَأتِيَنَّكُم مِنّى هُدًى فَمَن تَبِعَ هُداىَ فَلا خَوفٌ عَلَيهِم وَلا هُم يَحزَنونَ (آيت : 38) |
چيوسين ته منجھانئس سڀ لھي ھيٺ وڃو، پوءِ جڏھن مون وٽان اوھان وٽ ڪا ھدايت اچي تڏھن جيڪي منھنجي ھدايت تي ھلندا تن کي ڪو ڀؤ ڪونھي ۽ نڪي اُھي غمگين رھندا.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) اسان حڪم ڪيو ته هاڻ توهان سڀ (بني آدم) هتان نڪري وڃو ۽ (ياد رکو ته) جڏهن اسان جي طرفان توهان لاءِ حق جي راهه کولي وڃي ته پوءِ (توهان جي لاءِ ٻه واٽون آهن) پوءِ جيڪو ڏنل هدايت تي هلندو تنهن لاءِ نڪو هوندو خوف نڪو غم.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) اسان فرمايو توهان سڀئي جنت مان هيٺ لهو، پوءِ جڏهن توهان وٽ منهنجي طرفان هدايت اچي پوءِ جنهن ماڻهو منهنجي هدايت کي مڃو پوءِ انهن تي ڪو ڊپ ناهي ۽ نه اهي ڏکوئبا.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) اسان چيو ته ان (جنت) مان سڀئي هيٺ لهي وڃو. پوءِ جيڪڏهن اوهان کي منهنجي طرفان ڪا رهنمائي پهچي ته پوءِ جيڪي منهنجي رهنمائي جي تابعداري ڪندا تن تي ڪو به ڊپ نه آهي ۽ نڪي اهي غمگين ئي ٿيندا.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) فرمايو اسان ته لهو ان (جنت مان) سڀ جا سڀ.وءِ جڏهن ايندي اوهان وٽ منهنجي طرفان هدايت پوءِ جنهن تابعداري ڪئي منهنجي هدايت جي پوءِ نه آهي ڪو خوف انهن تي ۽ نه اهي ڏکوئبا .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) اسان چيو ته ان مان سڀئي هيٺ لهي وڃو. پوءِ جيڪڏهن اوهان کي منهنجي طرفان ڪا رهنمائي پهچي ته پوءِ جيڪي منهنجي رهنمائيءَ جي تابعداري ڪندا تن تي ڪو به ڊپ نه آهي ۽ نه ڪي اهي غمگين ٿيندا. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) اسان چيو ته: ”اوهان سڀ ان (جنت) کان لهي وڃو، پوءِ جڏهن اوهان وٽ منهنجي طرفان ڪا هدايت پهچي پوءِ جنهن به منهنجي ان هدايت جي پيروي ڪئي پوءِ نه ته انهن تي ڪو خوف آهي ۽ نه اُهي ڏکارا ٿيندا“.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) اُتوسون، ته اوترو اِتان، هيڪاندا هيڪار، پر پوءِ هدايتون منهنجون، اينديون اوهان پار، پوءِ ٿـئو سندمِ سُونهپ جو، جو تهدل تابعدار، پوءِ تن کي، نه ڀوُ ڀلڪار، ۽ نه ڳڻتي کينِ، ڪنهن ڳالھ جي.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) اسان چيو ته ”سڀ هتان هليا وڃو. پوءِ جڏهن مون وٽان اوهان وٽ ڪا هدايت پهچي، ته جيڪي منهنجي هدايت جي پيروي ڪندا، تن کي نه ڪو خوف آهي ۽ نه اهي ڪو غم ئي کائيندا. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) اسان چيو ته: "توهان سڀئي هتان لهي وڃو، پوءِ جي منهنجي طرفان ڪا هدايت توهان وٽ پهچي ته جيڪي ماڻهو منهنجي انهيءَ هدايت جي پيروي ڪندا انهن لاءِ ڪنهن به خوف ۽ رنج جي ڪا ڳالهه نه هوندي.(تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) اسان چيو، ”توهين هتان لهي وڃو، پوءِ منهنجي طرفان ڪابه هدايت توهان وٽ اچي، ته جيڪي ماڻهو منهنجي ان هدايت جي پيروي ڪندا ته انهن لاءِ ڪوبه خوف ۽ ڪنهن به رنج جو موقعو نه هوندو(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (هاڻي باقاعده) اسان حڪم جاري ڪيو ته توهان سڀ جا سڀ هتان نڪري زمين تي هليا وڃو، زمين تي منھنجي طرفان توهان کي ڪا هدايت يا حڪم پھچي ته جنهن ان جي پيروي ڪئي ته ان لاءِ ڪنھن به قسم جو خوف ۽ ڪا به ڳڻتي نه هوندي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَالَّذينَ كَفَروا وَكَذَّبوا بِـٔايٰتِنا أُولٰئِكَ أَصحٰبُ النّارِ هُم فيها خٰلِدونَ (آيت : 39) |
۽ جن نه مڃيو ۽ اسانجي آيتن کي ڪُوڙو ڄاتو سي دوزخي آھن، اُھي منجھس سدائين رھڻ وارا آھن.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) پر جيڪي انڪار ڪندا ۽ اسان جي نشانين کي ڪوڙو سمجهندا اهي دوزخي جماعت مان هوندا ۽ هميشه عذاب ۾ رهڻ وارا هوندا.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ جن ماڻهن ڪفر ڪيو ۽ اسان جي آيتن کي ڪوڙو سمجهيو اهي دوزخي آهن، اهي انهي دوزخ ۾ هميشه رهندڙ آهن.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ (هي به ياد رکو ته) جن ڪفر ڪيو ۽ اسان جي آيتن کي ڪوڙو ڪيو سي دوزخي آهن ۽ سدائين ان ۾ پيا رهندا.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ جن نه مڃيو ۽ ڪوڙو ڄاتائون اسان جي آيتن کي، اهي جهنمي آهن، اهي ان ۾ هميشہ رهڻ وارا آهن .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ جن نه مڃيو ۽ اسان جي آيتن کي ڪوڙو ڪيو سي دوزخي آهن. اهي ان ۾ پيا رهندا. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ جن ماڻهن ڪفر ڪيو ۽ اسان جي آيتن کي ڪوڙو چيائون ته اُهي جهنمي آهن، اُهي ان ۾ هميشه رهڻ وارا آهن.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ جي ڦريا ۽ ڪوڙا ڪوٺيون، اسان جا اُهڃاڻ، اُهي ڄاڃي ڄيري ڄاڻ، هونِ هميشه اُن ۾.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ جي انڪار ڪندا ۽ اسان جي آيتن کي ڪوڙو ڪندا، اهي ئي دوزخي آهن ۽ اهي ان ۾ هميشه رهندا.“(البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ۽ جيڪي ان کي قبول ڪرڻ کان انڪار ڪندا ۽ اسان جي آيتن کي ڪوڙو ڀانئيندا، اهي باهه ۾ پوڻ وارا ماڻهو آهن، جتي هو هميشه رهندا. (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ جيڪي قبول ڪرڻ کان انڪار ڪندا ۽ اسان جي آيتن کي ڪوڙو بنائيندا، اهي باهه ۾ پوندا، جتي هو هميشھ رهندا(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) پر جيڪڏهن هاڻي ڪنھن ان هدايت يا حڪم جو انڪار ڪيو ۽ اسان جي آيتن کي ڪوڙو ڪيو ته اهڙا ماڻهو هميشه لاءِ باهه ۾ داخل ٿيندا. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
يٰبَنى إِسرٰءيلَ اذكُروا نِعمَتِىَ الَّتى أَنعَمتُ عَلَيكُم وَأَوفوا بِعَهدى أوفِ بِعَهدِكُم وَإِيّٰىَ فَارهَبونِ (آيت : 40) |
اي يعقوب جي اولاد اُھو منھنجو ڳڻ ياد ڪريو جيڪو مون توھان تي ڪيو ۽ منھنجو انجام پاڙيو ته آءٌ (به) اوھان جو انجام پاڙيان ۽ رڳو مون کان ڊپ رکو.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) اي بني اسرائيل! منهنجي اها نعمت ياد ڪيو جا مون اوهان تي ڪئي. (اوهان کي دنيا ۾ سرفراز ڪيو) ۽ جيڪو عهد مون سان ڪيو هُيُوَ (ته تنهنجي هدايتن ۽ حڪمن تي عمل ڪنداسين) سو پاڙيو ته مان به توهان سان ڪيل عهد پاڙيان (اوهان کي ڪاميابي ۽ نعمتون ڏيان) ۽ فقط مون کان ڊڄو (ڇو ته مون کان سواءِ ٻيو ڪوبه معبود ڪونهي).(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) اي اولاد يعقوب جا (بني اسرائيل وارا) توهان ياد ڪريو منهنجن نعمتن کي جيڪي مون توهان جي مٿان ڪيون ۽ منهنجي وعدي کي پورو ڪريو ته آئون به توهان جي وعدي کي پورو ڪندس ۽ خاص مون کان خوف ڪريو.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) اي بني اسرائيلو! منهنجن انهن احسانن کي ياد ڪريو جي اوهان تي اڳ ڪيا اٿم ۽ مون سان (ڪيل) عهد اقرار (ايمان وارو) پاڙيو ته آءُ به اوهان سان انجام (ثواب جو) پورو ڪريان ۽ مون کان ئي ڊڄو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) اي يعقوب جا ٻچا ياد ڪيو منهنجي اها نعمت جا مون اوهان تي ڪئي ۽ پورو ڪيو مون سان ڪيل انجام ته پورو ڪيان مان اوهان سان انجام ۽ خاص مون کان پوءِ ڊڄو .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) اي بني اسرائيلو ! منهنجي ان نعمت کي ياد ڪريو جنهن جو مون اوهان تي انعام ڪيو. ۽ منهنجو انجام پاڙيو ته آءُ اوهان سان انجام پاڙيان. ۽ مون کان ئي ڊڄو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) اي اسرائيل (يعني يعقوب ؑ) جا اولاد! منهنجي ان نعمت کي ياد ڪيو جا مون اوهان مٿان ڪئي ۽ اوهان منهنجي معاهدي کي پورو ڪيو ته آءُ اوهان جي معاهدي کي پورو ڪندس ۽ خاص مون کان ڊڄو.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) اوهان اي اسرائيليو! منهنجاسُک، ساريو، مون، جي ڪيا اوهان سان، وَر وَر وڙ واريو، ۽ آءٌ اوهان سان واعدا پاريان، جي اوهين پاريو، پوءِ دل ۾، ڊپ ڌاريو، هميشه، مون هيڪ جو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) اي يعقوب جا پوٽؤ (يهوديو!) منهنجي ان نعمت کي ياد ڪريو جا مون اوهان تي ڪئي. مون سان ڪيل انجام کي پاڙيو ته آءٌ اوهان سان ڪيل انجام کي پاڙيان ۽ مون کان ئي ڊڄندا رهو. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) اي بني اسرائيلؤ! ڪو ته ڌيان ڌريو منهنجي اُنهيءَ نعمت ڏي، جيڪا مون توهان کي عطا ڪئي هئي. مون سان ڪيل پنهنجو وعدو توهان پاڙيو ته توهان سان ڪيل پنهنجو وعدو مان پاڙيان ۽ مون کان ئي ڊڄندا ڪريو (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) اي بني اسرائيل! ٿورو خيال ڪريو منهنجي انهيءَ نعمت جو، جيڪا مون توهان کي عطا ڪئي هئي، مون سان توهانجو عهد هو ان کي پورو ڪريو ته توهان سان پنهنجو عهد آءٌ پورو ڪريان، ۽ مون کان ڊڄو(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) اي بني اسرائيل! منھنجي ان نعمت کي ياد ڪريو جيڪا مون توهان کي عطا ڪئي هئي ۽ مون سان ڪيل وعدي کي پُورو ڪريو ته مان به توهان سان پنهنجي ڪيل وعدي کي پُورو ڪندس ۽ فقط مون کان ئي ڊڄندا ڪريو. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَءامِنوا بِما أَنزَلتُ مُصَدِّقًا لِما مَعَكُم وَلا تَكونوا أَوَّلَ كافِرٍ بِهِ وَلا تَشتَروا بِـٔايٰتى ثَمَنًا قَليلًا وَإِيّٰىَ فَاتَّقونِ (آيت : 41) |
۽ (اي بني اسرائيل) جيڪو اوھان وٽ آھي (يعني توريت) تنھن کي سچو ڪندڙ جيڪو (قرآن ﷴ ﷺ تي) لاٿم تنھنکي مڃيو ۽ ان جا پھريان منڪر نه ٿيو، ۽ منھنجي آيتن کي (دنيا جي) ٿوري ملھ سان نه وڪڻو، ۽ رڳو مون کا ڊڄو.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ ان (قرآن) تي ايمان آڻيو جو مون نازل ڪيو آهي ۽ جو انهيءَ ڪلام (توراة) جي تصديق ٿو ڪري جو توهان وٽ موجود آهي. (توهان کي ته سڀني کان اڳي قرآن تي ايمان آڻڻ گهرجي ائين نه ٿئي جو اٽلندو) سڀني کان اول توهان ئي (ان جي سچائي قبول ڪرڻ کان) انڪار ڪيو. متان منهنجون آيتون خسيس قيمت تي (دنيائي خسيس فائدن لاءِ) وڪڻي ڇڏيو. (توهان کي گهرجي ته) فقط منهنجي فرمانبرداري ڪيو ۽ مون کان ئي ڊڄو.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ ايمان آڻيو توهان قرآن ڪريم تي جيڪو توهان جي ڪتابن جي تصديق ڪندڙ آهي ۽ توهان پَهِرِيَنِ انڪار ڪندڙن مان نه ٿيو ۽ منهنجن آيتن کي ٿوري مُلهه تي نه وڪڻو ۽ توهان خاص مون کان ڊڄو،(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ جو (قرآن) مون نازل ڪيو آهي اهو هن ڪتاب (توريت) جي (به) تصديق ڪري ٿو جيڪو اوهان وٽ آهي ۽ اوهين سڀ کان پهريان هن (قرآن) جا انڪاري نه ٿيو ۽ منهنجي آيتن جي بدلي ۾ قليل قيمت (دنيا جو فائدو) نه وٺو ۽ مون کان ئي ڊڄو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ ايمان آڻيو (ان ڪتاب) تي جو نازل ڪيو مون سچو ڪندڙ آهي ان (ڪتاب کي) جو اوهان سان گڏ آهي ۽ نه ٿيو پهريان ڪفر ڪندڙ ان جا ۽ نه خريد ڪيو منهنجي آيتن جي عوض ملھ ٿورو ۽ خاص مون کان ڊڄو .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ ان (ڪتاب) تي ايمان آڻيو جنهن کي مون اوهان وٽ موجود (ڪتاب) جي تصديق ڪندڙ ڪري لاٿو. ۽ ان جا پهريان انڪار ڪندڙ نه ٿيو ۽ منهنجي آيتن جي بدلي ۾ ٿورو ملهه نه وٺو ۽ مون کان ئي ڊڄو (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ ايمان آڻيو ان تي جيڪو مون نازل ڪيو آهي، جيڪو ان جي تصديق ڪندڙ آهي جيڪو اوهان وٽ (اڳ موجود) آهي ۽ ان جا پهريان منڪر نه ٿيو. ۽ منهنجي آيتن جي عيوض ٿورو مُلهه نه حاصل ڪيو. ۽ خاص مون کان ڊڄندا رهو.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) پوءِ مڃيو هرگـز حق ڪري، جي اُتاريمِ اُهڃاڻ، صحي ڪندڙ اُن کي، جيڪي اڳي، اوهان ساڻ، ۽ ڦريل نه ٿيو اُن کان، پريندي اوهين پاڻ، ۽ مٽيو نه ٿوري ملھ مٿي، منهنجاحڪم هاڻ، پوءِ ڪڍو نه ٻئي جي ڪاڻ، مون هڪ کان، مُڙو مورهين.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) جيڪو ڪتاب مون لاٿو آهي ان تي ايمان آڻيو، جو اوهان وٽ آيل ڪتاب کي سچو ڪندڙ آهي ۽ سڀ کان اڳ ان جو انڪار نه ڪريو، منهنجي آيتن کي ٿوري قيمت ۾ نه وڪڻو ۽ مون کان ئي ڊڄو. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ۽ مون جيڪو ڪتاب موڪليو آهي، ان تي ايمان آڻيو. اهو انهيءَ ڪتاب جي تائيد ۾ آهي، جيڪو توهان وٽ اڳيئي موجود هو، تنهنڪري سڀ کان پهريائين توهان ئي ان جا منڪر نه بڻجي وڃو. ٿورڙي قيمت تي منهنجي آيتن کي نه وڪڻي ڇڏيو ۽ منهنجي غضب کان بچو (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ ايمان آڻيو ان ڪتاب تي جيڪو نازل ڪيو، هي ان جي تائيد ۾ آهي جيڪو توهان وٽ موجود هو، تنهنڪري سڀ کان پهرين توهان ان جا منڪر نه بڻجو ۽ نه ٿورڙي قيمت تي منهنجي آيتن کي وڪڻو ۽ بچو منهنجي غضب کان(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ۽ ايمان آڻيو هن ڪتاب (يعني قرآن مَجيد) تي جيڪو مون (محمد ﷺ تي) لاٿو آهي، هي ڪتاب ان ڪتاب جي سچائي جي تائيد ڪندڙ آهي جيڪو توهان وٽ اڳ (تورات جي صورت ۾) آيل آهي، (گهٽ ۾ گهٽ) توهان ماڻهو ته پھريائين وڌي ڪري هن (قرآن) جو انڪار نه ڪريو ۽ منھنجي آيتن کي ٿوري قيمت تي نه وڪڻو ۽ مون کان ئي ڊڄو. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَلا تَلبِسُوا الحَقَّ بِالبٰطِلِ وَتَكتُمُوا الحَقَّ وَأَنتُم تَعلَمونَ (آيت : 42) |
۽ سچ کي ڪوڙ سان نه ملايو ۽ نڪي اوھين ڄاڻ ھوندي به سچ لڪايو.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ سچ کي ڪوڙسان ڍڪي يا ملائي نه ڇڏيو، نڪي سچ کي لڪايو جڏهن ته توهان ڄاڻوبه ٿا (ته حقيقت ڇا آهي).(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ توهان حق کي باطل سان نه ملايو ۽ سوچي سمجهي حق کي نه لڪايو.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ سچ کي ڪوڙ سان نه ملايو ۽ نڪي سچ کي ڄاڻي واڻي لڪايو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ نه ملايو سچ کي ڪوڙ سان ۽ نه لڪايو سچ ۽ اوهان ڄاڻو ٿا .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ سچ کي ڪوڙ سان نه ملايو ۽ نڪي سچ کي ڄاڻي واڻي لڪايو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ سچ کي ڪوڙ سان نه ملايو ۽ ڄاڻي واڻي حق کي نه لڪايو.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ هرگـز نه حق لڪايو، ڪنهن ڪوڙِئَ فتوا ساڻ، ۽ ڪيئن ڇپايو هاڻ، جڏهن پئا، پاڻ پروڙيو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) حق کي باطل سان نه ملايو ۽ ڄاڻ هوندي حق کي نه لڪايو. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ۽ باطل جو رنگ چاڙهي حق کي شڪ ۾ نه وجهو، نڪي ڄاڻي واڻي حق کي لڪائڻ جي ڪوشش ڪريو (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ نه حق کي شڪ ۾ وجهو باطل جو ڪوڙو رنگ ڏئي ۽ ڄاڻي واڻي حق کي لڪائڻ جي ڪوشش نه ڪريو(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ۽ ڪوڙ جو رنگ ڏئي سچ کي شڪ وارو نه بنايو ۽ نه ڄاڻي واڻي سچ کي لڪائڻ جي ڪوشش ڪريو. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَأَقيمُوا الصَّلوٰةَ وَءاتُوا الزَّكوٰةَ وَاركَعوا مَعَ الرّٰكِعينَ (آيت : 43) |
۽ نماز پڙھو ۽ زڪوٰة ڏيو ۽ رڪوع ڪندڙن سان گڏجي رڪوع ڪيو.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ نماز قائم ڪيو ۽ زڪوات ادا ڪيو ۽ الله جي حضور ۾ جهڪڻ وارن سان گڏ توهان به نياز جو سر جهڪايو.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ نماز قائم ڪريو ۽ زڪوات ادا ڪريو ۽ جماعت سان نماز ادا ڪريو.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ نماز قائم ڪريو ۽ زڪوات ڏيندا رهو ۽ جيڪي (اسان جي اڳيان) عبادت لاءِ جهڪندڙ آهن تن سان گڏ اوهين به جهڪندا ڪيو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ قائم ڪيو نماز ۽ ڏيو زڪواة ۽ رڪوع ڪيو رڪوع ڪندڙن سان گڏ .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ نماز قائم ڪريو ۽ زڪواة ڏيو. ۽ رڪوع ڪندڙن سان گڏجي رڪوع ڪريو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ نماز قائم رکو ۽ زڪواة ڏيندا رهو ۽ رڪوع ڪندڙن سان گڏ رڪوع ڪيو.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ قائم ڪريو نماز کي، پوري وقت پاڻ، ۽ ڏيو ڏُ کيَنِ ڏاڻ، ۽ جھڪو ڀيڙو، جھڪندڙين.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ نماز قائم ڪريو، زڪوات ڏيو ۽ منهنجي اڳيان جهڪندڙ سان گڏ جهڪو. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ۽ نماز قائم ڪريو، زڪواة ادا ڪريو ۽ جيڪي ماڻهو منهنجي آڏو جهڪن ٿا، انهن سان گڏجي توهان به جهڪندا ڪريو (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ قائم ڪريو نماز ۽ زڪواة ڏيو ۽ جيڪي ماڻهو منهنجي اڳيان جهڪن ٿا توهان به انهن سان گڏ جهڪو(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ۽ نماز قائم ڪريو، زڪوات ادا ڪريو ۽ رڪوع ڪرڻ وارن سان گڏ توهان به رڪوع ڪريو. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
أَتَأمُرونَ النّاسَ بِالبِرِّ وَتَنسَونَ أَنفُسَكُم وَأَنتُم تَتلونَ الكِتٰبَ أَفَلا تَعقِلونَ (آيت : 44) |
ماڻھن کي چڱائيءَ جو حڪم ڪريو ٿا ۽ پاڻ کي وساريو ٿا؟ ھن ھوندي به جو توھين ڪتاب پڙھو ٿا، پوءِ ڇو نه ٿا سمجھو؟(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ڇا توهان ٻين ماڻهن کي ته نيڪيءَ جو حڪم ڏيو ٿا، پر پاڻ کي وساري ٿا ڇڏيو (ته توهانجي عملن جو ڪهڙو حال آهي) حالانڪ خدا جو ڪتاب (توراة) پڙهندا رهو ٿا. ڇا (اهڙي صاف ڳالهه به) توهان سمجهي نٿا سگهو؟(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ڇا توهان ماڻهن کي چڱن ڪمن جو چئو ٿا ۽ پنهنجي وجود کي وساري ڇڏيوَ حالانڪ توهان قرآن پڙهو ٿا. ڇا پوءِ نٿا سمجهو.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) اوهين ٻين کي ته چڱائي ڏسيو ٿا پر پنهنجي خبر نٿا لهو. هوڏانهن اوهين خدا جو ڪتاب پڙهندا رهو ٿا. ته ڇا! اوهين (ايترو به) نٿا ڄاڻو! (سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ڇا امر ٿا ڪيو ماڻهن کي نيڪي جو ۽ وساريو ٿا پنهنجن سرن کي حالانڪ اوهان ڪتاب پڙهو ٿا ڇا پوءِ نه ٿا ڄاڻو؟ .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ڇا اوهين ماڻهن کي چڳائي جو حڪم ڪريو ٿا ۽ پاڻ کي وساريو ٿا هوڏانهن اوهين ڪتاب پڙهو ٿا. ڇا پوءِ اوهين عقل کان ڪم نٿا وٺو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ڇا اوهان (ٻين) ماڻهن کي نيڪي جو حڪم ڪيو ٿا ۽ پنهنجو پاڻ کي وساري ڇڏيو ٿا (يعني خود عمل نه ٿا ڪيو) حالانڪه توهان ڪتاب (به) پڙهو ٿا، ڇا پوءِ به عقل کان ڪم نه ٿا وٺو!(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ڇاماڻهن چڱي مت ڏيو، ۽ وِچان وساريو پاڻ؟ ۽ جڏهن ڪتاب، قِرئت ساڻ، پڙهو ته، ڇو نه پروڙيو؟(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) اوهين ماڻهن کي ته نيڪي ڪرڻ جو حڪم ڏيو ٿا، پر پاڻ کي وساريو ٿا؟ ۽ خدائي ڪتاب به پڙهو ٿا. ڇا ان کي نه ٿا سمجهو؟ (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ڇا توهان ٻين کي نيڪيءَ واري واٽ وٺڻ لاءِ چئو ٿا پر پنهنجو پاڻ کي وساري ٿا ڇڏيو؟ حالانڪه توهان ڪتاب جي تلاوت به ڪريو ٿا، ڇا توهان عقل کان اصلي ڪم نٿا وٺو؟ (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) توهان ٻين ماڻهن کي ته نيڪيءَ جي راهه اختيار ڪرڻ لاءِ چئو ٿا، پر پاڻ کي وساريو ٿا! ۽ جڏهن ته توهان ڪتاب جي تلاوت ڪريو ٿا، ڇا عقل کان بلڪل ڪم نٿا وٺو؟(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) توهان ٻين ماڻهن کي ته نيڪي ڪرڻ جو حڪم ڪريو ٿا پر پنھنجو پاڻ کي وساري ڇڏيو ٿا. (حالانڪه) توهان ڪتاب جي تلاوت به ڪندا رهو ٿا پوءِ به توهان کي سمجهه ۾ ڳالهه نه ٿي اچي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَاستَعينوا بِالصَّبرِ وَالصَّلوٰةِ وَإِنَّها لَكَبيرَةٌ إِلّا عَلَى الخٰشِعينَ (آيت : 45) |
۽ صبر ۽ نماز سان مدد وٺو، ۽ اُھا انھن آزي ڪندڙن کانسواءِ ٻـين کي ضرور ڏکي (لڳندي) آھي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ (ڏسو) صبر) ۽ نماز جي وسيلي (پنهنجي سڌاري ۾) مدد وٺو، پرنماز (آرام طلب ماڻهو لاءِ) ڏاڍي ڏکي آهي، نه انهن لاءِ جيڪي الله جي حضور ۾ نماڻا ۽ جهڪيل آهن.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ مدد وٺو توهان صبر ۽ نماز کان ۽ بيشڪ نماز ڏکي آهي مگر انهن تي جيڪي نوڙت ڪندڙ آهن.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ صبر (روزن) ۽ نماز کان مدد وٺو ۽ جيتوڻيڪ نماز ڳري ته آهي پر انهن نئڙت ڪندڙن تي (نه) (سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ مدد وٺو صبر ۽ نماز سان ۽ بيشڪ اها البته ڏکي آهي مگر آزي ڪندڙن تي.ڏکي ناهي) .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ صبر ۽ نماز کان مدد وٺو. ۽ بيشڪ اها ڳري آهي مگر عاجزي ڪندڙن تي، (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ مدد وٺو (الله کان) صبر ۽ نماز سان. ۽ بيشڪ اها (نماز ماڻهن مٿان) ڳري آهي سواءِ عاجزي ڪرڻ وارن جي. (انهن تي ڳري نه آهي).(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ سوڀون گھرو، صبرساڻ، پڻ نِمازن نال، ۽ ڳري اها ڳالھ، ڌاران نياز، ڌاريندڙين.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) صبر ۽ نماز جي مدد وٺو، بيشڪ اها نماز، انهن فرمانبردار بندن کانسواءِ، ٻين تي ڳوري آهي. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) پوءِ صبر ۽ نماز کان مدد وٺو. بيشڪ نماز ڏاڍو اوکو ڪم آهي پر انهن فرمانبردار بندن لاءِ ڏکي ناهي(تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) صبر ۽ نماز کان مدد وٺو، ۽ بيشڪ نماز سخت مشڪل ڪم آهي پر اها فرمانبردارن لاءِ مشڪل نه آهي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) صبر ۽ نماز جي وسيلي الله تعالى کان مدد گُهرندا ڪريو. اهو ڪم اٿو ڏاڍو ڏکيو پر الله تعالى جو خوف رکندڙن لاءِ اهو ڪم انتهائي آسان آهي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
الَّذينَ يَظُنّونَ أَنَّهُم مُلٰقوا رَبِّهِم وَأَنَّهُم إِلَيهِ رٰجِعونَ (آيت : 46) |
جيڪي پڪ ڀائيندا آھن ته اُھي پنھنجي پالڻھار کي ملڻ وارا آھن ۽ اُھي ڏانھس موٽڻ وارا آھن.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ جيڪي سمجهن ٿا ته کين پنهنجي پروردگار سان ملڻو آهي ۽ آخر سندس حضور ڏانهن موٽڻو آهي.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) انهن کي يقين آهي ته بيشڪ اُهي پنهنجي رب سان ملندا ۽ بيشڪ اُهي انهي طرف موٽندڙ آهن.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) جيڪي چڱيءَ طرح ڄاڻن ٿا ته اهي پنهنجي پالڻهار جي بارگاھ ۾ حاضر ٿيندا ۽ اهي ضرور تنهن ڏي موٽڻ وارا آهن.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) جيڪي يقين ٿا رکن ته بيشڪ اهي ملڻ وارا آهن پنهنجي پالڻهار سان ۽ بيشڪ اهي ان ڏانهن موٽڻ وارا آهن. ع (احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) جيڪي خيال ڪن ٿا ته اهي پنهنجي پاليندڙ سان ملڻ وارا آهن ۽ اهي ان ڏي ئي موٽڻ وارا آهن. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) جيڪي يقين رکن ٿا ته اُهي پنهنجي پالڻهار جي روبرو ٿيڻ وارا آهن ۽ بيشڪ اُهي ان ڏانهن موٽڻ وارا آهن.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) جي ڀانئنِ، ته سندن سائينءَ سان، اُهي ملڻا آهن مور، پڻ هلڻا منجھ حضور، آخر آهنِ اُن ڏي.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) جيڪي سمجهن ٿا ته نيٺ انهن کي پنهنجي رب سان ملڻو آهي ۽ کين ان ڏانهن ئي موٽڻو آهي.(البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) جيڪي سمجهن ٿا ته نيٺ انهن کي پنهنجي رب سان ملڻو ۽ ڏانهس ئي موٽي هلڻو آهي(تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) اهي سمجهن ٿا ته نيٺ انهن کي پنهنجي رب سان ملڻو آهي ۽ ان ڏانهن ئي موٽڻو آهي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ڇاڪاڻ جو هي ماڻهو سمجهندا آهن ته نيٺ اسان کي پنھنجي رَبَّ سان ملڻو آهي ۽ ان ڏانھن ئي موٽي هلڻو آهي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
يٰبَنى إِسرٰءيلَ اذكُروا نِعمَتِىَ الَّتى أَنعَمتُ عَلَيكُم وَأَنّى فَضَّلتُكُم عَلَى العٰلَمينَ (آيت : 47) |
اي بني اسرائيلو اُھو منھنجو ڳڻ ياد ڪريو جيڪو مون اوھان تي ڪيو ۽ مون اوھان کي جھان (وارن) تي سڳورو ڪيو.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) اي بني سرائيل! منهنجون نعمتون ياد ڪيو جن سان مون اوهانکي سرفراز ڪيو ۽ دنيا جي قومن تي اوهان کي فضيلت ڏنم.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) اي اولاد يعقوب جا ياد ڪريو توهان منهنجي نعمت کي جيڪا مون اوهان تي ڪئي ۽ بيشڪ مون بهتر ڪيو اوهان کي انهي زماني وارن کان.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) اي بني اسرائيلو! منهنجن انهن نعمتن کي ياد ڪريو جيڪي مون اوهان کي اڳ عطا ڪيون ۽ هي (به ته سوچو) ته اسان اوهان کي ساري جهان جي ماڻهن کان وڌائي ڇڏيو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) اي بني اسرائيلو! ياد ڪيو منهنجي اها نعمت جيڪا مون اوهان تي انعام ڪئي هئي ۽ بيشڪ ڀلو ڪيو هو مون اوهان کي (ان وقت جي) جهانن تي .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) اي بني اسرائيلو ! منهنجي ان نعمت کي ياد ڪريو جنهن جو مون اوهان تي انعام ڪيو ۽ مون اوهان کي قومن تي فضيلت ڏني. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) اي يعقوب جا اولاد! منهنجي ان نعمت کي ياد ڪيو جا مون اوهان تي انعام ڪئي ۽ بيشڪ مون اوهان کي (تنهن وقت ۾) جهانن تي فضيلت ڏني.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ساريو اي اسرائيليو! سندمِ ڀلايون ڀال، جي ڪيمِ پنهنجي ڪرم سان، توڙان توهان نال، پڻ اُتم ڪيم اقبال، اَهنجو عالمن تي.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ اي يهوديو! منهنجي ان نعمت کي ياد ڪريو، جا مون اوهان تي ڪئي ۽ انهيءَ کي به ته مون اوهان کي دنيا جي سڀني قومن کان ڀلارو ڪيو. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) اي بني اسرائيلؤ! ياد ڪريو منهنجيءَ ان نعمت کي جنهن سان مون توهان کي نوازيو هو ۽ انهيءَ ڳالهه کي به ته مان توهان کي دنيا جي سمورين قومن تي فضيلت عطا ڪئي هئي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) اي بني اسرائيل! ياد ڪريو منهنجي انهيءَ نعمت کي، جنهن سان مون توهان کي نوازيو هو ۽ انهيءَ ڳالهه کي به ته مون توهان کي دنيا جي مڙني قومن تي فضيلت ڏني هئي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) اي بني اسرائيل! منھنجي ان نعمت کي ياد ڪريو، جيڪا مون توهان کي عطا ڪئي هئي (ان سان گڏ) مون توهان کي پوري دنيا ۾ ٻين تي فضيلت به ڏني هئي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَاتَّقوا يَومًا لا تَجزى نَفسٌ عَن نَفسٍ شَيـًٔا وَلا يُقبَلُ مِنها شَفٰعَةٌ وَلا يُؤخَذُ مِنها عَدلٌ وَلا هُم يُنصَرونَ (آيت : 48) |
۽ اُنھيءَ ڏينھن کان ڊڄو جنھن ۾ ڪو (به) ڪنھين کان ڪجھ به ٽاري نه سگھندو ۽ نڪي کانئس ڪا پارت قبول ڪبي ۽ نڪي کانئس ڪو عِوض وٺبو نڪي کين مدد ڏبي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ انهيءَ ڏينهن جي عذاب کان ڊڄو جنهن ڏينهن ڪوبه انسان ٻئي جي ڪم نه اچي سگهندو. (دنيا ۾ ڪيل بڇڙن ڪمن جي نتيجن کان ڪوبه بچائي ڪونه سگهندو) نڪي ڪنهن جي سفارش قبول پوندي، نڪي ڪنهن به قسم جو عيوضو وٺي ڇڏي ڏنو ويندو، نڪي ڪٿان به ڪنهن طرح جي مدد ملندي.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ خوف ڪريو توهان انهيءَ ڏينهن کان جڏهن ڪو مؤمن، ڪافر کي فائدو نه ڏئي سگهندو ۽ نه ڪافر لاءِ ڪا سفارش قبول ڪئي ويندي ۽ نه قبول ڪيو ويندو کانئس ڪو عيوض ۽ نه ئي کين مدد ڏني ويندي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ ان ڏينهن کان ڊڄو جنهن ۾ ڪو شخص، ڪنهن کي ڪجھ به ڪم نه ايندو ۽ نه ڪنهن جي شفاعت قبول ٿيندي ۽ نه ان کان ڪو بدلو ورتو ويندو ۽ نه انهن کي ڪا مدد پهچندي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ ڊڄو ان ڏينهن کان جو نه بدلو ڏيندو ڪو نفس ڪنهن نفس جو ڪجھ به ۽ نه قبول ڪئي ويندي ان جي لاءِ سفارش ۽ نه ورتو ويندو ان کان ڪو عوض ۽ نه اهي مدد ڪيا ويندا.(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ ان ڏينهن کان ڊڄو جنهن ۾ ڪو شخص ڪنهن کي ڪجهه به ڪم نه ايندو ۽ ان جي طرفان نه ڪا سفارش قبول ڪئي ويندي (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ ڊڄو ان ڏينهن کان (جنهن ۾) ڪو شخص ڪنهن شخص جي پاران ڪنهن شيءِ جو بدلو ڏئي نه سگهندو ۽ نه ان کان ڪا سفارش قبول ڪئي ويندي ۽ نه ان کان (جان بخشي لاءِ ڪو) عيوض ورتو ويندو ۽ نه انهن جي مدد ڪئي ويندي.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ ڏورتنهين ڏينهن کان، جڏهن پاڙبو، نه ڪري پار، هڪ جان، ٻي جان جو، پڻ ڪارون نه ان کان ڪار، ۽ نه وٺبس بدلو بار، نه ورندونِ ڪو به واهرُو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ان ڏينهن کان ڊڄو، جڏهن ڪو به شخص ذري جيترو به ڪنهن جي ڪم نه ايندو ۽ نه ڪنهن کان ڪا پارت ئي قبول ڪبي، نڪي ڪنهن کان ڪو عيوض قبول ڪبو، نه کين ڪا مدد ئي ملي سگهندي. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ۽ ڊڄو ان ڏينهن کان جڏهن ڪوبه ڪنهن جي ڪم نه اچي سگهندو، نه ڪنهن کان ڪا سفارش قبول ڪئي ويندي ۽ نه ڪو ڪنهن کان عيوضو وٺي ڇڏي ڏنو ويندو ۽ نه ڏوهارين کي ڪٿان ڪا مدد ملي سگهندي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ ڊڄو انهيءَ ڏينهن کان جڏهن ڪير به ڪنهن کي ذري برابر ڪم نه ايندو. ۽ نه ڪنهن جي طرفان سفارش قبول ٿيندي، ۽ نه ڪنهن کي فديو وٺي ڇڏيو ويندو ۽ نه ڏوهارين کي ڪٿان مدد ملي سگهندي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ۽ ڊڄو ان ڏينھن کان جنھن ڏينھن ڪو به ڪنھن جي ذرو به ڪم نه ايندو، نه ئي ڪنھن جي (نامناسب) سفارش قبول ڪئي ويندي، نه ئي ڪنھن کان جان ڇڏائڻ لاءِ ڪو عيوضو ورتو ويندو ۽ نه ئي ڏوهارين کي ڪٿان ڪا مدد ملي سگهندي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَإِذ نَجَّينٰكُم مِن ءالِ فِرعَونَ يَسومونَكُم سوءَ العَذابِ يُذَبِّحونَ أَبناءَكُم وَيَستَحيونَ نِساءَكُم وَفى ذٰلِكُم بَلاءٌ مِن رَبِّكُم عَظيمٌ (آيت : 49) |
۽ (ھي ڳڻ به ياد ڪريو) ته جڏھن اوھان کي فرعون جي ماڻھن کان ڇڏايوسون جي اوھان کي ڏاڍو ايذاءُ چکائيندا ھئا، جو اوھان جا پُٽ ڪھندا ھئا ۽ اوھان جون ڌيئرون جيئريون ڇڏيندا ھئا، ۽ اُن ۾ اوھان جي پالڻھار کان اوھان لاءِ وڏي پرک ھُئي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ (اهو وقت ياد ڪريو) جڏهن مون اوهان کي فرعون جي خاندان کان جنهن اوهانکي نهايت سخت عذابن ۽ ظلمن ۾ پيڙي ڇڏيو هو، ڇوٽڪارو ڏنو. اهي اوهان جي پٽن کي بي رحميءَ سان ڪهندا هئا. (ته اوهان جو نسل ختم ٿئي) ۽ اوهان جي نياڻين کي جيئرو ڇڏيندا هئا (ته مصري ماڻهن جون ٻانهيون ٿي رهن) ۽ في الحقيقت هن حال ۾ اوهان جي پالڻهار جي طرف کان اوهان لاءِ وڏي آزمائش هئي.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ ياد ڪريو توهان جڏهن اسان اوهان کي فرعون جي ماڻهن کان ڇوٽڪارو ڏنو جيڪي اوهان تي ڏکوئيندڙ عذاب ڪندا هئا توهان جي پُٽن کي ڪُهندا هئا ۽ نياڻين کي زنده ڇڏيندا هئا، ۽ انهيءَ ۾ اوهان لاءِ اوهان جي رب جي طرفان وڏي آزمائش هئي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ (اهو وقت به ياد ڪريو) جڏهن اسان اوهان کي (اوهان جي وڏن کي) فرعون جي ماڻهن (جي چنبي) کان بچايو، جي اوهان کي تمام وڏا ڏک ڏئي ستائيندا هئا.اوهان جي پٽن کي ڪهندا هئا ۽ اوهان جي ڌيئرن کي (پنهنجي خدمت لاءِ) جيئرو ڇڏيندا هئا ۽ ان ۾ اوهان جي پالڻهار جي طرفان (صبر جو) وڏو امتحان هو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ (ياد ڪيو) جڏهن ڇڏايوسون اوهان کي فرعونين کان جو چکائيندا هئا اوهان کي بري قسم جو عذاب، ڪٺائون ٿي اوهان جي پٽن کي ۽ جيئرو ڇڏيائون ٿي اوهان جي عورتن (ڌيئرن) کي ۽ ان ۾ وڏي آزمائش هئي اوهان جي رب جي طرفان .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ نه ان کان ڪو بدلو ورتو ويندو ۽ نه انهن کي ڪا مدد پهچندي. ۽ (اهو وقت ياد ڪريو) جڏهن اسان اوهان کي فرعون جي ماڻهن کان بچايو. هو اوهان کي بڇڙو عذاب پهچائيندا هئا. اوهان جي پٽن کي ڪُهندا هئا ۽ اوهان جي ڌيئرن کي جيئرو ڇڏيندا هئا. ۽ ان ۾ اوهان جي پاليندڙ جي طرفان وڏو امتحان هو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ (ياد ڪيو) جڏهن اسان اوهان کي قومِ فرعون (جي غلامي) کان ڇوٽڪارو ڏنو جي اوهان کي تمام سخت اذيت ڏيندا هئا، جو توهان جي پُٽن کي قتل ڪندا هئا ۽ توهان جي نياڻين کي زنده ڇڏيندا هئا. ۽ ان ۾ توهان جي پالڻهار پاران تمام وڏي آزمائش هئي.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ فرعون جي فِرق کان، جڏهن ڇڏائيسِينِئان جان، ڍوئينِ اوهان تي بار پئا، بُڇڙا بي گمان، ڪُهَن ڪنور اوهان جا، جوينِ ڏينيان جِيدان، ۽ اِن ۾ وڏو امتحان، اوهان لئي، الله کان.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ياد ڪريو، جڏهن اسان اوهان کي فرعونين کان ڇوٽڪارو ڏنو، جن اوهان کي سخت عذاب ڏنو ٿي، جيڪي اوهان جي پٽن کي ڪهندا هئا ۽ اوهان جي زالن کي جيئرو رهڻ ڏيندا هئا ۽ ان ۾ اوهان جي رب کان وڏي آزمائش ٿي رهي هئي. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ياد ڪريو اهو وقت جڏهن اسان توهان کي فرعونين جي غلاميءَ کان ڇڏائي آزاد ڪيو. انهن توهان کي سخت عذاب ۾ وجهي ڇڏيو هو. توهان جي پٽن کي ڪهي ڇڏيندا هئا ۽ توهان جون ڇوڪريون جيئريون ڇڏي ڏيندا هئا ۽ ان ڳالهه ۾ توهان جي رب جي پاران توهان جي وڏي آزمائش هئي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ ياد ڪريو اهو وقت جڏهن اسان توهان کي فرعونين کان ڇوٽڪارو ڏنو، انهن توهان کي عذاب ۾ مبتلا رکيو هو، توهان جي پٽن کي ڪٺو ٿي ۽ زنده رکيو ٿي توهان جي ڌيئرن کي، ۽ انهيءَ حالت ۾ توهان لاءِ پنهنجي رب طرفان آزمائش هئي وڏي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (تاريخ جا ورق کولي ڏسو) جڏهن اسان توهان کي فرعوني حڪومتن جي غلاميءَ کان نجات ڏياري، جن توهان کي سخت عذاب ۾ جڪڙي ڇڏيو هو، توهان جي پُٽن کي (نسل ختم ڪرڻ لاءِ) ذبح ڪندا هئا، ۽ اوهان جي نياڻين کي جيئرو ڇڏي ڏيندا هئا (ته جيئن توهان جي طاقت کي ختم ڪيو وڃي) ۽ اهي حالتون توهان جي رَبَّ جي طرف کان وڏي آزمائش واريون هيون. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَإِذ فَرَقنا بِكُمُ البَحرَ فَأَنجَينٰكُم وَأَغرَقنا ءالَ فِرعَونَ وَأَنتُم تَنظُرونَ (آيت : 50) |
۽ (ياد ڪريو ته) جڏھن اوھان لاءِ سمنڊ کي چيريوسون پوءِ اوھان کي (ٻڏڻ کان) بچايوسون ۽ فرعون جي ماڻھن کي ٻوڙيوسون ۽ اوھين ڏسندا رھيؤ.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ (پوءِ اهو وقت ياد ڪيو) جڏهن (توهان مصر ملڪ مان نڪتؤ ۽ فرعون لشڪر سميت اوهان کي پڪڙڻ لاءِ پوئتان آيو) اسان سمنڊ جو پاڻي هيڏي هوڏي ڪري ڇڏيو ۽ اوهان وچئون لنگهي ويو، مگر فرعون کي لشڪر سميت غرق ڪري ڇڏيوسين ۽ توهان پاڻ ڏٺو.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ جڏهن اسان توهان لاءِ درياء کي چيريو پوءِ توهان کي بچايوسين ۽ توهان جي سامهون فرعون جي قوم کي ٻوڙيوسين(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) پڻ (اهو وقت به ياد ڪريو) جڏهن اسان اوهان جي لاءِ سمنڊ کي ٽڪرا ٽڪرا ڪيو پوءِ اسان اوهان کي ته نجات ڏني ۽ اوهان جي ڏسندي ئي فرعون جي ماڻهن کي ٻوڙي ڇڏيو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ (ياد ڪيو) جنهن وقت چيريو اسان اوهان جي لاءِ سمنڊ پوءِ ڇڏايوسون اوهان کي ۽ ٻوڙيوسون فرعونين کي ۽ اوهان ڏسو پيا .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ (اهو وقت ياد ڪريو) جڏهن اسان اوهان جي ڪري سمنڊ کي چيريو ۽ پوءِ اوهان کي بچايوسون ۽ فرعون جي ماڻهن کي ٻوڙيوسون ۽ اوهين ڏسي رهيا هئا (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ جڏهن اسان اوهان جي (گذرڻ) لاءِ سمنڊ کي چيريو پوءِ اسان اوهان کي نجات ڏني ۽ اوهان جي نظرن جي سامهون اسان قومِ فرعون کي ٻوڙي ڇڏيو.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ اسان، اوهان سڀني وچان، وِير ڇنِي جنهن وار، اوهان کي اُڪاريو سون، صحِي سلامت پار، ۽ فرعون جي فوج کي، ٻوڙيون سون منجھ ٻار، ۽ ڪنڌِئَ ڀر ڪنار، پئا پاڻ ڏسو پڌرو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ياد ڪريو، جڏهن اسان اوهان لاءِ درياءَ کي چيري، اوهان کي ڇوٽڪارو ڏنو ۽ فرعونين کي اوهان جي اکين اڳيان ٻوڙيو. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ياد ڪريو اهو وقت جڏهن اسان سمنڊ کي چيري توهان لاءِ رستو بڻايو، پوءِ ان مان توهان کي صحيح سلامت اُڪاري پار ڪيوسين ۽ وري اتي ئي توهان جي اکين آڏو فرعونين کي ٻوڙي ڇڏيوسين (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ ياد ڪريو اهو وقت جڏهن اسان سمنڊ کي چيري توهان لاءِ رستو بڻايو، توهان کي خيريت سان گذاريو ۽ فرعونين کي غرق ڪيو توهان جي اکين آڏو(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (تاريخ جو اهو ورق به ياد ڪريو) جڏهن اسان سمنڊ کي چيري توهان جي لاءِ (مصر مان) نڪرڻ جو رستو ٺاهيو هو (توهان آرام سان سمنڊ پار ڪري ويا) پر توهان پنھنجي اکين سان ڏٺو ته فرعوني سلطنت جي حڪمران طبقي کي اسان ٻوڙي ڇڏيو سين. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَإِذ وٰعَدنا موسىٰ أَربَعينَ لَيلَةً ثُمَّ اتَّخَذتُمُ العِجلَ مِن بَعدِهِ وَأَنتُم ظٰلِمونَ (آيت : 51) |
۽ (ياد ڪريو ته) جڏھن موسىٰ کي چاليھن راتين جو انجام ڏنوسون وري ان (جي وڃڻ) کانپوءِ گابي کي (خدا ڪري) ورتؤ ۽ اوھين ظلم ڪندڙ ھيؤ.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ (پوءِ اهو واقعو به ياد ڪيو جو) جڏهن (سينائي اپٻيٽ ۾) حضرت موسيٰ سان اسان چاليهه راتين جو واعدو ڪيو هو. (اوهان کان جدا ٿي طور جبل ڏي هليو ويو ته) اوهان هن جي وڃڻ بعد سندس پرپٺ (مصرين وانگر) گابي جي پوڄا شروع ڪري ڏني ۽ اهو وڏو ظلم ڪري ڇڏيوَ (جو حق جي راهه کان هٽي ويؤ.)(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ جڏهن اسان، موسى کان چاليهن راتين جو وعدو ورتو سندس وڃڻ کان پوءِ توهان گابي جي پوڄا ڪئي ۽ توهان ظالم هئا.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ (اهو وقت به ياد ڪريو) جڏهن اسان موسى جي چاليهن راتين جو واعدو ڪيو هو ۽ اوهان ماڻهن سندن وڃڻ کان پوءِ هڪ گابي کي (پوڄڻ لاءِ خدا) بنايو. هوڏانهن اوهين پنهنجو پاڻ تي ظلم ڪري رهيا آهيو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ (ياد ڪيو) جڏهن وعدو ڪيو اسان موسى سان چاليهه راتين جو ان کان پوءِ بنايو اوهان گابي کي (معبود) ۽ اوهان (ان وقت) ظلم ڪندڙ هئا .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ (اهو وقت ياد ڪريو) جڏهن اسان موسيٰ کي چاليهن راتين جو واعدو ڏنو پوءِ اوهان ان (جي وڃڻ) کان پوءِ گابي کي (خدا) ٺاهيو. ۽ اوهين ظالم هئا. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ (ياد ڪيو) جڏهن اسان موسى سان چاليهه راتين جو وعدو ڪيو پوءِ اوهان ان جي پويان گابي (کي معبود ڪري ) ورتو . ۽ توهان زيادتي ڪندڙ هيا.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ چاليھ راتيون ربّ ڪيون، جڏهن موسٰى سان مقرر، وَڇڙِي کي ورتان وري، اُن کانپوءِ اَبتر!، صفا ستمگر آهيو اوهين، اُن حال ۾.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ياد ڪريو، جڏهن موسيٰ کي چاليهن راتين جو واعدو ڏنوسون، پوءِ توهان هن پويان گابي کي سائين بڻايو ۽ اوهين وڏو گناهه ڪري رهيا هئا. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ياد ڪريو جڏهن اسان موسيٰ کي چاليهن راتين جي ٻولي ڪري گهرايو ته سندس پٺيان توهان گابي کي پنهنجو معبود بڻايو، انهيءَ وقت توهان ليڪو لنگهي بيٺا هئا (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ ياد ڪريو جڏهن اسان موسيٰ کي چاليهه ڏينهن راتين جي وعدي تي گهرايو ته سندس پويان توهان گابي کي پنهنجو معبود بڻايو، ان وقت توهان سخت زيادتي ڪئي هئي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ۽ (تاريخ جو اهو ورق به اٿلائي ڏسو) جڏهن اسان موسى (ؑ) کي چاليھن راتين لاءِ (خاص طور تي) پاڻ وٽ گهرايوسين (ته جيئن فرعونين جي ختم ٿيڻ کان پوءِ نئين صورتحال ۾ کيس آئنده جو پروگرام ڏجي ته وري توهان جو بگل ڦري ويو ۽) توهان سندس پٺيان گابي جي پوڄا ڪرڻ شروع ڪري ڏني، اها توهان جي وڏي زيادتي هئي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
ثُمَّ عَفَونا عَنكُم مِن بَعدِ ذٰلِكَ لَعَلَّكُم تَشكُرونَ (آيت : 52) |
وري اُن کان پوءِ اوھان کان ٽارو ڪيوسون ته مان اوھين شڪرانو ڪريو.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) پر تڏهن به اسان (پنهنجي رحمت سان) هن (وڏي غلطي ۽ گناهه) بعد به اوهان کي معاف ڪيو ته من الله جي بخشائشن جو قدر ڪيو.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) پوءِ اسان معاف ڪيو اوهان کي انهيءَ کان پوءِ ته مَنَ توهان شڪرانو مڃو.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) تنهن کان پوءِ به اسان اوهان کي معاف ڪيو ته من اوهين احسان مڃيو. (سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) پوءِ معاف ڪيوسون اوهان کي ان (ظلم) کان پوءِ به تانته شڪر ڪيو.(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) پوءِ اسان ان کان پوءِ (به) اوهان کي معاف ڪيو. مَنَ اوهين احسان مڃيو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) پوءِ اسان ان کان پوءِ (به ) توهان کي معافي ڏني تان ته توهان شڪر گذار ٿيو.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ان کان، پوءِ اوهان کي، ڪئي سون معاف ميار، اِن آسري آڌار، ته ڳايو ڳُڻ ڳالهيون.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ان کان پوءِ به اسان اوهان کي معاف ڪيو، ته شايد اوهين شڪر گذار بڻجو. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) پر تڏهن به اسان توهان کي معاف ڪري ڇڏيو ته مــَـنَ هاڻي ڪو توهان شڪرگذار بڻجي وڃو (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) پر ان تي به اسان توهان کي معاف ڪيو ته شايد هاڻي توهان شڪرگذار بڻجو(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (اهو سڀ ڪجهه ڪرڻ کان پوءِ به) اسان توهان کي معاف ڪيو ته جيئن توهان (وري سوچي) شڪرگذاريءَ جو رستو وٺو. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَإِذ ءاتَينا موسَى الكِتٰبَ وَالفُرقانَ لَعَلَّكُم تَهتَدونَ (آيت : 53) |
۽ (ياد ڪريو ته) جڏھن موسىٰ کي ڪتاب ۽ (سچ ۽ ڪوڙجي وچ ۾) سنڌو وجھندڙ ڏنوسين ته مان اوھين ھدايت وارا ٿيو.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ (اهو واقعو به ياد ڪيو جو) اسان (چاليهه راتين جو واعدو پورو ڪيو) ۽ موسيٰ کي ڪتاب (تورات) ۽ فرقان (حق ۽ باطل ۾ فرق ڪرڻ واري قوت يا نشانيون ۽ معجزا) عطا فرمايا، انهيءَ لاءِ ته توهان تي (سعادت ۽ فلاح جي) راهه کلي پوي.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ جڏهن اسان موسى کي تورارت حق ۽ باطل جي وچ ۾ فرق ڪندڙ ڏنو ته مَنَ توهان هدايت وارا ٿيو.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ (اهو وقت به ياد ڪريو) جڏهن اسان موسى کي ڪتاب (توريت) ڏنو ۽ (حق ۽ باطل کان) جدا ڪندڙ (سمجھ) ڏني ته من اوهين سنئين واٽ تي هلو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ (ياد ڪيو) جنهن وقت ڏنو اسان موسى کي ڪتاب ۽ (حق ۽ باطل) ۾ فرق ڪندڙ تانته اوهان هدايت وارا ٿيو .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ (اهو وقت ياد ڪريو) جڏهن اسان موسيٰ کي ڪتاب ۽ (حق کي باطل کان) جدا ڪندڙ (سمجهه) ڏنو ته مَنَ اوهين سڌي رستي تي هلو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ (ياد ڪيو) جڏهن اسان موسى کي ڪتاب ڏنو ۽ (حق کي باطل کان) جدا ڪندڙ (معجزو) ڏنو تان ته توهان هدايت وارا ٿيو.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ ڏنوسون موسٰى مير کي، قلم بند ڪتاب، ۽ بيان هر ڪنهن باب، ته وَرو مانَ واٽ تي.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ياد ڪريو، جو اسان موسيٰ کي ڪتاب ۽ پرک ڏنا، ته من اوهين سنئين واٽ لهو. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ياد ڪريو ته (انهيءَ وقت جڏهن توهان اهو ظلم ڪري رهيا هئا) اسان موسيٰ کي ڪتاب ۽ فرقان (حق ۽ ناحق کي پرکڻ واري ڪسوٽي) عطا ڪيو ته جيئن توهان ان جي وسيلي سڌو رستو لهي سگهو (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ياد ڪريو(ٺيڪ ان وقت جڏهن توهان اهو ظلم ڪيو) اسان موسيٰ کي ڪتاب ۽ فرقان عطا ڪيو جيئن توهان سڌي راهه لهندؤ(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (تاريخ جا ورق کوليندا هلو، هيڏانھن توهان جون زيادتيون هيون ته) هوڏانھن وري اسان موسى (ؑ) کي ڪتاب ۽ فرقان (يعني سچ ۽ ڪوڙ ۾ پرک ڪرڻ جو علم) ڏنو ته جيئن (ان ڪتاب ۽ پرک جي ذريعي) توهان سڌو رستو اختيار ڪري سگهو. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَإِذ قالَ موسىٰ لِقَومِهِ يٰقَومِ إِنَّكُم ظَلَمتُم أَنفُسَكُم بِاتِّخاذِكُمُ العِجلَ فَتوبوا إِلىٰ بارِئِكُم فَاقتُلوا أَنفُسَكُم ذٰلِكُم خَيرٌ لَكُم عِندَ بارِئِكُم فَتابَ عَلَيكُم إِنَّهُ هُوَ التَّوّابُ الرَّحيمُ (آيت : 54) |
۽ (ياد ڪريو ته) جڏھن موسىٰ پنھنجي قوم کي چيو ته اي منھنجي قوم اوھان گابي کي خُدا ڪري وٺڻ سببان پاڻ تي ظلم ڪيو آھي تنھنڪري پنھنجي پالڻھار ڏانھن موٽو ۽ پاڻ کي ڪُھو، اھو اوھان لاءِ توھان جي پيدا ڪندڙ وٽ چڱو آھي، پوءِ اوھان تي ٻاجھ ڪيائين، بيشڪ اُھو ئي معافي ڏيندڙ مھربان آھي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ (وري اهو وقت به ياد رکو) جڏهن حضرت موسيٰ (تورات سان طور جبل کان موٽي آيو ۽ اوهان کي گابي جي پرستش ۾ گرفتار ڏٺائين). اوهان کي چيائين ته، اي منهنجي قوم افسوس اوهان گابي جي پوڄا ڪرڻ سان پاڻ تي پاڻ ظلم ڪيو آهي. هاڻي پنهنجي خالق ڏانهن رجوع ٿيو ۽ (گابي جي پوڄا جي بدلي ۾) پنهنجي جانين کي قتل ڪيو. انهيءَ ۾ اوهان جي خالق وٽ اوهان جي لاءِ بهتري آهي، پوءِ اوهان جي توبهه الله تعاليٰ قبول ڪئي. بيشڪ هو بار بار توبهه قبول ڪندڙ ۽ رحم وارو آهي.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ جڏهن موسى پنهنجي قوم کي چيو اي منهنجي قوم! بيشڪ اوهان گابي جي عبادت ڪري پنهنجي نفسن تي ظلم ڪيو آهي پوءِ توهان پنهنجي پالڻهار طرف توبہ ڪريو پوءِ پاڻ ۾ هڪ ٻئي کي قتل ڪريو، اهو بهتر آهي توهان لاءِ توهان جي پالڻهار وٽ، پوءِ الله تعالى توهان جي توبہ قبول ڪئي، بيشڪ اهو ئي توبہ قبوليندڙ ٻاجهارو آهي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ (اهو وقت به ياد ڪريو) جڏهن موسى پنهنجي قوم کي چيو ته اي منهنجي قوم! بيشڪ اوهان گابي کي (خدا) بڻائي پاڻ تي تمام وڏو ظلم ڪيو ته هاڻي (ان کان سواءِ ٻيو چارو نه آهي جو) اوهين پنهنجي پروردگار جي بارگاھ ۾ توبه ڪريو ۽ (اها هن ريت ته) پنهنجي ماڻهن کي ڪهي ڇڏيو. اها ڳالھ اوهان لاءِ اوهان جي پيدا ڪندڙ وٽ گهڻي چڱي آهي. پوءِ جڏهن اوهان ائين ڪيو ته خدا اوهان جي توبه قبول ڪئي. بيشڪ اهو وڏو معاف ڪندڙ (۽) نهايت رحم وارو آهي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ (ياد ڪيو) جڏهن چيو موسى پنهنجي قوم کي ته اي منهنجي قوم وارا! بيشڪ اوهان ظلم ڪيو آهي پنهنجي پاڻ تي سببان وٺڻ اوهان جي گابي کي (خدا ڪري) پوءِ توبہ ڪيو پنهنجي پيدا ڪندڙ ڏانهن پوءِ ڪهو پنهنجي پاڻ کي اهو ڀلو آهي اوهان لاءِ اوهان جي پيدا ڪندڙ وٽ پوءِ اوهان جي توبہ قبول ڪيائين بيشڪ اهو ئي توبہ قبول ڪندڙ، مهربان آهي .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ (اهو وقت ياد ڪريو) جڏهن موسيٰ پنهنجي قوم کي چيو ته اي منهنجي قوم ! بيشڪ اوهان گابي کي ٺاهڻ جي ڪري پاڻ تي ظلم ڪيو، پوءِ پنهنجي پيدا ڪندڙ ڏي موٽو، پوءِ پاڻ کي ڪهو. اهو اوهان لاءِ اوهان جي پيدا ڪندڙ وٽ گهڻّو چڱو آهي. پوءِ ان اوهان تي مهرباني ڪئي. بيشڪ اهو ئي مهرباني ڪندڙ نهايت رحم وارو آهي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ (ياد ڪيو) جڏهن موسى پنهنجي قوم کي چيو ته: ”اي منهنجي قوم! بيشڪ توهان گابي کي معبود بنائي پنهنجو پاڻ سان ظلم ڪيو آهي ته پوءِ پنهنجي خلقڻهار طرف توبه ڪيو، پوءِ هڪ ٻئي کي قتل ڪيو. اهو (عمل) اوهان (جي توبه ) لاءِ اوهان جي خالق وٽ ڀلو آهي“. پوءِ توهان جي توبه قبول ڪيائين. بيشڪ اُهو وڏو توبه قبول ڪندڙ ٻاجھارو آهي.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ موسٰى سندس ميڙ کي، جڏهن چيو اهڙي چال، ته قوم! پاڻهين پاڻ سان، جاڙُون ڪيان جال، هڪ گابڙي گگدام کي، پنهنجي پوڄڻ نال، پوءِ وِهلو ورو پنهنجي، بارِي ڏانهن بحال، پاڻهين پنهنجا پاڻ ۾، ڪريو ڪوس قِتال، آگي وٽ اوهان لئي، هِئَ بلڪل بهتر ڳالھ، پوءِ موٽيو اوهان تي، مِهر سان، سوئي جل جلال، سو موٽندڙ متعال، مِڙنيان مهربان گھڻو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ ياد ڪريو، جڏهن موسيٰ سندس قوم کي چيو، ”اي منهنجي قوم! اوهان گابي کي سائين بڻائي، پنهنجو پاڻ تي ظلم ڪيو آهي، تنهن ڪري پنهنجي خالق وٽ توبه ڪريو ۽ پنهنجين جانين کي قتل ڪريو- اها ڳالهه اوهان لاءِ اوهان جي خالق وٽ بهتر آهي. پوءِ هن اوهان جي توبه قبول ڪئي. بيشڪ اهوئي توبه قبول ڪرڻ وارو نهايت رحم وارو آهي. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ياد ڪريو جڏهن موسيٰ (اها نعمت کڻي واپس آيو ته ان) پنهنجي قوم کي چيو ته، "اي قوم وارؤ! توهان گابي کي معبود بڻائي پنهنجي مٿان وڏو ظلم ڪيو آهي، تنهنڪري توهان پنهنجي خالق جي بارگاهه ۾ توبهه ڪريو ۽ پنهنجي جانين کي قتل ڪريو، انهيءَ ۾ توهان جي خالق وٽ توهان لاءِ ڀلائي آهي". ان وقت توهان جي خالق توهان جي توبهه قبول ڪئي جو هو ڏاڍو معاف ڪندڙ ۽ رحم ڪندڙ آهي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ياد ڪريو! جڏهن موسيٰ ان نعمت سان موٽيو ته قوم کي چيو، ”اي منهنجي قوم! گابي کي معبود بڻائي توهان پاڻ تي ظلم ڪيو آهي تنهن ڪري پنهنجي خالق جي حضور ۾ توبهه ڪريو ۽ ختم ڪريو پنهنجي جانين کي، ان ۾ توهان جي خالق وٽ توهان لاءِ بهتري آهي. توهان جي خالق توهان جي توبهه قبول فرمائي، اهو وڏو معاف ڪندڙ رحم وارو آهي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ۽ جڏهن موسى (ؑ واپس آيو ته) پنھنجي قوم کي چيو ته اي منھنجي قوم! (هي مان ڇا ڏسي رهيو آهيان؟) توهان ماڻهن گابي کي معبود بڻائي پنھنجو پاڻ تي وڏو ظلم ڪيو آهي،تنهنڪري هاڻي توهان لاءِ بھتر اهو آهي ته پنھنجي حقيقي رَبَّ جي بارگاهه ۾ توبہ ڪريو ۽(ان بري ڪم ۾ ملوث ماڻهو ) پنھنجو پاڻ کي قتل ڪن، توهان جي پالڻهار جي طرف کان توهان لاءِ اهو ئي عمل بهتر آهي. (توهان توبہ ڪئي) الله تعاليٰ توهان جي توبہ کي قبول فرمايو. بيشڪ اهو ئي وڏو معاف ڪندڙ ۽ وڏو رحم ڪندڙ آهي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَإِذ قُلتُم يٰموسىٰ لَن نُؤمِنَ لَكَ حَتّىٰ نَرَى اللَّهَ جَهرَةً فَأَخَذَتكُمُ الصّٰعِقَةُ وَأَنتُم تَنظُرونَ (آيت : 55) |
۽ (ياد ڪريو ته) جڏھن اوھان چيو ته اي موسىٰ جيستائين الله چٽو (نه) ڏسنداسون تيستائين توکي ڪڏھن به نه مڃينداسون پوءِ اوھان تي وڄ اچي ڪڙڪي ۽ اوھين ڏسندا رھيؤ.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ (اها ڳالهه به ياد ڪيو جو) توهان چيو ته، اي موسيٰ اسان ڪڏهن به توتي يقين نه رکنداسين، جيستائين الله کي ظاهر ظهورهنن اکين سان ڏسون، پوءِ (اوهان جي انهيءَ گمراهيءَ جي دليريءَ جو نتيجو هي ٿيو جو) توهان کي بجلي ۽ گجگوڙ وڪوڙي ويئي ۽ توهان نهاري رهيا هيؤ.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ جڏهن توهان موسى کي چيو اسين هرگز توتي ايمان نه آڻيداسين جيسين الله کي اسان ظاهر ظهور نه ڏسون پوءِ اوهان کي تيز آواز واري باه ورتو ۽ توهان ڏسي رهيا هئا.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ (اهو وقت به ياد ڪريو) جڏهن اوهان (جي وڏن) چيو هئو ته اي موسى! اسين ڪڏهن به تو کي نه مڃينداسون جيستائين خدا کي ظاهر بظاهر نه ڏسنداسون. پوءِ اوهان کي وڄ پڪڙيو ۽ اوهين تڪيندا رهجي ويا.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ (ياد ڪيو) جڏهن چيو اوهان ته اي موسى هرگز نه ايمان آڻينداسون توتي تانجو ڏسون الله کي ظاهر ظهور پوءِ پڪڙيو اوهان کي وڄ ۽ اوهان ڏسي رهيا هئا .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ (اهو وقت ياد ڪريو) جڏهن اوهان چيو ته اي موسيٰ اسين ڪڏهن به توکي نه مڃينداسون جيستائين الله کي ظاهر نه ڏسون پوءِ اوهان کي وڄ ورتو ۽ اوهين ڏسي رهيا هئا. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ (ياد ڪيو)جڏهن اوهان چيو ته: ”اي موسى اسان توتي هرگز ايمان نه آڻينداسين جيستائين ظاهر ظهور الله کي نه ڏسون“. پوءِ اوهان کي وِڄُ پڪڙيو ۽ توهان ڏسي رهيا هئا.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) چي، مهتر موسٰى! تو مٿي، نه آڻيون اعتبار، تان اسين ڏسون الله کي، اکين سان اِظهار، پوءِ قابو ڪڙ ڪي پڪڙيان، پئا نِرتًا ڪريو نهار، (نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ياد ڪريو، جڏهن موسيٰ کي چيوَ ته ”جيسين الله کي چٽو نه ڏسنداسون، تيستائين توکي هرگز نه مڃيندا سون!“ تڏهن اوهان جي ڏسندي وڄ! اچي ڪڙڪيوَ. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ياد ڪريو جڏهن توهان موسيٰ کي چيو ته، "اسان تنهنجي چوڻ تي ڪڏهن به پــَـتِ نه ڪنداسون جيستائين پنهنجي اکين سان الله کي (توسان ڳالهائيندي) نه ڏسون". انهيءَ وقت توهان جي ڏسندي ڏسندي هڪڙي زبردست ڌڌڪي توهان کي پڪڙيو (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ ياد ڪريو جڏهن توهان موسيٰ کي چيو هو، ”اسين تنهنجي چوڻ تي يقين نه ڪنداسين، جيستائين پنهنجي اکين سان الله کي توسان ڳالهائيندي نه ڏسون، ان وقت ڏسندي ئي هڪ وڄ اچي توهان کي ورتو توهين بي جان ٿي ڪِري پيا(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (توهان پنھنجن ٽاڻن ماڻن کي ياد ڪريو) جڏهن توهان موسى (ؑ) کي چيو ته اسان تنھنجي چوڻ تي ڪڏهن به يقين نه ڪنداسين، جيستائين اسان پنھنجي سامهون الله تعالى کي چڱيءَ طرح (تو سان ڳالهائيندي) نه ڏسون، پوءِ اوچتو کنوڻ توهان تي ڪڙڪي پئي ۽ اهو منظر توهان پنھنجي اکين سان ڏسي رهيا هئا (کنوڻ جي ڪڙڪڻ ڪري توهان سڀ مري چڪا هئا). (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
ثُمَّ بَعَثنٰكُم مِن بَعدِ مَوتِكُم لَعَلَّكُم تَشكُرونَ (آيت : 56) |
وري اوھان جي مرڻ کان پوءِ اوھان کي جيئرو ڪيوسون ته مانَ اوھين شڪرانو ڪريو.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) پوءِ اسان توهان کي اوهان جي موت بعد وري اٿاري کڙو ڪيو ته جيئن خدا جي نعمتن جي قدر شناسي ڪيو.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) پوءِ اسان توهان کي زنده ڪيو مرڻ کانپوءِ ته مَن توهان شڪرانو مڃو.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) وري اسان اوهان کي اوهان جي مرڻ کان پوءِ جياري اٿاريو ته من اوهين احسان مڃيو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ان کان پوءِ (زندهه ڪري) اٿاريوسون اوهان کي اوهان جي مرڻ کان پوءِ تانته اوهان شڪر گذار بنجو .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) وري اسان اوهان کي اوهان جي مرڻ کان پوءِ اٿاريو. مَنَ اوهين احسان مڃيو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) پوءِ اسان اوهان جي مرڻ کان بعد اوهان کي وري جياريو ته جيئن اوهان شڪر ادا ڪيو.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) موٽي اَهنجي موت پُوان، اُٿاريوسون ٻِيهار، اِهو اِنهئَ هار، ته ڳايون ڳُڻ ڳالهيون.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ته به مرڻ پڄاڻا اوهان کي جياريوسون، ته جيئن اوهين شڪر گذار ٿيو. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) توهان بي ساها ٿي ڪري پيؤ پر پوءِ اسان توهان کي جيئاري کڙو ڪيو ته مــَـنَ ان احسان کانپوءِ توهان شڪرگذار ٿيو (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) پوءِ اٿاريوسين توهان کي جيئرو ڪري، ته من هن احسان کان پوءِ شڪرگذار بڻجو(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (پوءِ به) اسان توهان کي موت ڏيڻ کان پوءِ وري ٻيهر جيئرو ڪري اٿاريو ته مَنَ توهان شڪرگذار ٻانها ٿي رهو. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَظَلَّلنا عَلَيكُمُ الغَمامَ وَأَنزَلنا عَلَيكُمُ المَنَّ وَالسَّلوىٰ كُلوا مِن طَيِّبٰتِ ما رَزَقنٰكُم وَما ظَلَمونا وَلٰكِن كانوا أَنفُسَهُم يَظلِمونَ (آيت : 57) |
۽ اوھان تي ڪڪر جي ڇانوَ ڪئي سون ۽ اوھان تي مَنّ ۽ سلوىٰ لاٿاسون، ته جيڪي اوھان کي سٺين شين مان رزق ڏنوسين سو کائو، ۽ اسان تي (ڪي) ظلم نه ڪيائون پر پاڻ تي ظلم ڪندا ھئا.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ (سينا جي رڻ پٽ ۾ جتي سخت اس هئي ۽ نه هو پاڻي نه پوک اتي) اسان اوهان تي ڪڪرن جي ڇانو ڪئي ۽ اوهان جي لاءِ من ۽ سلويٰ جي غذا نازل ڪئي سون ۽ چيوسون ته جيڪي پاڪ شيون اسان توهان جي کائڻ لاءِ عطا ڪيون آهن سي مزي سان کائو. (تڏهن به هنن بي شڪري ۽ بد عملي ڪئي). هنن (پنهنجي بي شڪري ۽ بدعمليءَ سان) اسان کي نقصان ڪونه پهچايو، پر پنهنجو ئي نقصان ڪندا رهيا.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ اسان توهان تي ڪڪر جو سايو فرمايو ۽ توهان جي مٿان مَن ۽ سلوى (بهشتي طعام) نازل فرمايو، کائو توهان پاڪ شيون جيڪي اسان توهان کي رزق ڪري ڏنيون، ۽ اسان ظلم نه ڪيو بلڪ پنهنجن نفسن تي انهن پاڻ ظلم ڪيو.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ اسان اوهان تي ڪڪر جي ڇانوَ ڪئي ۽ اوهان تي من ۽ سلوى لاٿوسون (۽ اوهان کي چيو سون ته) جيڪي نفيس شيون اسان اوهان کي ڏنيون آهن سي (مزي سان) کائو. ۽ انهن ماڻهن اسان جو ته ڪجھ به نه بگاڙيو پر پنهنجو پاڻ تي ظلم ڪندا هئا.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ڇانوَ ڪئي اسان اوهان تي ڪڪرن جي ۽ لاٿوسون اوهان تي منّ ۽ سلويٰ کائو اوهان پاڪ شين مان جيڪي اوهان کي رزق ڪري ڏنيون اٿئون ۽ نه ظلم ڪيائون اسان تي ۽ پر پنهنجن سرن تي پاڻ ٿي ظلم ڪيائون .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ اسان اوهان تي ڪڪر جي ڇانو ڪئي ۽ اوهان تي مَن ۽ سلويٰ لاٿو سون (۽ اوهان کي چيوسون ته) جيڪي سٺيون شيون اسان اوهان کي ڏنيون آهن سي کائو. ۽ انهن اسان تي ظلم نه ڪيو پر اُهي پاڻ تي ظلم ڪندا هئا. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ اسان اوهان مٿان ڪڪر جو سايو ڪيو ۽ اسان اوهان تي مَن ۽ سلوى (جنتي کاڌو) لاٿو ته اسان جي عطا ڪيل پاڪيزه شين مان کائو.۽ انهن اسان جو ڪو نقصان ڪو نه ڪيو ۽ پر پنهنجو ئي پاڻ تي ظلم ڪندا رهيا.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ ڪياسون آن تي ڪرم سان، ڇانيون ميگھ ملهار، لاٿاسون آن تي، لطف سان، مَنَّ سَلوٰى مزيدار، جو طعام ڏنوسون، تنهن منجھان کائو خوش گوار، ۽ اسان تي نه ڪيون آزار، پر پاڻهين ڏکويون پاڻ کي.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ اوهان تي ڪڪرن جي ڇانوَ ڪئي سون، اوهان کي من ۽ سلويٰ جو کاڌو موڪليوسون. (چيوسون) ”کائو ان پاڪ رزق مان، جو اوهان کي ڏنو اٿئون.“ پوءِ هنن اسان تي ظلم نه ڪيو بلڪ پنهنجي پاڻ تي ظلم ڪندا رهيا. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) اسان توهان تي ڪـَـڪـَـرن جي ڇانوَ ڪئي. من ۽ سلويٰ جو کاڌو توهان لاءِ مهيا ڪيو ۽ توهان کي چيو ته جيڪي پاڪ شيون اسان توهان کي ڏنيون آهن، اهي کائو پر توهان جي وڏن جيڪي ڪجهه ڪيو هو، اهو اسان تي ظلم نه هو، پر انهن پنهنجو پاڻ سان ظلم ڪيو هو (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ اسان توهان تي ڪڪرن جو پاڇو ڪيو، ۽ عطا ڪئي (نازل ڪئي) غذا مَن ۽ سلوا جي، ۽ توهان کي چيو ته جيڪي پاڪ شيون ڏنيون آهن اهي کائو (توهان جي وڏن جيڪي ڪيو) اهو اسان تي ظلم نه هو، پر انهن پاڻ تي ظلم ڪيو(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ۽ اسان توهان تي (رڻ پٽ ۾ نٽھڻ اُسَ جي تپش کان بچڻ لاءِ) ڪڪرن جي مسلسل ڇانو ڪندا رهياسين ۽ برپٽ ۾ (بغير محنت جي) مَنّ ۽ سَلوى ڏنوسين (۽چيو ويو ته) جيڪو اسان اوهان کي پاڪ رزق عطا ڪيو آهي، ان مان (خوب) کائو. (اي بني اسرائيل !) توهان جي وڏڙن اسان تي ظلم نه ڪيو هو، حقيقت ۾ (بي بنياد ڳالهين ۾ اچي ڪري) انهن خود پنھنجو پاڻ تي ظلم ڪيو هو. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَإِذ قُلنَا ادخُلوا هٰذِهِ القَريَةَ فَكُلوا مِنها حَيثُ شِئتُم رَغَدًا وَادخُلُوا البابَ سُجَّدًا وَقولوا حِطَّةٌ نَغفِر لَكُم خَطٰيٰكُم وَسَنَزيدُ المُحسِنينَ (آيت : 58) |
۽ جڏھن چيوسون ته ھِن ڳوٺ ۾ گھِڙو پوءِ منجھانئس جتان وڻيوَ تتان مزي سان کائو ۽ دروازي کان سجدو ڪندڙ ٿي لنگھو ۽ چئو ته اسان جا ڏوھ بخش ته اوھان جون مدايون اوھان کي بخشيون، ۽ چڱائي ڪندڙن کي سگھو وڌائينداسون.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ ياد رکو ته اسان توهان کي حڪم ڪيو ته هن سامهون واري شهر ۾ (فتح ڪري) گهڙي پئو ۽ جيئن وڻيو تيئن مزي سان کائو پيئو ۽ خوش زندگي گذاريو، پر دروازي کان اندر گهڙڻ وقت الله جي حضور ۾ جهڪي وڃو ۽ (توبهه ۽ استغفار جو لفظ حطته حطته چوندا هلجو ته (اي خدا اسان کي گناهن کان پاڪ ڪر، جيڪڏهن ائين ڪندؤ ته) اسان توهان جون خطائون معاف ڪري ڇڏينداسين ۽ (پنهنجي قانون مطابق) نيڪ عمل انسانن جي عملن ۾ برڪت ڏينداسين ۽ انهن جي اجر ۾ واڌارو ڪنداسين.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ جڏهن اسان ان کي فرمايو توهان هن ڳوٺ ۾ داخل ٿيو ۽ مزي سان کائو انهيءَ ڳوٺ مان جتان اوهان کي پسند اچي ۽ دروازي ۾ سجدو ڪري داخل ٿيو ۽ توهان چئو ته اسان جا گناه بخش ٿين اسين توهان جا گناه بخش ڪنداسين ۽ نيڪوڪارن کي زياده ثواب ڏينداسين.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ (اهو وقت به ياد ڪريو) جڏهن اسان چيو ته هن ڳوٺ (اريجا) ۾ داخل ٿيو پوءِ ان مان جتان اوهان کي وڻي اتان مزي سان کائو (۽ پيئو) ۽ دروازي کان سجدا ڪندا ۽ زبان سان حطه (معافي) چوندا اچو ته اسين اوهان کي اوهان جون غلطيون معاف ڪنداسون ۽ نيڪي ڪندڙن کي (ثواب) وڌيڪ ڏينداسون.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ (ياد ڪيو) جڏهن فرمايوسون ته داخل ٿيو هن ڳوٺ ۾ پوءِ کائو ان مان جتي به گهرو ڪشادو ۽ داخل ٿيو دروازي کان سجدا ڪندڙ ۽ چئو ته (اسان جا گناھ) ڪيراءِ ته بخش ڪيون اوهان کي اوهان جا گناھ ۽ سگهو ئي وڌائينداسون نيڪن کي .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ (اهو وقت ياد ڪر) جڏهن اسان چيو ته هن ڳوٺ ۾ داخل ٿيو. پوءِ ان مان جتان اوهان کي وڻي اتان مزي سان کائو ۽ دروازي کان سجدو ڪندي داخل ٿيو ۽ چئو ته معافي گهرون ٿا ته اسين اوهان کي اوهان جون غلطيون معاف ڪنداسون ۽ نيڪي ڪندڙن کي زياده ڏينداسون. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ (ياد ڪيو)جڏهن اسان چيو ته: ”هن ڳوٺ ۾ داخل ٿيو، پوءِ ان مان جتان چاهيو مزي سان کائو ۽ دروازي مان سجدو ڪندي داخل ٿيو ۽ چؤ حِطَّةٌ (اي رب) اسان جا گناهه معاف ٿين ته اسان اوهان جي خطائن کي بخشي ڇڏينداسين. ۽ نيڪوڪارن کي جلد ئي وڌائينداسين“.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ جڏهن ٻوليون سونِ ٻاجھ سان، ته گھِڙو منجھ هِن گام، پوءِ واپرايو وڻي تـتـِان، ۽ داخل ٿيو درمان، تابعدار تمام، چئو“بخشش”، ته بخشيونِيان، خطا، خرابيون خام، ۽ جلدِي ڪنداسون جام، ڀَلن سان ڀلايون.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ جڏهن اسان کين چيو ته ”هن ڳوٺ منجهه وڃو، پوءِ جتان وڻيوَ اتان مزي سان کائو“ ۽ ڳوٺ جي دروازي مان سجدو ڪندي گهڙو ۽ ”حطته“ (ڏوهه بخش) چوندا وڃو ته اوهان جا ڏوهه بخشينداسون ۽ نيڪن کي وڌيڪ ڀلائي ڏينداسون. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) وري ياد ڪريو جڏهن اسان چيو هو ته، "هن ڳوٺ ۾ جيڪو توهان جي سامهون آهي، داخل ٿي وڃو. ان جي پيداوار جيئن وڻيوَ مزي سان کائو پر ڳوٺ جي دروازي ۾ سجدو ڪندي داخل ٿجو ۽ چوندا وڃجو: "حطـة حطة"، اسان توهان جون خطائون معاف ڪري ڇڏينداسون ۽ نيڪ عملن وارن کي اڃان به وڌيڪ فضل ۽ ڪرم سان نوازينداسون“ (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) وري ياد ڪريو جڏهن اسان چيو هو ته ”داخل ٿي وڃو سامهون واري وستيءَ ۾، ان جي پئداوار جيئن وڻيوَ تيئن کائو ۽ وستيءَ جي دروازي مان سجدا ڪندي داخل ٿيو ۽ ورجائيندا وڃو ”حطة حطة“ (ڏوهه بخش) اسان توهان جي خطائن کي معاف ڪنداسين، ۽ نيڪوڪارن تي فضل وڪرم ڪنداسين(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (وري تاريخ جا پَنا اٿلايو) جڏهن اسان (توهان جي وڏڙن کي) چيو هو ته هن ڳوٺڙي ۾ داخل ٿي وڃو ۽ اتي هر شيءِ مزي سان کائو پر ياد رکو ته جڏهن ڳوٺ جي دروازي مان داخل ٿيو ته (شڪر جو) سجدو ڪجو ۽ زبان تي ”حِطَّةٌ“”حِطَّةٌ“لفظ جو ورد ڪندي داخل ٿجو، ان جي ذريعي اسان توهان جي خطائن کي معاف ڪنداسين ۽ اڳتي وري نيڪ عمل جي صورت ۾ وڌيڪ مھرباني ڪنداسين. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
فَبَدَّلَ الَّذينَ ظَلَموا قَولًا غَيرَ الَّذى قيلَ لَهُم فَأَنزَلنا عَلَى الَّذينَ ظَلَموا رِجزًا مِنَ السَّماءِ بِما كانوا يَفسُقونَ (آيت : 59) |
پوءِ ظالمن جيڪي کين چيو ويو تنھن ڳالھ کي مٽائي ٻيو چيو پوءِ اُنھن ظالمن تي سندن بڇڙي ھجڻ سببان آسمان کان عذاب لاٿوسون.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) پر پوءِ ڇا ٿيو جو اوهان مان انهن ماڻهن، جن جي راهه ظلم ۽ شرارت جي راهه هئي، تن خدا جي ٻڌايل ڳالهه بدلائي ٻي ڳالهه ڪئي (عاجزي ۽ بندگي جي بدران غفلت، هٺ ۽ وڏائيءَ ۾ پئجي ويا) نتيجو هيءُ نڪتو جو اسان ظالمن تي آسمان مان عذاب نازل ڪيو هن ڪري جو هو بي فرماني ڪندا رهيا.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) پوءِ ظالمن انهيءَ ڳالهه کي مَٽائي ڇڏيو ٻِي ڳالهه سان جيڪا انهن کي چئي وئي پوءِ ظالمن جي مٿان اسان آسمان مان عذاب لاٿو سندن بي فرماني سببان.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) پوءِ جا ڳالھ کين چئي وئي هئي تنهن کي ترڪ ڪري شريرن وري ٻئي ڳالھ بدلائي شروع ڪئي. پوءِ اسان انهن تي جن اها شرارت ڪئي هئي، تن تي سندن بدڪاريءَ سبب آسماني آفت نازل ڪئي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) پوءِ مٽايو ظالمن جيڪي کين چوڻو هو ان کان سواءِ (چيائون) جو انهن کي چيو ويو هو پوءِ لاٿو اسان ظالمن تي عذاب آسمان کان ان جي ڪري جو بڇڙائي ٿي ڪيائون . (احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) پوءِ جيڪا ڳالهه انهن کي چئي وئي هئي تنهن کان سواءِ ظالمن ٻي ڳالهه بدلائي چئي. پوءِ انهن ظالمن تي اسان آسمانن مان عذاب لاٿو هن ڪري جو اهي نافرماني ڪندا هئا. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) پوءِ جن ماڻهن ظلم ڪيو تن ان قول کي جيڪو کين چيو ويو هو هڪ ٻئي ڪلمي سان بدلائي ڇڏيو. پوءِ اسان (انهن) ماڻهن تي جن ظلم ڪيو هيو آسمان کان هڪ آفت لاٿي، انڪري جو اُهي نافرماني ڪندا هئا.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) پوءِ جاڙون جن ڪيون، تن ٻولِي، ٻِي ڪا ڳالھ، تنهن ڳالھ سوا، جا اُنهن کي، ويئيِ چئيِ چٽِي چال، پوءِ اڀ کان اُتاريوسون، اُنهن تي، وڏو ڪو وبال، جن، جاڙون ڪيون جال، ڇو ته، حڪم ڀڃن هرحال ۾. (نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) پوءِ کين چيل ڳالهه کي ظالمن بدلائي ٻيو ڪيو. آخر اسان انهن ظالمن تي سندن نافرمانين ڪري آسمان مان عذاب نازل ڪيو.(البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) پر جيڪا ڳالهه چيل هين ظالمن ان کي مٽائي بنهه ٻيءَ طرح ڪري ڇڏيو. نيٺ اسان ظلم ڪندڙن تي آسمان کان عذاب نازل ڪيو. اها هئي سزا انهن بي فرمانين جي جيڪي هو ڪندا هئا (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) پر جا ڳالهه کين چئي وئي هئي، ظالمن ان کي بدلائي ٻيو ڪجهه ڪري ڇڏيو، آخرڪار اسان نازل ڪيو انهن ظالمن تي آسمان تان هڪ عذاب، اها سزا هئي انهن نافرمانين جي، جيڪي هو ڪندا رهيا(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (پر افسوس) جو انهن ظالمن اسان جي ٻڌايل لفظن کي بدلائي ٻيو ڪجهه چوڻ شروع ڪيو، پوءِ اسان (به) انهن تي آسمان مان عذاب نازل ڪيو ، اهو عذاب سندن ئي نافرمانين جي ڪري هو. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَإِذِ استَسقىٰ موسىٰ لِقَومِهِ فَقُلنَا اضرِب بِعَصاكَ الحَجَرَ فَانفَجَرَت مِنهُ اثنَتا عَشرَةَ عَينًا قَد عَلِمَ كُلُّ أُناسٍ مَشرَبَهُم كُلوا وَاشرَبوا مِن رِزقِ اللَّهِ وَلا تَعثَوا فِى الأَرضِ مُفسِدينَ (آيت : 60) |
۽ (ياد ڪر ته) جڏھن موسىٰ پنھنجي قوم لاءِ پاڻي گھريو تڏھن چيوسون ته پنھنجي لٺ پھڻ کي ھڻ، پوءِ منجھانئس ٻارھن واھيون ڦاٽي نڪتيون، سڀڪنھن ماڻھو بيشڪ پنھنجو تڙ سُڃاتو، (چيوسون ته) الله جي رزق مان کائو پيو ۽ زمين ۾ فسادي ٿي بگيڙ نه وجھو.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ (اهو واقعو به ياد ڪيو) جڏهن حضرت موسيٰ پنهنجي قوم لاءِ پاڻي جي واسطي دعا گهري تڏهن اسان کيس حڪم ڪيو ته پنهنجي لٺ سان پهاڙ جي ڇپ کي ڌڪ هڻ حضرت موسيٰ حڪم جي تعميل ڪئي) ته ان ڇپ منجهان ٻارهن چشما ڦٽي نڪتا ۽ سڀني قبيلن ( جيڪي 12 قبيلا هئا) پنهنجو پنهنجو پاڻي کڻڻ جو هنڌ معلوم ڪري ورتو. (ان وقت اوهان کي چيو ويو ته) الله تعاليٰ جي رزق مان کائو ۽ پيئو ۽ زمين تي جهڳڙا فساد نه ڪريو.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ جڏهن موسى پاڻيءَ جي طلب ڪئي پنهنجي قوم لاءِ اسان فرمايو پنهنجي لٺ کي پٿر تي هڻ، پوءِ نڪتا ٻارهن (12) چشما انهي پٿر مان، سڀني ماڻهن پنهنجي پاڻي پيڻ جي جاءِ سُڃاتي، کائو ۽ پيئو توهان الله جي رزق مان ۽ زمين ۾ فسادي ٿي نه ڦِرو.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) پڻ (اهو وقت به ياد ڪريو) جڏهن موسى پنهنجيءَ قوم لاءِ پاڻي گهريو هو. پوءِ اسان فرمايو ته تون پنهنجي لٺ پٿر تي هڻ! (ته لٺ هڻڻ سان ئي) ان مان ٻارنهن چشما ڦٽي نڪتا (۽) سڀ ڪنهن قبيلي پنهنجو پنهنجو گهاٽ چڱيءَ طرح سڃاتو (۽ اسان عام اجازت ڏئي ڇڏي ته) خدا جي ڏنل روزيءَ مان کائو پيئو ۽ ملڪ ۾ وڳوڙ وجهندا نه گهمو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ (ياد ڪيو) جڏهن پاڻي گهريو موسى (عليہ السلام) پنهنجي قوم لاءِ پوءِ چيو سون ته هڻ تون پنهنجي لٺ پٿر کي پوءِ وهيا ان مان ٻارهن چشما تحقيق سڃاتو سڀني ماڻهن پنهنجي پيئڻ جي جاءِ کي کائو ۽ پيئو الله جي رزق مان ۽ نه پکڙجو زمين ۾ فساد ڪندڙ .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ (اهو وقت ياد ڪريو) جڏهن موسيٰ پنهنجي قوم لاءِ پاڻي گهريو پوءِ اسان چيو ته تون پنهنجي لٺ پٿر تي هڻ. پوءِ ان مان ٻارهن چشما ڦٽي نڪتا. سڀ ڪنهن قبيلي پنهنجي پاڻي ڀرڻ جي جاءِ سڃاتي. (اسان چيو ته) الله جي رزق مان کائو ۽ پيئو ۽ ملڪ ۾ فسادي ٿي بگيڙو نه وجهو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ (ياد ڪر) جنهن وقت موسى پنهنجي قوم لاءِ پاڻي جي طلب ڪئي ته اسان چيو: ”پنهنجي لٺ پٿر تي هڻ“. پوءِ ان مان ٻارهن چشما وهي پيا. هر قبيلي پنهنجي پاڻي پيئڻ جي جاءِ سُڃاڻِي ورتي. (اسان چيو) الله جي ڏنل رزق مان کائو ۽ پيئو ۽ زمين ۾ فساد نه پکيڙيندا وتو.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ موسٰى سندس ميڙ لئي، جَر گھريو، جنهن وار، پوءِ چيوسون ته، پهڻ کي، پنهنجِي، هَڻ تون لٺ هيڪار، پوءِ ڌَڪ سان، اُڌميا ان منجھان، ٻارهن تلاءَ تار، هر پاڙي ڄاتو، پنهنجو، تلاءُ ڌارو ڌار، پـيئو رب جي رزق مان، ۽ کائو خوش گوار، ۽ وَلاريو نه ولهار، ڦيٽاڙي، فساد سان. (نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ياد ڪريو، جڏهن موسيٰ پنهنجي قوم لاءِ پاڻي جي دعا گهري، اسان چيو ته ”پنهنجي لٺ کي پٿر تي هڻ!“ پوءِ ان مان ٻارهن چشما ڦٽي نڪتا، هر هڪ پاڙي پنهنجي پيئڻ جي جاءِ معلوم ڪئي. الله جي ڏنل رزق مان کائو ۽ پيئو پر ملڪ ۾ فساد نه پکيڙيندا رهو. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ياد ڪريو جڏهن موسيٰ پنهنجي قوم لاءِ پاڻيءَ واسطي دعا گهري ته اسان (کيس) چيو ته فلاڻيءَ ٽڪريءَ تي پنهنجي لٺ هڻ، اهڙيءَ ريت ان مان ٻارنهن چشما وهي نڪتا ۽ هر قبيلي سڃاڻي ورتو ته ڪهڙي جاءِ سندس پاڻي وٺڻ جي آهي (ان وقت اها هدايت ڪئي وئي هئي ته) الله جو ڏنل رزق کائو پيئو ۽ زمين ۾ فساد نه پکيڙيندا وتو (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ياد ڪريو! جڏهن موسيٰ پنهنجي قوم لاءِ پاڻي جي دعا گهري، ته اسان چيو، پنهنجي لٺ هڻ فلاڻي ٽڪر تي، پوءِ ڦاٽي نڪتا ان مان ٻارهن چشما (ظاهر ظهور)، بيشڪ هر قبيلي ڄاڻي ورتو ته سندن لاءِ پاڻي کڻڻ جي ڪهڙي جڳهه آهي، (ان وقت اها هدايت ڪيل هئي ته) کائو پيئو الله جو ڏنل رزق ۽ پکيڙيو نه زمين ۾ ڪوبه فساد(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (وري هي به ياد ڪريو) جڏهن موسى (ؑ) پنھنجي قوم لاءِ پاڻيءَ جي دعا گهري، اسان چيو ته “پنھنجي لَٺِ ٽڪريءَ تي هڻ” پوءِ ان مان پاڻيءَ جا ٻارنهن چشما وهي هليا، لشڪر ۾ شامل هر قبيلي پنھنجي لاءِ پاڻي حاصل ڪرڻ لاءِ هڪ هڪ چشمو کنيو (۽ کين هدايت ڪئي وئي ته) الله تعالى طرفان ڏنل روزي آرام ۽ سڪون سان کائو ۽ پيئو پر زمين ۾ فساد نه پکيڙيو. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَإِذ قُلتُم يٰموسىٰ لَن نَصبِرَ عَلىٰ طَعامٍ وٰحِدٍ فَادعُ لَنا رَبَّكَ يُخرِج لَنا مِمّا تُنبِتُ الأَرضُ مِن بَقلِها وَقِثّائِها وَفومِها وَعَدَسِها وَبَصَلِها قالَ أَتَستَبدِلونَ الَّذى هُوَ أَدنىٰ بِالَّذى هُوَ خَيرٌ اهبِطوا مِصرًا فَإِنَّ لَكُم ما سَأَلتُم وَضُرِبَت عَلَيهِمُ الذِّلَّةُ وَالمَسكَنَةُ وَباءو بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ ذٰلِكَ بِأَنَّهُم كانوا يَكفُرونَ بِـٔايٰتِ اللَّهِ وَيَقتُلونَ النَّبِيّۦنَ بِغَيرِ الحَقِّ ذٰلِكَ بِما عَصَوا وَكانوا يَعتَدونَ (آيت : 61) |
۽ جڏھن چيوَ ته اي موسىٰ ھڪ طعام تي ڪڏھن به صبر نه ڪنداسون تنھنڪري پنھنجي پالڻھار کان اسان لاءِ (دُعا) گھر ته زمين جيڪو پنھنجو ساڳ ۽ پنھنجا بادرنگ ۽ پنھنجي ڪڻڪ ۽ پنھنجي مُھري ۽ پنھنجا بصر ڄمائيندي آھي سي اسان لاءِ پيدا ڪري، چيائين ته جيڪي چڱيون آھن سي سادين سان ڇو ٿا مٽايو؟ (جي نٿا رھو ته) ڪنھن شھر ۾ لھي وڃو ۽ پوءِ جيڪي گھرو ٿا سو سڀ اوھان لاءِ (اُتي موجود) آھي، خواري ۽ محتاجي مٿن ھنئي وئي ۽ الله جي ڏمر ھيٺ وريا، ھِيءُ ھن ڪري آھي جو اُنھن الله جي حڪمن کي نه ٿي مڃيو ۽ پيغمبرن کي ناحق ٿي ڪُٺائون، اھو ڪم بي فرمانيءَ سببان ٿي ڪيائون ۽ حد کان لنگھندڙ ھوا.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ (ڏسو) توهان حضرت موسيٰ کي چيو ته، اي موسيٰ اسان رڳو هڪ ئي طعام کائڻ تي صبر نٿا ڪري سگهون. تنهن ڪري پنهنجي پروردگار کان دعا گهر ته اسان جي لاءِ اهي سڀ شيون پيدا ڪري جي زمين مان اڀرنديون آهن، سبزي، ڀاڄيون، ڪڻڪ، دال، بصر، ٿوم وغيره (جي مصر ۾ سڀئي کائيندا هئا). حضرت موسيٰ فرمايو ته، ڇا خير ۽ برڪت واري شيء جي بدران خسيس شيءِ ٿا گهرو. چڱو هتان نڪرو، وٺو شهر جي راهه. اتي اهي سڀ شيون اوهان کي ملنديون جي شوق سان گهريون اٿو. بهرحال هنن تي خواري ۽ نامراديءَ جي مار پئي ۽ خدا جي غضب جا لائق ٿيا. اهي مصيبتون (خواري نامرادي ۽ خدا جو غضب) مٿن ان ڪري ڪڙڪيون جو هو خدا جي آيتن (نشانين) کان انڪار ڪندا هئا ۽ سندس نبين کي ناحق قتل ڪندا هئا. اها (گمراهي ۽ شرارت هنن ۾ انهيءَ ڪري هئي جو فرمانبرداريءَ بدران) هنن ۾ سرڪشي ۽ بغاوت گهر ڪري ويئي هئي ۽ سڀ حدون لتاڙي شتر بي مهار ٿي پيا هئا. (نتيجو ٿيو، ذلت ۽ خدا جو غضب).(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ جڏهن توهان چيو اي موسى اسين هرگز هڪ طعام تي صبر نه ڪنداسين پوءِ تون دُعا گُهر اسان لاءِ پنهنجي رب کان ته پيدا ڪري اسان لاءِ جيڪي شيون زمين ۾ ٿين ٿيون ڪجهه ساڳ ۽ بادرنگ (کيرا) ۽ ڪڻڪ ۽ مسور ۽ بصر. موسى فرمايو ڇا الله تعالى کان گهٽ شين کي سٺي شين جي بدلي ۾ گهرو ٿا، توهان ڪنهن به شهر ۾ هيٺ لهو پوءِ بيشڪ جيڪو اوهان گهريو آهي سو توهان کي ملندو ۽ انهن لاءِ مقرر ڪئي وئي خواري ۽ مسڪيني، ۽ الله تعالى جي ناراضپي جا لائق ٿيا، انهيءَ سبب جي ڪري جو اهي الله جي آيتن جو انڪار ڪندا هئا ۽ نبين کي ناحق قتل ڪندا هئا، اهو بدلو هو انهن جي نافرمانين ۽ حد کان وڌڻ جو.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ (اهو وقت به ياد ڪريو) جڏهن اوهان (جي وڏن) چيو ته اي موسى! اسين ڪڏهن به هڪ (قسم جي) کاڌي تي صبر نه ڪنداسون. پوءِ تون اسان لاءِ پنهنجي پروردگار کان دعا گهر ته جي ڀاڄيون زمين اڳائي ٿي جيئن ته ونگا، ساڳ، ڀاڄي ۽ کڻڪ ۽ دال (مهري) ۽ بصر ۽ ٿوم تنهن مان اسان لاءِ پيدا ڪري، موسى چين ته اوهين اهڙيءَ شيءِ کي جا هر طرح چڱي آهي گهٽ شيءِ سان بدلائڻ گهرو ٿا ته (چڱو) ڪنهن شهر ۾ لهي پئو! پوءِ بيشڪ جيڪي اوهان گهريو آهي (اتي موجود) آهي. ۽ انهن تي خواري ۽ محتاجي وڌي وئي ۽ اهي خدا جي ڏمر ۾ موٽيا. اهو هن ڪري جو اهي خدا جي آيتن کي نه مڃيندا هئا ۽ نبين کي ناحق ڪهندا هئا. ۽ (هن ڪري به ته) اهي نافرماني ۽ سرڪشي ڪندا هئا.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ (ياد ڪيو) جڏهن اوهان چيو ته اي موسى هرگز نه صبر ڪنداسون هڪ طعام تي پوءِ دعا گهر اسان لاءِ پنهنجي رب کان ته ڪڍي اسان لاءِ ان مان اهي شيون جون ڄمائي ٿي زمين ان جي (ڀاڄيءَ) سبزيءَ ۽ ريڀڙيءَ (بادرنگ) ۽ ڪڻڪ ۽ مهري دال ۽ بصرن مان فرمايائين ته ڇا مٽائي ٿا وٺو ان کي جو اها گهٽ آهي ان جي بدلي ۾ جو اها ڀلي آهي.هي وڃو ڪنهن شهر ۾ پوءِ بيشڪ اوهان لاءِ (اتي موجود) آهي جيڪي گهريُوَ ۽ هنئي وئي انهن تي ذلت ۽ مسڪيني ۽ وريا الله جي ڏمر هيٺان اهو ان جي ڪري جو بيشڪ انهن نه ٿي مڃيو آيتن الله جي کي ۽ شهيد ٿي ڪيائون نبين کي ناحق اهو ان سببان جو بي فرماني ڪندا ۽ حد کان لنگهندا هئا.(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ (اهو وقت ياد ڪريو) جڏهن اوهان چيو ته اي موسيٰ ! اسين ڪڏهن به هڪ کاڌي تي صبر نه ڪنداسون پوءِ تون اسان لاءِ پنهنجي پاليندڙ کان دعا گهر ته زمين جيڪا پنهنجي ڀاڄي ۽ پنهنجا ونگا ۽ پنهنجي ڪڻڪ ۽ پنهنجي دال ۽ پنهنجا بصر اڳائي ٿي تنهن مان اسان لاءِ ڪڍي. موسيٰ چيو ته جيڪا شيءِ گهٽ آهي تنهن کي اوهين ان جي بدلي ۾ گهرو ٿا ڇا جيڪا گهڻو چڱي آهي. ڪنهن شهر ۾ لهي پئو. پوءِ بيشڪ جيڪي اوهان گهريو آهي سو اوهان لاءِ (اتي) آهي ۽ انهن تي خواري ۽ بيحسي وڌي وئي. ۽ اهي الله جي غضب ۾ موٽيا. اهو هن ڪري جو اُهي الله جي آيتن کي نه مڃيندا هئا ۽ نبين کي ناحق قتل ڪندا هئا. اهو سندن نافرماني ڪرڻ جي ڪري آهي ۽ (هن لاءِ ته) اهي حد کان لنگهندا هئا. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ (ياد ڪيو)جڏهن توهان چيو ته: ”اي موسى اسان هڪ کاڌي (مَن ۽ سَلوى) تي صبر نه ٿا ڪري سگهون، سو تون پنهنجي پالڻهار کان دعا گهر ته اسان لاءِ زمين مان ڄمندڙ شين مان ساڳ ۽ ونگا ۽ ڪڻڪ ۽ مهري دال ۽ بصر پيدا ڪري“. (موسى) چيو: ”ڇا اوهان گهٽ شيءِ کي ڀلي شيءِ جي بدلي گهرو ٿا؟ (ته پوءِ) ڪنهن شهر ۾ لهي وڃو ته پوءِ بيشڪ اوهان لاءِ اهو ڪجهه (ميسر) هوندو جيڪي گهرو ٿا“. ۽ انهن تي ذلت ۽ مسڪيني مَڙِهي وئي ۽ الله جو ڏمر وِهائي موٽيا. اهو هن ڪري ٿيو جو اِهي الله جي آيتن جو انڪار ڪندا هئا ۽ نبين کي ناحق قتل ڪندا هئا. اهو هن ڪري (به) ٿيو جو اهي بي فرماني ڪندا هئا ۽ حد کان وڌي ويندا هئا.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ جڏهن موسٰى مير کي، چيان اهڙي چال، ته هرگز هڪ طعام تي، صبر نه سَهون ڪي سال، پوءِ اسان ڪارڻ ڪر تون، سائين کي سوال، جو پُڙن ۾ پيدا ڪري، ڀاڄيون ڀون بحال، واڱڻ، ٿوم، دال، پڻ بهتر بصر اُن جو. چيو، ڇا مورک! مور، مَ مَٽيو گھرو جو گھٽ گھڻو، کاڄ، بدران کاڄ جي، جو زياده ضرور! لَهو مصر ملڪ ۾، ته مڱيان جو مغرور! ڀاڄيون، سي ڀرپور، آهن آل اوهان لئي. ۽ غلامي ۽ غريـبيءَ جِي، مُهر لڳينِ مور، ڏمر ۾ ڏاتارجي، وٺجِي وِيا وهلور، اِهو ڇو ته، انڪار ڪيؤن، حڪمن کان حضور، ناحق پيا نبـين کي، ڪُهن بي قصور، اِها سزا اِن ڪري، جو ڪيؤن فِسق، فجور، ۽ پئا ڀڃن بي شعور، حدون هادِئَ پاڪ جون.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ ياد ڪريو جڏهن اوهان چيو ”اي موسي! اسين هرگز هڪ قسم جي کاڌي تي صبر نه ڪنداسون تنهنڪري پنهنجي رب کان دعا گهر ته اسان کي زمين جون اڀاڙيل شيون ڏئي. جيئن ڀاڄي، بادرنگ (کيرا)، ڪڻڪ، مهري جي دال ۽ بصر.“ چيائين ”ڇا، بهتر شين جي بدلي ۾ گهٽ درجي جون شيون وٺڻ گهرو ٿا؟ تڏهين ڪنهن شهر ۾ هليا وڃو. پوءِ جيڪي گهرندؤ سو اوهان کي ملندو“ ۽ مٿن ذلت ۽ محتاجي وڌي ويئي ۽ الله جي غضب هيٺ اچي ويا، ڇاڪاڻ ته هو الله جي آيتن جو انڪار ڪندا هئا، ۽ نبين کي ناحق قتل ڪندا هئا، اهو هن ڪري جو هو نافرمان هئا ۽ حد کان لنگهي ويندا هئا.(البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ياد ڪريو جڏهن توهان چيو ته، "اي موسيٰ! اسان هڪڙي ئي قسم جي کاڌي تي ٽڪاءُ نٿا ڪري سگهون، پنهنجي رب کي ٻاڏاءِ ته اسان لاءِ زمين مان پيدا ٿيل ساڳ، سائي ڀاڄي، ڪڻڪ، ٿوم، دال ۽ بصر جهڙيون شيون پيدا ڪري". ته موسيٰ چين: "ڇا ڀلين شين جي بدلي ادنيٰ شيون وٺڻ ٿا گهرو؟ چڱو ته پوءِ ڪنهن شهر ۾ وڃي رهو، جيڪي گهرو ٿا، اتيئي ملندوَ". نيٺ ڳالهه اتي وڃي پهتي جو مٿن ذلت ۽ خواري ۽ ڏتـڙيل حالت ۽ سڃائي مڙهجي وئي ۽ هو الله جي غضب جي وَر چڙهي ويا. اهو ان ڳالهه جو نتيجو هو جو هو الله جي آيتن کان انڪار (ڪفر) ڪرڻ لڳا هئا ۽ نبين کي ناحق قتل ڪرڻ لڳا هئا، اهو نتيجو هو سندن نافرمانين جو ۽ انهيءَ ڳالهه جو ته هو شريعت جي حدن کان نڪرندا رهندا هئا (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ ياد ڪريو جڏهن توهان چيو هو ته، اي موسيٰ! اسين هڪ ئي قسم جي کاڌي تي صبر ڪري نٿا سگهون، دعا گهر اسان جي لاءِ پنهنجي رب کان ته پئدا ڪري زمين جي پئداوار ساڳ ڀاڄي، بادرنگ، ڪڻڪ، ٿوم، دال ۽ بصر“ ته موسيٰ چيو، ”ڇا توهان سٺي شيءِ جي بدلي گهٽ درجي جون شيون وٺڻ چاهيو ٿا! چڱو ته پوءِ ڪنهن شهري آبادي ۾ وڃي رهو، جيڪي ڪجهه چاهيو ٿا اتي ملندو.“ نيٺ نوبت اتي وڃي پهتي جو ذلت، خواري، پستي ۽ بدحالي انهن تي حاوي ٿي ۽ اهي الله جي غضب ۾ گهيرجي ويا، هي انجو ئي نتيجو هو جو اهي ڪفر ڪرڻ لڳا الله جي آيتن جو ۽ قتل ڪرڻ لڳا پيغمبرن کي بنا ڪنهن حساب جي، هي نتيجو هو سندن نافرمانين جو ۽ انهيءَ ڳالهه جو، ته اهي شرعي حدن کان نڪري ويندا هئا(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (اهو به ياد ڪريو!) جڏهن توهان چيو ته اي مُوسى! روز روز ساڳيو ئي کاڌو کائڻ ڪري اسان جي دل ڀرجي وئي آهي تون الله تعالى کان دعا گهر ته هو، اسان جي لاءِ زمين مان نڪرندڙ سبزيون (مثلاً) سائي ڀاڄي، کِيرا، ٿومَ، ڪڻڪ، دال ۽ بصر وغيره پيدا ڪري. موسى (ؑ)چيو ته (اها ته وڏي ڳالهه آهي) جو توهان ڀلي شيءِ کي ڇڏي گهٽ درجي واري شيءِ وٺڻ گهرو ٿا، (ٺيڪ آ) هاڻي اوهان ڪنھن شھرِي آباديءَ ۾ وڃي رهو، جيڪو گهرو ٿا سو توهان کي سڀ ڪجهه اتي ئي ملي ويندو.(نعمتن جي بار بار ناشڪري جي ڪري) انهن جي مٿان ذلَّت ۽ محتاجي مُسلَّط ڪئي وئي ۽ هو الله تعالى جي غضب هيٺ اچي ويا، اهو ان لاءِ ته الله تعالى جي آيتن جو انڪار ، نبين سڳورن جو ناحق قتل، هر وقت الله تعالى جي حڪم جي نافرماني ۽ شرعي حدن کي بار بار ٽوڙڻ جو نتيجو آخرڪار اهو ئي ذلَّت ۽ محتاجيءَ جي صورت ۾ نڪرڻو هو. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
إِنَّ الَّذينَ ءامَنوا وَالَّذينَ هادوا وَالنَّصٰرىٰ وَالصّٰبِـٔينَ مَن ءامَنَ بِاللَّهِ وَاليَومِ الءاخِرِ وَعَمِلَ صٰلِحًا فَلَهُم أَجرُهُم عِندَ رَبِّهِم وَلا خَوفٌ عَلَيهِم وَلا هُم يَحزَنونَ (آيت : 62) |
مؤمنن ۽ يھودين ۽ نصارن ۽ صابين منجھان جن الله ۽ قيامت جي ڏينھن کي مڃيو ۽ چڱا ڪم ڪيا تن لاءِ سندن پالڻھار وٽ سندن اجر آھي، ۽ کين نڪي ڀؤ آھي ۽ نڪي اُھي غمگين رھندا.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) بيشڪ جن ماڻهن (حضرت محمد صلي الله عليه وسلم) تي ايمان آندو آهي ۽ اهي جي يهودي آهن، اهي جي نصارا آهن يا صابي آهن (ڪير به هجن ۽ ڪهڙي به جماعت ۾ هجن) پر جنهن به خدا تي، آخرت جي ڏينهن تي ايمان آندو ۽ صالح عمل ڪيا تنهن کي (پنهنجي ايمان ۽ چڱن ڪمن جو) اجر پنهنجي پروردگاروٽان ملندو. اهڙن ماڻهن لاءِ ڪنهن به طرح جو نه خوف هوندو ۽ نه وري ڪنهن به قسم جي غمگيني.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) بيشڪ جن ماڻهن ايمان آندو ۽ يهودي ۽ نصارى ۽ تارن کي پوڄيندڙن مان جن ايمان آندو الله تي ۽ قيامت تي ۽ سٺا ڪم ڪيا، پوءِ انهن لاءِ ثواب آهي سندن رب وٽ ۽ ناهي خوف انهن تي ۽ نه اهي ڏکوئبا.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) بيشڪ مسلمانن ۽ يهودين ۽ نصارن ۽ صابي (لامذهبن) مان جن خدا ۽ قيامت جي ڏينهن تي ايمان آندو ۽ چڱا ڪم ڪندا رهيا تن لاءِ سندن اجورو۽ ثواب سندن خدا وٽ آهي ۽ نه انهن تي (قيامت ۾) ڪو ڊپ آهي ۽ نڪي اهي غمگين ٿيندا.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) بيشڪ اهي شخص جن ايمان آندو ۽ اهي جو يهودي ٿيا ۽ نصارى ۽ صابئي جنهن به ايمان آندو الله تي ۽ قيامت تي ۽ ڪيائين چڱا ڪم پوءِ انهن لاءِ انهن جو اجر آهي انهن جي رب وٽ ۽ نه آهي ڪو خوف انهن تي ۽ نه اهي غمگين ٿيندا .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) بيشڪ جيڪي مسلمان ٿيا ۽ جيڪي يهودي ٿيا ۽ عيسائي ۽ صابي، جن به (انهن مان) الله ۽ قيامت جي ڏينهن تي ايمان آندو. ۽ چڱا ڪم ڪيا تن لاءِ سندن اجر سندن پاليندڙ وٽ آهي ۽ نه انهن تي ڪو ڊپ آهي ۽ نڪي اهي غمگين ٿيندا. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) بيشڪ جن ماڻهن (نبيءِ عربيءَ تي) ايمان آندو ۽ جيڪي يهودي ٿيا ۽ نصارن ۽ صابين مان جنهن به الله تي ايمان آندو ۽ قيامت واري ڏينهن تي (به ايمان آندو) ۽ چڱا عمل ڪيائين ته پوءِ انهن لاءِ سندن پالڻهار وٽ ان جو اجر آهي ۽ نه انهن تي ڪو خوف آهي ۽ نه اُهي ڏکارا ٿيندا.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) آيا، جي ايمان ۾، يا ٿيا يهودي ذات، عِيسائي، ڪِ اسيرِي، جن کي، تارن جي تات، جنهن مالڪ مڃيو، پڻ آخر ڏينهن عرصات، ۽ چڱا ڪيائون ڪمڙا، ته ڏاتر سندن وٽ ڏات، اُنهن لئي اجران جا، سوکڙيون سوغات، ۽ نه مٿن ڀئو ڪنهن بات، ۽ نه ڳڻتي کين، ڪنهن ڳالھ جي.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) جنهن شخص به الله ۽ آخرت جي ڏينهن تي ايمان آندو ۽ چڱا ڪم ڪيا، پوءِ هو مؤمن هجي يا يهودي سڏائي، عيسائي هجي يا صابي، ته بيشڪ انهن لاءِ سندن رب وٽ اجر آهي، اهڙن شخصن کي نه ڪو ڊپ هوندو ۽ نه اهي غم کائيندا. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) پڪ ڄاڻو ته نبي عربيءَ کي مڃڻ وارا هجن يا يهودي، عيسائي هجن يا صابي، جيڪو به الله ۽ آخرت جي ڏينهن تي ايمان آڻيندو ۽ نيڪ عمل ڪندو، ان جو اجر سندس رب وٽ آهي ۽ ان لاءِ ڪنهن به خوف توڙي ڏک جي ڪابه ڳالهه ڪانهي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) يقين ڄاڻو ته نبي عربي کي مڃڻ وارا هجن يا يهودي يا عيسائي يا صابئي، جيڪو به ايمان آڻيندو الله ۽ آخرت جي ڏينهن تي ۽ نيڪ عمل ڪندو، ان جو سٺو بدلو (اجر) سندس رب وٽ آهي، ۽ ان جي لاءِ نه خوف هوندو ۽ نه وري ڪو رنج جو موقعو(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) بيشڪ جن ماڻهن ايمان آندو، چاهي هو يھودي هجن، عيسائي هجن يا صابي، جيڪي به الله تعالى ۽ قيامت جي ڏينهن تي ايمان آڻيندا ۽ نيڪ عمل ڪندا، ته اهڙن ماڻهن جو اجر سندن رَبَّ وٽ آهي ۽ انهن جي لاءِ ڪنھن به قسم جو خوف ۽ ڪا به ڳڻتي نه آهي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَإِذ أَخَذنا ميثٰقَكُم وَرَفَعنا فَوقَكُمُ الطّورَ خُذوا ما ءاتَينٰكُم بِقُوَّةٍ وَاذكُروا ما فيهِ لَعَلَّكُم تَتَّقونَ (آيت : 63) |
۽ جڏھن اوھان کان انجام ورتوسين ۽ اوھان جي مٿان (جبل) طور کي کڙو ڪيوسون، (تڏھن چيوسون ته) جيڪو (توريت) اوھانکي ڏنوسون سوگھو وٺو ۽ جيڪي منجھس آھي سو ياد ڪريو مانَ اوھين ڊڄو.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ (اهو وقت به ياد ڪيو) جڏهن اسان توهان کان عهد ورتو هو ۽ ان وقت طور جبل جون چوٽيون اوهان جي مٿان بلند ڪيون ويون هيون. (۽ توهان کي چيو ويو هو ته) جيڪو ڪتاب توهان کي ڏنو ويو آهي ان تي مضبوطيءَ سان قائم رهو ۽ جيڪي ان ڪتاب ۾ بيان ڪيل آهي ان کي هميشه ياد ڪندا رهو انهيءَ لاءِ ته من خدا جي نافرمانيءَ کان بچو.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ جڏهن اسان توهان کان پڪو وعدو ورتو ۽ توهان تي طورِ سينا بلند ڪيو، وٺو جيڪي اسان توهان کي ڏنو آهي طاقت سان ۽ ياد ڪريو جيڪو اُن ۾ آهي انهي اميد سان ته توهان ۾ خدا ترسي پيدا ٿئي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ (اهو وقت به ياد ڪريو) جڏهن اسان اوهان کان (توريت تي عمل ڪرڻ جو) انجام ورتو ۽ اوهان جي مٿان (جبل) طور کنيوسون (۽ ارشاد ڪيوسون ته) جو توريت اسان اوهان کي ڏنو آهي تنهن کي مضبوط وٺو ۽ جيڪي ان ۾ آهي تنهن کي ياد ڪريو (ته) من اوهين پرهيزگار ٿيو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ (ياد ڪيو) جڏهن ورتوسون اوهان کان پڪو وعدو ۽ کنيوسون اوهان جي مٿان طور (جبل) ته وٺو جيڪي ڏنوسون اوهان کي مضبوطيءَ سان ۽ ياد ڪيو جيڪو ان ۾ (حڪم) آهي اميد ته پرهيزگار ٿيو .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ (اهو وقت ياد ڪريو) جڏهن اسان اوهان کان انجام ورتو ۽ اوهان جي مٿان (جبل) طور کنيوسون. (۽ اسان چيوته) جيڪو (ڪتاب) اوهان کي ڏنوسون تنهنکي مضبوط وٺو ۽ جيڪي ان ۾ آهي تنهنکي ياد رکو مَنَ اوهين پرهيزگار ٿيو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ جڏهن اسان اوهان کان پڪو انجام ورتو ۽ اسان (ان مهل) اوهان مٿان طور جبل کي کڙو ڪيو ته: ”جيڪو (ڪتاب تورات) اسان اوهان کي ڏنو آهي ان کي مضبوطيءَ سان وٺو ۽ جيڪي ان ۾ آهي ان کي ياد ڪيو تان ته توهان پرهيزگار ٿي وڃو“.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ جڏهن ورتوسون واعِدو، مقرّر اوهان جو مُور، ۽ اُٺايوسون اوهان مٿان، جبرو جبل طُور، ته اسان اوهان کي، جو ڏِنو، حُڪم منجھان حُضور، پَڪڙِيوسِ پوري زور سان، ڪريو ياد ضرور، مَنجھسِ، جو مَذڪور، تان پاڻ بَچايو، باه کان.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ياد ڪريو، جڏهن اسان اوهان تي طور جبل کي بلند ڪري، اوهان کان اقرار ورتو ته ”جيڪي اوهان کي ڏنوسون، سو مضبوط جهليو ۽ ان ۾ جيڪي حڪم آهن، تن کي ياد رکو، ته من اوهين بچو. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ياد ڪريو اهو وقت جڏهن اسان طور کي توهان تي کڙو ڪري توهان کان پڪو وعدو ورتو هو ۽ چيو هو ته، "جيڪو ڪتاب اسان توهان کي ڏيئي رهيا آهيون ان کي قابو ڪري جهلجو ۽ جيڪي حڪم ۽ هدايتون ان ۾ ڄاڻايل آهن انهن کي ياد رکجو، ائين ئي اميد ڪري سگهجي ٿي ته توهان تقويٰ واري هلت هلندؤ" (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ ياد ڪريو جڏهن ورتو هو پڪو وعدو اسان طور کي توهان جي مٿان اُڀو ڪري ۽ چيو هو ته، ”مضبوطيءَ سان سنڀالجو جيڪو اسان توهان کي عطا ڪيو (ڪتاب) ۽ ان ۾ جو ڪجهه ان تي عمل ڪجؤ، اميد ته سڌي راهه تي رهندؤ(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ۽ جڏهن اسان طُور جبل کي، توهان جي مٿان بيھاريوسين ۽ توهان کان وعدو ورتو ۽ حڪم ڏنو ته جيڪو ڪتاب اسان توهان کي ڏيون ٿا، ان تي مضبوطيءَ سان قائم رهو ۽ ان ۾ جيڪي به حڪم ڏنل آهن، تن کي ياد ڪريو (مضبوطيءَ سان قائم رهڻ ۽ حڪمن کي ياد ڪرڻ سان ئي) اوهان پرهيزگار انسان بنجي سگهو ٿا. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
ثُمَّ تَوَلَّيتُم مِن بَعدِ ذٰلِكَ فَلَولا فَضلُ اللَّهِ عَلَيكُم وَرَحمَتُهُ لَكُنتُم مِنَ الخٰسِرينَ (آيت : 64) |
وري اُن کانپوءِ اوھين ڦريؤ، پوءِ جڏھن اوھان تي الله جو فضل ۽ سندس ٻاجھ نه ٿئي ھا ته اوھين ضرور ڇيئي وارن مان ٿيو ھا.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) پر وري به اوهان پنهنجي عهد کان ڦري ويو، پوءِ جيڪڏهن الله تعاليٰ اوهان تي پنهنجو فضل ۽ رحمت نه ڪري ها ته (اوهان جي بدعملين سبب) اوهان هڪدم تباهه ٿي وڃو ها.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) انهيءَ کان پوءِ توهان ڦري ويا، پوءِ جيڪڏهن الله جي مهرباني ۽ رحمت توهان تي نه هجي ها ته توهان نقصان وارن مان ٿيو ها.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) پوءِ اوهين تنهن کان پوءِ (پنهنجي انجام کان) ڦري ويو. پر جڏهن اوهان تي خدا جو فضل ۽ مهرباني نه ٿئي ها ته ضرور اوهين نقصان وارن مان ٿيو ها.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ان کان پوءِ ڦري ويئو ان وعدي کان پوءِ جيڪڏهن نه هجي ها الله جو فضل اوهان تي ۽ ان جي رحمت ته البته هجو ها اوهان ٽوٽي وارن مان .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) وري اوهان ان کان پوءِ ڦري ويو. پوءِ جيڪڏهن الله جو فضل ۽ سندس مهرباني اوهان تي نه ٿئي ها ته ضرور اوهين نقصان وارن مان ٿيو ها. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) پوءِ ان (انجام ڏيڻ) کان بعد اوهان ڦِري ويا، پوءِ جيڪڏهن الله جو فضل ۽ ان جي رحمت اوهان تي نه هجي ها ته توهان ضرور تباهه ٿيندڙن مان هجو ها.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) اِنهيان پوءِ اوهان ورِي، پانهِين ڏني پيمال!، ۽ رحمت ربّ جي، هوند نه هئيِ، پڻ آن تي، ڀلي جو ڀال، ته مڙوئيِ موڙِي مَال، هئا، هاريندڙن مان.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) پوءِ اوهين ان کان پوءِ به ڦري ويا، جيڪڏهن الله جو فضل ۽ سندس رحمت اوهان تي نه هجي ها ته هوند تباهه ٿي وڃو ٿا. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) پر پوءِ توهان پنهنجي وعدي کان ڦري ويؤ. ان هوندي به الله جي فضل ۽ سندس رحمت توهان کي ڇڏي نه ڏنو، نه ته توهان ته ڪڏهوڪو تباهه ٿي وڃو ها (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) پر ان عهد (وعدي) تان توهان ڦري ويا ان هوندي به الله جي فضل ۽ توهان تي ٿيندڙ رحمت توهان جو ساٿ نه ڇڏيو، نه ته ڪڏهن جا تباهه ٿي چڪا هجو ها(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) پوءِ توهان ان وعدي کان ڦري ويا (جنھن جي ڪري توهان کي وڏو نقصان پھچي ها) پر الله تعالى وري به اوهان جي مٿان وڏو فضل ۽ وڏو رحم ڪيو (جو توهان نقصان کان بچي ويا) نه ته اوهان نقصان وارا ٿي وڃو ها. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَلَقَد عَلِمتُمُ الَّذينَ اعتَدَوا مِنكُم فِى السَّبتِ فَقُلنا لَهُم كونوا قِرَدَةً خٰسِـٔينَ (آيت : 65) |
۽ انھن کي بيشڪ ڄاتو اٿو جي اوھان مان ڇنڇر بابت حد کان لنگھيا پوءِ کين چيوسين ته خوار ڀولڙا ٿيو.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ يقيناً اوهان کي معلوم آهي ته اوهان منجهان جيڪي سبت (يعني موڪل ۽ عبادت جي پاڪ ڏينهن) بابت (خدا جي حڪمن جي) حدن کان لنگهي ويا تن کي اسان چيو ته ذليل ۽ خوار باندرن جهڙا ٿي پئو. (انسانن وٽان ڌڪار ۽ نفرت سان تڙي ڪڍيا ويندو).(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ بيشڪ توهان ڄاڻو ٿا انهن ماڻهن کي جن توهان مان ڇنڇر ڏينهن زيادتي ڪئي (شڪار ڪيو) پوءِ اسان انهن کي فرمايو ته (ماڻهن مان) ڦِري تڙيل ڀولڙا ٿي پئو.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ پنهنجي قوم جي ماڻهن جي حالت کان اوهين با خبر آهيو ته انهن ڇنڇر (جي ڏينهن) ۾ زيادتي ڪئي ته اسان کين فرمايو ته ذليل ڀولڙا ٿيو (۽ اهي ٿي پيا).(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ بلاشڪ ڄاڻي ورتو اوهان انهن کي جو حد کان لنگهيا اوهان مان ڇنڇر جي ڏينهن (جي باري) ۾ پوءِ چيوسون انهن کي ته ٿي پئو باندر نقصان ۾ پوندڙ .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ بيشڪ اوهان انهن کي ڄاتو جن اوهان مان ڇنڇر (جي ڏينهن) ۾ زيادتي ڪئي. پوءِ اسان انهن کي چيو ته ذليل ڀولڙا ٿيو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ (اي يهوديو!) توهان انهن ماڻهن کي چڱي طرح ڄاڻو ٿا توهان مان جن ڇنڇر (جي احڪامن) ۾ ڀڃڪڙي ڪئي هئي پوءِ اسان کين چيو ته توهان تڙيل ڀولڙا ٿي پئو.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ معلوم ڪيان مذڪور، اوهان منجھان اُنهن جو، جن ڇنڇر ۾ شڪارجِي، منع ٽوڙِي مُور، پوءِ ڪَهيوسونِ، قهر ڪنان، ڪارڻ تنهن قُصور، ته بَنو بي شعور!، بي زبان، ڀولڙا.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ اوهان کي انهن جي به خبر آهي جي اوهان منجهان ڇنڇر بابت حد کان اڪري ويا. جڏهن اسان حڪم ڪين ته ”ذليل باندر ٿي وڃو.“ (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) پوءِ توهان کي پنهنجي قوم جي انهن ماڻهن جو قصو ته معلوم آهي جن "سبت" وارو قانون ڀڳو هو، اسان انهن کي چيو ته باندر بڻجي وڃو ۽ ائين ٿي رهو جو هر طرف کان توهان تي پئي ڦٽڪار وسي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) وري توهان کي قصو معلوم آهي پنهنجي قوم جي ماڻهن جو جن ڇنڇر جو قانون ٽوڙيو هو، اسان کين چيو ته باندر بڻجي وڃو، ۽ اهڙيءَ حالت ۾ توهان تي لعنت ۽ ڦٽڪار پوي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) توهان کي انهن ماڻهن جي انجام جي ته خبر آهي، جيڪي اوهان مان ڇنڇر جي ڏينھن بابت نافذ ڪيل قانون کي ٽوڙيندي حد کان لنگهي ويا ته (عذاب جو مزو چکائڻ لاءِ) اسان کين حڪم ڏنو ته توهان ذليل باندر ٿي وڃو. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
فَجَعَلنٰها نَكٰلًا لِما بَينَ يَدَيها وَما خَلفَها وَمَوعِظَةً لِلمُتَّقينَ (آيت : 66) |
پوءِ اُن (قصّه) کي اُن ڳوٺ جي آس پاس وارن ۽ اُنھن جي پوين لاءِ عبرت ۽ خُدا ترسن لاءِ نصيحت ڪئي سون.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) (ٿيو به ائين) پوءِ اسان انهيءَ حالت کي انهن سڀني لاءِ جن جي اڳ اها حالت ٿي ۽ پڻ پوين لاءِ عبرت جو سبق بنايو ۽ متقين جي لاءِ ان ۾ نصيحت ۽ دانائي رکي.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) پوءِ اسان انهي واقعي کي انهي ڳوٺ جي آس پاس وارن ۽ پوين لاءِ عبرت ۽ خدا ترسن لاءِ نصيحت فرمائي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ اسان ان (واقعي) کي انهن (قومن) لاءِ عبرت بنايو جيڪي اتي هئا ۽ جيڪي ان کان پوءِ ايندا رهيا ۽ پرهيزگارن لاءِ (پڻ) نصيحت ڪئي سون.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) پوءِ بنايوسون ان (واقعي) کي عبرت انهن جي اڳين لاءِ ۽ پوين لاءِ نصيحت ڪري پرهيزگارن لاءِ .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) پوءِ اسان ان (واقعي) کي انهن (قومن) لاءِ عبرت ڪيو جيڪي اتي هئا. ۽ جيڪي ان کان پوءِ ايندا رهيا ۽ پرهيزگارن لاءِ نصيحت ڪيوسون. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) پوءِ اسان ان (سزا) کي ان دؤر وارن ۽ پوين لاءِ عبرت بنايو ۽ پرهيزگارن لاءِ نصيحت بنايو.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) پوءِ اسان ڪيو، اُنهن کي، نشاني نروار، جيڪي اڳيان اُنهن جي، پُڻ اُنهن کان پوينِ هار، ۽ نصحيت نبار، ڪارڻ ڪِري ڪندڙين.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) پوءِ اسان ان واقعي کي اڳين ۽ پوين لاءِ عبرت بڻايو ۽ خدا ترسن لاءِ نصيحت. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) اهڙيءَ طرح اسان انهن سان ڪيل واقعي کي ان زماني جي ماڻهن توڙي ايندڙ نسلن لاءِ عبرت ۽ ڊڄندڙن لاءِ نصيحت بڻائي ڇڏيو (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) پوءِ بڻايوسين انهن جي اهڙيءَ حالت کي ان دور ۽ آئينده جي نسلن لاءِ عبرت ۽ خوف رکڻ وارن لاءِ نصيحت(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) اهڙيءَ طرح اسان حَدَّ کان لنگهندڙن جي انجام کي، ان دؤر جي ماڻهن ۽ بعد ۾ ايندڙ نسلن لاءِ عبرت جو واقعو ۽ پرهيزگار ماڻهن لاءِ نصيحت بنايو سين. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَإِذ قالَ موسىٰ لِقَومِهِ إِنَّ اللَّهَ يَأمُرُكُم أَن تَذبَحوا بَقَرَةً قالوا أَتَتَّخِذُنا هُزُوًا قالَ أَعوذُ بِاللَّهِ أَن أَكونَ مِنَ الجٰهِلينَ (آيت : 67) |
۽ جڏھن موسىٰ پنھنجي قوم کي چيو ته الله اوھان کي ڳـئون ڪُھڻ جو حڪم ڪري ٿو، (تڏھن) چيائون ته تون اسان سان چٿر ڪرڻ لڳين ٿو ڇا؟ (موسىٰ) چيو ته آءٌ الله کان جاھلن مان ھجڻ جي پناہ گُھران ٿو.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ (اهو معاملو به ياد ڪريو جو) حضرت موسيٰ پنهنجي قوم کي چيو ته، خدا جو حڪم آهي ته هڪڙوڍور ذبح ڪيو (هو عمل ڪرڻ بدران اجايا سوال ۽ عذر بهانا ڪرڻ لڳا) چوڻ لڳا ته تون اسان سان چرچا ٿو ڪرين؟ حضرت موسيٰ فرمايو ته، اعوذبالله (خدا پناه ڏئي) انهيءَ کان جو (خدا جي حڪمن بابت مسخري ڪري) پاڻ کي جاهل ۽ بيوقوف بنايان.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ جڏهن موسى پنهنجي قوم کي فرمايو ته بيشڪ الله تعالى اوهان کي ڍڳِي ڪُهڻ جو حڪم فرمائي ٿو، چيائون ڇا تون اسان سان مذاق ڪرين ٿو، موسى فرمايو آئون الله کان جاهلن مان هجڻ جي پناه گهُران ٿو.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ (اهو وقت به ياد ڪريو) جڏهن موسى پنهنجيءَ قوم کي چيو ته بيشڪ خدا اوهان کي هڪ ڍڳيءَ جي ڪهڻ جو تاڪيدي حڪم ڪري ٿو. انهن چيو ته ڇا! تون اسان سان مسخري ڪرين ٿو؟ موسى چين ته آءُ خدا کان جاهلن مان ٿيڻ کان پناھ گهران ٿو. (سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ (ياد ڪريو) جڏهن چيو موسى پنهنجي قوم کي ته بيشڪ الله امر ٿو ڪري اوهان کي ته ڪهو ڳئون چيائون ڇا اسان سان چٿر ٿو ڪرين؟ چيو (موسى) پناھ ٿو وٺان الله جي هن ڳالھ کان جو هجان جاهلن مان .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ (اهو وقت ياد ڪريو) جڏهن موسيٰ پنهنجي قوم کي چيو ته بيشڪ الله اوهان کي هڪ ڍڳيءَ جي ڪهڻ جو حڪم ڪري ٿو. انهن چيو ته ڇا تون اسان سان مسخري ڪرين ٿو. موسيٰ چيو ته آءُ الله کان جاهلن مان ٿيڻ کان پناه گهران ٿو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ (ياد ڪيو) جڏهن موسى پنهنجي قوم کي چيو ته: ”بيشڪ الله اوهان کي حڪم ڏئي ٿو ته اوهان هڪ ڍڳي ذبح ڪيو“. چيائون: ”ڇا تون اسان سان مذاق ٿوڪرين“؟ (موسى) چيو: ”الله جي پناهه ٿو گهران جو آءُ جاهلن مان ٿيان“.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ ڪَهيو پنهنجي قوم کي، جڏهن موسٰى مهربان، ته الله اوهان کي ٿو ڪري، فضل سان فرمان، ته آڻي ڳـئون ڪا، ڳوٺ مان، ڪُهِي ڪريو قربان، چي، متان اسان کي مسخري، ٿو کِل بنائين خان! چي، رکيمِ ربَّ رحمان، هن کان، ته ڀُوڪن مان بنان.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ياد ڪريو، جڏهن موسيٰ سندس قوم کي چيو ته ”الله اوهان کي ڳئون ڪهڻ جو حڪم ڏئي ٿو-“ چوڻ لڳا ته ”ڇا تون اسان سان مسخري ٿو ڪرين؟“ چيائين: ”مون کي شل الله جاهل ٿيڻ کان بچائي.“ (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) پوءِ وري اهو واقعو ياد ڪريو جڏهن موسيٰ پنهنجي قوم کي چيو هو ته "الله توهان کي هڪڙي ڳئون ڪهڻ جو حڪم ٿو ڏئي". چوڻ لڳا: "ڇا تون اسان سان چرچا ٿو ڪرين؟" موسيٰ چين: "مان ان ڳالهه کان الله جي پناهه ٿو گهران جو جاهلن واريون ڳالهيون ڪريان" (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) وري اهو واقعو به ياد ڪريو، جڏهن چيو موسيٰ پنهنجي قوم کي ته، ”بيشڪ الله توهان کي حڪم ٿو ڏئي ته هڪ ڳئون ذبح ڪريو“، چوڻ لڳا، ”ڇا تون اسان سان مذاق پيو ڪرين؟“ هن (موسيٰ) چيو، ”آءٌ الله کان پناهه ٿو گهران جو جاهلن واريون ڳالهيون ڪريان“(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ۽ (اهو واقعو به ياد ڪريو) جڏهن موسى (ؑ) پنھنجي قوم کي چيو ته الله تعالى توهان کي ڳئون ذبح ڪرڻ جو حڪم ڏئي ٿو (هي حڪم ان ڪري ڏنو ويو هو جو انهن جي اندر گابي جي پوڄا جا رهيل کُھيل جراثيم موجود هئا) ان تي هو (جھَالت ۾ اچي) چوڻ لڳا، (اي موسى!) ڇو ٿو اسان سان ڀوڳ ڪرين؟ موسى (ؑ)چيو ته مان الله تعالى کان، جاهلن وانگر ڳالهيون ڪرڻ کان پناهه گهران ٿو. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
قالُوا ادعُ لَنا رَبَّكَ يُبَيِّن لَنا ما هِىَ قالَ إِنَّهُ يَقولُ إِنَّها بَقَرَةٌ لا فارِضٌ وَلا بِكرٌ عَوانٌ بَينَ ذٰلِكَ فَافعَلوا ما تُؤمَرونَ (آيت : 68) |
چيائون ته اسان لاءِ پنھنجي پالڻھار کان دُعا گھر ته اسان لاءِ چٽائي ڪري ته اُھا (ڳـئون) ڪھڙي (قسم جي) آھي، (موسىٰ) چيو ته الله چوي ٿو ته اُھا ڳـئون نڪي پوڙھي ۽ نڪي جوان آھي، اِنھي وچ ۾ وچٿري آھي، پوءِ جيڪي اوھان کي حڪم ڏنو ويو سو ڪريو.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) هنن چيو ته، ڀلا پنهنجي پروردگار کي اسان جي پاران عرض ڪر ته کولي ٻڌائي ته ڪهڙي قسم جو ڍور ذبح ڪيون. حضرت موسيٰ چيو ته، خدا جو حڪم آهي ته اهو ڍور نڪي ڪراڙو هجي، نڪي ٻچڙو هجي. درميان عمر وارو هجي، هاڻي ته ڀلا حڪم جي تعميل ڪيو. (پر هنن ٻيو سوال کڙو ڪيو).(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) چيائون تون دعا گهر پنهنجي رب کان ته ڍڳِي جون صفتون اسان لاءِ بيان ڪري، فرمايو موسى الله تعالى فرمائي ٿو بيشڪ اها ڍڳِي نه پوڙهي هجي ۽ نه جوان، وچٿري ڄمار ۾ هجي، پوءِ توهان کي جيڪو چيو ويو آهي سو ڪريو.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) انهن چيو ته (چڱو) تون اسان لاءِ پنهنجي پالڻهار کان دعا گهر ته اسان تي ظاهر ڪري ته اها (ڊڳي) ڪهڙي هجي؟ موسى چين ته بيشڪ خدا فرمائي ٿو ته اها ڊڳي نه پوڙهي هجي ۽ نه گابي بلڪه وچ ٿري هجي. مطلب ته جيڪو اوهان کي حڪم ڏنو وڃي ٿو سو ڪريو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) چيائون ته دعا گهر اسان لاءِ پنهنجي رب کان ته بيان ڪري اسان لاءِ ته اها (ڪهڙي قسم) جي آهي چيائين بيشڪ اهو فرمائي ٿو ته بيشڪ اها ڳئون نه پوڙهي ۽ نه ننڍي، وچٿري آهي ان وچ ۾ پوءِ ڪري ڏيکاريو اهو جو حڪم ٿا ڪيا وڃو .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) انهن چيو ته تون اسان لاءِ پنهنجي پاليندڙ کان دعا گُهر ته اسان تي ظاهر ڪري ته اها (ڍڳي) ڪهڙي آهي. موسيٰ چيو ته بيشڪ الله فرمائي ٿو ته اها هڪ ڍڳي آهي جا نه پوڙهي ۽ نه گابي آهي (بلڪ) وچٿري آهي انهن (ٻنهين) جي وچ ۾ . پوءِ جيڪو اوهان کي حڪم ڏنو وڃي ٿو سو ڪريو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) چيائون: ”پنهنجي پالڻهار کان اسان لاءِ دعا گهر ته اسان کي چِٽو ٻڌائي ته اها ڳئون ڪهڙي هجي“؟ چيائين اهو فرمائي ٿو ته: ”اها نه ته ڪراڙِي هجي نه گهٽ عمر. بلڪه وڇٿري عمر جي هجي“. پوءِ ائين ڪيو جيئن اوهان کي حڪم ڏنو وڃي ٿو.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) چي، تنهنجي پرور پاڪ کي، ٻاڏائي ٻيهار، ته کولي اسان تي خوب طرح، ڇا پاڻ، ڪهڙا پار؟ چي، نه هڏهين وڏِي، نه وَهڙِي ۽ وچولي ڄمار، پوءِ ڪريو اِها ڪار، جنهن جو امر اوهان کي ڪجي.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) چيائون ”پنهنجي رب کان سوال ڪر، ته اسان لاءِ چٽائي ڪري ته اها ڪهڙِي قسم جي آهي“؟ چيائين ”هو چوي ٿو ته اها ڳئون نه پوڙهي هجي، نه وهڙي، وچٿري هجي، هاڻ حڪم ڪيل ڪم ڪريو.“ (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) چيائون: "چڱو پنهنجي رب کي ٻاڏاءِ ته هو اسان کي انهيءَ ڳئونءَ جو ڪجهه تفصيل ٻڌائي"، موسيٰ چين: "الله جو چوڻ آهي ته اها اهڙي ڳئون هئڻ گهرجي، جيڪا نه ڪراڙي هجي ۽ نڪي جوان، پر وچولي عمر جي هجي، تنهنڪري جيئن توهان کي حڪم ڪيو پيو وڃي ان تي عمل ڪريو" (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) چيائون، ”چڱو، پنهنجي رب کي عرض ڪر ته هو اسان کي ان بابت کولي ٻڌائي“، هن (موسيٰ) چيو، ”اهو (الله جو) حڪم ٿيو آهي ته اها (ڳئون) نه پوڙهي هجي ۽ نه ننڍي (گابي)، پر وچ واري (جوان) عمر جي هجي، بس جيڪو حڪم ڏنل آهي ان تي عمل ڪريو“(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) چوڻ لڳا ته (چڱو ڀلا) ان ڳئونءَ جي باري ۾، پنھنجي رَبَّ کان پڇي ٻڌاءِ ته اها ڪھڙي هجي موسى (ؑ) چيو ته الله تعالى فرمائي ٿوته اها ڳئون نه ته ڪراڙي هجي ۽ نه ننڍي گابي هجي، بلڪه وچٿري عمر جي هجي، بھرحال جيڪو حڪم ڏنو وڃي ٿو ان تي (فوراً) عمل ڪريو. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
قالُوا ادعُ لَنا رَبَّكَ يُبَيِّن لَنا ما لَونُها قالَ إِنَّهُ يَقولُ إِنَّها بَقَرَةٌ صَفراءُ فاقِعٌ لَونُها تَسُرُّ النّٰظِرينَ (آيت : 69) |
چيائون ته پنھنجي پالڻھار کان اسان لاءِ دُعا گُھرته اسان لاءِ چٽائي ڪري ته ان جو رنگ ڪھڙو آھي، (موسىٰ) چيو ته الله چوي ٿو ته اُھا ڳـئون ھيڊي ڪڪڙي آھي سندس رنگ ڳوڙھو ھيڊو آھي ڏسندڙن کي سُرھائي ڏيندي آھي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) چوڻ لڳا ته، وري پنهنجي پرودگار کي اسان جي لاءِ عرض ڪر ته، کولي ٻڌائي ته ان جو رنگ ڪهڙو هجي. حضرت موسيٰ چيو ته، الله تعاليٰ ٻڌائي ٿو ته ان جو رنگ پيلو هجي، خوب گهرو پيلو، جو ڏسندڙن جي دل خوش ڪري.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) چيائون پنهنجي رب کان دعا گهر ته اسان کي ٻڌائي ته ڍڳِي جو رنگ ڪهڙو آهي؟ موسى چيو الله تعالى فرمائي ٿو بيشڪ اها ڍڳي هيڊي رنگ جي آهي، رنگ سندس صاف هيڊو آهي جو ڏسندڙن کي پسند اچي ٿي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) اهي چوڻ لڳا ته (واھ!) تون پنهنجي رب کان اها دعا گهر ته اسان کي ٻڌائي ته نيٺ ان جو رنگ ڪهڙو هجي؟ موسى چين ته بيشڪ خدا فرمائي ٿو ته اها ڳوڙهي هيڊي رنگ جي هجي جا ڏسندڙن کي وڻي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) چيائون ته دعا گهر اسان لاءِ پنهنجي رب کان ته بيان ڪري اسان لاءِ ته ان جو رنگ ڪهڙو آهي؟ چيائين بيشڪ اهو فرمائي ٿو ته بيشڪ اها ڳئون هيڊي ڪڪڙي آهي ڳوڙهو هيڊو رنگ آهي ان جو خوش ٿو ڪري ڏسندڙن کي .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) انهن چيو ته تون اسان لاءِ پنهنجي پاليندڙ کان دعا گهر ته اسان تي ظاهر ڪري ته ان جو رنگ ڪهڙو آهي. موسيٰ چيو ته بيشڪ الله فرمائي ٿو ته اها هيڊي ڍڳي آهي، ان جو رنگ ڳوڙهو هيڊو آهي ڏسندڙن کي وڻي ٿي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) چيائون: ”اسان لاءِ پنهنجي پروردگار کان دعا گهر ته پڌرو ڪري ٻڌائي ته ان جو رنگ ڪهڙو هجي“؟ چيائين اهو فرمائي ٿو ته: ”اُها ڦڪي رنگ جي ڍڳي هجي ان جو رنگ ڳُوڙهو هجي جو ڏسندڙن کي وڻي“.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) چي، پنهنجي پرور پاڪ کي، ٻاڏائي ٻيهار، ته کولي اسان تي خوب طرح، ڇا اُن جو رنگ پار، چي چوي، ته هيڊي حد تي، ڳوڙهو رنگ اَپار، متارِي موچار، ڏاڍِي وڻٖي ڏِسندڙين.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) چيائون ”پنهنجي رب کان سوال گهر ته اسان لاءِ چٽائي ڪري ته ان جو رنگ ڪهڙو هجي؟“ چيائين ”الله چوي ٿو، ته ان ڳئون جو رنگ اهڙو ڳوڙهو هيڊو هجي، جو ڏسندڙن کي وڻي.“ (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) وري چوڻ لڳا ته، "پنهنجي رب کان اهو به پڇي ٻڌاءِ ته ان جو رنگ ڪهڙو هجي". موسيٰ چيو: "هو فرمائي ٿو ته هيڊي رنگ جي ڳئون هجي، جنهن جو رنگ اهڙو چٽو هجي جو ڏسڻ وارن کي موهي وجهي" (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) هو وري چوڻ لڳا، ”تون پنهنجي رب کان پڇي ڏي ته ان جو رنگ ڪهڙو هجي؟“ هن (موسيٰ) چيو ته ”اها ڳئون هيڊي رنگ جي هجي، اهو رنگ اهڙو ته گهرو هجي جو ڏسڻ وارن کي موهي وجهي“(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) چوڻ لڳا اي موسى! اسان کي پنھنجي رَبَّ کان وڌيڪ پڇي ٻڌاءِ، ته ان جو رنگ ڪھڙو هجي؟ موسى (ؑ) چيو ته الله تعالى فرمائي ٿو، ته اها گَھرِي ڪڪڙي (يعني ڦڪي) رنگ جي هجي ته جيئن ڏسندڙن کي ان جو رنگ وڻي وڃي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
قالُوا ادعُ لَنا رَبَّكَ يُبَيِّن لَنا ما هِىَ إِنَّ البَقَرَ تَشٰبَهَ عَلَينا وَإِنّا إِن شاءَ اللَّهُ لَمُهتَدونَ (آيت : 70) |
چيائون ته پنھنجي پالڻھار کان اسان لاءِ دُعا گھر ته اسان لاءِ چٽائي ڪري ته اُھا (ڳـئون) ڪھڙي (پارين) آھي ڇوته ڳـئون اسان وٽ (پاڻ جھڙين ۾) گڏيل آھي، ۽ جيڪڏھن الله گھريو ته اسين ضرور لھنداسين.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) (مونجهارو پيدا ڪرڻ لاءِ) وري چوڻ لڳا ته پنهنجي رب کي وري به اسان جي پاران استدعا ڪر ته وڌيڪ کولي ٻڌائي ته ڪهڙي قسم جو ڍور قربان ڪجي؟ ڇو ته اسان جي لاءِ ڍور مڙيئي ڍورن جهڙا آهن. (تنهن ڪري وڌيڪ تفصيل جي ضرورت آهي). انشاءَ الله اسان پوءِ ضرور سمجهي وٺنداسين.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) چيائون پنهنجي رب کان تون دعا گهر ته ڍڳِي جي چٽائي بيان فرمائي، بيشڪ ڍڳيءَ جي سڃاڻپ ۾ اسان منجهيل آهيون ۽ جيڪڏهن الله گهريو ته اسين ضرور سڃاڻينداسين.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) تڏهن چوڻ لڳا پنهنجي خدا کان دعا گهري اسان کي اهو ته ٻڌائي ته ان جا ٻيا پارپتا ڪهڙا آهن؟ ڇو ته ڳائو مال اسان وٽ هڪ ٻئي جهڙو آهي ۽ بيشڪ جيڪڏهن خدا گهريو ته اسين پتو ڪڍي وٺنداسون.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) چيائون دعا گهر اسان لاءِ پنهنجي رب کان ته چٽائي ڪري اسان لاءِ ته اها ڪهڙي (پارين) آهي بيشڪ ڳئون هڪ ٻئي سان مشابهه آهن اسان وٽ ۽ بيشڪ اسين جيڪڏهن گهريو الله ته هدايت وارا آهيون .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) انهن چيو ته تون اسان لاءِ پنهنجي پاليندڙ کان دعا گهر ته اسان تي ظاهر ڪري ته ڪهڙي پارين آهي ڇو ته ڳائو مال اسان وٽ هڪ ٻئي جهڙو آهي ۽ بيشڪ اسين جيڪڏهن الله گهريو ته پتو ڪڍي وٺنداسون. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) (وري)چيائون:”پنهنجي رب کان اسان لاءِ سوال ڪر ته اسان کي صاف ٻڌائي ته اها ڍڳي ڪهڙي هجي؟ بيشڪ ان ڍڳي بابت اسان مُنجهي پيا آهيون. ۽ بيشڪ اسان الله گهريو ته ضرور هدايت وارا ٿي وينداسين“.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) چي، پنهنجي پرور پاڪ کي، ٻاڏائي ٻيهار، ته اِها آهي ڪهڙي؟ کولي اسان هار، ته ڳـئون ، ڳـئن جھڙيون، پئي سونِ، نه پتو پار، ۽ جي گھريو هوند غفار، ته سُتَڙ پونداسون صَحِي.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) چيائون ”پنهنجي رب کان سوال ڪر، ته هو اسان کي کولي ٻڌائي ته اها ڪهڙي هجي؟ ڇو ته اسان لاءِ اهڙي ڳئون جو سڃاپڻ مشڪل ٿي پيو آهي ۽ الله گهريو ته اسين ڳولهي لهنداسون.“ (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) وري چوڻ لڳا: "پنهنجي رب کان چٽو ڪري پڇي ٻڌاءِ ته ڪهڙي ڳئون گهربل آهي، اسان کي ان جي سڃاڻڻ ۾ مونجهارو ٿي پيو آهي، الله گهريو ته اسان ان جو پتو لهي وٺنداسون" (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) وري چيائون ”پنهنجي رب کان واضح پڇي ٻڌاءِ ته، اها ڪهڙي ڳئون آهي، اسان ته اها مقرر ڪرڻ ۾ مُنجهي پيا آهيون، ۽ بيشڪ الله چاهيو ته اسان اها ڳولي وٺنداسين“(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) وري انهن موسى (ؑ) کي چيو ته پنھنجي رَبَّ کان وضاحت سان پڇي ٻڌاءِ، ته آخرڪار اها ڳئون ڪھڙي قسم جي هجڻ گُهرجي، هتي اسان شڪ ۾ آهيون ۽ سمجهه ۾ نٿو اچي ته ڪھڙي ڳئون ذبح ڪريون، جيڪڏهن الله تعالى چاهيو ته اسان کي، ان جي باري ۾ معلومات ملي ويندي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
قالَ إِنَّهُ يَقولُ إِنَّها بَقَرَةٌ لا ذَلولٌ تُثيرُ الأَرضَ وَلا تَسقِى الحَرثَ مُسَلَّمَةٌ لا شِيَةَ فيها قالُوا الـٰٔنَ جِئتَ بِالحَقِّ فَذَبَحوها وَما كادوا يَفعَلونَ (آيت : 71) |
(موسىٰ) چيو ته الله چوي ٿو ته اُھا اھڙي ڳـئون آھي (جو) نڪي وھو آھي جو ھر کيڙي ۽ نڪي پوک پياري، اڻ وڍ آھي منجھس ڪو دٻڪ ڪونھي، چيائون ته ھاڻي تو پورو پار آندو، پوءِ اُن کي ڪُٺائون ۽ (انھي ڪم) ڪرڻ تي نه ھوا.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) تنهن تي حضرت موسيٰ چيو ته، الله تعاليٰ فرمائي ٿو ته، اهڙو ڍور هجي جو نه ڪڏهن هر ۾ جوٽيل هجي ۽ نه نار ۾ وهايل هجي. پوري طرح صحيح سالم هجي، داغ ۽ عيب کان صاف ۽ پاڪ هجي. پوءِ (عاجز ٿي) چيائون ته هاڻي پوري پوري ڳالهه ٻڌايئي. نيٺ اهو ڍور ذبح ڪيائون، پر ائين ڪرڻ تي هنن جي دل نه ٿي وري.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) فرمايو موسى الله تعالى فرمائي ٿو ته بيشڪ اها ڍڳي آهي جنهن کان نه خدمت ورتي وڃي ٿي ۽ نه زمين کيڙي ٿي ۽ نه ڪي آبادي کي پياري ٿي بي عيب آهي (۽) ڪوبه داٻ نه اٿس، چيائون هينئر تو اسان کي صحيح ڳالهه ٻڌائي، پوءِ ان ڍڳيءَ کي ڪُٺائون ۽ ذبح ڪرڻ جو ارادو نٿي رکيائون.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) موسى چين ته بيشڪ خدا فرمائي ٿو ته اها ڊڳي (اهڙي) هجي جا وهو نه هجي جو زمين کي کيڙي ۽ نڪي پوک کي پاڻي پياريندي هجي، (عيبن کان) سلامت ۽ ان ۾ ڪو داغ نه هجي. انهن چيو ته هاڻي تون پوري ڳالھ آندي آهي. پوءِ ان کي حلال ڪيائون، هوڏانهن انهن ۾ اها اميد نه هئي ته ڪو ائين ڪندا.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) چيائين ته بيشڪ اهو فرمائي ٿو ته بلا شبہ اها ڳئون نه وهو آهي جو زمين کيڙي ۽ نه پوک کي پياري صحيح سالم آهي نه آهي ڪو عيب ان ۾ چيائون ته هاڻي تو صحيح ڳالھ آندي آهي.وءِ ان کي ڪٺائون ۽ (بظاهر) ڪرڻ وارا نه هئا. ع (احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) موسيٰ چيو ته بيشڪ الله فرمائي ٿو ته اها هڪ ڍڳي آهي جا وَهُو نه آهي جو زمين کيڙي ۽ نڪي پوک کي پاڻي پياري ٿي. (عيبن کان)سلامت آهي. ان ۾ ڪو داغ نه آهي. انهن چيو ته هاڻ تو پوري ڳالهه آندي آهي. پوءِ ان کي ڪٺائون ۽ اهي ڪم ڪرڻ وارا نه هئا. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) (موسيٰ) چيو اهو (رب) فرمائي ٿو ته: ”اها هڪ ڍڳي آهي جنهن کان نه زمين کيڙڻ ۽ نه پوک کي پاڻي پيارڻ جي محنت ورتي وڃي ٿي، بلڪل تندرست آهي جنهن ۾ ڪو داغ به نه آهي“. چيائون: ”هاڻي ٺيڪ ڳالهه ڪئي اٿئي“. پوءِ ان کي ڪُٺائون حالانڪه نه ٿي لڳو جو ائين ڪندا.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) چي، چوي، ته ڳـئون اُها، نه هَر وَهُو هيڪار، نه ڪي کيڙي کيٽ کي، نه وهي هُرلو نار، سدا سلامت سوهڻي، نه منجھس تک لغار، چي، هاڻي آئين حق تي ، پوءِ تنهين کي تڪرار، سِير وِڌئون تنهن وار، ۽ ڪرڻو نه هونِ ڪم اِهو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) چيائين ”هو چوي ٿو ته اها اهڙي ڳئون هجي، جا نه ڪم ۾ رڌل هجي ۽ نه هر کيڙيندي هجي، نه ٻني کي پاڻي پياريندڙ هجي، چڱي ڀلي بي داغ هجي، “ چيائون ”هاڻ تو ٺيڪ ڏسيو آهي.“ پوءِ ايئن ڪرڻ تي دل نه هين ته به ان کي ڪٺائون.(البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) موسيٰ جواب ڏنن ته "الله چوي ٿو ته اها اهڙي ڳئون آهي جيڪا ڪم ۾ وهايل نه آهي، نڪي زمين ٿي کيڙي ۽ نه پاڻي ٿي ڪڍي، صحيح سالم ۽ هر قسم جي داغ کان آجي آهي". اهو ٻڌي چيائون ته "ها، هاڻي تو ٺيڪ پتو ڏنو آهي". پوءِ ان کي ڪٺائون، نه ته هو ته ائين ڪرڻ وارا نه ٿي لڳا (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) هن (موسيٰ) چيو، ”الله فرمائي ٿو ته اها ڳئون اهڙي آهي جنهن کان خدمت نٿي ورتي وڃي، نه هر ڏئي ٿي زمين کيڙڻ لاءِ، نه نار وهي پاڻي ڪڍي ٿي، اها صحيح سالم بي داغ آهي“. ان تي هو پڪاري اٿيا، ”ها، هاڻي تو صحيح ٻڌايو آهي“، پوءِ انهن ان کي ذبح ڪيو، نه ته اهي ائين ڪرڻ وارا نه هئا(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) موسى (ؑ) چيو ته بيشڪ الله تعالى فرمائي ٿو ته اها اهڙي ڳئون آهي جنهن کي توهان ڪڏهن ٻنيءَ جي ڪم، هر يا کوهه مان پاڻي ڪڍڻ لاءِ نار (يعني ائٽ) ۾ استعمال نه ڪيو هجي. اها سھڻي هجي ۽ ان ۾ ڪو به نُقص نه هجي. (هاڻي هو اها ڳئون ذبح ڪرڻ لاءِ تيار ٿي ويا). چيائون ته اي موسى! هاڻي تو ان جي باري ۾ صحيح حڪم آندو آهي، پوءِ مس وڃي انهن اها ڳئون ذبح ڪئي. حقيقت ۾ انهن جي دل ڳئون ذبح ڪرڻ لاءِ تيار ئي نه هُئي (ڇاڪاڻ جو انهن جي دلين ۾ گابي جي محبَّت ويٺل هئي ۽ الله تعالى کين سندن ئي هٿان سندن معبود گابي کي ذبح ڪرايو). (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَإِذ قَتَلتُم نَفسًا فَادّٰرَءتُم فيها وَاللَّهُ مُخرِجٌ ما كُنتُم تَكتُمونَ (آيت : 72) |
۽ جڏھن ھڪ شخص کي ڪُٺوَ تڏھن ان (جي ماريندڙ) بابت تڪرار ڪيوَ، ۽ جيڪي لڪائيندا آھيو سو الله پڌرو ڪندڙ آھي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ياد رکو ته، توهان هڪڙو ماڻهو قتل ڪيو، پوءِ ان متعلق پاڻ ۾ جهڳڙو ڪرڻ ۽ هڪ ٻئي تي ڏوهه ڌرڻ لڳو. پر جيڪا ڳالهه توهان لڪائڻ پئي گهري سا الله تعاليٰ ضرور ظاهر ڪرڻ وارو هو (۽ انهيءَ عظيم گناه لاءِ سزا ڏيڻ وارو هو).(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ جڏهن توهان هڪ انسان کي قتل ڪيو پوءِ هڪ ٻئي تي الزام هنيو، ۽ الله ظاهر ڪندڙ آهي جيڪو توهان لڪايو ٿي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ (اهو وقت به ياد ڪريو) جڏهن اوهان (جي وڏن) هڪ ماڻهوءَ کي ڪٺو هو. پوءِ ان (جي قتل) بابت وڙهي ڪري (هڪ ٻئي کي قاتل ٿي سڏيو) ۽ جيڪي اوهان لڪايو ٿي تنهن کي خدا پڌرو ڪندڙ هو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ جڏهن ڪٺو اوهان هڪ شخص کي پوءِ تڪرار ڪَيُوَ ان (جي ماريندڙن جي باري) ۾ ۽ الله پڌرو ڪندڙ آهي جيڪو اوهان لڪايو ٿي .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ (اهو وقت ياد ڪريو) جڏهن اوهان هڪ شخص کي قتل ڪيو پوءِ ان (جي قتل) بابت جهڳڙو ڪيو. ۽ جيڪي اوهان لڪايو ٿي تنهن کي الله پڌرو ڪندڙ هو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ (ياد ڪيو اهو واقعو)جڏهن توهان هڪ شخص کي قتل ڪري ڇڏيو، پوءِ توهان ان ۾ جهڳڙو ڪرڻ لڳا ۽ الله ظاهر ڪرڻ وارو هيو جنهن کي اوهان لڪايو پئي.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ جڏهن ماڻهون ماريان، پوءِ تنهن ۾، ڪيان تڪرار، ۽ خُدا اُنهي خون کي، ڪڍِي ڪندڙ ٻهار، (نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ ياد ڪريو، جڏهن اوهان هڪ شخص ماريو، پوءِ ان بابت جهيڙو ٿي ڪيؤ، الله کي ته اهو ظاهر ڪرڻو هو، جيڪي اوهان لڪايو ٿي. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ۽ توهان کي ياد آهي اهو واقعو جڏهن توهان هڪڙي ماڻهوءَ جو خون ڪيو هو، پوءِ وري ان بابت جهيڙو ڪرڻ ۽ هڪ ٻئي تي قتل جو الزام هڻڻ لڳا ۽ الله فيصلو ڪري ڇڏيو هو ته جيڪي ڪجهه لڪايو ٿا، انهيءَ کي کولي پڌرو ڪندو (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ توهان کي ياد آهي، جڏهن توهان جان ورتي هڪ شخص جي ۽ پوءِ جهڳڙو ڪري هڪ ٻئي تي الزام لڳايو، الله چاهيو ته اهو ظاهر ڪري جيڪي لڪايو ٿا(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (فسادي ذهن جي تاريخ جا پَنا اٿلايو) جڏهن توهان هڪ ماڻهوءَ کي قتل ڪيو هو. پوءِ توهان پاڻ ۾ وڙهي پيا (۽ هڪ ٻئي تي ان قتل جو الزام لڳائي رهيا هئا)، ان حقيقت کي توهان لڪائڻ جي ڏاڍي ڪوشش ڪئي پر الله تعالى (هر) حقيقت کي کولي ظاهر ڪندو آهي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
فَقُلنَا اضرِبوهُ بِبَعضِها كَذٰلِكَ يُحىِ اللَّهُ المَوتىٰ وَيُريكُم ءايٰتِهِ لَعَلَّكُم تَعقِلونَ (آيت : 73) |
پوءِ چيوسين ته سندس (گوشت جو) ڪُجھ ڀاڱو اُن (مئل) کي ھڻو، اھڙي طرح الله مئلن کي جياريندو آھي ۽ اوھان کي پنھنجيون نشانيون ڏيکاريندو آھي ته مانَ اوھين سمجھو.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) (ٿيو به ائين) اسان حڪم ڏنو ته هن شخص تي (جيڪو سچ پچ خوني هو) خون ٿيل جي گوشت مان ڪجهه ٽڪرو هڻو. (جڏهن ائين ڪيو ويو تڏهن حقيقت معلوم ٿي وئي خوني لڀي ويو) الله تعاليٰ اهڙيءَ طرح مئلن کي جيئرو ڪري ٿو ۽ اوهان کي پنهنجون (قدرت ۽ حڪمت جون) نشانيون ڏيکاري ٿو، انهيءَ لاءِ ته سمجهه ۽ عقل ڪم آڻيو.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) پوءِ اسان فرمايو مُئل انسان کي ڍڳيءَ جو ڪجهه حصو لڳايو اهڙيءَ طرح الله مئلن کي زنده ڪري ٿو ۽ توهان کي پنهنجون نشانيون ڏيکارو ٿو ته مَن سمجهو.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) جو اسان فرمايو ته: ان ڊڳيءَ جو ڪو به ٽڪر کڻي هن (لاش) تي هڻو. اهڙيءَ طرح خدا مئلن کي جيرو ڪري ٿو ۽ اوهان کي پنهنجون نشانيون ڏيکاري ٿو (ته) من اوهين عقل کان ڪم وٺو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) پوءِ چيوسون ته هڻو ان (مئل کي) ان جي (گوشت جو) ڪجھ حصو، اهڙيءَ طرح جيئرو ڪندو آهي الله مئلن کي ۽ ڏيکاريندو آهي اوهان کي پنهنجون نشانيون ته من اوهان سمجهو .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) پوءِ اسان چيو ته اُن (قتل ڪيل) کي هن (ڍڳي) جي هڪ ٽڪري سان ماريو. اهڙي طرح الله مئلن کي جيئرو ڪري ٿو ۽ اوهان کي پنهنجيون نشانيون ڏيکاري ٿو مَنَ اوهين عقل کان ڪم وٺو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) پوءِ اسان چيو ته ان (ڳئون) جو ڪجهه ٽڪرو ان (ميت) کي هڻو. اهڙي طرح الله مُردن کي جياري ٿو ۽ اوهان کي پنهنجون نشانيون ڏيکاري ٿو ته جيئن اوهان عقل کان ڪم وٺو.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ته اُن جا عضوا، اُن سان ، هڪدم هڻو هيڪار، مئا اِنپر مورهين، ٿو جياري جبار، ۽ آن کي پنهنجون آيتون، ٿو ڏيکاري ڏاتار، ته قادر جا ڪم ڪار، پسي مانَ پروڙيو!(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) تڏهن چيوسون ته ”هن مان ڪجهه هڻوس.“ ايئن ئي الله مئلن کي جياري ٿو ۽ اوهان کي پنهنجيون نشانيون ٿو ڏيکاري، ته من اوهين پروڙيو. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ان وقت اسان حڪم ڏنو ته قتل ٿيل جي لاش کي ان (ڳئونءَ) جي ڪنهن حـصي (گوشت ٽڪر) سان ڌڪ هڻو، ڏسو! اهڙيءَ ريت الله مئلن کي جيئاريندو آهي ۽ توهان کي پنهنجيون نشانيون ڏيکاري ٿو ته مــَـنَ توهان سمجهه ڌاريو (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) اسان حڪم ڏنو ته لاش جي حصن کي هڪ ٻئي سان لڳايو، الله اهڙيءَ طرح مئلن کي زنده ڪري ٿو ۽ توهان کي ڏيکاري ٿو پنهنجون نشانيون من توهان عقل کان ڪم وٺو(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) پوءِ(اصل قاتل کي ظاهر ڪرڻ لاءِ) اسان کين چيو ته قتل ٿيل جي لاش جي ڪنھن به حصي تي، ان ذبح ڪيل ڳئونءَ جي گوشت جو ٽُڪرو هڻو، گوشت جو ٽڪرو لڳڻ سان ئي اهو ماڻهو زندهه ٿي پنھنجي قاتل جو نالو ٻڌائيندو. اهڙي طريقي سان الله تعالى مئلن کي جيئرو ڪندو آهي ۽ توهان کي پنهنجون نشانيون ڏيکاريندو آهي ته جيئن عقل کان ڪم وٺو. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
ثُمَّ قَسَت قُلوبُكُم مِن بَعدِ ذٰلِكَ فَهِىَ كَالحِجارَةِ أَو أَشَدُّ قَسوَةً وَإِنَّ مِنَ الحِجارَةِ لَما يَتَفَجَّرُ مِنهُ الأَنهٰرُ وَإِنَّ مِنها لَما يَشَّقَّقُ فَيَخرُجُ مِنهُ الماءُ وَإِنَّ مِنها لَما يَهبِطُ مِن خَشيَةِ اللَّهِ وَمَا اللَّهُ بِغٰفِلٍ عَمّا تَعمَلونَ (آيت : 74) |
وري ان کانپوءِ اوھان جون دليون ڏاڍيون ٿيون پوءِ پھڻ وانگر بلڪ ڏاڍيون سخت آھن، ۽ پھڻن مان ڪي اھڙا (به) آھن جو منجھائن واھيون ڦاٽي نڪرنديون آھن، ۽ منجھائن ڪو ڦاٽندو آھي پوءِ منجھانئس پاڻي نڪرندو آھي، ۽ منجھائس ڪو الله جي ڀؤ کان ڪرندو آھي، ۽ جيڪي ڪندا آھيو تنھن کان الله بيخبر نه آھي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) پوءِ توهان جون دليون (بار بار گناهن ۽ نافرمانين ڪرڻ سبب) سخت ٿي پيون، اهڙيون سخت جهڙو پٿر. نه نه، اڃا به وڌيڪ سخت. ڇو ته پٿرن ۾ اهڙا پٿر به آهن جن مان نهرون وهي هلن ٿيون. ڪي وري اهڙيون ڇپون آهن جي ڦاٽي ٻه ٽڪر ٿين پيون ته انهن منجهان پاڻي نڪري ٿو پوي. ڪي ته وري اهڙيون به آهن جي خدا جي خوف کان ڏڪي ڪري پون ٿيون. (پر افسوس اوهان جي دلين تي جن جي اڳيان پٿر جي سختي ڪجهه به نه آهي.) ياد رکو ته الله تعاليٰ اوهان جي عملن به نسبت غافل ناهي (هو اوهان جا عمل ڄاڻي ٿو ۽ اوهان کي سخت عذاب ڏيندو).(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ان کان پوءِ توهان جون دليون سخت ٿيون پوءِ اهي پٿرن وانگر بلڪ ان کان به زياده سخت آهن، ۽ بيشڪ ڪي پٿر اهڙا آهن جن مان نهرون وَهن ٿيون، ۽ بيشڪ ڪي پٿر اهڙا آهن جيڪي ڦاٽي پَون ٿا. پوءِ انهن مان پاڻي نڪري ٿو، ۽ بيشڪ ڪي پٿر الله تعالى جي خوف کان ڪِري پون ٿا. ۽ الله توهان جي عملن کان بي خبر ناهي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) وري اوهان جون دليلون ان کان پوءِ سخت ٿيون جو اهي پٿر جهڙيون يا (ان کان به) وڌيڪ ڏاڍيون ۽ بيشڪ پٿرن (ڏونگرن) مان ڪي اهڙا (به ته) آهن جن مان نهرون ڦاٽي نڪرن ٿيون ۽ بيشڪ انهن مان ڪي اهڙا به آهن جي ڦاٽن ٿا ۽ انهن مان پاڻي نڪري ٿو ۽ بيشڪ انهن مان ڪي اهڙا به (پهاڙ) آهن جي خدا جي خوف کان (ڇپن جي صورت ۾) هيٺ ڪري پون ٿا. ۽ جيڪي اوهين ڪريو ٿا تنهن کان خدا غافل نه آهي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) وري سخت ٿيون دليون اوهان جون ان کان پوءِ.وءِ پٿرن وانگر آهن بلڪ اڃان به گهڻو سخت ۽ بيشڪ پٿرن مان البته اهڙا (پٿر به) آهن جو وهن ٿيون انهن مان نهرون ۽ بيشڪ انهن مان البته اهي (پٿر به) آهن جو ڦاٽن ٿا پوءِ نڪري ٿو انهن مان پاڻي ۽ بيشڪ انهن مان البته اهي (پٿر به) آهن جو ڪرن ٿا الله جي خوف کان ۽ نه آهي الله بي خبر ان کان جو ڪيو ٿا.(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) وري اوهانجون دليون ان (واقعي) کان پوءِ سخت ٿيون جو اهي پٿر جهڙيون يا (ان کان به) زياده سخت آهن. ۽ بيشڪ پٿرن مان اهڙا (به) آهن جن مان نهرون ڦاٽي نڪرن ٿيون. ۽ بيشڪ انهن مان ڪي اهڙا به آهن جي ڦاٽن ٿا پوءِ انهن مان پاڻي نڪري ٿو ۽ بيشڪ انهن مان اهڙا به آهن جي الله جي ڊپ کان هيٺ ڪري پون ٿا ۽ جيڪي اوهين ڪريو ٿا تنهن کان الله غافل نه آهي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) پوءِ ان کان بعد اوهان جون دليون سخت ٿي ويون پوءِ اُهي پٿرن وانگر آهن يا اڃا به وڌيڪ سخت. ۽ بيشڪ پٿرن مان ڪي اهڙا به آهن جن مان چشما ڦُٽي نِڪرن ٿا. ۽ بيشڪ انهن مان ڪي اهڙا به آهن جي جڏهن ڦاٽي پون ٿا ته انهن مان پاڻي نڪري پوي ٿو. ۽ بيشڪ انهن مان ڪي اهڙا به آهن جيڪي الله جي خوف کان (لرزندي) هيٺ ڪِري پون ٿا. ۽ الله اوهان جي عملن کان بي خبر نه آهي.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) اِنهيان پوءِ، اوهان جا، ٿيا قلب، وري ڪٺور، ڏاڍا ڏونگر طَور، يا اِنهيان ئـِي اڳرا ۽ پڪ وَهن پهڻ منجھان، ڌوڪيو دريا لال، ۽ ڪي ڦاٽنِ، وَهَن تن مان، چشمان چڱي چال، ۽ ڪي ڪِرن تن مان ، خوف کان، خالق ذولجلال، ۽ جھڙي چلو چال ، واحد نه تنهن کان، ويسلو. (نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) پر ان کان پوءِ به اوهان جون دليون سخت ٿي وييون، جو ڄڻ ته هو پٿر آهن، بلڪ ان کان به سخت ڇو ته پٿرن مان ته ڪن مان نديون ڦٽنديون آهن منجهائن ڪي ڦاٽي پوندا آهن ۽ منجهائن پاڻي نڪرندو آهي ۽ منجهائن ڪي الله جي ڊپ کان ڪري پوندا آهن. ياد رکو ته الله اوهان جي ڪمن کان بي خبر نه آهي. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) پر پوءِ اهڙيون نشانيون ڏسڻ کان بعد به توهان جون دليون سخت ٿي ويون، پٿرن جهڙيون سخت يا سختيءَ ۾ انهن کان به اڃان ڪجهه وڌيڪ، ڇو جو پٿرن مان ڪو اهڙو به هوندو آهي، جنهن مان چشما ڦاٽي نڪرندا آهن ۽ ڪو ڦاٽي پوندو آهي ۽ ان مان پاڻي نڪري ايندو آهي ۽ ڪو وري الله جي خوف کان ڪنبي ڪري پوندو آهي، الله توهان جي ڪرتوتن کان بي خبر نه آهي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) پر توهان جون دليون سخت ٿي ويون، اهڙيون نشانيون ڏسڻ کان پوءِ به پٿرن وانگر سخت، پر سختيءَ ۾ انهن کان به وڌيڪ، ڇاڪاڻ ته ڪي پٿر اهڙا به هوندا آهن جن مان چشما وهي نڪرن ٿا، ۽ بيشڪ ڪو وري ڦاٽي پوي ٿو پوءِ ان مان پاڻي نڪري اچي ٿو، ۽ ڪو وري ڪِري پوي ٿو خدا جي خوف کان، الله توهان جي ڪرتوتن کان بي خبر نه آهي جيڪي توهان ڪريو ٿا(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) پوءِ (بار بار نافرمانين سبب) توهان جون دليون پٿر کان به وڌيڪ سخت ٿي ويون، پٿرن مان به ڪي اهڙا هوندا آهن، جن مان نَھرون وهي نڪرنديون آهن، ڪن پٿرن مان ڦاٽڻ سبب پاڻي وهي ايندو آهي ۽ ڪي پٿر وري الله تعالى جي خوف کان ڏڪي ڪري پوندا آهن. توهان جيڪي به ڪم ڪريو ٿا، بيشڪ الله تعالى انهن کان بي خبر نه آهي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
أَفَتَطمَعونَ أَن يُؤمِنوا لَكُم وَقَد كانَ فَريقٌ مِنهُم يَسمَعونَ كَلٰمَ اللَّهِ ثُمَّ يُحَرِّفونَهُ مِن بَعدِ ما عَقَلوهُ وَهُم يَعلَمونَ (آيت : 75) |
(اي مسلمانؤ! اوھين يھودين ۾) پاڻ لاءِ فرمانبردار ھجڻ جو ھِن ھوندي به اڃان آسرو رکو ٿا ڇا؟ جو بيشڪ منجھائن ھڪ ٽولي اِھڙي آھي جو الله جو ڪلام ٻڌندا آھن وري ان جي سمجھڻ کان پوءِ اُھي ڄاڻ ھوندي ان کي مٽائيندا آھن.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) (اي مؤمنو!) اوهان اميد رکو ٿا ڇا ته (هي مديني جا يهودي) اوهان جي ڳالهه مڃي (حضرت محمد صلي الله عليه وسلم تي) ايمان آڻيندا؟ ۽ حالت هيءَ آهي جو هنن مان ڪي الله جو ڪلام ٻڌندا به آهن ۽ ان جو مطلب به سمجهندا آهن، پر تڏهن به ڄاڻي ٻجهي ان جي لفظن ۾ مٽ سٽ ڪري مطلب ئي ڦيرائي ڇڏيندا آهن.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ڇا توهان کي اميد آهي ته يهودي توهان تي يقين ڪندا ۽ بيشڪ يهودين ۾ هڪ ٽولو اهو آهي. جيڪو ڪلام الله ٻڌي ۽ سمجهي پوءِ ڦيرائي ڇڏن ٿا حالانڪ اهي پاڻ ڄاڻندا هئا.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) (مسلمانوء!) ڇا پوءِ اوهين (انهن ۾) اها اميد رکو ٿا ته اهي اوهان وانگر ايمان آڻيندا؟ هوڏانهن انهن مان هڪ جماعت (اڳين ۾) اهڙي هئي جيڪي خدا جو ڪلام ٻڌي چڱيءَ طرح سمجهڻ کان پوءِ (به) ڄاڻي واڻي ڦيرائيندي هئي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ڇا (اي مسلمانو! اوهان يهودين ۾) اميد ٿا رکو ته ايمان آڻيندا اوهان جي چوڻ تي ۽ تحقيق آهي جماعت هڪ انهن مان ٻڌن ٿا الله جي ڪلام کي ان کان پوءِ ڦيرائن ٿا ان کي ان کان پوءِ جو سمجهيائون ان کي ۽ اهي ڄاڻن ٿا .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) (اي مسلمانو !) ڇا پوءِ اوهين (انهن ۾ ) اها طمع رکو ٿا ته اهي اوهان جو چوڻ مڃين ۽ هوڏانهن انهن مان هڪ جماعت الله جو ڪلام ٻڌندي هئي وري اهي ان کي سمجهڻ کان پوءِ ڄاڻي واڻي ڦيريندا هئا. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) (اي مسلمانو!) ڇا اڃا به اوهان اها اميد رکو ٿا ته اهي (يهودي) اوهان جي ڳالهه مڃن جڏهن ته انهن مان هڪ ٽولو اهڙو به آهي جيڪي الله جو ڪلام ٻڌن ٿا ۽ پوءِ ڄاڻي ٻُجھي ان کي بدلائي ڇڏن ٿا حالانڪه اُهي ڄاڻن به ٿا. (ته اهي غلط ڪري رهيا آهن)(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) پوءِ اوهين ڪيئن اميد رکو، ته آن کي، مڃيندا مور، ۽ هوڏانهن، ته آهي اُنهن منجھان ، وڳر ڪو وهڳور، سڻن ڪلام ڪريم جو، پوءِ بدلينس بي شعور، جنهن بعدپين اُنِ جي، پوري رِيت پرور، ۽ جڏهن غلطي کي غرقور، پئا پروڙينِ پاڻهين.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) (مسلمانو!) ڇا اوهين اميد ٿا رکو ته هو اوهان جي چوڻ تي مومن ٿيندا، هن هوندي، جو منجهائن هڪ ٽولو اهو هو، جو الله جي ڪلام کي ٻڌندو هو ۽ ان کي سمجهڻ کانپوءِ به ان کي ڄاڻي ٻجهي ڦيرائي ڇڏيندو هو؟ (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) اي مسلمانؤ! ڇا هاڻي اهڙن ماڻهن کان توهان کي اها اميد آهي ته توهان جي دعوت تي ايمان آڻيندا، حالانڪه انهن مان هڪڙي ٽولي جي ريت ته اها رهي آهي ته الله جو ڪلام ٻڌائون ۽ پوءِ چڱيءَ طرح سوچي سمجهي ڄاڻي واڻي ان ۾ تحريف (ڦيرڦار) ڪيائون (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) اي مسلمانؤ! ڇا اڃا به اميد رکو ٿا انهن ماڻهن ۾ته اهي توهان جي دعوت تي ايمان آڻيندا! جڏهن ته انهن ۾ اهڙو ٽولو به آهي جنهن الله جو ڪلام ٻڌو ۽ ان ۾ ڦيرڦار ڪئي خوب سوچڻ سمجهڻ بعد(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (اي ايمان وارؤ!) توهان يھودين مان اها اميد رکو ٿا ته (توهان جي سمجهائڻ سان) هو ايمان آڻيندا (ٿي ئي نٿو سگهي) انهن مان هڪ اهڙو ٽولو آهي، جيڪو الله تعالى جي ڪلام کي ٻڌي، ان جو مطلب ۽ مقصد خوب سمجهي ٿو، پر پوءِ به هو ڄاڻي واڻي ان ۾ تبديليون ڪندو رهي ٿو. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَإِذا لَقُوا الَّذينَ ءامَنوا قالوا ءامَنّا وَإِذا خَلا بَعضُهُم إِلىٰ بَعضٍ قالوا أَتُحَدِّثونَهُم بِما فَتَحَ اللَّهُ عَلَيكُم لِيُحاجّوكُم بِهِ عِندَ رَبِّكُم أَفَلا تَعقِلونَ (آيت : 76) |
۽ جڏھن مؤمنن کي ملندا آھن تڏھن چوندا آھن ته مڃيوسين، ۽ جڏھن ھڪ ٻئي کي ھيڪلو ملندا آھن (تڏھن پاڻ ۾) چوندا آھن ته جيڪي الله اوھان تي کوليو آھي تنھن جي ڳالھ ساڻن ڇو ڪندا آھيو ته اِن سببان اوھان جي پالڻھار وٽ اوھان تي حجت وٺندا رھن، اوھين ڇونه سمجھندا آھيو؟(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ ڏسو هنن جا حال جڏهن هو ايمان وارن سان ملن ٿا تڏهن چون ٿا ته اسان به ايمان آندو آهي، پر جڏهن اڪيلا پاڻ ۾ ڳالهيون ڪن ٿا تڏهن چون ٿا ته توهان کي خدا جيڪو (تورات) جو علم ڏنو آهي سو هنن (مسلمانن) کي ڇو ٿا ٻڌايو؟ ڇا انهيءَ لاءِ ٿا ٻڌايو ته هو اوهان جي خلاف اوهان جي پروردگار وٽ دليل وٺن؟ (يعني تورات مان ئي توهان جي خلاف دليل پيدا ڪن) ڇا اهڙي ظاهر ڳالهه به نٿا سمجهو؟(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ اهي جڏهن مؤمنن سان ملن ٿا، چون ٿا ته اسان ايمان آندو، ۽ جڏهن اهي (يهودي) پاڻ ۾ ملن ٿا چون ٿا، ڇا خبر ڏيو ٿا مؤمنن کي رسولِ عربيءَ جي نشانين جي انهيءَ لاءِ ته توهان سان پنهنجي رب وٽ حجت ڪن، ڇا پوءِ توهان نٿا سمجهو.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ جڏهن ايمان وارن سان ملن ٿا ته چون ٿا: اسان ايمان آندو ۽ جڏهن (وري) اهي هڪٻئي سان اڪيلا ٿين ٿا ته چون ٿا ته اوهين انهن مسلمانن کي اهو ڪجھ ٻڌايو ٿا ڇا! جيڪي الله اوهان تي (توريت ۾) ظاهر ڪيو آهي. ته (سڀاڻي) ان سان اوهان جي پالڻهار وٽ اوهان تي حجت قائم ڪن، ڇا پوءِ اوهين عقل کان ڪم نٿا وٺو؟!(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ جڏهن ملن ٿا انهن کي جو ايمان آندائون ته چون ٿا ته ايمان آندوسون ۽ جڏهن اڪيلائي ۾ ملندو آ بعض انهن جو بعض سان ته چوندا آهن ڇا ڳالهيون ٿا ڪيو انهن سان جيڪي کوليون آهن الله اوهان جي مٿان تانته دليل قائم ڪن اوهان تي ان سان اوهان جي رب وٽ پوءِ نه ٿا سمجهو؟ .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ جڏهن ايمان وارن کي ملن ٿا ته چون ٿا ته اسان ايمان آندو ۽جڏهن اهي هڪ ٻئي سان اڪيلا ٿين ٿا. ته چون ٿا ته اوهين انهن کي اهو ڪجهه ٻڌايو ٿا ڇا جيڪي الله اوهان تي کوليو آهي ته ان سان اوهان جي پاليندڙ وٽ اوهان تي حجت قائم ڪن ڇا پوءِ اوهين عقل کان ڪم نه ٿا وٺو؟ (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ جڏهن مؤمنن سان مِلن ٿا ته چون ٿا: ”اسان ايمان آندو آهي“ ۽ جڏهن اهي هڪ ٻئي ۾ اڪيلا ٿين ٿا ته چون ٿا: ”جيڪي (شانِ محمدي ﷺ) الله اوهان تي ظاهر ڪيو آهي سو انهن (مسلمانن) کي ڇو ٿا چئي ٻڌايو؟هن لاءِ ته ان جي ذريعي توهان جي پالڻهار وٽ توهان تي حجت قائم ڪن! ڇا پوءِ به اوهان عقل کان ڪم نه ٿا وٺو“!(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) "۽ جنهن مهل مِليا اُنهن کي، جن آندو اعتبار، چي مڃيوسون مورهين؛ ۽ وري جھڙي وار، ڪي اُنهن جا، ڪِن سان، ٿيا خلاصا خوار، چي(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) هو جڏهن مومنن کي ملن ٿا ته چون ٿا اسان به ايمان آندو پرجڏهن هڪ ٻئي سان اڪيلائي ۾ ملن ٿا ته چون ٿا ته ”ڇا، اوهين انهن کي اهي ڳالهيون ٻڌايو ٿا جي الله اوهان تي کوليون آهن ته هو توهان تي اوهان جي رب وٽ حجت پيش ڪن. اهو به نٿا پروڙيو؟ (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) (محمد رسول الله تي) ايمان آڻيندڙن سان ملن ٿا ته چون ٿا ته اسان به ان کي مڃيون ٿا ۽ جڏهن پاڻ ۾ هڪ ٻئي سان خلاصا ٿي ڳالهه ٻولهه ڪن ٿا ته چون ٿا ته سمجهه ڇڏي وئي اٿوَ ڇا؟ انهن سان اهي ڳالهيون اوريو ٿا، جيڪي الله توهان تي کولي ڇڏيون آهن ته جيئن توهان جي رب وٽ توهان جي مقابلي ۾ انهن کي حجت طور پيش ڪن؟ (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ جڏهن (محمد رسول الله تي) ايمان آڻڻ وارن سان ملن ٿا، ته چون ٿا، اسان به ان کي مڃون ٿا، پر جڏهن پاڻ ۾ ملن ٿا ته چون ٿا، ”ڇا بيوقوف ٿي ويا آهيو؟ انهن ماڻهن کي اهي ڳالهيون ٻڌايو ٿا جيڪي الله توهان تي ظاهر ڪيون آهن جيئن اهي حجت طور پيش ڪن؟ توهان جي رب آڏو، ڇا بيوقوف ٿيا آهيو؟(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ۽ جڏهن (اهڙا بدڪردار) ماڻهو ايمان وارن سان ملن ٿا، ته چون ٿا اسان به (توهان جي نبيءَ تي) ايمان آندو آهي، پر جڏهن پاڻ ۾ هڪ ٻئي سان اڪيلائيءَ ۾ ڳالهائيندا آهن، ته چوندا آهن ته اوهان مسلمانن کي هي ڳالهيون ڇو ٿا ٻڌايو، جيڪي الله تعالى توهان کي خاص طور (تورات ذريعي) ٻڌايون آهن؟ توهان کي ايتري ڳالهه به سمجهه ۾ نه ٿي اچي، ته مسلمان الله تعالى وٽ هي ڳالهيون توهان جي خلاف دليل طور پيش ڪندا. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
أَوَلا يَعلَمونَ أَنَّ اللَّهَ يَعلَمُ ما يُسِرّونَ وَما يُعلِنونَ (آيت : 77) |
نه ڄاڻندا آھن ڇا ته جيڪي لڪائيندا آھن ۽ جيڪي پڌرو ڪندا آھن سو الله ڄاڻندو آھي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) (افسوس هنن جي حال تي) ايترو به نه ٿا ڄاڻن ته (معاملو انسانن سان ناهي پر الله سان آهي) ۽ الله ته سڀ ڪجهه ڄاڻي ٿو جيڪي هو لڪائين ٿا سو به ڄاڻي ٿو ۽ جيڪي ظاهر ڪن ٿا سو به ڄاڻي ٿو.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ڇا اُهي نٿا ڄاڻن ته بيشڪ الله تعالى ڄاڻي ٿو جيڪي ڪجهه لڪائن ٿا ۽ ظاهر ڪن ٿا.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ڇا اهي نٿا ڄاڻن ته جيڪي لڪائن ٿا ۽ جيڪي ظاهر ڪن ٿا تنهن کي خدا ڄاڻي ٿو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ڇا نه ٿا ڄاڻن ته بيشڪ الله ڄاڻي ٿو جيڪي لڪائن ٿا ۽ جيڪي ظاهر ڪن ٿا.(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ڇا اهي نه ٿا ڄاڻن ته جيڪي لڪائين ٿا ۽ جيڪي ظاهر ڪن ٿا تنهن کي الله ڄاڻي ٿو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ڇا اهي (ايترو به) نه ٿا ڄاڻن ته بيشڪ الله ڄاڻي ٿو جيڪو اِهي لِڪائن ٿا ۽ جيڪو ظاهر ڪن ٿا.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ڇا هنڊايون نه هِي؟، ته الله جلّ جلاله، سمجھي سڀ صحِي، جيڪي ڪن ڳجھو، يا پڌرو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ڇا، کين اها خبر نه آهي، ته جيڪي به هو لڪائين ٿا يا پڌرو ڪن ٿا سو الله ته ڄاڻي ٿو؟ (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ڇا ڀلا اهي نٿا ڄاڻن ته جيڪو ڪجهه اهي لڪائن ٿا ۽ جيڪو ڪجهه ظاهر ڪن ٿا الله کي سڀني ڳالهين جي خبر آهي(تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ڇا اهي نٿا ڄاڻن ته الله سڀني ڳالهين جو علم رکي ٿو جيڪي اهي لڪائن ٿا، ۽ جيڪي ظاهر ڪن ٿا(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ڇا هي يهودي ايترو به نٿا سمجهن ته الله تعالى هر شيءِ کي خوب ڄاڻي ٿو، چاهي هو لڪائين يا ظاهر ڪندا رهن. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَمِنهُم أُمِّيّونَ لا يَعلَمونَ الكِتٰبَ إِلّا أَمانِىَّ وَإِن هُم إِلّا يَظُنّونَ (آيت : 78) |
۽ منجھائن ڪي اڻ پڙھيا آھن جي ڪوڙن خيالن کانسواءِ ڪتاب کي نه ڄاڻندا آھن ۽ اُھي رڳو اٽڪل ھلندا آھن.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ انهن يهودين ۾ اهڙا ماڻهو به آهن جيڪي اڻ پڙهيل آهن ۽ پنهنجي ڪتاب تورات بابت سواءِ پنهنجي خواهشن ۽ اميدن جي ٻيو ڪجهه نٿا ڄاڻن ۽ رڳو پنهنجن وهمن ۽ گمانن سان ڀرپور آهن.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ انهن مان ڪي اڻ پڙهيل آهن جيڪي ڪتاب کي نٿا ڄاڻن مگر زباني پڙهڻ کي ۽ اهي ته فقط گمان ڪن ٿا.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ انهن مان ڪي اڻ پڙهيل آهن جي خدا جي ڪتاب کي سواءِ پنهنجن خواهشن جي ٻيو نٿا سمجهن ۽ رڳو وهمي آهن.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ انهن مان ڪي اڻ پڙهيل آهن جيڪي نه ٿا ڄاڻن ڪتاب کي سواءِ اميدن جي ۽ نه آهن اهي مگر گمان ڪن ٿا .النصف(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ انهن مان ڪي اڻ پڙهيل آهن جي سواءِ خواهشن جي ڪتاب نه ٿا ڄاڻن ۽ اهي رڳو گمان ڪن ٿا. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ انهن (يهودين) ۾ ڪي اڻ پڙهيا آهن جي ڪتاب (تورات) جو علم نه ٿا رکن سواءِ سَڌُن (يعني زباني پڙهڻ) جي ۽ اهي رڳو وهم و گمان ۾ پيل آهن.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ ڪي اڻپڙھ آهن اُنهن منجھان، لکيو نه ڄاڻن ڄٽ، مگر مُلن جا وَٽ، ۽ نه وَهن، مگر وَهمن پٺيان.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ منجهن ڪي اڻ پڙهيل به آهن، جي ڪتاب جو علم ته نه ٿا رکن، رڳو سڌون پيا ڪن ۽ فقط وهم ۽ گمان تي هلن ٿا. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) انهن مان هڪڙو ٻيو ٽولو وري اڻ پڙهيلن جو آهي، جن کي ڪتاب جو علم ته ڪونهي، رڳو پنهنجي اجاين ســَـڌن ۽ اميدن کي کنيو ويٺا آهن ۽ پيا ٿا خالي انومان ڪڍن (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ انهن ۾ ٻيو ٽولو جاهلن جو آهي جيڪي ڪتاب جو علم نٿا رکن، بس پنهنجي بي بنياد اميدن کي کنيو ويٺا آهن، فقط وهم ۽ گمان تي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ۽ انهن ۾ هڪ ٻيو ٽولو اڻ پڙهيلن جو آهي، جن کي ڪتاب جو علم ته بلڪل نه آهي، هو رڳو پنھنجي ڄٽڪين سوچن، وهمن ۽ گمانن جي بنياد تي، الله تعالى جي شريعت کي هلائڻ چاهين ٿا. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
فَوَيلٌ لِلَّذينَ يَكتُبونَ الكِتٰبَ بِأَيديهِم ثُمَّ يَقولونَ هٰذا مِن عِندِ اللَّهِ لِيَشتَروا بِهِ ثَمَنًا قَليلًا فَوَيلٌ لَهُم مِمّا كَتَبَت أَيديهِم وَوَيلٌ لَهُم مِمّا يَكسِبونَ (آيت : 79) |
پوءِ اُنھن لاءِ خرابي آھي جيڪي پنھنجو ھٿراڌو ڪتاب لکندا آھن، موٽي (ماڻھن کي) چوندا آھن ته ھيءُ الله وٽان (آيو) آھي ھِن لاءِ ته ان سان (دنيا جو) ٿورو ملھ وٺن، پوءِ جيڪي سندن ھٿن لکيو تنھن سببان انھن لاءِ خرابي آھي ۽ جيڪي ڪمائيندا آھن تنھن سببان (پڻ) انھن لاءِ خرابي آھي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) پوءِ ويل آهي انهن لاءِ جيڪي پنهنجي لاءِ هٿن سان ڪتاب ٺاهي چون ٿا ته هي خدا وٽان آهي (يعني اهي خدا جا حڪم آهن، حالانڪ پنهنجي مطلبن ۽ فائدن لاءِ ڪوڙيون ڳالهيون ٿا ان ۾ لکن) اهو انهيءَ لاءِ ڪن ٿا ته ان جي وسيلي دنيائي فائدن جي خسيس قيمت تي دين کي وڪڻي ڇڏين. پوءِ افسوس آهي انهيءَ تي جيڪي سندن هٿ لکن ٿا، افسوس آهي انهن تي جيڪي هو اهڙيءَ طرح ڪمائن ٿا.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) پوءِ عذاب آهي انهن ماڻهن لاءِ جيڪي ڪتاب کي پنهنجن هٿن سان لکي پوءِ چون ٿا هي الله تعالى جي طرفان آهي، انهيءَ لاءِ ته ان جي عيوض ٿورو مال وٺن، پوءِ عذاب آهي انهن لاءِ جيڪي انهن جي هٿن لکيو ۽ عذاب آهي انهن لاءِ جيڪي ڪجهه ڪيائون.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) پوءِ انهن لاءِ خرابي آهي جيڪي پنهنجي هٿن سان ڪتاب لکي ۽ چون ٿا ته هي خدا وٽان آهي، هن لاءِ ته هن جي بدلي معمولي ملھ (دنيا جو فائدو) وٺن. پوءِ پنهنجي طرفان لکڻ ڪري انهن لاءِ خرابي آهي ۽ جيڪي اهي ڪمائن ٿا تنهن ڪري به انهن لاءِ خرابي آهي. (سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) پوءِ هلاڪت آهي انهن لاءِ جو لکندا آهن ڪتاب پنهنجن هٿن سان ان کان پوءِ چون ٿا ته هيءُ (لکيل) الله وٽان آهي تانته حاصل ڪن ان سان ملھ ٿورو پوءِ هلاڪت آهي انهن لاءِ سببان ان جي جو لکيو آ هٿن انهن جي ۽ هلاڪت آهي انهن لاءِ سببان ان (مال) جي جو ڪمائن ٿا .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) پوءِ انهن لاءِ خرابي آهي جيڪي پنهنجن هٿن سان ڪتاب لکن ٿا. پوءِ چون ٿا ته هيءَ الله وٽان آهي، هن لاءِ ته ان جي بدلي ٿورو ملهه وٺن. پوءِ پنهنجي هٿن سان لکڻ ڪري انهن لاءِ خرابي آهي ۽ جيڪي اهي ڪمائين ٿا تنهن ڪري به انهن لاءِ خرابي آهي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) پوءِ بربادي آهي انهن لاءِ جيڪي پنهنجي هٿن سان ڪتاب لکن ٿا، پوءِ (ماڻهن کي) چون ٿا ته: ”هي الله وٽان آهي“. هن لاءِ ته ان جي عيوض ٿورو ملهه ڪمائي وٺن. پوءِ انهن لاءِ بربادي آهي انهن جي هٿن جي لکئي جي سبب ۽ انهن لاءِ بربادي آهي ان (مُلهه)جي عيوض جيڪو اُهي ڪمائن ٿا.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) اُنهن لئي ارمان!، جي لکن ليک هٿن سان، موٽي چونِ، منهن سان، هِي فائق کان فرمان، تنهن موجب ملھ ٿورو، مُلان ڪمائينِ مان، حيف اُنهن لئي، هٿ سندن، جي لکيا باب بيان، گنگھر سندن گذران، جو ڪمائينِ ڪوڙ سان!(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) پوءِ اهڙن لاءِ ويل آهي، جي پنهنجن هٿن سان ڪتاب لکي، وري چون ٿا ته ”هي الله وٽان آهي،“ هن لاءِ ته ايئن ڪري ڪجهه پئسا ڪمائين! پوءِ سندن هٿن جي لکڻ سبب به انهن لاءِ ويل آهي ۽ سندن ڪمائي سبب به هنن لاءِ ويل آهي. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) پوءِ تباهي ۽ بربادي آهي، انهن ماڻهن لاءِ جيڪي پنهنجن هٿن سان شريعت جو لکيو لکن ٿا، پوءِ ماڻهن کي چون ٿا ته اهو الله وٽان آيو آهي تانته ان جي بدلي ڪو ٿورڙو فائدو حاصل ڪري وٺن، سندن هٿن جو اهو لکيو به انهن لاءِ تباهيءَ جو ڪارڻ آهي ۽ سندن اها ڪمائي به انهن لاءِ برباديءَ جو سبب بڻبي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) هلاڪت ۽ تباهي آهي انهن ماڻهن جي لاءِ جيڪي پنهنجي هٿن سان شريعت جا ڪتاب لکن ٿا پوءِ ماڻهن کي چون ٿا ته هي الله جي طرفان آيل آهي، جيئن ان جي بدلي ۾ ٿورو فائدو حاصل ڪن. هلاڪت جو سبب آهي سندن هٿن سان هي لکت به سندن تباهيءَ جو سامان آهي ۽ انهن جي اها سموري ڪمائي به(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) اهڙن ٺڳ ماڻهن لاءِ تباهي ۽ بربادي آهي، جيڪي شريعت جا حڪم پنھنجي هٿ سان لکن ٿا پر ماڻهن کي چون ٿاته هي الله تعالى جي طرفان نازل ڪيل آهن ته جيئن هو ٺڳيءَ سان ڪجهه معاوضو ڪمائي دنيا جو فائدو حاصل ڪن. (ياد رکو!) سندن هٿ واري ڪوڙي لکت ۽ ان جي ذريعي ڪمايل رقم، هڪ ڏينھن ضرور تباھيءَ جو سبب بڻجندي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَقالوا لَن تَمَسَّنَا النّارُ إِلّا أَيّامًا مَعدودَةً قُل أَتَّخَذتُم عِندَ اللَّهِ عَهدًا فَلَن يُخلِفَ اللَّهُ عَهدَهُ أَم تَقولونَ عَلَى اللَّهِ ما لا تَعلَمونَ (آيت : 80) |
۽ چون ٿا ته باھ ڳڻيلن ڏينھن کان سواءِ اسان کي ڪڏھن نه ڇھندي. اي (پيغمبرکين) چئو ته الله وٽان اھڙو انجام ورتو اٿوَ ڇا؟ ته الله پنھنجي انجام کي ڪڏھن نه ڦيريندو يا الله تي اڻ ڄاتو (ڪوڙ) ڳالھائيندا آھيو.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ هي يهودي چون ٿا ته جهنم جي باه اسان کي ڪڏهن به نه ڇهندي (ڇو ته اسان ئي خدا جي پياري نجات يافته قوم آهيون) جيڪڏهن کڻي باهه ۾ پئون به ته به ٿورن ڳڻيل ڏينهن لاءِ (پوءِ جنت ۾ داخل ٿينداسين، اي پيغمبر! انهن ماڻهن ڪي) چئو ته اها ڳالهه جا چئو ٿا سا (ٻن حالتن کان خالي ناهي يا ته) توهان خدا کان عهد لکائي ورتو، هاڻي ڪو عهد جي خلاف وڃي نه سگهندو يا ته خدا جي باري ۾ اهڙي ڳالهه چئو ٿا جنهن لاءِ توهان کي ڪجهه به علم ڪونهي.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ چيائون اسان کي هرگز باه نه لڳندي مگر ٿورا ڏينهن، اي حبيب ! توهان انهن کي فرمايو ڇا توهان الله وٽان وعدو ورتو آهي، پوءِ هرگز الله تعالى پنهنجي وعدي کي نه ڦيرائيندو ڇا الله جي لاءِ اها ڳالهه چئو ٿا جنهن جي توهان کي خبر نه آهي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ چيائون ته اسان کي ڳڻيلن ڏينهن کان وڌيڪ باھ ڪين ڇهندي. (اي رسول ص کين) چئو ته ڇا! اوهان خدا کان ڪو انجام (اقرار) ورتو آهي جو اهو پنهنجي واعدي کان ڪڏهن به نه ڦرندو؟ يا ته خدا لاءِ اهو ڪجھ چئو ٿا جو نٿا ڄاڻو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ چيائون ته اصل نه ڇهندي اسان کي باھ سواءِ ڏينهن ڳڻيلن جي فرماءِ ته ڇا ورتو آهي اوهان الله کان ڪو وعدو؟ پوءِ اصل نه مخالفت ڪندو الله پنهنجي وعدي جي يا چئو ٿا الله تي جيڪي نه ٿا ڄاڻو.ڪوڙ ٿا هڻو) .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ چيائون ته ڳڻيلن ڏينهن کان سواءِ اسان کي باهه نه ڇهندي. (اي پيغمبر ! کين) چئو ته ڇا اوهان الله وٽان ڪو انجام ورتو آهي جو الله پنهنجي انجام جي ڪڏهن به برخلاف نه ڪندو يا ته الله تي اهو ڪجهه چئو ٿا جو نه ٿا ڄاڻو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ (يهودي هي به) چون ٿا ته: ”اسان کي (جهنم جي) باهه نه ڇُهندي سواءِ ڳاڻيٽي جي چند ڏينهن جي“. چؤ ته: ”ڇا اوهان الله کان (اهڙو ڪو) معاهدو وٺي ڇڏيو آهي؟ جو الله ان معاهدي جي خلاف نه ڪندو يا اوهان الله تي (اهڙو) بهتان ٻڌو ٿا جو توهان پاڻ به نه ٿا ڄاڻو“!(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) چي، ڇُهي نه آڳ اسان کي، ڏينهن مقرر، مگر، چئو ڪِ ورتان واحد کان، اهڙو ٻول ٻيهر؟جنهن کي، ڀڃندو ڪين ڪي، پرور ڪهين پر، يا جنهن جِي، نه آن کي ڪَر، سي ٻَڌو، ڪوڙ ڪريم تي. (نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) هو چون ٿا ته ”اسين دوزخ ۾ ڪن ٿورن ڏينهن کان وڌيڪ هرگز نه پونداسون،“ انهن کان پڇ ته ”ڇا، اوهان الله کان اهڙو انجام ورتو آهي، جو الله پنهنجي انجام کان نه ڦرندو، يا اوهين الله بابت اهو پيا چئو، جنهن جي ڪا خبر ڪا نه اٿوَ؟ (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) اهي چون ٿا ته دوزخ جي باهه ته اسان کي ڪڏهن به نه ڇهندي، نه ته به کڻي ڪن ڳاڻ ڳڻين ڏينهن جي سزا ملي ته ملي. پڇين ته توهان الله کان ڪو وعدو وٺي ڇڏيو آهي ڇا، جو اهو ان جي ابتـڙ نه ڪندو؟ يا وري ڳالهه اها آهي ته الله جي کاتي ۾ اهڙيون ڳالهيون ٿا وجهو، جن بابت توهان کي ڪا خبر ئي ڪانهي ته الله انهن جو ذمو کنيو آهي يا نه؟(تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ هو چون ٿا ته دوزخ جي باهه اسان کي هرگز ڇهڻ واري ناهي، ها جي سزا ملي وڃي ته ڪجهه ڏينهن لاءِ. انهن کان پڇو توهان الله کان ڪوبه اهڙو عهد ورتو آهي جنهن جي خلاف ورزي هو ڪري نه سگهندو! يا اهڙيون ڳالهيون الله جي ذمي ڪريو ٿا جن جو توهان کي علم ڪونهي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ۽ وري هو چون ٿا ته جَھنَّم جي باهه، اسان جي هرگز ويجهو نه ايندي، جي آئي ته به، ٻه ٽي ڏينهن کان وڌيڪ نه. انهن کان پُڇو ته ڇا توهان الله تعالى سان (لڪ ڇپ ۾) ڪو معاهدو ڪري ورتو آهي ؟ جو هو ان جي خلاف ورزي نه ڪندو، يا وري اوهان الله تعالى جي باري ۾ اهڙي ڳالهه ڪريون ٿا، جنھن جي خود توهان کي به خبر نه آهي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
بَلىٰ مَن كَسَبَ سَيِّئَةً وَأَحٰطَت بِهِ خَطيـَٔتُهُ فَأُولٰئِكَ أَصحٰبُ النّارِ هُم فيها خٰلِدونَ (آيت : 81) |
ھائو جن مدائي ڪمائي ۽ سندن بڇڙائي کين ويڙھي وئي سي دوزخي آھن، اُھي منجھس سدائين رھڻ وارا آھن.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) هرگز نه، (جنت ڪنهن خاص گروه جي ميراث ناهي) خدا جو قانون ته هي آهي ته جن به ماڻهن پنهنجي بدعملين سان برائي ڪمائي ۽ سندن گناهن هن کي گهيري ورتو سي دوزخي آهن ۽ هميشه دوزخ ۾ رهندا.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ها انهيءَ ماڻهو جنهن گناه ڪيا ۽ سندس گناه گهڻا ٿيا پوءِ اهي جهنمي آهن، اهي انهيءَ ۾ هميشه رهندا.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) هاءُ سچ آهي ته جن بڇڙائي ڪمائي ۽ کين سندن بڇڙائي وڪوڙي وئي سي ئي ته دوزخي آهن ۽ اهي ئي ان ۾ سدائين پيا هوندا.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) هائو جن ڪئي برائي ۽ ويڙهي وئي انهن کي انهن جي برائي پوءِ اهي دوزخي آهن اهي ان ۾ هميشہ رهڻ وارا آهن .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ائين نه آهي جن بڇڙائي ڪمائي ۽ انهن کي سندن بڇڙائي ويڙهي ويئي ته اهي دوزخي آهن. اهي ان ۾ پيا رهندا. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) هائو (واقعي) جنهن برائي ڪمائي ۽ ان جي گناهن ان کي گهيري ورتو ته اُهي (ئي) دوزخي آهن، اُهي ان ۾ هميشه رهڻ وارا آهن.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) هائو، جنهن گمراه، ڪوئـِي بڇڙو ڪم ڪيو، پوءِ سندس گناه گھيريو، اُهي ڀاتي سندا باھ، هُوِن هميشاه، موڳا اُنهي ماڳ ۾.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) هائو، جيڪو گناهه ڪندو ۽ هو گناهن ۾ ويڙهجي وڃي، ته اهڙا شخص برابر دوزخي آهن ۽ اهي ان ۾ هميشه رهندا. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ڀلا توهان کي دوزخ جي باهه ڇونه ڇهندي؟ جيڪو به بــَـدي ڪمائيندو ۽ پنهنجي خطائن ۾ وڪوڙيل هوندو، اهڙا شخص دوزخي آهن ۽ اهي دوزخ ۾ هميشه رهندا (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) آخر توهان کي دوزخ جي باهه ڇو نه ڇهندي؟ ۽ جيڪي به برائي ڪندا ۽ پنهنجي ڏوهن جي چڪر ۾ رهندا، پوءِ اهي دوزخي آهن ۽ هميشھ ان ۾ رهندا(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (هي فيصلو ٿِيل آهي ته) جيڪو ماڻهو بري عمل جي پويان لڳندو رهيو، ته اهو برو عمل سندس ڳچيءَ ۾ پئجي ويندو. اهڙا ئي بري ڪردار وارا ماڻهو جَھنَّمِي آهن ، جنهن ۾ هو هميشه رهندا. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَالَّذينَ ءامَنوا وَعَمِلُوا الصّٰلِحٰتِ أُولٰئِكَ أَصحٰبُ الجَنَّةِ هُم فيها خٰلِدونَ (آيت : 82) |
۽ جن ايمان آندو ۽ چڱا ڪم ڪيا سي بھشتي آھن، اُھي منجھس سدائين رھڻ وارا آھن.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) جن به ماڻهن (سچو) ايمان آندو ۽ صالح عمل ڪيا، اهي جنتي جماعت ۾ هوندا ۽ هميشه جنت ۾ رهندا.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ جن ماڻهن ايمان آندو ۽ چڱا ڪم ڪيا اهي جنتي آهن، اهي انهي جنت ۾ هميشہ رهندڙ آهن.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ جن ايمان آندو ۽ چڱا ڪم ڪيا سي ئي جنتي آهن ۽ ان ۾ هميشه هوندا.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ جن ايمان آندو ۽ ڪيائون چڱا ڪم اهي جنتي آهن اهي ان ۾ هميشہ رهڻ وارا آهن . (احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ جن ايمان آندو ۽ چڳا ڪم ڪيا سي ئي جنتي آهن. اهي ان ۾ پيا رهندا. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ جن ماڻهن ايمان آندو ۽ صالح عمل ڪيائون اهي جنتي آهن، اُهي ان ۾ هميشه رهڻ وارا آهن.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ آندو جن ايمان، ۽ چڱا ڪيائون ڪمڙا، اُهي جنّت جا جوان، هونِ هميشه اُن ۾.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ جن ايمان آندو ۽ چڱا ڪم ڪيا، اهي بهشتي آهن ان ۾ هميشه رهندا.(البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ۽ جيڪي ماڻهو ايمان آڻيندا ۽ نيڪ عمل ڪندا اهي ئي جنتي آهن ۽ جنت ۾ اهي هميشه رهندا (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ جن شخصن ايمان آندو ۽ نيڪ عمل ڪيا، اهي جنتي آهن، ۽ هميشھ ان ۾ رهندا(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ها! باقي جن ماڻهن ايمان آندو ۽ نيڪ عمل ڪيا، اهڙا نيڪ ڪردار وارا ماڻهو جَنَّتِي آهن ، جنهن ۾ هو هميشه رهندا. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَإِذ أَخَذنا ميثٰقَ بَنى إِسرٰءيلَ لا تَعبُدونَ إِلَّا اللَّهَ وَبِالوٰلِدَينِ إِحسانًا وَذِى القُربىٰ وَاليَتٰمىٰ وَالمَسٰكينِ وَقولوا لِلنّاسِ حُسنًا وَأَقيمُوا الصَّلوٰةَ وَءاتُوا الزَّكوٰةَ ثُمَّ تَوَلَّيتُم إِلّا قَليلًا مِنكُم وَأَنتُم مُعرِضونَ (آيت : 83) |
۽ جڏھن بني اسرائيلن کان انجام ورتوسين ته الله کانسواءِ ٻئي ڪنھن جي عبادت نه ڪريو، ۽ ماءُ پيءُ ۽ مِٽن ۽ ڇورن (ٻارن) ۽ مسڪينن سان چڱائي ڪريو ۽ ماڻھن سان مِٺو ڳالھايو ۽ نماز پڙھو ۽ زڪوٰة ڏيو، وري اوھان منجھان ٿورن کانسواءِ (سڀ) ڦِري ويؤ ۽ اوھين منھن موڙيندا ھيؤ.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ (وري اهو وقت ياد ڪيو) جڏهن اسان بني اسرائيلن کان عهد ورتو هو ته الله کان سواءِ ٻئي ڪنهن جي به بندگي نه ڪندؤ، ماءُ پيءُ سان احسان (چڱايون) ڪندؤ ۽ پڻ مائٽن يتيمن ۽ مسڪينن سان نيڪيون ۽ مددگاريون ڪندؤ، سڀني انسانن سان تمام سهڻي نموني گفتگو ڪندؤ ۽ نمازقائم ڪندؤ ۽ زڪوات ادا ڪندؤ (ايمان ۽ عمل اهوئي آهي) پر توهان انهيءَ عهد تي قائم نه رهيو ۽ سواءِ ڪن ٿورن جي، ابتڙ چال هليو ۽ (سچ هي آهي ته) توهان هدايت کان قطعي منهن موڙي ڇڏيو آهي.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ جڏهن اسان بني اسرائيل کان وعدو ورتو ته الله تعالى کانسواءِ ڪنهن جي عبادت نه ڪريو، ۽ پيءُ ماءُ سان ۽ مائٽن سان ۽ يتيمن سان ۽ مسڪينن سان احسان ڪريو ۽ ماڻهن سان سهڻو ڳالهايو ۽ نماز قائم ڪريو ۽ زڪوات ادا ڪريو، انهيءَ کان پوءِ توهان ڦري ويا مگر ٿورڙا توهان مان ۽ توهان مُنهن موڙيندڙ هئا.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ (اهو وقت به ياد ڪريو) جڏهن اسان (توهان جي وڏن) بني اسرائيلن کان انجام ورتو هيو ته خدا کانسواءِ ٻئي ڪنهن جي عبادت نه ڪريو ۽ ماءُ پيءُ سان ڀلائي ڪريو پڻ مائٽن ۽ يتيمن ۽ محتاجن (سان به) نيڪ سلوڪ ڪريو ۽ ماڻهن سان چڱي طرح (نرميءَ) سان ڳالهايو ۽ نماز قائم ڪريو ۽ زڪوات ڏيو، پوءِ اوهان مان ٿورن کانسواءِ (سڀ) ڦري ويا. ۽ اوهين آهيو به انجام اقرار کان منهن موڙيندڙ.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ (ياد ڪيو) جڏهن ورتو اسان پڪو وعدو بني اسرائيل کان ته نه بندگي ڪندؤ ڪنهن جي الله کان سواءِ ۽ ڀلائي ڪندؤ ماءُ پيءُ سان ۽ مائٽن ۽ يتيمن ۽ مسڪينن سان ۽ ڳالهايو ماڻهن سان سهڻي نموني ۽ قائم ڪيو نماز ۽ ڏيو زڪواة ان کان پوءِ ڦري ويئو مگر ٿورا اوهان مان ۽ اوهان منهن موڙيندڙ آهيو .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ (اهو وقت ياد ڪريو) جڏهن اسان بني اسرائيلن کان انجام ورتو ته الله کان سواءِ (ٻئي ڪنهن جي) عبادت نه ڪريو ۽ ماءُ پيءُ سان ڀلائي ڪريو ۽ مائٽن ۽ يتيمن ۽ مسڪينن (سان به) ۽ ماڻهن کي چڱي ڳالهه چئو ۽ نماز قائم ڪريو ۽ زڪوات ڏيو. وري اوهان مان ٿورن کان سواءِ ٻيا (سڀ) ڦري ويا. ۽ اوهين آهيو (به) منهن موڙيندڙ. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ (ياد ڪيو) جڏهن اسان بني اسرائيل (يعني يعقوب جي اولاد) کان پڪو انجام ورتو هيو ته الله کان سواءِ ڪنهن جي پوڄا نه ڪجو ۽ پيءُ ماءُ سان احسان ڪجو ۽ رشتيدارن ۽ يتيمن ۽ مسڪينن سان (ڀلائي ڪجو) ۽ سڀ ماڻهن سان سهڻو ڳالهائجو ۽ نماز قائم رکجو ۽ زڪواة ڏيندا رهجو. پوءِ اوهان (ان انجام تان) ڦِرِي ويئو سواءِ اوهان مان ٿورڙن ماڻهن جي ۽ اوهان (اڄ تائين حق کان) مُنهن موڙيندڙ آهيو.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ اسرائيل جي اولاد کان، وعدو ورتو سون، جنهن وار، ته ٻي جِي ٻانهپ، ڪيم ڪجا، هيڪ ڌڻي کان ڌار، ۽ ماءُ پيءُ سان موچارئـِي، پڻ سڳن سارسنڀار، ۽ يارِي يتيمن سان، ۽ اَڀرن کي آڌار، ۽ چڱي چئو ماڻهين، پڻ نيت ساڻ نبار، ۽ نماز پڙهو، زڪوٰة ڏيو؛ پوءِ ٻاهر ٿيا ٻيهار، اوهان مان امر ڪنان، ڪن ٿورن سڳورن ڌار، ۽ حڪمن کان هيڪار، اوهين انڪاري آهيو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ياد ڪريو، جڏهن اسان يهودين کان پڪو انجام ورتو ته ”الله کانسواءِ ٻئي ڪنهن جي عبادت نه ڪجو ۽ ماءُ، پيءُ خواهه عزيزن، يتيمن ۽ مسڪينن سان چڱي طرح هلجو ۽ ماڻهن کي چڱائي چوندا رهو. نماز قائم رکو ۽ زڪوات ڏيندا رهو. تڏهن به اوهان مان ڪن ٿورن کانسواءِ ٻيا ڦري ويا ۽ اوهين آهيو ئي منهن موڙيندڙ. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ياد ڪريو، اسرائيل جي اولاد کان اسان پڪو وعدو ورتو هو ته الله کانسواءِ ڪنهن جي به عبادت نه ڪجو، ماءُ پيءُ سان، مٽن مائٽن سان، يتيمن ۽ مسڪينن سان سهڻو سلوڪ ڪجو، ماڻهن کي ڀلي ڳالهه چئجو، نماز قائم ڪجو ۽ زڪواة ادا ڪجو. مگر ٿورڙن ماڻهن کانسواءِ توهان سڀئي انهيءَ وعدي کان ڦري ويئو ۽ هاڻي تائين ڦريل آهيو (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ (ياد ڪريو) جڏهن اسان پڪو وعدو ورتو هو اسرائيل جي اولاد کان ته نه ڪنداڪنهن جي به عبادت سواءِ الله جي، ۽ والدين سان احسان ڪندا، ۽ رشتيدارن سان، ۽ يتيمن ۽ مسڪينن سان به نيڪ ورتاءُ ڪندا ۽ ماڻهن سان به حسن سلوڪ ڪندا ۽ نماز قائم ڪندا ۽ زڪواة ڏيندا، پر توهان سڀ انهيءَ عهد تان ڦري ويا ٿورن کان سواءِ ۽ اڃا تائين ڦريل آهيو(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ۽ جڏهن اسان بني اسرائيل کان پڪو وعدو ورتو، ته توهان صرف الله تعالى جي عبادت ڪندا، ماءُ پيءُ، مٽن مائٽن، يتيمن، مسڪينن سان سھڻو سلوڪ ڪندا ۽ سڀني ماڻهن سان سھڻي طريقي سان ڳالهائيندا، نماز قائم ڪندا ۽ زڪوات ادا ڪندا ته ان ڳالهه تي ٿورن ماڻهن کانسواءِ باقي سڀ جا سڀ، ان وعدي تان ڦري ويا (توهان جي عملن مان اڃا به اهو ظاهر آهي) ته توهان اڳتي به ڦريل ئي رهندا. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَإِذ أَخَذنا ميثٰقَكُم لا تَسفِكونَ دِماءَكُم وَلا تُخرِجونَ أَنفُسَكُم مِن دِيٰرِكُم ثُمَّ أَقرَرتُم وَأَنتُم تَشهَدونَ (آيت : 84) |
۽ جڏھن اوھان کان انجام ورتوسون ته پنھنجا خون نه ڪندؤ ۽ نڪي پنھنجي قوم کي پنھنجن ديسن مان لڏائيندؤ پوءِ باسيوَ ۽ (ان جا) اوھين گواھ آھيو.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ (وري هي به ياد ڪيو ته) اسان توهان کان عهد ورتو هو ته هڪ ٻئي جو خون نه وهائيندؤ ۽ نه پنهنجي ماڻهن کي ملڪ نيڪالي ڏيندؤ. توهان اهو اقرار ڏنو هو ۽ توهان هاڻي به اها ڳالهه قبول ڪيو ٿا (ته توهان برابر اهو عهد اقرار ڪيو هو.)(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ جڏهن اسان توهان کان وعدو ورتو ته پاڻ ۾ خونريزي نه ڪريو ۽ پنهنجن کي پنهنجن ڳوٺن مان نه ڪڍو پوءِ توهان اقرار ڪيو ۽ توهان پاڻ شاهد هئا.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ (اهو وقت به ياد ڪريو) جڏهن اسان اوهان (جي وڏن) کان انجام ورتو هو ته پاڻ ۾ خونريزي نه ڪجو ۽ پنهنجن کي (شهر مان) دربدر نه ڪجو ته توهان (جي وڏن) اقرار ڪيو هو ۽ اوهان به اهڙي شاهدي ڏيو ٿا (ته برابر آهي) (سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ (ياد ڪيو) جڏهن ورتوسون اوهان کان پڪو وعدو ته نه هاريندؤ پنهنجن رتن کي ۽ نه ڪڍندؤ پنهنجن سرن کي پنهنجن گهرن مان پوءِ اقرار ڪَيُوَ ۽ اوهان شاهدي ڏيو ٿا .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ (اهو وقت ياد ڪريو) جڏهن اسان اوهان کان انجام ورتو ته پنهنجا رت نه وهائيندو ۽ نڪي پاڻ کي پنهنجن گهرن مان ڪڍندئو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ (ياد ڪيو)جڏهن اسان اوهان کان پڪو انجام ورتو هيو ته توهان هڪ ٻئي جو رت نه هاريندؤ ۽ پنهنجي ماڻهن کي گهرن کان (بي گهر ڪري) نه ڪڍندئو پوءِ اوهان ان (ڳالهه) جو اقرار به ڪيو ۽ اوهان خود ان جي شاهدي (به) ڏيو ٿا.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ جڏهن ورتوسون واعدو، مقرر اوهان جو مور، ته رت پنهنجن جا پاڻهين، نه واهيندا وهلور، ۽ نه ڪندنِ، ڪنهن جو طرف وٺِي ، ديس پنهنجي کان دور، پوءِ مِڙئي ڪيان منظور، ۽ سامهون بيٺا ساک ڏيو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ياد ڪريو، جڏهن اسان اوهان کان پڪو انجام ورتو ته ”اوهين خونريزي نه ڪجو ۽ هڪ ٻئي کي ملڪ مان نه ڪڍجو،“ پوءِ اوهين شاهد آهيو ته اوهان اهو قبول ڪيو. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) وري ياد ڪريو، اسان توهان کان وعدو ورتو هو ته پاڻ ۾ هڪ ٻئي جو رت نه وهائجو ۽ نڪي هڪ ٻئي کي گهرن کان بيدخل ڪجو، توهان ان ڳالهه جو اقرار ڪيو هو، توهان پاڻ انهيءَ ڳالهه جا شاهد آهيو (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) وري ياد ڪريو، اسان توهان کان پڪو عهد ورتو هو، ته نه وهائيندؤ پاڻ ۾ هڪ ٻئي جو خون ۽ نه هڪ ٻئي کي گهرن کان بي گهر ڪندؤ، توهان ان جو اقرار به ڪيو هو ۽ خود ان تي شاهد به آهيو(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ۽ جڏهن اسان توهان کان پڪو وعدو ورتو هو، ته اوهان پاڻ ۾ هڪ ٻئي کي ناحق قتل نه ڪندا ۽ نه هڪ ٻئي کي گهرن مان ڪڍي بي گهر ڪندا، توهان ان وعدي کي پورو ڪرڻ جو اقرار به ڪيو هو، ان وعدي جا توهان (اڃا به) شاهد آهيو.(۽ اهو وعدو اڄ به توهان کي چڱيءَ طرح ياد آهي) (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
ثُمَّ أَنتُم هٰؤُلاءِ تَقتُلونَ أَنفُسَكُم وَتُخرِجونَ فَريقًا مِنكُم مِن دِيٰرِهِم تَظٰهَرونَ عَلَيهِم بِالإِثمِ وَالعُدوٰنِ وَإِن يَأتوكُم أُسٰرىٰ تُفٰدوهُم وَهُوَ مُحَرَّمٌ عَلَيكُم إِخراجُهُم أَفَتُؤمِنونَ بِبَعضِ الكِتٰبِ وَتَكفُرونَ بِبَعضٍ فَما جَزاءُ مَن يَفعَلُ ذٰلِكَ مِنكُم إِلّا خِزىٌ فِى الحَيوٰةِ الدُّنيا وَيَومَ القِيٰمَةِ يُرَدّونَ إِلىٰ أَشَدِّ العَذابِ وَمَا اللَّهُ بِغٰفِلٍ عَمّا تَعمَلونَ (آيت : 85) |
(تنھن کان) پوءِ اوھين اھڙا ٿيا آھيو جو پنھنجي قوم کي ڪُھو ٿا ۽ پنھنجي قوم مان ھڪ ٽوليءَ تي ايذاء ۽ ڏاڍ ڪرڻ لاءِ (پاڻ ۾) ھڪ ٻئي کي مدد ڏئي کين سندن ديس مان لڏايو ٿا، ۽ جيڪڏھن (ڪي) باندي ٿي اوھان وٽ ايندا آھن ته چَٽي ڀري کين ڇڏائيندا آھيو ھن ھوندي جو اُھو سندن لوڌڻ اوھان تي حرام ٿيل آھي، پوءِ ڇاکون ڪي (حڪم) ڪتاب (توريت) جا مڃيندا آھيو ۽ ڪي نه مڃيندا آھيو؟ پوءِ اوھان مان جيڪو اھڙو ڪم ڪري تنھن جي سزا دنيا جي حياتيءَ ۾ خواريءَ کانسواءِ ڪانه آھي، ۽ قيامت جي ڏينھن سخت عذاب ڏانھن ورايا ويندا، ۽ جيڪي ڪندا آھيو تنھن کان الله بي خبر نه آھي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) پر وري ڏسو ته سهي ته اوهان اهي ئي ساڳيا (جن عهد اقرار ڏنو، هاڻي ان عهد اقرار جي خلاف) هڪ ٻئي کي قتل ٿا ڪيو ۽ هڪڙي ڌر وارا ظلم ۽ گنهگاري جي ڪم لاءِ ٻڌي ۽ مددگاري ڪري ٻيءَ ڌر وارن مان ڪن کي پنهنجي وطن مان نيڪالي ٿا ڏيو. پر وري جڏهن اهي ئي جلا وطن ڪيل ماڻهو (دشمن جي هٿ چڙهي) قيدي ٿي توهان وٽ اچن ٿا ته توهان فديه (عيوضو) ڏيئي انهن کي ڇڏايو ٿا (۽ چئو ٿا ته اسان جي شريعت موجب ائين ڪرڻ ضروري آهي) حالانڪ (جيڪڏهن شريعت تي هلڻ جو اوهان کي اونو آهي ته شريعت موجب) اوهان لاءِ هيءَ ڳالهه به حرام هئي جو اوهان هنن کي جلاوطن ڪيو. (ڇا پنهنجي مطلبن حاصل ڪرڻ لاءِ) ڪتاب جي ڪن ڀاڱن تي ايمان آڻيو ٿا ۽ ڪن ڀاڱن کان انڪار ٿا ڪيو. پوءِ ٻڌايو ته اوهان مان جن جا افعال اهي آهن تن کي انهن بدافعالن جي بدلي ۾ هن کان سواءِ ٻيو ڇا حاصل ٿي سگهندوته دنيا ۾ ذلت ۽ خواري ٿئين ۽ قيامت جي ڏينهن سخت ۾ سخت عذاب ملين ۽ ياد رکو ته الله تعاليٰ اوهان جي عملن کان غافل ناهي (هو ضرور عملن جي جزا ڏيندو).(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) پوءِ توهان پنهنجن کي قتل ڪيو ۽ توهان مان هڪ ٽولي پنهنجن کي سندن گهرن مان ڪڍيو ۽ توهان هڪ ٻئي جي مدد ڪئي گناه ۽ زيادتي تي، ۽ جيڪڏهن اهي توهان وٽ قيدي ٿي اچن ٿا ته کائُن چَٽِي ڀرايو ٿا ۽ توهان تي انهن جو ڪڍڻ حرام هو، ڇا پوءِ ڪن حُڪمن کي مڃو ٿا ۽ ڪن حڪمن جو انڪار ڪريو ٿا، پوءِ ناهي جزا جيڪو اوهان مان ايئن ڪري ٿو مگر خواري، دنيا جي حياتي ۾، ۽ قيامت جي ڏينهن سخت عذاب ڏانهن موٽايا ويندا، ۽ الله تعالى توهان جي عملن کان بيخبر نه آهي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) پوءِ اوهين اهي آهيو جو پاڻ ۾ خونريزي ڪريو ٿا ۽ پنهنجن مان هڪ جماعت جو ناحق ۽ ڏاڍ سان حمايتي ٿي ٻيءَ (جماعت) کي شهر مان ڪڍي دربدر ڪريو ٿا ۽ (وڏي ڳالھ ته) جيڪڏهن اهي ماڻهو قيدي ٿي اوهان وٽ (مدد گهرڻ) اچن ٿا ته ڀونگو ڏيئي کين ڇڏايو ٿا، هوڏانهن انهن کي (سندن گهرن مان) ڪڍڻ ئي اوهان تي حرام ڪيل هو. ته پوءِ ڇا اوهين (خدا جي ڪتاب مان ڪجھ ڳالهين تي ايمان آڻيو ٿا ۽ ڪن کي نٿا مڃو؟! پوءِ جيڪو اوهان مان ائين ڪندو تنهن جي سزا ان کانسواءِ ٻئي نه آهي جو دنيا جي حياتيءَ ۾ ته خواري ۽ (نيٺ) قيامت جي ڏينهن انهن کي تمام سخت عذاب ڏي موٽايو ويندو. ۽ جيڪي اوهين ڪريو ٿا تنهن کان خدا غافل نه آهي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ان کان پوءِ اوهان ئي اهي آهيو جيڪي پنهنجن کي قتل ڪيو ٿا ۽ ٻاهر ڪڍو ٿا هڪ جماعت کي پاڻ مان انهن جي گهرن مان.دد ڪيو ٿا انهن جي مٿان گناھ ۽ ظلم سان ۽ جيڪڏهن اچن ٿا اوهان وٽ قيدي بنجي ته فديو ڏئي ڇڏايو ٿا انهن کي حالانڪ اهو حرام ڪيل آهي اوهان تي انهن جو ڪڍڻ ڇا پوءِ مڃيو ٿا بعض ڪتاب کي ۽ نه ٿا مڃيو بعض کي؟ پوءِ ناهي جزا ان جي جو ڪري ٿو ائين اوهان مان سواءِ خواريءَ جي دنيا جي حياتيءَ ۾ ۽ قيامت جي ڏينهن موٽايا ويندا سخت عذاب ڏانهن ۽ نه آهي الله بي خبر ان کان جو ڪندا آهيو .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) پوءِ اوهان (ان موجب هلڻ جو) اقرار ڪيو ۽ اوهين (هاڻ به ان جي) شاهدي ڏيو ٿا. وري اوهين اهي آهيو جو پاڻ کي قتل ڪريو ٿا ۽ پاڻ مان ڪنهن جماعت کي سندن گهرن مان ڪڍو ٿا (۽) انهن تي (ظلم ڪرڻ ۾ ) گناهه ۽ زيادتي ڪرڻ سان هڪ ٻئي جي مدد ڪريو ٿا ۽ جيڪڏهن اهي قيدي ٿي اوهان وٽ اچن ٿا ته عوض ڏيئي کين ڇڏايو ٿا هوڏانهن انهن کي (سندن گهرن مان) ڪڍڻ اوهان تي حرام آهي. ڇا پوءِ ڪجهه ڪتاب تي ايمان آڻيو ٿا ۽ ڪجهه (ڪتاب) کي نه ٿا مڃيو. پوءِ جيڪو اوهان مان اهو ڪم ڪري ٿو تنهن جي سزا دنيا جي حياتيءَ ۾ خواريءَ کان سواءِ ٻي ڪهڙي آهي. ۽ قيامت جي ڏينهن انهن کي سخت عذاب ڏي موٽايو ويندو. ۽ جيڪي اوهين ڪريو ٿا تنهن کان الله غافل نه آهي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) پوءِ اوهان اُهي ئي ته آهيو جي پنهنجن کي قتل ڪيو ٿا ۽ پنهنجن مان هڪ ٽولي کي گهرن مان ڪڍو ٿا، ڏوهه ۽ ڏاڍ سان انهن تي چڙهائي ڪيو ٿا. ۽ جيڪڏهن اوهان وٽ قيد ٿي اچن ٿا ته انهن جو فديو ڏئي ڇڏايو ٿا حالانڪه انهن کي (وطن کان) ڪڍڻ توهان تي حرام ڪيو ويو هيو. ڇا پوءِ اوهان ڪتاب جي ڪجهه حصن کي مڃو ٿا ۽ ڪجهه حصن جو انڪار ڪيو ٿا؟ ته پوءِ اوهان مان جيڪو ائين ڪري ان جي ڇا سزا ٿي سگهي ٿي؟ سواءِ هن جي جو (ان لاءِ) دنيا جي زندگي ۾ ذلت هجي ۽ قيامت واري ڏينهن زور سخت عذاب ڏانهن موٽايا وڃن. ۽ الله بي خبر نه آهي انهن عملن کان جيڪي اوهان ڪيو ٿا.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) پوءِ پاڙي مان پنهنجي، پئا ڪن کي، ماريو مور، ۽ ڪا ٻارِي پنهنجي، ٻاهر ڪريو، ديس سندن کان دور، مٿن مدد مغرور!، ڏيو پئا، ڏوه ۽ گناھ سان. ۽ جي اچن اوهان وٽ، قيد ٿِي، ته بدلو ڏيو بدنام! ڪڍڻ اوهان تي، انهن جو، هوڏانهن آھِ حرام، پوءِ مڃيو ڪجھ ڪتاب مان؛ ۽ ڪجھ ڪتاب جا احڪام، مورک نه مڃيو مورهين؛ پوءِ ان لئي، نه ٻي انعام، جيڪو اوهان مان، ائين ڪندو، مگر آھِ مدام، لاڪسِ جُٺ جھان ۾ ۽ ڪاهِبُنِ ڏينهن قيام، وري سزا سخت ڏي؛ ۽ جي ڪريو ڪم تمام، آگو رب علام، ويل نه اُن کان، ويسلو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) وري به اوهين ئي آهيو، جو پنهنجي قوم کي قتل ڪريو ٿا، پاڻ مان هڪ ٽولي کي سندن ملڪ مان ٻاهر ڪڍو ٿا ۽ انهن جي مقابلي ۾ ظلم ۽ زيادتي سان مدد ڪريو ٿا. وري جي هو قيدي ٿي اچنوَ ٿا ته ڏنڊ ڀري کين ڇڏايو ٿا، پر اوهان تي ته هنن جو گهرن مان ڪڍڻ به حرام هو! ڇا، اوهين ڪتاب مان ڪجهه مڃيو ٿا ۽ ڪجهه نٿا مڃيو؟ پوءِ جيڪو اوهان مان اهڙو ڪم ڪري، ان لاءِ انهيءَ کانسواءِ ٻي ڪهڙي سزا ٿي سگهي ٿي، جو دنيا جي حياتيءَ ۾ خواري، ۽ قيامت ڏينهن اهڙن کي سخت عذاب ڏانهن ڌڪيو ويندو. جيڪي ڪم اوهين ڪريو ٿا، الله انهن کان غافل نه آهي. )) اهي ئي شخص آهن، جن آخرت جي بدلي دنيا جي حياتي کي ورتو، تنهن ڪري نڪي مٿن عذاب گهٽائبو، نڪا مدد ملندين.(البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) پر اڄ اهي ئي توهان آهيو جو پنهنجي برادريءَ وارن کي قتل ٿا ڪريو ۽ انهن مان ڪن ماڻهن کي بي گهر ٿا ڪري ڇڏيو، ظلم ۽ ڏاڍ سان انهن جي برخلاف ٻــَـڌي ٿا ڪريو ۽ جڏهن هو جنگ ۾ پڪڙجي توهان وٽ اچن ٿا ته انهن کي ڇڏائڻ لاءِ هڪ ٻئي کي تاوان ٿا ڏيو، جڏهن ته کين سندن گهرن مان ڪڍڻ ئي توهان تي حرام ڪيل هو. ته ڇا توهان ڪتاب جي ڪنهن حـصي تي ايمان ٿا آڻيو ۽ ڪنهن حـصي کان انڪار ٿا ڪريو؟ پوءِ توهان مان جيڪي ماڻهو ائين ڪن انهن جي سزا انهيءَ کان سواءِ ٻي ڪهڙي آهي ته دنيا جي زندگيءَ ۾ ذليل ۽ خوار ٿي رهن ۽ آخرت ۾ تمام سخت عذاب ڏانهن لاڙيا وڃن؟ الله انهن حرڪتن کان اڻ واقف نه آهي، جيڪي توهان ڪري رهيا آهيو (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) پر اڄ توهان اهي ئي آهيو جو پنهنجن ڀائرن کي قتل ڪريو ٿا ۽ برادريءَ جي ڪجهه ماڻهن کي بي گهر ڪريو ٿا. انهن جي خلاف ظلم ۽ زيادتيءَ سان ٽولا به ٺاهيو ٿا، ۽ جهيڙي ۾ پڪڙجي توهان وٽ اچن ٿا، ته کين ڇڏڻ لاءِ فديي (ڀُنگ) جي ڏي وٺ ڪريو ٿا، جڏهن ته انهن کي گهرن مان ڪڍڻ توهان تي حرام هو، ته ڇا ايمان آڻيو ٿا ڪتاب جي هڪ حصي تي ۽ ٻئي سان ڪفر ڪريو ٿا! ته پوءِ توهان مان جيڪي ائين ڪندا، انهن جي سزا ان کان سواءِ ڇا ٿي سگهي ٿي ته ذليل ۽ خوار ٿي رهن دنيا جي حياتيءَ ۾، ۽ آخرت ۾ ڦيرايا وڃن سخت ترين عذاب ڏانهن، الله توهان جي انهن حرڪتن کان بي خبر ناهي جيڪي ڪريو پيا(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (اوهان پنھنجي ڪيل وعدي کي آڏو رکي ڏسو) پوءِ توهان اهي ته آهيو، جو پنھنجي ڀائرن کي قتل ڪريو ٿا ، هڪ ٻئي کي گهرن مان ڪڍي بي گهر به ڪريو ٿا، مظلومن تي اڃا به وڌيڪ ظلم ۽ ڏاڍ ڪرڻ لاءِ، پاڻ ۾ ٻڌي ڪري رٿابندي به ڪريو ٿا ۽ جڏهن هو اوهان جي دشمنن جي هٿ اچي وڃن ٿا ته اوهان انهن کي فديو ڏيئي ڇڏرايو ٿا ۽ انهن کي فديو ڏيئي ڇڏرائڻ شريعت مطابق ضروري به سمجهو ٿا، حالانڪ انهن (ويچارن) کي پنھنجي گهرن مان ڪڍڻ ئي اصل ۾ اوهان تي حرام هو. (ڳالهه صاف ظاهر آهي) ته توهان ڪتاب جي ڪجهه حصي تي ايمان آڻيو ٿا ۽ ڪجهه حصي جو انڪار ڪريو ٿا. اوهان مان جيڪي ايئن ڪن ٿا، تن جي سزا ان کانسواءِ ٻئي ڪهڙي هجي جو اهڙي ڪردار وارا ماڻهو دنيا جي زندگيءَ ۾ ذليل ۽ خوار ٿين ۽ آخرت ۾ وري سخت عذاب لاءِ آندا وڃن. (يھوديو!) جيڪي چالاڪيون توهان ڪريو ٿا، تن کان الله تعالى هڪ لمحو به بي خبر نه آهي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
أُولٰئِكَ الَّذينَ اشتَرَوُا الحَيوٰةَ الدُّنيا بِالءاخِرَةِ فَلا يُخَفَّفُ عَنهُمُ العَذابُ وَلا هُم يُنصَرونَ (آيت : 86) |
اِھي اُھي آھن جن آخرت جي بدران دنيا جي حياتي ڳڌي، پوءِ کانئن عذاب ھلڪو نه ڪيو ويندو ۽ نڪي کين مدد ڏبي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) اهي ئي ماڻهو آهن جن آخرت جي زندگي ڏيئي (پاڻ کي برباد ڪري) هن دنيا جي (ذلت جي) زندگي خريد ڪئي آهي هنن جي عذاب ۾ ڪجهه به گهٽتائي نه ڪئي ويندي ۽ نه هنن کي ڪا مدد ملندي.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) اِهي اُهي ماڻهو آهن جن آخرت جي عيوض دنيا جي حياتي خريد ڪئي، پوءِ انهن جي مٿان نه عذاب هلڪو ڪيو ويندو ۽ نه انهن جي مدد ڪئي ويندي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) هي اهي آهن جن دنيا جي حياتيءَ کي آخرت جي عيوض ورتو پوءِ نه انهن کان عذاب هلڪو ڪيو ويندو ۽ نه انهن کي ڪا مدد پهچندي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) اهي ئي شخص آهن جن خريد ڪيو حياتيءَ دنيا واريءَ کي عوض آخرت جي پوءِ نه هلڪو ڪيو ويندو انهن تان عذاب ۽ نه اهي مدد ڪيا ويندا . (احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) اهي اُهي آهن جن دنيا جي حياتيءَ کي آخرت جي بدلي ۾ ورتو پوءِ نه انهن کان عذاب هلڪو ڪيو ويندو ۽ نه انهن کي ڪا مدد پهچندي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) اِهي اُهي ماڻهو آهن جن آخرت وڪڻي ان جي عيوض دنيا جي زندگي خريد ڪئي پوءِ انهن تان نه ته عذاب هلڪو ڪيو ويندو نه انهن جي مدد ڪئي ويندي.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) اُنهن، وڪڻِي آخرت، ورتي حياتي هِي، پوءِ گھڻو ڪين گھٽائبو، اُنهن تان ساڙ صحِي، ۽ ايندو ڪونه ڪِهِي، ڪو وانگي، سندن واهرو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) اهي ئي شخص آهن، جن آخرت جي بدلي دنيا جي حياتي کي ورتو، تنهن ڪري نڪي مٿن عذاب گهٽائبو، نڪا مدد ملندين.(البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) هي اهي ماڻهو آهن، جن آخرت وڪڻي دنيا جي زندگي خريد ڪئي آهي، تنهنڪري نڪي سندن سزا ۾ ڪا هلڪائي ٿيندي ۽ نه انهن کي ڪا مدد ملي سگهندي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) هي اهي ماڻهو آهن، جن آخرت وڪڻي دنيا جي حياتي خريد ڪئي آهي، ان ڪري نه انهن جي عذاب ۾ ڪمي ايندي ۽ نه انهن کي ڪا مدد ملندي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) هي اهي ئي ماڻهو آهن، جن (دنيا داريءَ جي نشي ۾ اچي) آخرت جي مقابلي ۾ دنيا جي زندگي خريد ڪئي آهي، تنھن ڪري سندن عذاب ۾ ڪنھن به قسم جي گهٽتائي نه ڪئي ويندي ۽ نه ئي کين ڪٿان ڪا مدد ملي سگهندي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَلَقَد ءاتَينا موسَى الكِتٰبَ وَقَفَّينا مِن بَعدِهِ بِالرُّسُلِ وَءاتَينا عيسَى ابنَ مَريَمَ البَيِّنٰتِ وَأَيَّدنٰهُ بِروحِ القُدُسِ أَفَكُلَّما جاءَكُم رَسولٌ بِما لا تَهوىٰ أَنفُسُكُمُ استَكبَرتُم فَفَريقًا كَذَّبتُم وَفَريقًا تَقتُلونَ (آيت : 87) |
۽ بيشڪ مُوسىٰ کي ڪتاب (توريت) ڏنوسون ۽ اُن کان پوءِ (ٻيا) پيغمبر ھڪ ٻئي پٺيان موڪلياسون، ۽ عيسىٰ پٽ مريم کي پڌرا مُعجزا ڏناسون ۽ کين پاڪ روح سان مدد ڏني سون، پوءِ جڏھن به ڪنھن پيغمبر اوھان وٽ اُھي حُڪم آندا ٿي جن کي اوھان جي دلين نٿي گھريو تڏھن اوھان (ان جي مڃڻ کان) وڏائي ڪئي، پوءِ (پيغمبرن جي) ھڪ ٽولي کي ڪُوڙو ڄاتوَ، ۽ ٻئي کي ڪُٺَوَ.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ يقيناً اسان حضرت موسيٰ کي ڪتاب (تورات) ڏنو. حضرت موسيٰ کان پوءِ هڪ ٻئي پٺيان رسول موڪلياسين ۽ حضرت عيسيٰ ابن مريم کي (سندن پيغمبري جي سچائي ۽ ثبوت جون) چٽيون نشانيون ڏنيوسين ۽ روح القدس (حضرت جبرائيل يا پاڪ وحي) جي کيس تائيد ڏني سين، پر توهان جي هميشه اهائي عادت رهندي ڇا جو جڏهن ڪوبه رسول توهان وٽ اهڙا حڪم کڻي اچي جي توهان جي نفساني خواهشن جي خلاف هجن تڏهن تڏهن توهان تڪبر ڪيو، ڪن کي ڪوڙو ڪوٺيو ته ڪن کي قتل ڪيو.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ بيشڪ اسان موسى کي تورات ڏنو ۽ انهيءَ کان پوءِ هڪ ٻئي پٺيان رسول موڪلياسين ۽ اسان عيسى پٽ مريم کي چٽيون نشانيون ڏنيون ۽ جبريل سان ان جي مدد ڪئي سين ته ڇا پوءِ جڏهن توهان وٽ ڪو پيغمبر اهي حڪم کڻي اچي ٿو جيڪي اوهان کي پسند نه آهن، توهان تڪبر ڪريو ٿا پوءِ توهان ڪن پيغمبرن کي ڪوڙو ڪيو ۽ ڪيترن کي شهيد ڪيو.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ بيشڪ اسان موسى کي ڪتاب (توريت) ڏنو ۽ ان کان پوءِ ( هڪ ٻئي) پٺيان رسول موڪلياسون. ۽ مريم جي پٽ عيسى کي ظاهر نشانيون ڏنيون ۽ ان کي پاڪ روح سان طاقت ڏني سون. ڇا پوءِ جڏهن به ڪنهن رسول اوهان وٽ اوهان جي نفساني خواهش جي خلاف ڪو به حڪم آندو ته اوهان وڏائي ڪئي ۽ اوهان ڪن پيغمبرن کي ته ڪوڙو ڪيو ۽ ڪن کي ڪهي ڇڏيو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ بيشڪ ڏنو سون موسى کي ڪتاب ۽ هڪ ٻئي جي پويان موڪلياسون ان کان پوءِ رسول ۽ ڏناسون عيسى بن مريم کي چٽا دليل ۽ تائيد ڪئي سون ان جي جبريل سان ڇا پوءِ جڏهن به آندو اوهان وٽ رسول اهڙو حڪم جو نه ٿا پسند ڪن نفس اوهان جا ته وڏائي ڪَيَوَ پوءِ هڪ ٽولي کي ڪوڙو چَيُوَ ۽ ٻئي ٽولي کي شهيد ڪَيُوَ .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ بيشڪ اسان موسيٰ کي ڪتاب ڏنو ۽ ان کان پوءِ (هڪ ٻئي) پٺيان رسول موڪلياسون. ۽ اسان مريم جي پٽ عيسيٰ کي ظاهر نشانيون ڏنيون ۽ ان کي پاڪ روح سان طاقت ڏني سون. ڇا پوءِ جڏهن به ڪنهن رسول اوهان وٽ اهو ڪجهه آندو جنهن کي اوهان جا نفس پسند نه ٿا ڪن ته اوهان وڏائي ڪئي پوءِ هڪ جماعت کي اوهان ڪوڙو ڪيو ۽ هڪ جماعت کي قتل ڪيوَ. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ بي شڪ اسان موسى کي ڪتاب (تورات) ڏنو ۽ ان کان پوءِ هڪ ٻئي پٺيان رسول موڪليا ۽ اسان عيسى پُٽ مريم کي پڌريون نشانيون ڏنيون ۽ اسان پاڪ روح جي ذريعي ان جي مدد ڪئي. ته ڇا (ائين نه ٿيو جو) جڏهن به ڪو رسول اوهان وٽ اِهي (احڪام) کڻي آيو جن کي اوهان جي نفسن پسند نه ڪيو ته توهان وڏائي ڪئي، پوءِ اوهان هڪڙن کي ڪوڙو چيو ۽ هڪڙن کي قتل ڪيو.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ تورات ڏنوسون توڙ کان، موسٰى کي، مهتر، لاياسون قطار ڪري، پٺيانسِ پيغمبر، ۽ عجائب عيٰسى، مريم جي کي، بخشياسون بهتر، ٻئو ڏنوسونِس ٻَر، ان کي، پاڪ رُوح سان. پوءِ ڇا؟ پيغمبر، جڏهن به، اوهان وٽ آئيو، ته جا گُـھرن، نه جِئَ اوهان جا، کڻي ساخبر، ته لڳا پڏائڻ پاڻ کي، ڪيان طبل تڪبر، پوءِ ڪنهن ٻارِئَ کي ٻوليان ، جوٺو ساڻ جبر، ۽ ڪي مُرسل معتبر، مفت ماريَو منڪرو!(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ اسان موسيٰ کي ڪتاب ڏنو، ان کانپوءِ هڪ ٻئي پٺيان رسول موڪلياسون ۽ مريم جي پٽ عيسيٰ کي معجزا ڏناسون ۽ پاڪ روح سان سندس مدد ڪئي سون. ڇا (ايئن ناهي) جو جڏهن ڪو رسول اوهان جي مرضي جي ابتڙ ڪو ڪم وٺي ٿي آيو) ۽ ته اوهان هٺ ٿي ڪيو؟ جو منجهائن هڪڙن کي ته ڪوڙو ڪيوَ ۽ ٻين کي قتل ڪيو. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) اسان موسيٰ کي ڪتاب ڏنو هو، ساندهه پئي هڪ ٻئي پٺيان رسول موڪلياسين، پوءِ وري عيسيٰ پٽ مريم جي کي پڌريون نشانيون ڏئي موڪليو ۽ پاڪ روح سان سندس مدد ڪئي، پوءِ اها توهان جي ڪهڙي ريت آهي جو جڏهن به ڪو رسول توهان جي پنهنجن خواهشن جي ابتـڙ ڪا شيءِ کڻي توهان وٽ آيو ته توهان سندس مقابلي ۾ سرڪشي ڪئي، ڪنهن کي ڪوڙو سڏيوَ ته ڪنهن کي ماري ڇڏيوَ (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ بيشڪ عطا ڪيوسين موسيٰ کي ڪتاب ۽ ان بعد هڪ ٻئي پٺيان رسول موڪليا ۽ آخرڪار عيسيٰ پٽ مريم کي موڪليو روشن نشانين سان ۽ پاڪ روح سان سندس مدد ڪئي، پوءِ توهان جو هي ڪهڙو ڍنگ آهي جو جڏهن به ڪو رسول توهان جي نفس خلاف ڪا شيءِ کڻي توهان وٽ آيو ته سندس مقابلي ۾ سرڪشي ڪئي، ڪنهن کي ڪوڙو چيو ڪنهن کي قتل ڪيو ٿا(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) بيشڪ اسان موسى (ؑ) کي ڪتاب ڏنو ۽ ان کان پوءِ لڳاتار هڪ ٻئي پٺيان (پنھنجا) رسول موڪليا، ايستائين جو عيسى پٽ مريم کي (ڪجهه) معجزا ڏئي موڪليو ۽ پاڪ روح (جبرائيل) جي ذريعي سندس هٿ مضبوط ڪيا، (پوءِ توهان جي اها ڪھڙي رَوش آهي) جو جڏهن به ڪو رسول سڳورو، الله تعالى جو پيغام کڻي اچي ٿو ته اوهان (هڪدم) وڏائي ڪندي چئو ٿا ته هي حڪم اسان جي مزاج وٽان نه آهي، پوءِ انهن مان ڪن رسولن کي توهان ڪوڙو ڪيو ۽ ڪن کي قتل به ڪري ڇڏيو. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَقالوا قُلوبُنا غُلفٌ بَل لَعَنَهُمُ اللَّهُ بِكُفرِهِم فَقَليلًا ما يُؤمِنونَ (آيت : 88) |
۽ چون ٿا ته اسان جون دليون ڍڪيل آھن، (نه) بلڪ الله سندن ڪفر سببان مٿن لعنت ڪئي آھي پوءِ ٿورا ايمان آڻيندا.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ هي ماڻهو چون ٿا ته اسان جي دلين تي غلاف (پردو) چڙهيل آهي (ڪا نئين ڳالهه اسان جي دلين تائين ڪين پهچندي اها اعتقاد جي پڪائي ناهي، پر حق کان انڪار ڪرڻ جي تعصب جي لعنت آهي). سو الله تعاليٰ سندن انڪار سبب مٿن لعنت وڌي آهي. تنهن ڪري هو بلڪل نٿا مڃن.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ چيائون اسان جي دلين مٿان پردا آهن، بلڪِ الله تعالى انهن تي لعنت ڪئي ڪفر جي سببان، پوءِ انهن مان ٿورا ايمان آڻيندا.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) چوڻ لڳا ته اسان جون دليون ڍڪيل آهن، پر خدا مٿن سندن ڪفر ڪري لعنت ڪئي آهي پوءِ ٿورائي اهي ماڻهو ايمان آڻيندا.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ چيائون ته اسان جون دليون ڍڪيل آهن.لڪ لعنت ڪئي انهن تي الله سببان ڪفر انهن جي پوءِ ٿورا ايمان آڻين ٿا.(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ چيائون ته اسان جون دليون ڍڪيل آهن. پر الله انهن تي سندن ڪفر جي ڪري لعنت ڪئي آهي پوءِ ٿورو ايمان آڻيندا. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ (يهودين) چيو ته: ”اسان جون دليون محفوظ آهن“. بلڪه (حقيقت هي آهي ته) انهن جي ڪفر سبب الله انهن تي لعنت ڪئي پوءِ ٿورڙا آهن جيڪي ايمان آڻن ٿا.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ چي، ڪٽر قلب اسان جا، بلڪ ڪفر سندنِ ڪاڻِ، ڌڻي ڌڪارينِ پاڻ، پوءِ وِرسيل وِسهن ٿورڙو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) (يهودي) ٿا چون ته ”اسان جون دليون پردن ۾ (سلامت آهن“ بلڪ الله سندن ڪفر سبب ئي مٿن ڦٽڪار وڌي آهي جو ڪي ٿورا ايمان آڻيندا. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) چون ٿا، اسان جون دليون ڏاڍيون محفوظ آهن. نه نه ! اصل ڳالهه اها آهي ته مٿن الله لعنت ڪئي آهي، انهن جي ڪفر جي ڪري، تنهنڪري هو ٿوروئي ٿا ايمان آڻين (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ چون ٿا، اسان جون دليون محفوظ آهن، بلڪل نه، ڦٽڪار آهي الله جي طرفان انهن جي ڪفر جي ڪري، جنهن ڪري ٿورا ئي ايمان آڻين ٿا(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) يھودي چون ٿا ته اسان جي دلين تي حق جو پردو چڙهيل آهي، جنھن ڪري توهان جون ڳالهيون اسان کي سمجهه ۾ نٿيون اچن، حالانڪه اهو حق جو پردو نه آهي، بلڪه الله تعالى جي لعنت جو پردو آهي، جيڪو سندن دلين تي الله تعالى جي حڪمن جي انڪار سبب چڙهيل آهي، تنھن ڪري انهن مان ڪي ٿورا ماڻهو ئي ايمان آڻيندا. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَلَمّا جاءَهُم كِتٰبٌ مِن عِندِ اللَّهِ مُصَدِّقٌ لِما مَعَهُم وَكانوا مِن قَبلُ يَستَفتِحونَ عَلَى الَّذينَ كَفَروا فَلَمّا جاءَهُم ما عَرَفوا كَفَروا بِهِ فَلَعنَةُ اللَّهِ عَلَى الكٰفِرينَ (آيت : 89) |
۽ جڏھن الله وٽان ڪتاب (قرآن) انھي (توريت) جو سچو ڪندڙ آين جيڪو وٽن آھي ۽ (ھن کان) اڳ ڪافرن تي سوڀ جون (دعائون) گھرندا ھئا، پوءِ جڏھن وٽن آيو جنھن کي سڃاتائون تڏھن ان جو انڪار ڪيائون، پوءِ ڪافرن تي الله جي لعنت آھي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) جيئن ته جڏهن الله تعاليٰ وٽان هنن وٽ ڪتاب (قرآن) آيو، جنهن انهن جي ڪتاب (تورات) کي سچو ٺهرايو جو وٽن اڳ ۾ ئي موجود هو تڏهن (تورات ۾ حضرت محمد ۽ قرآن مجيد جي پيشنگوئي هوندي به) اگرچه اڳي ان جي وسيلي ڪافرن تي فتح حاصل ڪرڻ لاءِ دعائون گهرندا هئا، تڏهن به جڏهن اهو (قرآن مجيد) نازل ٿيو ۽ ان کي سڃاتائون به ته پوءِ به (تڪبر سبب) ان جا منڪر ٿيا، پوءِ اهي ماڻهو جي ڄاڻي ٻجهي حق کان انڪار ڪن تن تي الله تعاليٰ جي لعنت آهي (يعني اهڙن تي فلاح ۽ سعادت جي واٽ ڪڏهن به نه ٿي کلي).(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ جڏهن انهن وٽ الله جي طرفان قرآن شريف آيو جيڪو تورات جي تصديق ڪندڙ آهي، ۽ ان کان اڳ پاڻ سڳورن جي وسيلي سان، ڪافرن تي فتح جي دعا گهرندا هئا، پوءِ جڏهن پاڻ سڳورا تشريف فرما ٿيا ۽کين سڃاڻي انڪار ڪيائون، پوءِ الله تعالى جي لعنت آهي انڪار ڪندڙن تي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ جڏهن انهن وٽ خدا جي طرفان ڪتاب (قرآن) آيو جو ان (ڪتاب توريت) کي سچو چوندڙ آهي جيڪو انهن وٽ آهي هوڏانهن ان کان اڳ ۾ ڪافرن تي فتح چاهيندا هئا. سو جڏهن انهن وٽ اهو ڪجھ آيو جنهن کي سڃاتائون (به) تڏهن (به) ان جو انڪار ڪيائون پوءِ (حق کان) انڪار ڪندڙن تي خدا جي لعنت آهي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ جڏهن آيو انهن وٽ ڪتاب الله وٽان جيڪو تصديق ڪندڙ آهي ان (ڪتاب) جي جو انهن سان گڏ آهي ۽ ان کان اڳ فتح گهرندا هئا ڪافرن تي پوءِ جڏهن تشريف فرما ٿيو انهن وٽ اهو (رسول) جو سڃاتائون ته انڪار ڪيائون ان جو پوءِ الله جي لعنت آهي ڪافرن تي .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ جڏهن انهن وٽ الله جي طرفان ڪتاب (قرآن) آيو جو اُن (ڪتاب توريت) کي سچو چوندڙ آهي جيڪو انهن وٽ آهي هوڏانهن هن کان اڳ ڪافرن تي فتح گهرندا هئا. سو جڏهن انهن وٽ اهو ڪجهه آيو جنهن کي سڃاتائون (به) ته (به) ان جو انڪار ڪيائون پوءِ ڪافرن تي الله جي ڦٽڪار آهي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ جڏهن انهن وٽ الله وٽان هڪ ڪتاب (قرآن) آيو جيڪو ان ڪتاب (تورات) جي تصديق ڪندڙ آهي جو وٽن آهي حالانڪه ان کان اڳ ڪافرن تي (صاحبِ قرآن جي وسيلي سان) فتح جي طلب ڪندا هئا، پوءِ جڏهن انهن وٽ آيو جنهن کي سُڃاتائون (پوءِ به) ان سان ڪفر ڪيائون ته پوءِ ڪافرن مٿان الله جي لعنت آهي.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ ڪيڻَنِ ڪتاب آيو، جڏهن صاحب کان، ستار، صحِي ڪندڙ ساڻنِ، جي نياپا نبار، ۽ اڳ اميدون فتح جون، هئا رکندا سڀ ڄمار، اُنهن تي، جن انڪارڪيو؛ پوءِ آيو جڏهن اُنهن پار، صحي سڃاتـئون جنهن کي، پوءِ اُن کان ڪيؤن انڪار، پوءِ ڌڻي جِي ڌِڪار، آهي انڪارينِ مٿي.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) جڏهن انهن وٽ الله کان اهڙو ڪتاب آيو جو سندن ڪتاب کي سچو ڪندڙ هو ۽ ان کان اڳ ته پاڻ به ڪافرن تي فتح جون دعائون گهرندا هئا، پر جڏهن وٽن اهو آيو جو سڃاتائون به، ته وري ان کان ڪافر ٿيا، تنهن ڪري ڪافرن تي الله جي طرفان ڦٽڪار آهي (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ۽ هاڻي جو هڪڙو ڪتاب الله جي پار کان وٽن آيو آهي، ان سان سندن ڪهڙو سلوڪ آهي؟ توڻي جو اهو انهيءَ ڪتاب جي تصديق ڪندڙ آهي، جيڪو وٽن اڳيئي موجود هو ۽ ان هوندي به جو ان جي اچڻ کان اڳ ۾ هو پاڻ ڪافرن جي مقابلي ۾ فتح ۽ نصرت جون دعائون گهرندا هئا، پر جڏهن اها شيءِ وٽن اچي وئي جنهن کي سڃاتائون به سهي، ته به ان کي مڃڻ کان انڪار ڪري ڇڏيائون. الله جي لعنت هجي انهن منڪرن تي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ هاڻي جو انهن وٽ هڪ ڪتاب آيو آهي الله جي طرفان، اهو تصديق ڪري ٿو ان جي جيڪو اڳي ئي انهن وٽ موجود هو، باوجود ان جي آمد کان پهرين اهي ڪافرن جي مقابلي ۾ فتح ۽ نصرت جون دعائون گهرندا هئا، پر جڏهن اها شيءِ آئي، جنهن کي هنن سڃاتو به، پر مڃڻ کان انڪار ڪيو، پوءِ لعنت آهي الله جي اهڙن منڪرن تي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ۽ جڏهن انهن وٽ الله تعالى جي طرفان هي ڪتاب (قرآن مجيد) آيو، جيڪو هنن وٽ پھريان کان موجود ڪتاب (تورات) جي تائيد ڪري ٿو، ان قرآن جي انتظار ۾ ته هي ماڻهو الله تعالى کان ڪافرن جي مقابلي ۾، فتح حاصل ٿيڻ جون دُعائون گهرندا رهندا هئا. پوءِ جڏهن سندن اڳيان قرآن شريف اچي ويو ته ان کي چڱيءَ طرح سڃاتو به ۽ چيو (ته اسان واقعي هن ڪتاب جي انتظار ۾ هئاسين) پر پوءِ به ان کي مڃڻ کان (صفا) انڪار ڪري ڇڏيو، تنھنڪري اهڙن انڪار ڪرڻ وارن تي الله تعالى جي لعنت آهي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
بِئسَمَا اشتَرَوا بِهِ أَنفُسَهُم أَن يَكفُروا بِما أَنزَلَ اللَّهُ بَغيًا أَن يُنَزِّلَ اللَّهُ مِن فَضلِهِ عَلىٰ مَن يَشاءُ مِن عِبادِهِ فَباءو بِغَضَبٍ عَلىٰ غَضَبٍ وَلِلكٰفِرينَ عَذابٌ مُهينٌ (آيت : 90) |
اُھو بڇڙو (سودو) آھي جنھن ۾ پاڻ ڏئي جيڪي الله (ﷴ ﷺ تي) لاٿو آھي تنھن جو نه مڃڻ ھن (ڳالھ) جي ساڙ ڪري ڳڌائون ته الله پنھنجي ٻانھن مان جنھن تي گھرندو آھي تنھن تي پنھنجي ٻاجھ سان ڪتاب لاھيندو آھي، پوءِ (الله جي) ڏمر تي ڏمر ھيٺ وريا، ۽ ڪافرن لاءِ خواري ڏيندڙ عذاب آھي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) (افسوس هنن جي بدبختيءَ تي!) ڪهڙي نه خسيس قيمت تي هنن پنهنجا روح يعني پاڻ کي وڪڻي ڇڏيو آهي جو الله تعاليٰ جي نازل ڪيل سچائي کان انڪار ٿا ڪن سو به رڳو حسد جي ڪري جو الله تعاليٰ پنهنجي فضل سان پنهنجي بندن مان جيڪو وڻيس ٿو تنهن تي پنهنجو وحي نازل ڪري ٿو. (پوءِ اڳين بدعملين ۽ هنن نئين انڪار سبب) غضب مٿان غضب هنن تي ڪڙڪيو. (خدا جو قانون آهي ته) حق کان انڪار ڪرڻ وارن لاءِ هميشه خوار خراب ڪندڙ عذاب آهي.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ڪهڙي نه خراب قيمت تي پنهنجين جانن جو سودو ڪيائون جو قرآن شريف جو انڪار ڪيائون، انهيءَ ڪاوڙ مان جو الله پنهنجي مهربانيءَ سان جنهن بندي تي چاهي وَحِي موڪلي ٿو، پوءِ ڪاوڙ جي مٿان ڪاوڙ جا لائق ٿيا، ۽ ڪافرن لاءِ خواريءَ وارو عذاب آهي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) اهو بڇڙو (ملھ) آهي جنهن جي بدلي ۾ پنهنجا نفس وڪيا اٿن (جيئن ته) جيڪي خدا نازل ڪيو آهي تنهن کي هن ضد جي ڪري نٿا مڃن جو خدا پنهنجي فضل سان پنهنجن عبدن (بندن) مان جنهن تي وڻيس (ڪتاب) نازل ڪري ٿو، پوءِ اهي (خدا جي) غضب هيٺ موٽيا ۽ ڪافرن لاءِ (تمام) خوار ڪندڙ عذاب آهي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) بڇڙو آهي اهو (سودو) جو وڪڻيائون ان سان پنهنجي پاڻ کي ان جي ڪري جو انڪار ٿا ڪن ان جو جيڪي لاٿو الله.ن ساڙ جي ڪري جو لاهي ٿو الله (ڪتاب) پنهنجي ٻاجھ سان، جنهن تي گهري، پنهنجن ٻانهن مان.وءِ موٽيا ڏمر هيٺان ۽ ڪافرن لاءِ خوار ڪندڙ عذاب آهي .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) اهو بڇڙو (ملهه) آهي جنهنجي بدلي ۾ پنهنجا نفس وڪيا اٿن (جيئن ته) جيڪي الله نازل ڪيو آهي تنهن کي هن ضد ڪري نٿا مڃين جو الله پنهنجي فضل سان پنهنجن ٻانهن مان جنهن تي وڻيس (ڪتاب) نازل ڪري ٿو. پوءِ اهي (الله جي) ڪاوڙ جي مٿان ڪاوڙ هيٺ موٽيا ۽ ڪافرن لاءِ خوار ڪندڙ عذاب آهي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) اها ڏاڍي بري شيءِ آهي جنهن جي بدلي انهن پنهنجي جانين جو سودو ڪيو جو ان (ڪلام ) جو انڪار ڪيائون جيڪو الله نازل ڪيو آهي (رڳو ان) حسد ۾ جو اللهُ پنهنجي فضلَ سان پنهنجي ٻانهن مان جنهن تي چاهي (ڪتاب) نازل ڪري ٿو، پوءِ ڏمر مٿان ڏمر وِهايائون ۽ ڪافرن لاءِ خواري وارو عذاب آهي.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) بلڪل بڇڙو سو ٿيو، پاڻ وڪيون جنهن ساڻ، ته ڦِرن فرمودن کان، جي پرورلاٿا پاڻ!، ته ڀلي سندس ڀال سان، ڪوه اُتاريا اُھڃاڻ، جنهن کي گُھري، سندس گولن مان، اُتي اُن اڳواڻ؟پوءِ ڏمر مٿان، ڏمر ۾، ورتائون وَٿاڻ، ۽ قيد ڪفارن ڪاڻ، جُٺ جھڙو آھِ، جنجال ڪو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) اهو پاڻ سان بڇڙو سودو ڪيو اٿن، جو الله جي موڪليل کي حسد سبب نه مڃيائون، جو هن پنهنجن بندن مان جنهن تي وڻيس، ان تي پنهنجي مهرباني سان ڪتاب لاٿو، تنهن ڪري ڏمر مٿان ڏمر ڪمايائون ۽ ڪافرن لاءِ خواريءَ وارو عذاب آهي. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ڪهڙو نه بڇڙو وسيلو آهي، جنهن سان ٿا هو پنهنجي نفس لاءِ دلجاءِ حاصل ڪن، جو جيڪا هدايت الله نازل ڪئي آهي ان کي قبول ڪرڻ کان فقط انهيءَ هــَـٺَ جي ڪري ٿا انڪار ڪن ته الله پنهنجي فضل (وحي ۽ نبوت) سان پنهنجي جنهن به ٻانهي کي پاڻ گهريائين ته کڻي نوازيائين، تنهنڪري اهي ڏمر مٿان ڏمر جا حقدار ٿي پيا آهن ۽ اهڙن ڪافرن لاءِ ڏاڍي ذليل ڪندڙ سزا مقرر ٿيل آهي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ڪهڙو نه برو ذريعو آهي، جنهن سان هي پنهنجي نفس جي تسلي حاصل ڪن ٿا، ته جيڪا هدايت الله نازل ڪئي آهي ان کي قبول ڪرڻ کان فقط انهيءَ ضد جي بنا تي انڪار ڪن پيا ته الله پنهنجي فضل (وحي ۽ رسالت) سان پنهنجي جنهن بندي کي پاڻ چاهيو نوازيائين، تنهن ڪري هاڻي هي غضب مٿان غضب جي لائق ٿي ويا، ته اهڙن ڪافرن لاءِ سخت ذلت واري سزا آهي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) انهن جو (هي انڪار) انتھائي بيڪار سودو آهي (جيڪو انهن پنھنجي دلين کي سڪون ڏيڻ لاءِ ڪيو آهي). هي ماڻهو الله تعالى جي نازل ڪيل قرآن جو انڪار رڳو ساڙ جي ڪري ڪن ٿا (انهن جو ساڙ اهو آهي ته هي رسول ۽ ڪتاب ته اسان جي قوم، بني اسرائيل ۾ اچڻ کپي ها) پر اهو اختيار ته الله تعالى جو آهي ته پنھنجي مھربانيءَ سان هو جنھن ٻانهي کي چاهي رسول بنائي ۽ کيس ڪتاب عطا ڪري. هاڻي ته هي الله تعالى جي ڏمر جا مستحق ٿي چڪا آهن ۽ اهڙن ئي حق جي انڪار ڪرڻ وارن لاءِ ذليل ڪندڙ عذاب آهي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَإِذا قيلَ لَهُم ءامِنوا بِما أَنزَلَ اللَّهُ قالوا نُؤمِنُ بِما أُنزِلَ عَلَينا وَيَكفُرونَ بِما وَراءَهُ وَهُوَ الحَقُّ مُصَدِّقًا لِما مَعَهُم قُل فَلِمَ تَقتُلونَ أَنبِياءَ اللَّهِ مِن قَبلُ إِن كُنتُم مُؤمِنينَ (آيت : 91) |
۽ جڏھن کين چئبو آھي ته جيڪو (قرآن) الله لاٿو تنھن کي مڃيو تڏھن چون ٿا ته جيڪو (توريت) اسان تي لٿل آھي تنھن کي مڃيندا آھيون ۽ جيڪي ان کانسواءِ آھي تنھن کي نه مڃيندا آھن، ۽ (حقيقت ڪري) اھو (قرآن) سچو آھي جيڪو (توريت) وٽن آھي تنھنجو سچو ڪندڙ (به) آھي، (اي پيغمبر) چؤ ته جيڪڏھن (توريت جا) مڃيندڙ آھيو ته الله جي پيغمبرن کي ڇو ڪُٺوَ.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ جڏه کين چيو وڃي ٿو ته جيڪي خدا نازل ڪيو آهي تنهن تي ايمان آڻيو، تڏهن چون ٿا ته اسان فقط انهيءَ تي ايمان آڻينداسين جو اسان تي نازل ٿيو آهي. ان کان سواءِ جو ڪجهه آهي، تنهن کان هنن کي انڪار آهي، اگرچه اهو خدا جو سچو ڪلام آهي ۽ خود سندن ڪتاب جي تصديق ٿو ڪري. اي منهنجا پيغمبر! تون انهن کي چئو ته (جيڪڏهن توهان فقط تورات کي مڃڻ ٿا چاهيو ته پوءِ انهن نبين کي ڇو نه ٿا مڃيو جن تورات تي عمل ڪرڻ لاءِ توهان کي سمجهايو) ڇو اٽلندو توهان الله جي نبين کي قتل ڪيو؟ جيڪڏهن توهان سچ پچ مؤمن هئو، (يعني توهان کي خود تورات تي به ايمان ۽ عمل ڪونه هو).(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ جڏهن انهن کي چيو وڃي ٿو ته الله جي قرآن تي ايمان آڻيو، چون ٿا اسان تورات تي ايمان آڻيون ٿا ۽ قرآن شريف جو انڪار ڪن ٿا، ۽ اهو حق آهي ۽ تورات جي تصديق ڪندڙ، توهان فرمايو پوءِ ڇو توهان اڳين رسولن کي شهيد ڪيو جيڪڏهن توهان کي پنهنجي ڪتاب تي ايمان آهي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ جڏهن انهن کي چيو وڃي ٿو ته جيڪي (قرآن) خدا نازل ڪيو آهي تنهن تي ايمان آڻيو. ته چون ٿا ته جيڪي اسان تي (توريت) ۾ نازل ڪيو ويو آهي تنهن تي (ته) ايمان آڻيو ٿا پر جو ان جي پٺيان (قرآن) آيو آهي تنهن جو انڪار ڪن ٿا، هوڏانهن اهو (قرآن) سچ آهي (۽) جيڪي انهن وٽ (توريت) آهي. تنهن کي به سچو چوندڙ آهي. (اي رسول! کين) چئو ته پوءِ! اوهان (جي وڏن) هن کان اڳ خدا جي پيغمبرن کي ڇو ڪٺو جڏهن اوهين ايمان وارا آهيو؟.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ جڏهن چيو ٿو وڃي انهن کي ته ايمان آڻيو ان (قرآن) تي جو لاٿو آهي الله.ه چون ٿا ته ايمان آڻيون ٿا ان تي جو لاٿو ويو اسان تي (توراة) ۽ نه ٿا مڃين ان کي جو ان کان سواءِ آهي حالانڪ اهو حق آهي سچو ڪندڙ آهي ان کي جو انهن سان گڏ آهي.رماء پوءِ ڇو شهيد ڪَيُوَ الله جي نبين کي اڳ ۾ جيڪڏهن اوهان مڃيندڙ آهيو .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ جڏهن انهن کي چيو وڃي ٿو ته جيڪي الله نازل ڪيو آهي تنهن تي ايمان آڻيو چون ٿا ته جيڪي اسان تي نازل ڪيو ويو آهي تنهن تي ايمان آڻيون ٿا ۽ جيڪي ان جي پٺيان آهي تنهن جو انڪار ڪن ٿا هوڏانهن اهو (به) سچ آهي، جيڪو انهن وٽ (توريت) آهي تنهن کي سچو چوندڙ آهي. (اي پيغمبر ! کين) چئو ته پوءِ اوهان هن کان اڳ الله جي نبين کي ڇو قتل ڪيو. جيڪڏهن اوهين ايمان وارا آهيو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ جڏهن انهن کي چيو ويو ته جيڪو (قرآن) الله نازل ڪيو ان تي ايمان آڻيو چيائون: ”جيڪو اسان تي نازل ڪيو ويو آهي اسان (صرف) ان تي ايمان آڻيون ٿا“ ۽ ان کان سواءِ (ٻين ڪتابن جو) انڪار ڪن ٿا، حالانڪه اهو (قرآن) حق آهي جو ان (ڪتاب) جي تصديق ڪري ٿو جيڪو وٽن آهي. تون انهن کان پڇ ته: ”پوءِ هن کان اڳ اوهان ڇو نبين کي قتل ڪندا رهيا آهيو؟ جيڪڏهن اوهان (ان ڪتاب کي) مڃندڙ آهيو“؟(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ جڏهن چئجينِ، ته مڃيو مور، الله، جو اُتاريو، چي، اسان تي، جو اُتريو، مڃيون، سو مذڪور، ۽ ٻي کان، جو ٻاهر اُن کان، ڦِرنِ ساڻ فُتور، هوڏانهن، ته آهي اِهو، ظاهر حق ضرور، صحي ڪندڙ ساڻن، جو ڌاران ئي دستور، چئو، تڏهن پوءِ ڪنهن طرح، نبي سڳورا نور، ڪُهو بي قصور، جي وسهڻ وارا آهيو؟(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) جڏهن کين چئجي ٿو ته ”جيڪي الله لاٿو آهي ان کي مڃيو“ ته چون ٿا ته ”اسين ان کي ئي مڃيون ٿا، جو اسان تي لٿو آهي“ ۽ ان کانسواءِ ٻين کي نٿا مڃين. پر قرآن ته پاڻ به سچو آهي ۽ جيڪي وٽن آهي ان کي به سچو ڪندڙ آهي. چؤ ته ”ڀلا جي سچ پچ مڃيو ٿا ته هن کان اڳ الله جي نبين کي ڇو قتل ڪندا رهيؤ؟“ (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ۽ جڏهن انهن کي چئجي ٿو ته جيڪو به الله نازل ڪيو آهي، ان تي ايمان آڻيو ته چون ٿا ته، "اسان ته ان تي ئي ايمان آڻيون ٿا، جيڪو اسان وٽ (بني اسرائيل ۾) نازل ٿيو آهي". ان کان ٻاهر جيڪي به آهي ان کي مڃڻ کان هو انڪار ٿا ڪن، توڻي جو اهو حق آهي ۽ انهيءَ تعليم جي جيڪا وٽن اڳي ئي موجود هئي تصديق ۽ تائيد ٿو ڪري. چڱو ڀلا چوين ته جيڪڏهن توهان جو انهيءَ تعليم تي ئي ايمان آهي، جيڪا توهان وٽ آئي هئي ته اوهان هن کان اڳ الله جي انهن نبين کي (جيڪي بني اسرائيل ۾ پيدا ٿيا هئا) ڇو قتل ڪندا هيؤ؟ (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ جڏهن انهن کي چيو وڃي ٿو ته ايمان آڻيو جيڪو ڪجهه الله نازل ڪيو آهي ان تي، ته هو چون ٿا،”اسان ته فقط ان شيءِ تي ايمان آڻيون ٿا جيڪا اسان (بني اسرائيل) ۾ آيون آهن“، ان کان ٻاهر جيڪي آيو آهي ان جي مڃڻ کان انڪار ڪيو آهي پر اهو حق آهي ۽ ان جي تصديق ڪندڙ آهي جيڪو اڳي موجود هو. کين چئو، پوءِ قتل ڇو ڪيو الله جي انهن نبين کي، جيڪي بني اسرائيل مان هئا اگر مؤمن آهيو(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ۽ جڏهن کين چيو وڃي ٿو ته (ڇڏيو ساڙ کي)، اچو ايمان آڻيو هن ڪتاب تي، جيڪو الله تعالى هينئر نازل ڪيو آهي، ته وري (رڏي ڪري) چون ٿا ته اسان صرف ان تي ايمان آڻيون ٿا جيڪو اسان جي قوم ڏي ڪتاب تورات موڪليو ويو هو. بعد ۾ ايندڙ ڪنھن به شيءِ کي نٿا مڃون، حالانڪه هي نازل ٿيندڙ ڪتاب (قرآن مجيد) سچو آهي ۽ انهن وٽ موجود ڪتاب جي تائيد ڪري ٿو. (اي نبي ﷺ!) انهن کي چؤ ته جيڪڏهن توهين واقعي تورات جا مڃيندڙ آهيو، ته تورات جي موجودگيءَ ۾ توهان پنهنجن نبين سڳورن کي ڇو قتل ڪندا رهيا؟ (حالانڪه هو سڀ اوهان جي قوم مان آيل هئا). (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَلَقَد جاءَكُم موسىٰ بِالبَيِّنٰتِ ثُمَّ اتَّخَذتُمُ العِجلَ مِن بَعدِهِ وَأَنتُم ظٰلِمونَ (آيت : 92) |
بيشڪ مُوسىٰ اوھان وٽ چٽا معجزا آندا وري کانئس پوءِ گابي کي (خدا ڪري) ورتوَ ۽ اوھين ظالم آھيو.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) (ان جا مثال ٻڌو) اوهان وٽ حضرت موسيٰ سچائي جي روشن دليلن سان آيو، پوءِ توهان هن جي پرپٺ گابو ٺاهي ان جي پوڄا ڪرڻ لڳو ۽ ائين ڪرڻ سان توهان وڏو ظلم ڪري ڇڏيو، (۽ حق کان هٽي ويئو.)(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ بيشڪ توهان وٽ موسى چٽين آيتن سان آيو پوءِ انهيءَ کان پوءِ توهان گابي جي پوڄا ڪئي ۽ توهان ظالم هئا.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ بيشڪ موسى اوهان وٽ ظاهر نشانيون آنديون وري اوهان ان کان پوءِ (پوڄڻ لاءِ) اوهان گابو بڻايو ۽ اوهين پنهنجو پاڻ تي ظلم ڪري رهيا آهيو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ بيشڪ آيو اوهان وٽ موسى چٽين نشانين سان ان کان پوءِ به ورتُوَ گابي کي پوڄا جو لائق ڪري ۽ اوهان ظالم آهيو .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ بيشڪ موسيٰ اوهان وٽ ظاهر نشانيون آنديون. وري اوهان ان کان پوءِ گابو بنايو. ۽ اوهين ظالم هئو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ (حقيقت هي آهي ته) بيشڪ موسى اوهان وٽ چِٽيون نشانيون آنديون پوءِ ان کان بعد اوهان گابي کي (معبود ڪري ) ورتو ۽ اوهان ته آهيو ئي جفا ڪار.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ موسٰى، معجزن سان آئيان، پوءِاوهان اُن پڃاڻ، پڪڙيو گابو پاڻ، ۽ اوهين ظالم زبر آهيو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) بيشڪ موسيٰ اوهان وٽ معجزن سان آيو هو، پوءِ به اوهان ان کان پوءِ گابي کي سائين بنايو ۽ اوهين حد کان وڌڻ وارا ٿيا آهيو. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) توهان وٽ موسيٰ ڪهڙيون نه چٽيون نشانيون آنديون پوءِ به توهان اهڙا ظالم هيؤ جو سندس پٺي ڏيندي ئي گابي کي معبود بڻائي ورتو(تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ توهان وٽ موسيٰ ڪهڙين ڪهڙين روشن نشانين سان آيو پر ان جي پٺ ڏيندي ئي گابي جي پوڄا شروع ڪري ڏني توهان اهڙا ته ظالم هئا(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) بيشڪ موسى (ؑ) توهان وٽ، ڪيڏا نه چٽا معجزا ۽ دليل کڻي آيو پوءِ به توهان ظالمن جو ڪردار اهو ئي هو، جو هو الله تعالى سان خصوصي ملاقات لاءِ، طُور جبل ڏي ويو ته توهان فوراً گابي جي پوڄا ڪرڻ شروع ڪري ڏني. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَإِذ أَخَذنا ميثٰقَكُم وَرَفَعنا فَوقَكُمُ الطّورَ خُذوا ما ءاتَينٰكُم بِقُوَّةٍ وَاسمَعوا قالوا سَمِعنا وَعَصَينا وَأُشرِبوا فى قُلوبِهِمُ العِجلَ بِكُفرِهِم قُل بِئسَما يَأمُرُكُم بِهِ إيمٰنُكُم إِن كُنتُم مُؤمِنينَ (آيت : 93) |
۽ جڏھن اوھان کان انجام ورتوسون ۽ اوھان جي مٿان طُور (جبل) کڙو ڪيوسون، (چيوسون ته) جيڪو اوھان کي ڏنوسون (يعني توريت) سو سوگھو وٺو ۽ ٻڌو، تڏھن چيائون ته ٻڌوسون ۽ نه مڃيوسون، ۽ انھن جي دلين ۾ سندن ڪفر سببان گابي جي پريت وڌي وئي، (اي پيغمبر کين) چؤ ته اوھان جو ايمان اوھان کي جنھن شيءِ جو حڪم ڪندو آھي سا بڇڙي آھي جيڪڏھن اوھين (توريت) جا مڃيندڙ آھيو.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ (اهو واقعو به ياد ڪيو) جڏهن اسان توهان کان عهد ورتو. ان وقت طور جبل جون چوٽيون اوهان جي مٿان بلند ڪيون ويون هيون ته جيڪو ڪتاب توهان کي ڏنو ويو آهي تنهن کي مضبوطيءَ سان جهليو ۽ ان تي عمل ڪيو. توهان (زبان سان ته) چيو ته ٻڌوسين، پر (دل سان چيو ته) نٿا مڃيون. پوءِ ڇا ٿيوجو اوهان جي ڪفر سبب اوهان جي دلين ۾ گابي جي پوڄا اثر ڪري ويئي. اي پيغمبر! انهن ماڻهن کي چئو ته جيڪڏهن توهان جو ايمان اهو آهي ته ڪهڙي نه برائي آهي، اها جو توهان جو (ڪوڙو) ايمان اوهان کي ڏَسي ٿو.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ ياد ڪريو جڏهن اسان توهان کان پڪو وعدو ورتو ۽ توهان تي طورسينا بلند ڪيوسين، وٺو توهان جيڪو اسان توهان کي ڏنو آهي طاقت سان ۽ ٻُڌو، چيائون اسان ٻڌوسين ۽ نه مڃيوسين، ۽ ڪفر ڪرڻ جي ڪري توهان جي دلين ۾ گابي جي محبت هئي، توهان فرمايو ڪهڙو نه خراب حڪم ڪري ٿو توهان کي ايمان توهان جو جيڪڏهن توهان مؤمن آهيو.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ (اهو وقت به ياد ڪريو) جڏهن اسان اوهان (جي وڏن) کان انجام ورتو ۽ اوهان (جي وڏن) مٿان طور (جبل) کي کڙو ڪيوسين (۽ چيوسون ته) جيڪي اسان اوهان کي (توريت) ڏنو آهي سو مضبوط وٺو ۽ ٻڌو. انهن چيو ته اسان ٻڌو ته (سهي پر) مڃينداسون نه. سندن بي ايماني سبب (ڄڻ ته) انهن جي دلين ۾ گابي جي الفت (جي سرڪي) پياري وئي (اي رسول! کين) چئو ته جيڪڏهن اوهين ايمان دار هيو ته اوهان کي اوهان جو اهو ايمان ڪهڙو (نه) بڇڙو حڪم ڪري ٿو؟.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ جڏهن ورتوسون پڪو وعدو اوهان کان ۽ کنيوسون اوهان جي مٿان طور (چيوسون ته) وٺو جيڪو (ڪتاب) ڏنوسون اوهان کي مضبوطيءَ سان ۽ ٻڌو.يائون ته ٻڌسون ۽ نه مڃيوسون ۽ پياريا ويا پنهنجين دلين ۾ گابي (جي محبت) سببان ڪفر سندن جي فرماءِ ته برو آهي اهو جو امر ٿو ڪري اوهان کي ان لاءِ ايمان اوهان جو جيڪڏهن آهيو مؤمن .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ (اهو وقت ياد ڪريو) جڏهن اسان اوهان کان انجام ورتو ۽ اوهان جي مٿان (جبل) طور کي کڙو ڪيوسون. (۽ چيوسون ته) جيڪي اسان اوهان کي ڏنو آهي سو مضبوط وٺو ۽ ٻڌو. انهن چيو ته اسان ٻڌو ۽ اسان نه مڃيو. ۽ انهن جي دلين ۾ سندن ڪفر جي ڪري گابي جي محبت پياري (وِڌي) ويئي. (کين) چئو ته اهو بڇڙو آهي جنهنجو اوهان کي اوهان جو ايمان حڪم ڪري ٿو جيڪڏهن اوهين ايمان وارا آهيو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ (ياد ڪيو)جڏهن اسان اوهان کان پڪو عهد ورتو ۽ (ان وقت) اسان اوهان مٿان طُور (جبل) کي (هڻڻ لاءِ) کنيو هيو ۽ (حڪم ڪيوسين ته) جيڪي اسان اوهان کي ڏنو آهي سو مضبوطيءَ سان وٺو ۽ (اسان جا احڪام) ٻڌو. (اوهان جي وڏن) چيو اسان ٻڌو ۽ نه مڃيوسين ۽ انهن جي ڪفر سبب انهن جي دلين ۾ گابي جي محبت پَـــرٽِــي وئي. چؤ ته ڪيڏي بري (ڳالهه) آهي جيڪا اوهان کي اوهان جو ايمان امر ڪري ٿو، اگر اوهان (واقعي به) ايمان وارا آهيو.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ جڏهن ورتوسون واعدو، مُقرّر اوهان کان مور، ۽ اُٺايوسون اوهان مٿان، جَبرو جبل طور، جو ڏنو سُونِيان، سو وٺو، زور ساڻ ضرور، ۽ سڻو؛ چي، سئوسون ۽ ڀڳو سون حڪم حضور، ۽ اُنهن جا اُٻهرائئَ سان، مَن رتا ويا مور، ڪارڻ ڪُفر قصور، ڦرڻ سندنِ، فرمان کان.چئو بڇرو سو بيان، جنهن جو امر، اوهان کي ڪري، اوهان جو ايمان، جي وسهڻ وارا آهيو؟(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ياد ڪريو جڏهن اوهان مٿان طور جبل کي بيهاري اوهان کان پڪو انجام ورتوسون ته جيڪي اوهان کي ڏنوسون ان تي پڪا ٿي رهو ۽ خيال ڏيئي ٻڌو. چيائون ”اسان ٻڌو“ ۽ دل ۾ چيائون ته ”نه مڃيوسون“ جو سندن ڪفر سبب دلين ۾ گابو رچي ويو هو. چؤ ته جيڪڏهن اوهين ايمان وارا آهيو ته اوهان جو ايمان اوهان کي، بڇڙو ڏس ٿو ڏئي. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) پوءِ ڪجهه انهيءَ عهد اقرار کي ته ياد ڪريو جيڪو طور (جبل) کي توهان جي مٿان کڙو ڪري اسان توهان کان ورتو هو، اسان تاڪيد ڪيو هو ته جيڪي هدايتون اسين ڏيون پيا، انهن جي ضرور پوئواري ڪجو ۽ ڌيان سان ٻڌجو، توهان جي وڏن چيو هو ته، "اسان ٻڌوسين پر مڃينداسون ڪونه"، ۽ سندن باطل پرستيءَ جي اها حالت هئي جو گابو سندن دلين ۾ گهر ڪيو ويٺو هو. چوين ته جيڪڏهن توهان مؤمن آهيو ته اهو ايمان ڏاڍو عجيب آهي جيڪو اهڙين خراب ڳالهين جو توهان کي حڪم ٿو ڏئي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ وري ياد ڪريو ان پڪي عهد کي، جيڪو اسان طور کي توهان جي مٿان اڀو ڪري ورتو هو، تاڪيد ڪيو ته سختيءَ سان پابندي ڪريو جيڪي هدايتون اسان ڏيون پيا انهن کي ٻڌو ڪن لڳائي، توهان جي وڏن چيو، ”اسان ٻڌو پر مڃينداسين نه“سندن باطل پرستيءَ جو حال هي هو ته، سندن دلين ۾ گابو ويٺل هو، چوين! (اي نبي) هي عجيب ايمان آهي جيڪو اهڙين برين حرڪتن جو توهان کي حڪم ڏئي ٿو(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ۽ جڏهن اسان توهان جي مٿان طُور جبل کي بيھاري وعدو ورتوسين ۽ توهان کي تاڪيد ڪيوسين، ته اسان جيڪي حڪم توهان کي ڏيون ٿا، انهن کي ڪن لڳائي ٻڌو ۽ انهن جي سختيءَ سان پابندي ڪجو ته اوهان جي وڏڙن چيو ته اسان ڪنن سان ٻڌوسين، پر ان کي دل سان ڪڏهن به نه مڃينداسين، ان انڪار جو سبب اهو ئي هو جو سندن دلين ۾، گابي جي محبت ويٺل هئي. (اي نبي ﷺ!) انهن کي چؤ ته توهان جو ايمان (يعني ضمير) اوهان کي جنھن شيءِ جو حڪم ڪري ٿو سا ته انتھائي بري شيءِ آهي، حالانڪه توهان (تورات تي) ايمان آڻيندڙ به آهيو. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
قُل إِن كانَت لَكُمُ الدّارُ الءاخِرَةُ عِندَ اللَّهِ خالِصَةً مِن دونِ النّاسِ فَتَمَنَّوُا المَوتَ إِن كُنتُم صٰدِقينَ (آيت : 94) |
(اي پيغمبرکين) چؤ ته جيڪڏھن آخرت جو گَھرُ الله وٽ ٻـين ماڻھن کان سواءِ خلاصو اوھان لاءِ آھي ته جيڪڏھن (پنھنجي چوڻ ۾) سچا آھيو ته موت گھرو.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) (اي پيغمبر! انهن يهودين کي) چئو ته جيڪڏهن آخرت جو گهر (بهشت) خدا وٽان خالص طور توهان جي لاءِ آهي، نه ٻين لاءِ (جيئن توهان دعويٰ ڪيو ٿا) ته پوءِ جيڪڏهن انهيءَ دعويٰ ۾ سچا آهيو ته موت لاءِ خواهش رکو (دنيا جا پوڄاري ڇو ٿيا آهيو).(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) اي حبيب ! توهان فرمايو جيڪڏهن توهان لاءِ آخرت جو گهر الله تعالى وٽ خاص آهي ٻين ماڻهن کان علاوه، پوءِ توهان مرڻ جي سڌ ڪريو جيڪڏهن توهان سچا آهيو.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) (اي رسول! کين) چئو ته جيڪڏهن آخرت جو گهر (بهشت) خدا وٽ ٻين ماڻهن کانسواءِ اوهان لاءِ خاص آهي ته (ڀلا) موت جي خواهش (ته) ڪريو (ته جيئن جلد جنت ۾ وڃو) جيڪڏهن اوهين سچا آهيو؟.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) فرماءِ جيڪڏهن آهي اوهان لاءِ آخرت وارو گهر الله وٽ خاص ٻين ماڻهن کان سواءِ پوءِ سَڌ ڪيو مرڻ جي جيڪڏهن آهيو سچا .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) (کين) چئو ته جيڪڏهن آخرت جو گهر الله وٽ ٻين ماڻهن کان سواءِ اوهان لاءِ خاص آهي ته موت جي خواهش ڪريو. جيڪڏهن اوهين سچا آهيو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) چؤ جيڪڏهن (واقعي) الله وٽ آخرت جو گهر ٻين سڀ انسانن کي ڇڏي صرف اوهان لاءِ ئي مخصوص آهي ته پوءِ توهان کي گُھرجي ته موت جي تمنا ڪيو جي اوهان سچا آهيو!(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) چئو، ته اوهان لئي آخرت، جي رڳو وِچان راڄ، مقرر آهي مورهين، ڏاتار وٽ ڏاڄَ، ته موت گھرو محتاج!، جي صفا سچ تي آهيو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) چؤ ته جيڪڏهن الله وٽ بهشت ٻين ماڻهن کان سواءِ خاص اوهان لاءِ آهي، ته جيڪڏهن سچا آهيو ته موت جي گهر ڪري ڏيکاريو! (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) چوين ته جيڪڏهن سچ پچ الله وٽ آخرت وارو گهر ٻين سڀني ماڻهن کي ڇڏي رڳو توهان جي لاءِ ئي مخصوص ٿيل آهي ته پوءِ ته توهان کي گهرجي ته موت جي تمنا ڪريو، جيڪڏهن توهان پنهنجي انهيءَ خيال ۾ سچا آهيو (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) کين چئو، جي واقعي الله وٽ آخرت جو گهر مڙني انسانن کي ڇڏي فقط توهان جي لاءِ مخصوص آهي، ته پوءِ توهان کي گهرجي ته (سڀ کان پهرين) موت جي تمنا ڪريو، جي توهان پنهنجي خيال ۾ سچا آهيو(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (اي نبي ﷺ!) انهن کي چؤ ته جيڪڏهن توهان پنهنجي ڳالهه ۾ سچا آهيو ته الله تعالى وٽ آخرت جو گهر (يعني جنت) صرف اوهان جي لاءِ آهي ته پوءِ جلدي مرڻ جي تمنا ڪريو (توهان کي معلوم ٿي ويندو ته جنت ڪهڙن ماڻهن لاءِ آهي؟). (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَلَن يَتَمَنَّوهُ أَبَدًا بِما قَدَّمَت أَيديهِم وَاللَّهُ عَليمٌ بِالظّٰلِمينَ (آيت : 95) |
۽ جيڪي ڪرتوت سندن ھٿن اڳي موڪليا آھن تن سببان اُن (موت) کي ڪڏھن به نه گھرندا، ۽ الله ظالمن کي (چڱي طرح) ڄاڻندڙ آھي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) پر هو هرگز موت جي تمنا نه رکندا ڇو ته هنن جي هٿن گهڻن ئي گناهن جو سمر اڳواٽ موڪلي ڏنو آهي (سزا کان ڊڄن ٿا، پر مؤمن جيڪي چڱا عمل ڪن ٿا سي موت کان ڪونه ٿا ڊڄن) الله تعاليٰ ظلم ڪرڻ واري کي چڱي طرح ڄاڻي ٿو.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ هرگز (ڪڏهن به) ان جي آرزو نه ڪندا، پنهنجي بدعملن جي ڪري ۽ الله تعالى ظالمن کي چڱي طرح ڄاڻندڙ آهي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ اهي ڪڏهن به ان جي خواهش نه ڪندا. انهن (ڪرتوتن) جي ڪري جن کي هنن پنهنجو پاڻ اڳي موڪليو آهي. (هرگز موت جي آرزو نه ڪندا) ۽ خدا ظالمن کي چڱيءَ طرح ڄاڻي ٿو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ هر گز نه سڌ ڪندا ان جي هميشہ سببان ان جي جو اڳي ڪري موڪليو آهي هٿن انهن جي ۽ الله ڄاڻندڙ آهي ظالمن کي .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ اهي ڪڏهن به ان جي خواهش نه ڪندا، انهن (ڪرتوتن) جي ڪري جن کي سندن هٿن اڳي موڪليو آهي ۽ الله ظالمن کي ڄاڻندڙ آهي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ ان (موت) جي تمنا ته اصل ڪونه ڪندا انهن گناهن جي سبب جيڪي اڳ ڪري چڪا آهن ۽ الله ظالمن کي چڱي طرح ڄاڻندڙ آهي.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ مدامِي ، سي مدعي، مرڻ نه گُھرندا مور، جو سندن هٿن سَنباهيو، ڪارڻ تنهن قصور، ۽ ظُلمينِ کان ضرور، خدا خبردار گھڻو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) پر هو سندن ڪيتن سبب ڪڏهن به موت جي گهر نه ڪندا ۽ الله ظالمن کي خوب ڄاڻي ٿو. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) پڪ ڄاڻو ته اِهي ڪڏهن به ان جي تمنا نه ڪندا، ڇو جو پنهنجي هٿن سان جيڪو ڪمائي اڳتي موڪليو اٿن، ان جي تقاضا اها آهي (ته هو اوڏانهن هلڻ جي تمنا نه ڪن) الله انهن ظالمن جي حالت کان چڱيءَ طرح واقف آهي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) يقين ڪريو ته اهي ڪڏهن به ان جي تمنا نه ڪندا، ڇوته پنهنجي هٿن سان جا ڪمائي موڪلي آهي، الله انهن ظالمن جي حال کان واقف آهي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) هي ماڻهو ڪڏهن به جلدي مرڻ جي تمنا نه ڪندا، ان ڪري جو سندن عمل ئي خراب آهن. (خراب عملن جي ڪري هي ماڻهو اهڙي تمنا ڪري به نٿا سگهن) الله تعالى اهڙن ظالمن کي چڱيءَ طرح سڃاڻي ٿو. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَلَتَجِدَنَّهُم أَحرَصَ النّاسِ عَلىٰ حَيوٰةٍ وَمِنَ الَّذينَ أَشرَكوا يَوَدُّ أَحَدُهُم لَو يُعَمَّرُ أَلفَ سَنَةٍ وَما هُوَ بِمُزَحزِحِهِ مِنَ العَذابِ أَن يُعَمَّرَ وَاللَّهُ بَصيرٌ بِما يَعمَلونَ (آيت : 96) |
۽ (اي پيغمبر) انھن (يھودين) کي جيئڻ تي ماڻھن ۽ مشرڪن کان وڌيڪ حرص وارو لھندين، منجھائن ھر ڪو گھرندو آھي ته جيڪر ھزار ورہيه جياريو وڃي ھا، ۽ اھو (ايڏو جيئڻ) کيس عذاب کان پري ڪرڻ وارو نه آھي، ۽ جيڪي ڪندا آھن تنھن کي الله ڏسندڙ آھي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) نه رڳو ايترو پر توهان ڏسندؤ ته وڏي حياتيءَ لاءِ حرص هنن کي سڀني ماڻهن کان وڌيڪ آهي. مشرڪن کان به وڌيڪ حرص اٿن. هنن مان هرهڪ چاهي ٿو ته شال هڪ هزار سال جيئرو هجان پر ڊگهي حياتي هنن کي آخرت جي عذاب کان ڪونه ڇڏائيندي. جيڪي هو ڪن ٿا سو الله تعاليٰ چڱيءَ طرح ڄاڻي ٿو.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ بيشڪ توهان انهن کي، حياتي لاءِ وڌيڪ پسند ڪندڙ ڏسندا ۽ مشرڪن مان هڪ ٽولي کي تمنا آهي ته ڪاش جيڪڏهن انهن کي هزار سال زندگي ملي، سندن گهڻو جيئڻ کين عذاب کان پري رکي نه سگهندو، ۽ الله تعالى سندن عملن کي ڏسندڙ آهي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ (اي رسول!) تون انهن کي (ئي دنيوي) زندگي جو سڀ کان وڌيڪ حرص وارو لهندين. ۽ مشرڪن مان به هر هڪ شخص چاهي ٿو ته جيڪر! کيس هزار ورهين جيتري ڊگهي عمر ڏني وڃي، هوڏانهن جيڪڏهن ايتري عمر ڏني به وڃي ته به اها (خدا جي) عذاب کان ڇڏائيندي ته ڪين! ۽ جيڪي اهي ڪن ٿا سو خدا ڏسندڙ (پسندڙ) آهي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ البته ضرور لهندين انهن کي وڌيڪ حرص ڪندڙ ماڻهن مان (دنيا جي) حياتيءَ لاءِ ۽ انهن کان به وڌيڪ جو شرڪ ڪيائون پسند ٿو ڪري هر هڪ انهن مان ته عمر ڏنو وڃي هزار سال ۽ نه آهي اهو ڇڏائيندڙ ان کي عذاب کان هيءَ (ڳالھ) جو (وڏي) عمر ڏنو وڃي ۽ الله ڏسندڙ آهي جيڪي ڪن ٿا .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ بيشڪ تون ٻين ماڻهن ۽ مشرڪن کان انهن کي حياتيءَ تي وڌيڪ حرص وارو لهندين. انهن مان هرهڪ خواهش ڪري ٿو ته ان کي هزار ورهن جي ڊگهي عمر ڏني وڃي هوڏانهن ڊگهي عمر ملڻ ان کي عذاب کان پري ڪندڙ نه آهي. ۽ جيڪي اهي ڪن ٿا سو الله ڏسندڙ آهي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ تون پڪ سان انهن کي سڀ ماڻهن کان وڌيڪ جيئڻ جي هوس ۾ مبتلا لهندين . ۽ (ايستائين جو) مشرڪن کان به وڌيڪ، انهن مان هڪ چاهي ٿو ته هائو جي ان کي هڪ هزار سال جي عمر ملي پوي! حالانڪه اها ان کي عذاب کان بچائڻ واري ناهي توڙي ان کي ايتري عمر ملي به وڃي. ۽ الله ڏسندڙ آهي جيڪي عمل ڪن ٿا.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ هٻڇِي حياتئَ تي، ڏسندينِ، ماڻهن ۾ مور، پڻ جن جاٽون جوڙيون، تن کان به زور ضرور، اُنهن مان، هر هيڪڙو، مڱي ٿو مغرور، ته جيرو هجي جھان ۾، هزار ورهن وهلور، ۽ جيئي سو جيڪر کڻي، ته به درد نه ڪندس دُور، ۽ پسندڙ پاڪ حضور، جيڪي ڪن جھان ۾.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) تون هنن کي ٻين ماڻهن خواهه مشرڪن کان به وڌيڪ جيئڻ لاءِ لالچي ڏسندين، منجهائڻ هر ڪو ايئن ٿو چاهي ته جيڪر هزار ورهيه جيئي، پر جي ايترو جيئي ته به اهو جيئڻ مٿانئس عذاب نه ٽاري سگهندو ۽ جيڪي هو ڪن ٿا سو الله خوب ڏسي ٿو.(البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) توهان کين سڀني کان وڌيڪ جيئڻ جو حريص ڏسندؤ، ايتريقدر جو هو ان ڳالهه ۾ مشرڪن کان به سرس آهن. انهن مان هرهڪ اهو ٿو چاهي ته جيڪر هزار سال جيئي، جيتوڻيڪ ڊگهي عمر کيس عذاب کان ته پري نٿي ڪري سگهي، جيڪي ڪجهه هو ڪن پيا، الله ته ان کي ڏسي پــَـسي رهيو آهي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) تون انهن کي ڏسندين سڀني ماڻهن کان وڌيڪ جيئڻ جو حريص ۽ اهي ماڻهو وڌيڪ اڳتي وڌيل آهن مشرڪن کان به. انهن مان هر شخص چاهي ٿو ته هو جيئي هڪ هزار سال، جڏهن ته ڊگهي عمر انهن کي عذاب کان پري نٿي اڇلي سگهي، الله ته انهن کي ڏسي پيو جهڙا هنن جا عمل آهن(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (اي نبي ﷺ!) توهان انهن (يھودين) کي مشرڪن کان به وڌيڪ دنيا ۾ زندهه رهڻ جو خواهشمند ڏسندا، انهن مان هر هڪ جي وڏي خواهش هوندي آهي، ته ڪاش! هو هڪ هزار سالن تائين زندهه رهي. اها ڊگهي عمر کين عذاب کان ته نه بچائي سگهندي، توڙي جو کين ڏني به وڃي. الله تعالى ته سندن ڪرتوتن کي ڏسي رهيو آهي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
قُل مَن كانَ عَدُوًّا لِجِبريلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلىٰ قَلبِكَ بِإِذنِ اللَّهِ مُصَدِّقًا لِما بَينَ يَدَيهِ وَهُدًى وَبُشرىٰ لِلمُؤمِنينَ (آيت : 97) |
(اي پيغمبرکين) چئو ته جيڪو جبرائيل جو ويري ٿيندو (سو الله جو ويري آھي) ڇوته جبرائيل قرآن کي الله جي حڪم سان تنھنجي دل تي لاٿو آھي جيڪي کانئس اڳي آھي تنھن کي سچو ڪندڙ آھي ۽ مؤمنن لاءِ ھدايت ۽ خوشخبري آھي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) (اي پيغمبر!) چئو ته جيڪو (مَلَڪ) جبريل سان دشمني رکي ٿو انهيءَ ڪري جو هو الله جي حڪم سان تنهنجي قلب تي وحي نازل ڪري ٿو ۽ اهو وحي تصديق ڪري ٿو انهيءَ وحي جي جو اڳي نازل ٿيو آهي ۽ مؤمنن جي لاءِ حق جي راه کوليندڙ ۽ خوشخبري ڏيندڙ آهي.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) اي حبيب ! توهان فرمايو جيڪو جبريل جو دشمن آهي پوءِ تحقيق انهي توهان جي دل مبارڪ تي الله جي حڪم سان قرآن شريف لاٿو. جيڪو اڳين ڪتابن جي تصديق ڪندڙ ۽ هدايت ۽ مبارڪ آهي مؤمنن لاءِ.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) (اي رسول! کين) چئو ته جيڪو (به) جبرائيل جو دشمن آهي (تنهن جو خدا دشمن آهي) ڇو ته ان تنهنجيءَ دل تي خدا جي حڪم سان قرآن لاٿو آهي ۽ اهو انهن ڪتابن کي به سچو چوندڙ آهي ۽ ايمان وارن لاءِ رهبري ۽ خوشخبري آهي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) فرماءِ ته جيڪو دشمن آهي جبريل جو (ان کي ڄاڻڻ گهرجي ته) بيشڪ ان لاٿو آهي ان (قرآن) کي اوهان جي دل (مبارڪ) تي الله جي حڪم سان تصديق ڪندڙ آهي انهن (ڪتابن جي) جيڪي ان کان اڳ ۾ لٿل آهن. هدايت ۽ خوشخبري آهي ايمان وارن لاءِ .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) (کين) چئو ته جيڪو جبريل جو دشمن آهي (سو الله جو دشمن آهي) ڇو ته ان تنهنجي دل تي الله جي حڪم سان قرآن لاٿو آهي جيڪو ان جي اڳيان (توريت) آهي تنهن کي سچو چوندڙ آهي ۽ ايمان وارن لاءِ رهبري ۽ خوش خبري آهي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) چؤ جيڪو جبريل جو دشمن آهي (سو پنهنجي جان جو دشمن آهي) ڇو ته بيشڪ انهيءَ ته ان (قرآن) کي تنهنجي دل تي الله جي حڪم سان لاٿو آهي، جيڪو اڳين (ڪتابن) جي تصديق ڪندڙ آهي ۽ هدايت ۽ خوشخبري آهي ايمان وارن لاءِ.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) چئو، جبرائيل جو بدخواه، ڪو آهي ته، اُن اتاريو، هِي، تنهنجي هنيـين مٿي، اِذن ساڻ اللهَ، صحِي ڪندڙ اُن کي، جو اُن جي اڳيان آھِ، ۽ صحي سونھپ راه، پڻ مبارڪ مؤمنين.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) جيڪو جبرئيل جو دشمن آهي، ان کي چؤ ته ان ئي قرآن کي تنهنجي دل تي الله جي حڪم سان لاٿو آهي، جو پاڻ کان اڳين ڪتابن کي سچو ڪري ٿو ۽ اهو مومنن لاءِ هدايت ۽ خوشخبري ڏيندڙ آهي. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) انهن کي چؤ ته جيڪو به جبرائيل جو دشمن ٿيندو ان کي ڄاڻڻ گهرجي ته جبرائيل ته الله جي ئي حڪم سان اهو قرآن تنهنجي دل تي نازل ڪيو آهي، جيڪو اڳ آيل ڪتابن جي تصديق ۽ تائيد ٿو ڪري ۽ ايمان آڻيندڙن لاءِ هدايت ۽ ڪاميابيءَ جي خوشخبري ٿي آيو آهي(تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) انهن کي چؤ (اي نبي!)، ته جيڪو جبريل سان دشمني رکي ٿو ته بيشڪ اهو نازل ڪري ٿو قرآن تنهنجي دل تي الله جي حڪم سان، اهو اڳي آيل ڪتابن جي تصديق ۽ تائيد ڪري ٿو ۽ هدايت ۽ خوشخبري آهي ايمان وارن لاءِ(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (اي نبي ﷺ! انهن يھودين کي) چؤ ته جيڪو به (حضرت) جبرائيل (ؑ) کي دشمن سمجهي ٿو (ان کي دماغ ۾ اها ڳالهه ويھارڻ کپي ته)، ان ته الله تعالى جي حڪم سان توهان جي دل تي هن قرآن کي نازل ڪيو آهي جيڪو پھريائين آيل ڪتابن جي تائيد ڪري ٿو، هاڻي صرف اهو ئي ڪتاب آهي جيڪو ايمان آڻيندڙ کي ھدايت جو رستو ۽ خوشخبري ٻڌائي ٿو. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
مَن كانَ عَدُوًّا لِلَّهِ وَمَلٰئِكَتِهِ وَرُسُلِهِ وَجِبريلَ وَميكىٰلَ فَإِنَّ اللَّهَ عَدُوٌّ لِلكٰفِرينَ (آيت : 98) |
جيڪو الله ۽ سندس ملائڪن ۽ سندس پيغمبرن ۽ جبرائيل ۽ ميڪائيل جو ويري بڻبو ته بيشڪ الله (به اھڙن) ڪافرن جو ويري آھي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) (پوءِ) جيڪو الله جو ۽ ملائڪن جو ۽ رسولن جو ۽ جبريل ۽ ميڪائيل جو دشمن آهي (يعني وحي جي سلسلي جو مخالف آهي) ته پوءِ الله تعاليٰ به اهڙن حق جي منڪرن جو دوست ناهي.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) جيڪو شخص الله تعالى ۽ ان جي ملائڪن ۽ رسولن ۽ جبريل ۽ ميڪائيل جو مخالف آهي، پوءِ تحقيق الله تعالى عذاب ڏيندڙ آهي ڪافرن کي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) جيڪو خدا ۽ سندس ملائڪن ۽ ان جي رسولن ۽ جبريل ۽ ميڪائيل جو دشمن ٿيندو ته بيشڪ خدا (به اهڙن) ڪافرن جو دشمن آهي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) جيڪو دشمن آهي الله جو ۽ ان جي ملائڪن جو ۽ ان جي رسولن جو ۽ جبريل ۽ ميڪال جو پوءِ بيشڪ الله دشمن آهي ڪافرن جو .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) جيڪو الله ۽ سندس ملائڪن ۽ سندس رسولن ۽ جبريل ۽ ميڪائيل جو دشمن ٿيندو ته بيشڪ الله (به اهڙن) ڪافرن جو دشمن آهي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) جيڪو ماڻهو الله جو دشمن آهي ۽ ان جي ملائڪن جو ۽ ان جي رسولن جو ۽ جبريل ۽ ميڪائيل جو ته پوءِ بيشڪ الله (به انهن) ڪافرن جو دشمن آهي.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) جيڪو عدو الله ، سندس ملڪن ۽ مرسلن جو، ۽ جبرائيل، ميڪائيل جو، ويري آھِ وِڻـاھ، ته پرور پاتشاھ، عدو انڪارين جو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) جيڪو شخص الله ۽ سندن ملائڪن، سندس رسولن، جبرئيل ۽ ميڪائيل جو دشمن آهي، ته الله به ڪافرن جو دشمن آهي. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) (جيڪڏهن جبرائيل سان سندن دشمنيءَ جو سبب اهو آهي ته ٻڌائي ڇڏين ته) جيڪي به الله ۽ سندس ملائڪن ۽ سندس رسولن ۽ جبرائيل ۽ ميڪائيل جا دشمن آهن ته الله انهن ڪافرن جو دشمن آهي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) (جي جبريل سان دشمنيءَ جو سبب اهو آهي ته کين چؤ) جيڪي دشمن الله ۽ ان جي فرشتن ۽ ان جي رسولن ۽ جبريل ۽ ميڪائيل جا آهن ته الله انهن ڪافرن جو دشمن آهي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (باقي رهي جبرائيل سان دشمني، ته پوءِ ڪن کولي ٻڌي ڇڏيو ته) جيڪو به الله تعالى، سندس ملائڪن، ان جي رسولن، جبرائيل ۽ ميڪائيل (ؓ) سان دشمني ڪندو، ته بيشڪ الله تعالى به انهن ڪافرن جو دشمن آهي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَلَقَد أَنزَلنا إِلَيكَ ءايٰتٍ بَيِّنٰتٍ وَما يَكفُرُ بِها إِلَّا الفٰسِقونَ (آيت : 99) |
۽ (اي پيغمبر) بي شڪ تو ڏانھن صاف آيتون موڪليون سون، ۽ بي دينن کانسواءِ ڪوبه اُن جو منڪر نه ٿيندو.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) (اي پيغمبر!) اسان توتي سچائي جا روشن دليل نازل ڪيا آهن ۽ انهن کان ڪوبه انڪار نٿو ڪري سگهي، سواءِ انهن ماڻهن جي جيڪي سچائي ۽ نيڪ عملن کي ڇڏي) گمراه ٿي ويا آهن.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ بيشڪ اسان توهان تي اي حبيب ! چٽيون آيتون نازل فرمايون، ۽ انڪار نٿا ڪن انهيءَ جو مگر بي دين.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ بيشڪ اسان تو ڏي ظاهر نشانيون نازل ڪيون ۽ انهن جو بدڪارن کانسواءِ ڪو به انڪار ڪري نٿو سگهي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ البته تحقيق نازل ڪيون سون اوهان ڏي روشن نشانيون ۽ نه ٿا انڪار ڪن انهن جو مگر بي فرمان .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) بيشڪ اسان تو ڏي ظاهر ڳالهيون نازل ڪيون آهن. ۽ انهن جو بدڪارن کان سواءِ ڪو انڪار نه ٿو ڪري. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ البته بيشڪ اسان تو ڏانهن روشن آيتون لاٿيون آهن، ان جو نافرمانن کان سواءِ ڪو به انڪار نه ٿو ڪري سگهي.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ توڏي اسان اُتاريون، نيشانيون نروار، ۽ اُن کان، نه ڪن انڪار، مگر ڏوهارِي ڏيھ ۾.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) بيشڪ اسان توڏانهن پڌريون آيتون موڪليون آهن، مگر بڇڙا ماڻهو ئي ان جو انڪار ڪندا. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ۽ اسان توڏانهن اهڙيون آيتون نازل ڪيون آهن، جيڪي حق کي خوب پڌرو ڪرڻ واريون آهن ۽ انهن جي پيرويءَ کان رڳو اهي ماڻهو ٿا انڪار ڪن، جيڪي فاسق آهن (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) اسان توتي اهڙيون آيتون نازل ڪيون آهن جيڪي سراسر حق آهن، انهن جو انڪار ڪندڙ فقط فاسق ماڻهو ئي آهن(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) بيشڪ اسان توهان ڏانھن اهڙيون صاف ۽ پڌريون آيتون موڪليون آهن، سو انهن پڌرين آيتن جو انڪار ته رڳو نافرمان ماڻهو ئي ڪندو. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
أَوَكُلَّما عٰهَدوا عَهدًا نَبَذَهُ فَريقٌ مِنهُم بَل أَكثَرُهُم لا يُؤمِنونَ (آيت : 100) |
جڏھن به ڪو انجام ٻڌائون ٿي ته ان کي ڇو منجھائن ھڪ ٽوليءَ ڀڳو ٿي، بلڪ منجھائن گھڻا ايمان نه آڻيندا آھن.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) جڏهن به هنن يهودين (حق جي تابعداري جو ڪو) عهد ڪيو تڏهن انهن مان ڪنهن نه ڪنهن ٽوليءَ انهيءَ عهد کي اڇلائي ڦٽو ڪيو، حقيقت هيءَ آهي ته هنن مان گهڻا اهڙا آهن جن جون دليون ايمان کان خالي آهن.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ڇا جڏهن اهي ڪو وعدو ڪن ٿا انهن مان هڪ جماعت وعدو ٽوڙي ٿي، پر گهڻا انهن مان تورات کي نٿا مڃن.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ (انهن جي اها حالت آهي جو) جڏهن به ڪو اقرار ڪيائون ته انهن مان هڪ ٽولي (اهو انجام) ٽوڙي ڇڏيو، بلڪه انهن مان گهڻا ايمان به نٿا رکن.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ڇا (اهو نه آهي ته انهن) جڏهن به پڪو وعدو ڪيو ته ڀڳو ان (وعدي) کي هڪ جماعت انهن مان.لڪ گهڻا انهن مان ته ايمان به نه ٿا آڻن .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ڇا جڏهن به ڪو انجام ٻڌائون ته انهن مان هڪ جماعت ان کي اڇلائي ڇڏيو. بلڪ انهن مان گهڻا (توريت تي به) ايمان نه ٿا رکن. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ ڇا هميشه ائين نه ٿيندو رهيو آهي جو جڏهن به انهن ڪو معاهدو ڪيو ته انهن مان هڪ ٽولي ان کي ٽوڙي ڇڏيو. بلڪه انهن مان گهڻا ته ايمان ئي نه ٿا رکن.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ڇا جڏهن تڏهن ، اُنهن وري، ڪيا قول قرار، ته اڇلايسِ اُنهن منجھان، ٻارِي ڪنهن بيهار، بلڪ گھڻا بدڪار، تن مان، نه مڃينِ مورهين.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ڇا ائين نه آهي ته جڏهن به انهن ڪو انجام ڪيو، انهن مان هڪ ٽولي ان کي ڦٽو ڪري ڇڏيو؟ بلڪ انهن مان گهڻا ايمان نٿا آڻين. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ڇا هميشه ائين نه ٿيندو رهيو آهي جو جڏهن به انهن ڪو عهد ڪيو ته انهن مان ڪنهن نه ڪنهن ٽولي انهيءَ کي ضرور اڇلائي ڇڏيو بلڪه حقيقت ۾ انهن ۾ گهڻائي انهن جي آهي جيڪي سچيءَ دل سان ايمان نٿا آڻن (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ڇا هميشھ ائين نه ٿيو آهي ته انهن ڪو عهد ڪيو ته ڪنهن نه ڪنهن ٽولي ان کي نظرانداز ڪيو، پر اڪثر اهڙا به آهن جيڪي ايمان نٿا آڻين(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (شروع کان وٺي اڄ تائين) انهن يهودين جڏهن به ڪو وعدو ڪيو آهي، ته انهن نافرمان ماڻهن مان ئي هڪ ٽولي ان وعدي کي ٽوڙي ڇڏيو، حقيقت هي آهي ته انهن مان گهڻا ماڻهو وعدي کي دِل سان مڃيندا ئي نه آهن. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَلَمّا جاءَهُم رَسولٌ مِن عِندِ اللَّهِ مُصَدِّقٌ لِما مَعَهُم نَبَذَ فَريقٌ مِنَ الَّذينَ أوتُوا الكِتٰبَ كِتٰبَ اللَّهِ وَراءَ ظُهورِهِم كَأَنَّهُم لا يَعلَمونَ (آيت : 101) |
۽ جڏھن پيغمبر (مُحمّدﷺ) انھي (يعني توريت) جو سچو ڪندڙ جيڪو وٽن آھي الله وٽان آين (تڏھن) جن کي ڪتاب (توريت) ڏنو ويو تن مان ھڪ ٽوليءَ الله جي ڪتاب کي پنھنجن پُٺين پويان اُڇليو ڄڻڪ اُھي ڄاڻندا ئي نه آھن.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ جڏهن هنن وٽ الله وٽان هڪڙو رسول انهيءَ ڪتاب (تورات) جي تصديق ڪندي آيو جو وٽن اڳ ۾ موجود هو تڏهن انهن يهودين جن کي ڪتاب ڏنو ويو هو، تن مان هڪ ٽولي انهيءَ الله جي ڪتاب (تورات) کي پنهنجي پٺئين پاسي اڇلائي ڇڏيو. ڄڻ ته ان کي سڃاڻيندا به نه هئا. (حضرت عيسيٰ ۽ حضرت محمد صلي الله عليه وسلم کي نه مڃڻ تورات کي نه مڃڻ جي برابر هو، ڇو ته تورات ۾ ٻنهي جي سچائيءَ جون پيشنگويون آهن).(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ جڏهن انهن وٽ اسان جي طرفان رسول ڪريم آيو جيڪو سندن ڪتاب جي تصديق ڪري ٿو ته انڪار ڪيو هڪ ٽولي اهلِ ڪتاب وارن مان، قرآن شريف جي حڪمن کي نه مڃو گوياڪ بيشڪ اهي نٿا ڄاڻن.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ جڏهن انهن وٽ خدا جي طرف کان رسول (محمد) آيو جو، جيڪي وٽن آهي تنهن کي سچو چوندڙ آهي تڏهن به اهل ڪتاب مان هڪ جماعت خدا جي ڪتاب (توريت) کي پنهنجي پٽن پٺيان اڇلائي ڇڏيو، ڄڻ ته اهي نٿا ڄاڻن.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ جڏهن آيو انهن وٽ رسول، الله جي طرفان جيڪو تصديق ڪندڙ آهي ان (ڪتاب) جي جو انهن سان گڏ آهي ته اڇلايو هڪ جماعت اهل ڪتاب مان الله جي ڪتاب کي پنهنجين پٺين جي پويان ڄڻ ته اهي ڄاڻن ئي ڪونه ٿا.(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ جڏهن انهن وٽ الله وٽان رسول (محمدصه) آيو جو جيڪي وٽن آهي تنهن کي سچو چوندڙ آهي تڏهن اهل ڪتاب مان هڪ جماعت الله جي ڪتاب (تورات) کي پنهنجي پٺين پٺيان اڇلائي ڇڏيو ڄڻ ته اهي نٿا ڄاڻن. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ جڏهن انهن وٽ الله وٽان رسول (محمد ڪريم ﷺ ) آيو جيڪو ان جي تصديق ڪندڙ آهي جيڪو (ڪتاب تورات) انهن وٽ آهي ته ڪتاب وارن مان هڪ جماعت الله جي ڪتاب کي پنهنجي پُٺِيُن پويان اڇلائي ڇڏيو، ڄڻڪ اهي ڄاڻن ئي نه ٿا.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ آينِ، جڏهن اللهَ وٽان، مُرسل مهربان، صحي ڪندڙ ساڻن، جي ڀيڙا باب بيان، تڏهين تورات، جن مڃيو، تن مان، ڪوفِر قو بي فرمان، پنهنجي پُٺن پٺيان، صحيفو سُبحان، اُڇلايؤن عيان، ڪَر اُهي، ڄاڻن ئـِي ڪونه ٿا.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ جڏهن به انهن وٽ الله وٽان ڪو رسول آيو، جو وٽن آيل ڪتاب کي سچي ڪرڻ وارو هو، ته انهن ڪتاب ڏنل ماڻهن مان هڪ ٽولي الله جي ڪتاب کي پنهنجي پٺيان اڇلائي ڦٽو ڪيو، ڄڻ ته اهو ڄاڻن ئي نٿا. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ۽ جڏهن به وٽن الله وٽان ڪو رسول انهيءَ ڪتاب جي تصديق ۽ تائيد ڪندڙ بڻجي آيو، جيڪو وٽن اڳيئي موجود هو ته انهن اهل ڪتاب مان هڪڙي ٽولي الله جي ڪتاب کي پٺيءَ پويان اڇلائي ڇڏيو، ڄڻڪ هو ڪجهه ڄاڻن ئي نه پيا (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ جڏهن انهن وٽ الله جي طرفان ڪو رسول آيو، ان ڪتاب جي تصديق ڪندو جيڪو انهن وٽ اڳي ئي موجود هو، ته انهن اهل ڪتاب مان هڪ ٽولي الله جي ڪتاب کي اهڙيءَ طرح پٺيءَ پويان اڇليو ڄڻ ته اهي ڪجهه ڄاڻن ئي نٿا(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ۽ جڏهن انهن (يھودين) وٽ الله تعالى جي طرفان موڪليل رسول، وٽن موجود ڪتاب تورات جي تصديق ڪندي آيو ته انهن مان ئي هڪڙي ٽولي، الله تعالى جي ڪتاب کي پٺيءَ پويان ايئن اڇلائي ڇڏيو، ڄڻ ته هو (ان تورات کي) سڃاڻن ئي ڪونه ٿا. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَاتَّبَعوا ما تَتلُوا الشَّيٰطينُ عَلىٰ مُلكِ سُلَيمٰنَ وَما كَفَرَ سُلَيمٰنُ وَلٰكِنَّ الشَّيٰطينَ كَفَروا يُعَلِّمونَ النّاسَ السِّحرَ وَما أُنزِلَ عَلَى المَلَكَينِ بِبابِلَ هٰروتَ وَمٰروتَ وَما يُعَلِّمانِ مِن أَحَدٍ حَتّىٰ يَقولا إِنَّما نَحنُ فِتنَةٌ فَلا تَكفُر فَيَتَعَلَّمونَ مِنهُما ما يُفَرِّقونَ بِهِ بَينَ المَرءِ وَزَوجِهِ وَما هُم بِضارّينَ بِهِ مِن أَحَدٍ إِلّا بِإِذنِ اللَّهِ وَيَتَعَلَّمونَ ما يَضُرُّهُم وَلا يَنفَعُهُم وَلَقَد عَلِموا لَمَنِ اشتَرىٰهُ ما لَهُ فِى الءاخِرَةِ مِن خَلٰقٍ وَلَبِئسَ ما شَرَوا بِهِ أَنفُسَهُم لَو كانوا يَعلَمونَ (آيت : 102) |
۽ اُھي (يھودي توريت جي پيروي ڇڏي) اھڙن (باطل علمن) جي پٺيان لڳا جيڪي سليمان جي واري ۾ شيطان پڙھندا ھوا، ۽ سليمان (جادو ڪرڻ جو) ڪفر نه ڪيو پر شيطانن ڪفر ڪيو جو ماڻھن کي جادو سيکاريندا ھوا، ۽ پڻ (جادوءَ کي اسماء الٰهيه ساڻ بيجا استعمال ڪرڻ جي پٺيان پيا) جيڪي (اسماء الٰهيه جا اسرار) ٻن ملائڪن ھاروت ۽ ماروت تي بابل (شھر) ۾ نازل ٿيا ھئا، ۽ اُھي ٻئي (انھن سڳورن علمن مان) ڪجھ به ايسين ڪنھن ھڪڙي کي نه سيکاريندا ھوا جيسين (ھي) چوندا ھئا ته اسين رڳو پرکه آھيون تنھنڪري (انکي بيجا ڪم ۾ آڻي) ڪافر نه بڻج (جو ناجائز ڪمن لاءِ اسماءِ الٰهي ڪم آڻڻ ڪفر آھي) پوءِ کانئن اُھو سکندا هُئا جنھن سان مڙس ۽ سندس زال جي وچ ۾ ڦيٽو وجھندا هُئا، ۽ اُھي اُن سان ڪنھين ھڪڙي کي الله جي حڪم ڌاران ڏکوئيندڙ نه هُئا، جيڪا کين ڏکوئيندي ۽ فائدو نه ڏيندي سا سکندا هُئا، ۽ بيشڪ ڄاتائون ٿي ته جنھن اُھا ڳڌي تنھن کي آخرت ۾ ڪو نصيب نه آھي، ۽ جنھن سان پاڻ کي وڪيائون سا ضرور بڇڙي آھي، جيڪر ڄاڻن ھا (ته پاڻ پلين ھا).(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ هو ان (جادوءَ) جي پٺيان لڳي پيا جو حضرت سليمان (عليه السلام) جي بادشاهيءَ جي زماني ۾ شيطان (يعني شرير ماڻهو) پڙهندا هئا، پر حضرت سليمان ڪڏهن به اهو ڪفر جو ڪم نه ڪيو (جادو نه سيکاريو) مگر انهن ئي شيطانن جو ڪفر هئو جو ماڻهن کي جادوگريءَ سيکاريندا هئا، نڪي اهو جادو بابل ۾ هاروت ۽ ماروت مَلڪن تي نازل ٿيو هو. حقيقت هيءَ آهي ته جيڪي به هو سيکاريندا هئا سو هيئن چوڻ کان سواءِ نه سيکاريندا هئا ته يقيناً اسان اوهان جي لاءِ فتنو (آزماش) آهيون. پوءِ توهان ڪفر جو ڪم نه ڪيو، پر تنهن هوندي به ماڻهو شيطانن کان اهڙا ڪم سکندا هئا جن جي وسيلي مڙس ۽ زال جي وچ ۾ جدائي وجهڻ گهرندا هئا پر هو ڪنهن به انسان کي نقصان پهچائي ڪونه سگهندا هئا، پر خدا جي حڪم سان هونئن ئي ڪنهن کي نقصان پهچڻو هوندو ته پوءِ ته پهچندو. ۽ اهي ماڻهو اهڙيون ڳالهيون سکن ٿا جي هنن کي نقصان ٿيون پهچائين نه فائدو. هنن کي خبر به آهي ته جيڪو به (پنهنجو دين ايمان وڪڻي) جادوگري خريد ڪندو تنهن کي آخرت جي ڀلاين مان ڪجهه به نه ملندو. ڪهڙي نه خراب شيءِ جي واسطي هنن پنهنجون جانيون وڪڻي ڇڏيون. ڪهڙو نه چڱو ٿئي ها جيڪڏهن هو اها حقيقت ڄاڻن ها.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ انهيءَ جي پويان ويا جيڪو شيطان پڙهندا هئا سليمان جي دورِ حڪومت ۾، ۽ نه جادو ڪيو سليمان پر شيطانن ڪفر ڪيو (يعنى) ماڻهن کي جادو سيکاريو، ۽ جيڪو بابل شهر ۾ ٻن ملائڪن هاروت ۽ ماروت تي الهام ٿيو، ۽ اهي ٻئي ڪنهن کي ڪجهه به نه سيکاريندا هئا جيستائين نه چوندا هئا ته اسين امتحان ۾ آهيون، پوءِ تون ته ڪفر نه ڪر، پوءِ انهن کان سکندا هئا اهو علم جيڪو زال ۽ مڙس جي وچ ۾ اختلاف پيدا ڪري، ۽ انهيءَ علم مان ڪنهن کي به الله جي اجازت کان سواءِ نقصان پهچائي نٿي سگهيا ۽ اهو علم سکيا ٿي جيڪو انهن کي نقصان ڏي ۽ ڪوبه فائدو نه ڏي، ۽ بيشڪ ضرور انهن معلوم ڪيو ته جيڪو اهو واپار ڪندو انهيءَ لاءِ آخرت ۾ ڪوبه حصو ناهي، ۽ البته خراب شيءِ هئي جيڪا انهن خريد ڪئي، ڪاش جيڪڏهن اهي ڄاڻن ها.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ اهي ان منتر (باطل علم) جي پٺيان لڳا جنهن کي سليمان جي بادشاهيءَ ۾ شيطان پڙهندا هئا ۽ سليمان ڪفر نه ڪيو پر شيطانن ڪفر ڪيو (جو) ماڻهن کي جادو سيکاريائون ٿي ۽ (ان علم جي پٺيان لڳا) جو ٻن فرشتن هاروت ۽ ماروت تي بابل ۾ لاٿو ويو ۽ اهي ٻئي ڪنهن کي (تيسين اهو علم) نه سيکاريندا هئا جيسين ان کي نه چوندا هئا ته اسين رڳو آزمائش (جو ذريعو) آهيون ۽ تون (هن علم کي بيجا طور ڪم آڻي) ڪفر نه ڪر! پوءِ انهن ٻنهي مان (جادو ۽ ان علم مان) اهو ڪجھ سکن ٿا جنهن سان مڙس ۽ ان جي زال جي وچ ۾ جدائي وجهن ٿا، هوڏانهن اهي ان سان خدا جي حڪم کانسواءِ ڪنهن کي به نقصان رسائي نٿا سگهن ۽ اهو ڪجھ سکن ٿا جيڪو انهن کي نقصان پهچائي ٿو ۽ انهن کي فائدو نٿو پهچائي ۽ بيشڪ انهن ڄاتو ته جنهن ان کي خريد ڪيو تنهن لاءِ آخرت ۾ ڪو حصو نه آهي ۽ بيشڪ اهو بڇڙو (بدلو) آهي جنهن سان پاڻ کي وڪيو اٿن، جيڪڏهن (اها ڳالھ) ڄاڻن ها.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ پيروي ڪرڻ لڳا ان جي جو پڙهيو ٿي شيطانن (حضرت) سليمان جي بادشاهيءَ جي وقت ۾ حالانڪ سليمان ته ڪو به ڪفر نه ڪيو هو بلڪ شيطانن ئي ڪفر ڪيو جو سيکاريندا هئا ماڻهن کي جادو ۽ اهو به جو نازل ڪيو ويو ٻن ملائڪن تي بابل (شهر) ۾ (انهن جا نالا) هاروت ۽ ماروت هئا ۽ نه ٿي پڙهايائون ڪنهن هڪ کي تان جو چيائون ٿي ته تحقيق اسين آزمائش آهيون پوءِ تون ته ڪفر نه ڪر (ان جي باوجود) پوءِ سکندا هئا انهن ٻنهي کان اهو (جادو) جو جدائي وجهندا هئا ان سان مڙس ۽ ان جي زال ۾ ۽ ناهن اهي نقصان ڏيندڙ ان سان ڪنهن هڪ کي الله جي اذن کان سواءِ سکن ٿا اها (شيءِ) جو نقصان ڏئي انهن کي ۽ نه ٿي نفعو ڏئي سگهي انهن کي ۽ البته چڱيءَ طرح ڄاتو هئائون ته البته جو شخص به خريد ڪندو ان (علم) کي ته ناهي ان لاءِ آخرت ۾ ڪو ڀاڱو (الله جي) رحمت مان ۽ البته بڇڙي آهي اها (شيءِ) جو وڪڻيائون ان جي بدلي ۾ جانيون پنهنجيون جيڪڏهن ڄاڻن ها .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ اهي ان (باطل علم) جي پٺيان لڳا جنهن کي سليمان جي بادشاهيءَ ۾ شيطان پڙهندا هئا. ۽ سليمان ڪفر نه ڪيو پر شيطانن ڪفر ڪيو ماڻهن کي جادو سيکاريائون ٿي. ۽ (ان علم جي پٺيان لڳا) جو ٻن ملڪن هاروت ۽ ماروت تي بابل ۾ لاٿو ويو. ۽ اهي ٻئي ڪنهن کي (تيسين اهو علم) نه سيکاريندا هئا جيستائين ان کي نه چوندا هئا ته اسين رڳو آزمائش آهيون پوءِ تون (هن علم کي بيجا طرح ڪم آڻي) ڪفر نه ڪر. پوءِ انهن ٻنهي مان (يعني جادو ۽ ان علم مان) اهو ڪجهه سکن ٿا جنهن سان مڙس ۽ سندس زال جي وچ ۾ جدائي وجهن ٿا، هوڏانهن اهي ان (جادوءَ ۽ علم) سان الله جي حڪم کان سواءِ ڪنهن کي به نقصان پهچائيندڙ نه آهن ۽ اهو ڪجهه سکن ٿا جو انهن کي نقصان پهچائي ٿو ۽ انهن کي فائدو نه ٿو پهچائي ۽ بيشڪ انهن ڄاتو ته جنهن ان کي خريد ڪيو تنهن لاءِ آخرت ۾ ڪو حصو نه آهي. ۽ بيشڪ اهو بڇڙو (بدلو) آهي جنهن سان پاڻ کي وڪيو اٿن جيڪڏهن ڄاڻن ها. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ پٺيان لڳا ان (جادوءَ) جي جيڪو سليمان جي دؤرِ حڪومت ۾ شيطان پڙهندا هئا ۽ سليمان ته ڪفر ڪو نه ڪيو هيو بلڪه ڪفر ته شيطانن ڪيو جيڪي ماڻهن کي جادو سيکاريندا هئا ۽ ان (جادو جي پويان لڳي پيا) جيڪو بابل جي شهر ۾ ٻن ملائڪن هاروت ۽ ماروت تي لاٿو ويو هيو. ۽ اهي ٻئي (ملائڪ) ڪنهن کي ڪجهه نه سيکاريندا هئا ايستائين جو چوندا هئا ته اسان ته صرف آزمائش آهيون سو اوهان (ان تي ويساهه رکي) ڪفر نه ڪيو. ان هوندي به اُهي (يهودي) انهن کان اهڙا (ٽوڻا ڦيڻا) سکندا هئا جن سان زال ۽ مڙس جي وچ ۾ جدائي وجهن. حالانڪه اُهي ان جي ذريعي ڪنهن کي ڪو نقصان نه ٿي پهچائي سگهيا، سواءِ الله جي اذن جي. ۽ اُهي شيون سکن ٿا جيڪي انهن کي نقصان ڏين ۽ نفعو نه ڏين ۽ بيشڪ اهو به ڄاتائون ته جيڪو ان (جادو) جو خريدارٿيو ان لاءِ آخرت ۾ ڪو حصو نه آهي، ۽ بري شيءِ آهي جنهن جي عيوض پنهنجي جانين جو سودو ڪيائون هائو جي (ان جي اصليت) ڄاڻن ها.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ تن ٽوڻـن ڦيڻن جا، تابع ٿيا تعبان، سليمان جِي صاحبئ ۾، جي پڙهندا هئا شيطان، ۽ ڪفر نه سليمان ڪيو، پر جن ڀوت بيگمان، جادو منجھ جھان، هئا، مَنڊ سيکاريندا ماڻهين. ۽ نڪي اُتاريوسون، ٻن مَلڪن مٿي مور، هاروت ۽ ماروت تي، بابل ۾ مشهور، نه ڪنهن کي سيکاريندا، سي هئا، تان ظاهر چون ضرور، ته اسين فِتنو ۽ فتور، پوءِ ڦر نه تون، فرمان کان. پوءِ به سکن پيا، اُنهن ڪنان، سي جھاڙون جادوگر، جن سان، وجھن گوڙ گھر ۾، ڇِنن ونِي، سندس کان ور، ۽ هرگـز نه ڏينِ ڪنهن هيڪ کي، سي ضرر ذري ڀر، مُقرّر مگر، اِذن ساڻ الله جي. ۽ سوئي پيا، ساڌِين سي، جنهن مان، ضرر کين ضرور، ۽ تن مورکن کي مور، ڪسرڪسيرو ڪا نه ڏي. ۽ پتو هونِ پاڻ، ته جنهن خلل، سو خريد ڪيو، حِصّو آخرت ۾، ڪونهي انهئَ ڪاڻ. ۽ بلڪل بچڙو، سو ٿيو، پاڻ وڪيؤن، جنهن ساڻ، هوند هچارا هاڻ، صحي سوچينِ ڳالھ کي!(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) انهن ته ان جي پيروي ڪئي، جيڪي شيطانن سليمان جي بادشاهي وقت پڙهيو ٿي ۽ سليمان اهو ڪفر جو ڪم نه ڪيو هو، پر شيطان ئي ماڻهن کي جادو سيکارڻ سان ڪفر جو ڪم ڪندا هئا ۽ نڪي بابل ۾ ٻن ملائڪن هاروت ۽ ماروت تي ئي لاٿو ويو هو ۽ اهي ماڻهن کي ايئن چوڻ کان سواءِ به نه سيکاريندا هئا، ته ”اسين آزمائش آهيون، ان ڪري ڪفر جو ڪم نه ڪريو.“ ته به هو انهن کان اهو سکندا هئا، جنهن سان مڙس زال جي وچ ۾ ڦيٽاڙو وجهي سگهن. پر هو ان سان الله جي حڪم کان سواءِ ڪنهن کي به نقصان نه ڏئي سگهندا هئا ۽ جيڪي سکندا ها، سو کين نقصان ڏيندو هو پر فائدو نه. هنن ڄاتو ٿي ته جيڪو انهيءَ کي وٺندو، ان لاءِ آخرت ۾ ڪو فائدو ناهي. بيشڪ اُها چيز بڇڙي آهي جنهن لاءِ پاڻ کي وڪيائون، جيڪڏهن ڄاڻن ته.(البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ۽ لڳا انهن شين جي پيروي ڪرڻ جيڪي شيطان، سليمان جي بادشاهيءَ جي حوالي سان پيش ڪندا هئا، حالانڪه سليمان ته ڪڏهن به ڪفر نه ڪيو هو. ڪفر ته انهن شيطانن ڪيو هو جيڪي ماڻهن کي جادو سيکاريندا هئا. هو ڪڍ لڳا انهيءَ شيءِ جي جيڪا بابل ۾ ٻن فرشتن هاروت ۽ ماروت تي نازل ڪئي وئي هئي، حالانڪ اهي (ملائڪ) جڏهن به ڪنهن کي اهو سيکاريندا هئا ته اڳ ۾ کولي چتاءُ ڏيندا هئس ته اسان ته فقط هڪڙي آزمائش آهيون، تون ڪفر ۾ نه پؤ. تڏهن به اهي ماڻهو انهن کان اها شيءِ سکندا هئا، جنهن جي وسيلي مڙس ۽ زال جي وچ ۾ جدائي وجهن. نه ته هو الله جي حڪم کانسواءِ انهيءَ سان ڪنهن کي به ڪو نقصان پهچائي نٿي سگهيا، تنهن هوندي به اهي اهڙيون ڳالهيون سکندا هئا جيڪي خود انهن لاءِ فائديمند نه پر نقصانڪار هيون. ۽ انهن اهو به پئي ڄاتو ته جنهن اها شيءِ خريد ڪئي ان لاءِ آخرت ۾ ڪوبه ڀاڱو ناهي. ڪهڙو نه بڇڙو سامان هو جنهن جي عيوض انهن پنهنجو پاڻ کي وڪڻي ڇڏيو، جيڪر ته معلوم هجين ها! (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ لڳا پيروي ڪرڻ انهن شين جي جيڪي شيطان سليمان جي سلطنت جو نالو وٺي پيش ڪندا هئا. جڏهن ته سليمان ڪڏهن به ڪفر نه ڪيو، ڪفر ڪندڙ ته اهي شيطان هئا جيڪي ماڻهن کي جادوگري جي تعليم ڏيندا هئا، اهي پويان پيا ان شيءِ جي، جيڪا بابل جي ٻن فرشتن هاروت ۽ ماروت تي نازل ڪئي وئي. ۽ جڏهن ته انهن (فرشتن) ڪنهن کي به اها تعليم ڏني ٿي ته صاف چيو ٿي ته، ”ڏس! اسان فقط هڪ آزمائش آهيون، تون ڪفر ۾ مبتلا نه ٿي“ پوءِ به ماڻهن انهن کان اها شيءِ سکي ٿي، جنهن سان جدائي وجهن مڙس ۽ زال جي وچ ۾، ظاهر آهي ته الله جي حڪم بنا اهي انهيءَ ذريعي سان ڪنهن کي به نقصان پهچائي نه ٿي سگهيا، پر ان جي باوجود اهي اهڙيون شيون سکندا هئا جيڪي سندن لاءِ فائديمند نه هيون، ۽ کين خوب معلوم هو ته جيڪو انهيءَ شيءِ جو خريدار بڻيو، ان جي لاءِ آخرت ۾ ڪوبه حصو ناهي، ڪيترو نه برو سامان هو جنهن جي عيوض انهن پاڻ کي وڪڻي ڇڏيو، افسوس! کين معلوم هجي ها(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (يھودي اصل ڪتاب کي ڇڏي) انهن شين جي پيروي ڪرڻ لڳا، جيڪي حضرت سليمان (ؑ) جي بادشاهيءَ ۾ شيطان پڙهندا هئا، حالانڪه سليمان (ؑ) ڪڏهن به ڪفر وارو ڪم نه ڪيو، ڪفر وارا ڪم ته شيطان ڪندا هئا، جيڪي ماڻهن کي جادوءَ جو فن سيکاريندا هئا ۽ هو ماڻهو ان شيءِ جي پويان لڳي ويا، جيڪا بابل ۾ ٻن فرشتن هاروت ۽ ماروت تي نازل ڪئي وئي هئي. حالانڪه هي فرشتا جڏهن به ڪنھن کي، ان شيءِ جو علم سيکاريندا هئا ته کين (اڳ ۾) سختيءَ سان ٻڌائيندا هئا، ته اسان (توهان جي لاءِ) آزمائش طور موڪليا ويا آهيون، سو توهان ڪفر وارو ڪم نه ڪريو، پر پوءِ به هي ماڻهو انهن فرشتن کان اهڙو علم سکندا هئا، جنھن سان زال ۽ مـڙس جـي وچ ۾ جدائي پئجي ويندي هئي. حقيقت هي آهي ته الله تعالى جي حڪم کان سواءِ، هو ڪنھن کي به ڪو نقصان نه پيا پھچائي سگهن، تنھن هوندي به هو اهو علم سکندا رهندا هئا، جنھن جي سکڻ ۾ ڪوبه فائدو نه هو، بلڪه الٽو انهن لاءِ نقصانڪار هو ۽ هو خود به سمجهندا هئا، ته جنھن به اهو علم سکيو ته قيامت واري ڏينهن ان جي لاءِ ڪا به ڀلائي نه آهي. جيڪڏهن هو ٿورڙي به ڊگهي نظر ڪن ها ته پنهنجو پاڻ کي ڦاسائي خساري وارو سودو ڪڏهن به نه ڪن ها. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَلَو أَنَّهُم ءامَنوا وَاتَّقَوا لَمَثوبَةٌ مِن عِندِ اللَّهِ خَيرٌ لَو كانوا يَعلَمونَ (آيت : 103) |
۽ جيڪڏھن اُھي (يھودي) ايمان آڻين ھا ۽ پرھيزگار بڻجن ھا ته الله وٽان ضرور چڱو بدلو (ملين ھا)، جيڪڏھن ڄاڻن ھا.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) جيڪڏهن اهي ماڻهو (خدا جي حڪمن تي) ايمان آڻين ها ۽ نافرماني کان بچن ها ته هنن کي الله وٽان بهتر اجر ملي ها. ڪهڙو نه چڱو ٿئي ها جيڪڏهن هو اها حقيقت ڄاڻن ها!(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ جيڪڏهن بيشڪ اهي ايمان آڻن ها ۽ شرڪ کان بچن ها ته انهن لاءِ الله وٽ ثواب هجي ها، ڪاش جيڪڏهن اهي ڄاڻن ها.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ جيڪڏهن اهي ايمان آڻين ها ۽ (جادو ۽ ٻين ڏوهن کان پاڻ بچائي) پرهيزگار ٿين ها ته خدا جي بارگاھ مان جيڪو کين ثواب ملي ها سو ان (ڳالھ) کان گهڻو سٺو هجي ها، ڪاش! اهي ماڻهو (ايترو ته) ڄاڻن ها.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ جيڪڏهن بيشڪ اهي ايمان آڻن ها ۽ پرهيزگار ٿين ها ته (ان جو) ثواب الله وٽان گهڻو ڀلو آهي جيڪڏهن ڄاڻندا هجن ها . (احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ جيڪڏهن اهي ايمان آڻين ها ۽ پرهيزگار ٿين ها ته الله وٽان چڳو بدلو هو جيڪڏهن ڄاڻن ها. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ جيڪڏهن اُهي ايمان آڻن ها ۽ ڊڄن ها ته الله وٽان ثواب انهن لاءِ بهتر هيو. هائو جي (اصل حقيقت) ڄاڻن ها.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ هوندو مڃيائون مورهين ۽ چڱي رکيائون چال، ته ڀلو، ڀلي وٽ ڀال، هوندرکن ڪو حوصلو!(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ جيڪڏهن اهي ايمان آڻين ۽ دينداري ڪن، ته الله وٽان جيڪو ثواب ملي ها، سو گهڻو چڱو هو، جيڪر ڄاڻن ته. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) جيڪڏهن هو ايمان ۽ تقويٰ اختيار ڪن ها ته الله وٽان ان جو جيڪو بدلو ملين ها اهو انهن لاءِ وڌيڪ ڀلو هو، ڪاش! انهن کي ڄاڻ هجي ها (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ جي هو ايمان ۽ تقويٰ اختيار ڪن ها، ته ان جو بدلو الله وٽ سهڻو ملي ها، ڪاش انهن کي معلوم هجي ها(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ۽ جيڪڏهن هو ايمان آڻين ها ۽ پرهيزگار ٿي وڃن ها، ته کين خود خبر پئجي وڃي ها ته ان ايمان جو جيڪو بدلو الله تعالى وٽ آهي، اهو ان بيڪار علم سکڻ کان ڪيڏو نه بھتر هو. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
يٰأَيُّهَا الَّذينَ ءامَنوا لا تَقولوا رٰعِنا وَقولُوا انظُرنا وَاسمَعوا وَلِلكٰفِرينَ عَذابٌ أَليمٌ (آيت : 104) |
اي ايمان وارؤ (پيغمبر کي عرض ڪرڻ مھل) راعِنا (جو لفظ) نه چئو ۽ اُنظرنا (جو لفظ) چئو ۽ (اھو حڪم دل سان) ٻڌو، ۽ ڪافرن لاءِ ڏکوئيندڙ عذاب آھي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ايمان وارؤ! راعنا (اسان ڏي ڌيان ڏي) جو لفظ ڪم نه آڻيو (جڏهن پيغمبر صلي الله عليه وسلم جو ڌيان پاڻ ڏي ڇڪائڻ چاهيو، ڇو ته اهو لفظ ٻه معنائون ٿو رکي) پر انظرنا (اسان ڏي ڌيان ڪر) چئو ۽ (پوءِ جيڪي پاڻ سڳورا فرمائين سو) خيال سان ٻڌو. اهڙن حق جي منڪرن کي ته دردناڪ عذاب ملڻو آهي.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) اي مؤمنو! رسولِ عربي کي رَاعِنَا جي لفظ سان عرض نه ڪريو بلڪ اُنظُرنا جي لفظ سان عرض ڪريو ۽ چڱي طرح ٻڌو، ۽ ڪافرن لاءِ دردناڪ عذاب آهي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) اي ايمان وارو! (رسول کي عرض ڪرڻ وقت) راعنا (اسان جي رعايت ڪر) نه چوندا ڪريو پر انظرنا (اسان ڏي توجه جي نظر فرمايو) چوندا ڪريو ۽ (دل سان) ٻڌندا رهو ۽ انڪار ڪندڙن لاءِ دردناڪ عذاب آهي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) اي ايمان وارؤ! (نبي پاڪ سان ڳالهائڻ وقت) نه چئو راعنا بلڪ چئو (انظرنا) نظر فرمايو اسان تي ۽ (غور سان) ٻڌو ۽ ڪافرن جي لاءِ دردناڪ عذاب آهي .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) اي ايمان وارو (رسول کي عرض ڪرڻ وقت) رَاعِنا نه چئو ۽ اُنظُرنَا چئو ۽ اوهين ٻڌو ! ۽ ڪافرن لاءِ دردناڪ عذاب آهي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) اي ايمان وارؤ! (نبي سان مخاطب ٿيندي) رَاعِنَا نه چؤ ۽ اُنْظُرْنَا (اسان تي نظرِ ڪرم ڪيو) چؤ ۽ (سندن فرمانَ غور سان) ٻڌو ۽ ڪافرن لاءِ دردناڪ عذاب آهي.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) اي جن مڃيو!، سي مَ چئو، ته اي اسان جا ڌرار!، ۽ چئو نِهار اَسان ڏي، يا نبي!، ٻُڌو ڳالھ ٻيهار، ۽ آهي اِنڪارين هار، سورن ڀريو ساڙڪو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) اي ايمان وارؤ! ”راعنا“ نه چئو ۽ ”انظرنا“ چئو ۽ ڪن ڏئي ٻڌو ۽ ڪافرن لاءِ ته درناڪ عذاب آهي. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) اي ايمان وارؤ! راعنا نه چوندا ڪريو بلڪه اُنظرنا چوندا ڪريو ۽ ڌيان ڏئي ڳالهه ٻڌو، اهي ڪافر ته دردناڪ عذاب جا حقدار آهن (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) اي لوڪو جن ايمان آندو آهي! نه چوندا ڪريو ’راعنا‘ پر چوندا ڪريو’اُنظرنا‘، ۽ ڳالهه توجهه سان ٻڌو، ۽ هي ڪافر ته مستحق آهن دردناڪ عذاب جا(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) اي ايمان وارؤ! نبي سڳوري سان گفتگو ڪرڻ لاءِ”رَاعِنَا“ نه چوندا ڪريو، بلڪه ”اُنۡظُرۡنَا“ چوندا ڪريو ۽ نبي سڳوري جي ڳالهه کي انتھائي غور سان ٻڌندا ڪريو، ڪافرن لاءِ ته اسان انتھائي تڪليف ڏيندڙ عذاب تيار ڪيو آهي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
ما يَوَدُّ الَّذينَ كَفَروا مِن أَهلِ الكِتٰبِ وَلَا المُشرِكينَ أَن يُنَزَّلَ عَلَيكُم مِن خَيرٍ مِن رَبِّكُم وَاللَّهُ يَختَصُّ بِرَحمَتِهِ مَن يَشاءُ وَاللَّهُ ذُو الفَضلِ العَظيمِ (آيت : 105) |
نڪي ڪو ڪتاب وارن ڪافرن مان ۽ نڪي ڪو مشرڪن مان اوھان جي پالڻھار کان اوھان تي ڪنھن چڱائيءَ جو لھڻ گھرندو آھي، ۽ الله پنھنجي ٻاجھ سان جنھن کي وڻيس تنھن کي چونڊيندو آھي، ۽ الله وڏي فضل وارو آھي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) اهل ڪتاب مان جن ڪفر جي واٽ ورتي آهي ۽ پڻ عرب ملڪ جا مشرڪ نٿا چاهين ته تنهنجي رب وٽان توتي خير ۽ برڪت (يعني وحي) نازل ٿئي. پر الله ته جنهن کي چاهي تنهن کي پنهنجي رحمت لاءِ چونڊي کڻي ٿو ۽ الله وڏي فضل ۽ ڪرم وارو آهي.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) جيڪي ڪافر آهن اهلِ ڪتاب مان يا مشرڪن مان اهي نٿا چاهين ته رسولِ عربي تي سندس رب جي طرفان ڪو انعام نازل ٿئي، ۽ الله تعالى خاص ڪري ٿو رحمت پنهنجيءَ سان جنهنکي گُهري، ۽ الله تعالى وڏو مهربان آهي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) (اي رسول!) جيڪي اهل ڪتاب وارن مان ڪافر ٿيا اهي ۽ مشرڪ پسند نٿا ڪن ته اوهان تي اوهان جي پالڻهار وٽان ڪا ڀلائي (وحي جي) لاٿي وڃي، خدا هوڏانهن پنهنجي رحمت سان جنهن کي گهري خاص ڪري چونڊي ٿو ۽ خدا وڏي فضل ڪرڻ وارو آهي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) نه ٿا پسند ڪن ڪافر اهل ڪتاب وارن مان ۽ نه مشرڪ هن ڳالھ کي جو لاٿي وڃي اوهان تي ڪا ڀلائي اوهان جي رب جي طرفان ۽ الله خاص ٿو ڪري پنهنجيءَ رحمت سان جنهن کي گهري ۽ الله وڏي فضل ڪرڻ وارو آهي .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) جيڪي اهل ڪتاب مان ڪافر ٿيا سي ۽ مُشرڪ پسند نه ٿا ڪن ته اوهان تي اوهان جي پاليندڙ وٽان ڪا ڀلائي لاٿي وڃي. هوڏانهن الله پنهنجي رحمت سان جنهن کي گهري تنهن کي خاص ڪري (چونڊي) ٿو. ۽ الله وڏي فضل وارو آهي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) نه اُهي ماڻهو جيڪي ڪتاب وارن مان ڪافر آهن ۽ نه مشرڪ هن ڳالهه کي پسند ٿا ڪن جو توهان جي رب وٽان توهان تي ڪو خير نازل ٿئي. ۽ الله پنهنجي رحمت سان جنهن کي چاهي ٿو خاص ڪري ڇڏي ٿو. ۽ الله وڏي فضل فرمائڻ وارو آهي.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) جن ڪتابين، ڪفر ڪيو، تن وڻي نه اِي وائيِ، نه مشرڪن کي مورهين، جي جاٽون ڪن جائـِي، ته اُتري اُنهن جي ربّ کان، ڪا آن تي ڀلائي، ڌڻي ته وڻيس، تنهن تي، ٻاجھ ڪري ڪائـِي، ۽ ڌڻي ڌُريان ئي، والي وڏِئَ ٻاجھ جو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ڪتاب وارن مان جن ڪفر ڪيو ۽ جيڪي شرڪ ڪندڙ آهن، تن کي نٿو وڻي، ته اوهان تي پنهنجي رب جي ڀلائي اچي. پر الله جنهن کي گهري، ان کي پنهنجي رحمت لاءِ خاص ڪري ٿو ۽ الله وڏيءَ ڀلائي وارو آهي. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) اهي ماڻهو جن حق جي دعوت کي قبول ڪرڻ کان انڪار ڪيو آهي، پوءِ کڻي اهل ڪتاب مان هجن يا مشرڪ انهن کي اها ڳالهه پسند نه آهي ته توهان جي رب وٽان توهان تي ڪا ڀلائي نازل ٿئي پر الله جنهن کي گهري ٿو پنهنجي رحمت لاءِ چونڊي وٺي ٿو ۽ هو ڏاڍو فضل ڪرڻ وارو آهي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) اهي ماڻهو جن حق جي دعوت قبول ڪرڻ کان انڪار ڪيو آهي، ڀلي اهل ڪتاب مان هجن يا مشرڪ هجن، هرگز اهو پسند نٿا ڪن ته توتي ڪا ڀلائي نازل ٿئي تنهنجي رب جي طرفان، پر الله ان کي پنهنجي رحمت لاءِ چونڊي ٿو جنهن کي چاهي ٿو ۽ الله تمام وڏو فضل ڪرڻ وارو آهي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) يھودين، عيسائين ۽ مشرڪن مان جن به، حق جي دعوت کي قبول ڪرڻ کان انڪار ڪيو، اهي سڀ (ساڙ سڙيا) ڪڏهن به اهو پسند نه ڪندا آهن، ته توهان جو رَبُّ توهان جي مٿان ڪا مهرباني ڪري، اها ته ان جي ئي مرضي آهي، ته هو جنھن جي مٿان چاهي پنهنجي رحمت نازل ڪري، الله تعالى ته تمام وڏي مھرباني ڪندڙ آهي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
ما نَنسَخ مِن ءايَةٍ أَو نُنسِها نَأتِ بِخَيرٍ مِنها أَو مِثلِها أَلَم تَعلَم أَنَّ اللَّهَ عَلىٰ كُلِّ شَيءٍ قَديرٌ (آيت : 106) |
(اي پيغمبر) جي ڪا آيت منسوخ ڪندا آھيون يا (تنھنجي دل تان) اُھا وسارائيندا آھيون ته انھي کان چڱي يا جھڙيس آڻيندا آھيون. نه ڄاڻندو آھين ڇا ته الله سڀڪنھن شيء تي وس وارو آھي؟(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) اسان وحين مان ڪوبه وحي بدلايون يا وسارائي ٿا ڇڏيون ته ان کان بهتر يا ان جهڙو نازل ڪيون ٿا. ڇا توهان نٿا ڄاڻوته الله تعاليٰ سڀ ڪجهه ڪري ٿو سگهي؟(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) جڏهن اسين ڪا آيت منسوخ ڪريون ٿا يا دلين تان ميٽيون ٿا ته ان کان بهتر يا ان جهڙي آيت آڻيون ٿا، ڇا نٿو ڄاڻين تون (اي ٻڌندڙ) بيشڪ الله تعالى هر شيءِ تي قادر آهي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) (اي رسول!) جا آيت اسين منسوخ ڪريون ٿا يا (ذهن تا) وسارائي ڇڏيون ٿا ته ان کان بهتر يا ان جهڙي (ٻي نشاني) آڻيون ٿا. ڇا تون نٿو ڄاڻين ته بيشڪ خدا هر ڳالھ تي قادر آهي؟(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) جيڪا آيت اسان منسوخ ٿا ڪيون يا اها وسارائي ٿا ڇڏيون ته آڻيون ٿا ان کان ڀلي يا ان جهڙي ڇا اوهان نه ڄاتو ته بيشڪ الله هر شيءِ تي قادر آهي .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) جا آيت اسين منسوخ ڪريون ٿا يا وسارائي ڇڏيون ٿا ته ان کان بهتر يا ان جهڙي (ٻي آيت) آڻيون ٿا. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) اسان جڏهن ڪنهن آيت کي منسوخ ڪيون ٿا يا وسارايون ٿا ته ان کان بهتر يا ان جهڙي آڻيون ٿا، ڇا تو کي خبر نه آهي ته الله هر شيءِ مٿان سگھه رکڻ وارو آهي.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) حڪم نه مَٽيون مور ڪو، نه وسارايان سو، آڻيون ڀلو اُن کان، يا اُن جھڙو جو، ڇا نه ڄاتو تو، ته الله قادر ڪل مٿي؟(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) اسين پنهنجي حڪمن مان جيڪي به بدلايون ٿا يا وسارايون ٿا ته ان کان سٺو يا ان جهڙو ٻيو آڻيون ٿا. ڇا، تون نه ٿو ڄاڻين ته الله هر هڪ لاءِ وس وارو آهي؟ (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) اسان پنهنجي ڪنهن به آيت کي منسوخ ڪريون ٿا يا وسارائي ڇڏيون ٿا ته ان جي جاءِ تي ان کان وڌيڪ ڀلي آڻيون ٿا يا گهٽ ۾ گهٽ اهڙي ئي، ڇا توکي معلوم نه آهي ته الله کي هر شيءِ جي طاقت آهي؟ (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) اسان منسوخ ڪريون ٿا پنهنجي جنهن آيت کي يا وساريون ٿا، ان جي جاءِ تي بهتر آڻيون ٿا يا ان جهڙي، ڇا توهان ڄاڻو نٿا ته الله هر شيءِ تي قدرت رکي ٿو(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) جنھن به آيت کي اسان منسوخ يا فراموش ڪريون ٿا، ته ان جي جاءِ تي ان کان به بھتر يا ان جھڙي ٻي ڪا آيت آڻيندا آهيون، توهان کي اها ڳالهه سمجهڻ کپي ته بيشڪ الله تعالى هر شيءِ تي وس وارو آهي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
أَلَم تَعلَم أَنَّ اللَّهَ لَهُ مُلكُ السَّمٰوٰتِ وَالأَرضِ وَما لَكُم مِن دونِ اللَّهِ مِن وَلِىٍّ وَلا نَصيرٍ (آيت : 107) |
(اي پيغمبر) نه ڄاڻندو آھين ڇا ته آسمانن ۽ زمين جي بادشاھي الله جي آھي، ۽ الله کانسواءِ اوھان جو نڪو سنڀاليندڙ ۽ نڪو واھرو آھي؟(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) توهان نٿا ڄاڻو ته زمين ۽ آسمانن جي بادشاهت فقط الله تعاليٰ جي آهي ۽ هن کان سواءِ ڪوبه ڪونهي جو توهان جو دوست ۽ مددگار ٿئي.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ڇا نٿو ڄاڻين تون بيشڪ الله تعالى لاءِ ملڪ آهي آسمانن جو ۽ زمين جو ۽ ناهي توهان جو (اي مؤمنو) الله کان سواءِ ڪو حمايتي ۽ مددگار.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ڇا تو کي خبر نه آهي ته آسمانن ۽ زمينن جي بادشاهي خدا جي (لاءِ ئي) آهي ۽ اوهان جو خدا کانسواءِ نڪو سرپرست (ئي) آهي ۽ نه ئي مددگار.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ڇا نه ڄاتو تو نه بيشڪ الله جي لاءِ ئي آهي بادشاهي آسمانن ۽ زمين جي ۽ نه آهي اوهان لاءِ الله کان سواءِ ڪو ساٿي ۽ نه ڪو مددگار .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) (اي پيغمبر !) ڇا تو نه ڄاتو ته الله سڀ ڪنهن شيءِ تي قدرت رکندڙ آهي. ڇا تو نه ڄاتو ته آسمانن ۽ زمين جي بادشاهي الله جي آهي ۽ اوهان جو الله کان سواءِ نه ڪو دوست ۽ نه ڪو مددگار آهي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ڇا تون نه ٿو ڄاڻين ته بيشڪ آسمانن ۽ زمين جي بادشاهت الله لاءِ آهي ۽ الله کان سواءِ توهان لاءِ نه ڪو دوست آهي نه مددگار.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) تو نه ڄاتو ڇا؟، ته الله جَلَّ جَلَالہ، مڙئـِي ملڪ اُن جو، اُڀ، ڀون جا بجا، ۽ اهنجو اُن سوا، نه والي، نڪو واهرُو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ڇا، تون نه ٿو ڄاڻين ته آسمانن ۽ زمين جي بادشاهي الله لاءِ ئي آهي؟ ۽ الله کان سواءِ اوهان لاءِ ڪو به ولي ۽ مددگار ناهي. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ڇا توکي ڄاڻ ناهي ته آسمانن ۽ زمين جي بادشاهي الله جي ئي آهي ۽ ان کان سواءِ ٻيو ڪوبه توهان جي سارسنڀال لهڻ وارو ۽ توهان جي مدد ڪرڻ وارو ڪونهي؟ (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ڇا توهان کي معلوم ناهي ته بيشڪ الله لاءِ ئي زمين ۽ آسمان جي حڪومت آهي، ۽ انهيءَ کان سواءِ ڪوبه توهان جي سنڀال ڪندڙ ۽ توهان جي مدد ڪرڻ وارو نه آهي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ڇا توهان اها ڳالهه نٿا سمجهو ته زمين ۽ آسمانن جي حڪمراني صرف الله تعالى جي آهي. ان الله کان سواءِ اوهان جو ڪوبه دوست نه آهي جيڪو توهان جي مدد ڪري. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
أَم تُريدونَ أَن تَسـَٔلوا رَسولَكُم كَما سُئِلَ موسىٰ مِن قَبلُ وَمَن يَتَبَدَّلِ الكُفرَ بِالإيمٰنِ فَقَد ضَلَّ سَواءَ السَّبيلِ (آيت : 108) |
(اي مسلمانؤ) اوھين پنھنجي پيغمبر کان ايئن سوال ڪرڻ ڇو ٿا گھرو جيئن اڳ (يھودين) موسىٰ کان پڇيو ھو؟ ۽ جيڪو ايمان کي ڪفر سان مٽائيندو سو بيشڪ سِڌيءَ واٽ کان ڀُلو.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ڇا توهان چاهيو ٿا ته پنهنجي رسول کان به ايئن اجايا سوال پڇو جيئن اڳي حضرت موسيٰ کان يهودين پڇيا هئا. (ياد رکو ته) جيڪو به ايمان جي نعمت حاصل ڪري وري ان جي بدلي ڪفر اختيار ڪندو سو يقيناً سڌي واٽ کان ڀلجي گمراهه ٿي ويندو (ڪاميابيءَ جي منزل ڪونه پهچندو.)(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ڇا اهو چاهيو ٿا ته پنهنجي رسولِ عربي کان سوال ڪريو جيئنڪ توهان کان اڳ موسى کان سوال ڪيو ويو ۽ اهو ماڻهو جيڪو ايمان کي ڪفر سان مَٽائي ٿو پوءِ بيشڪ اهو سنئين رستي تان هٽي ويو.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) (مسلمانوءَ) ڇا اوهين به پنهنجي رسول کان ائين ئي (بي ڍنگا) سوال ڪرڻ گهرو ٿا جيئن هن کان اڳ موسى کان اجايا سوال ڪيا ويا هوڏانهن جنهن ڪفر کي ايمان جي بدلي اختيار ڪيو تنهن بيشڪ سڌو رستو وڃايو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ڇا ارادو ٿا ڪيو ته سوال ڪيو پنهنجي رسول کان جيئن سوال ڪيو ويو موسى کان اڳ ۾ ۽ جيڪو مٽائي وٺي ٿو ڪفر عوض ايمان جي پوءِ تحقيق گمراهه ٿيو اهو سڌيءَ واٽ کان .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ڀلا اوهين پنهنجي رسول کان (ائين) سوال ڪرڻ گهرو ٿا ڇا جيئن هن کان اڳ موسيٰ کان سوال ڪيو ويو. هوڏانهن جيڪو ڪفر کي ايمان جي بدلي وٺندو تنهن بيشڪ سڌو رستو وڃايو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) (اي مسلمانو!) ڇا اوهان پنهنجي رسول کان اهڙا سوال ڪرڻ گهرو ٿا؟ جيئن اڳ موسى کان سوال ڪيا ويا هئا. ۽ جيڪو ايمان جي بدلي ڪفر حاصل ڪري ته پڪ سان اهو سڌي واٽ کان ڀٽڪي ويو.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ڇا گھرو ٿا؟، ته سوال، ڪريو، پنهنجي پاڪ نبئ کي، مُهند مُوسٰى کي ڪيون، سوال جنهن مثال، ۽ ايمان کي، انڪار سان، جو بدليندو بحال، موڙهو، سو مَتوال، صحِي سنئين واٽ کان.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ڇا اوهان جو به ارادو آهي ته پنهنجي رسول کان ايئن ئي سوال ڪريو، جيئن هن کان اڳ موسيٰ کان ڪيا ويا هئا؟ ۽ جيڪو ايمان بدران ڪفر وٺندو، سو برابر سنئين واٽ کان ڀلجي ويو. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) پوءِ ڇا توهان پنهنجي رسول کان اهڙا سوال ۽ مطالبا ڪرڻ ٿا چاهيو جهڙا هن کان اڳ موسيٰ کان ڪيا ويا هئا، حالانڪه جنهن ماڻهوءَ ايمان واري روش کي ڪفر واري روش سان بدلايو، اهو سنئينءَ واٽ کان ٿــڙي ويو (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) پوءِ ڇا توهان اهڙي قسم جا سوال پنهنجي رسول کان ڪرڻ گهرو ٿا جيئن موسيٰؑ کان ڪيا ويا هئا هن کان پهرين؟ ۽ جڏهن ته جنهن به شخص ايمان جي حالت کي ڪفر سان بدلايو، ڀٽڪي ويو آهي اهو سڌي راهه کان(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (اي يھوديو!) ڇا توهان به پنھنجي هن رسول (ﷺ) کان، ايئن فضول سوال ڪرڻ چاهيو ٿا جيئن ان کان اڳ (حضرت) موسى (ؑ) کان ڪيا ويا هئا، صاف ٻڌي ڇڏيو ته جنھن به ماڻهوءَ ايمان وارو رستو ڇڏي ڪفر وارو رستو ورتو ته هو پڌري گمراهيءَ واري رستي تي هليو ويو. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَدَّ كَثيرٌ مِن أَهلِ الكِتٰبِ لَو يَرُدّونَكُم مِن بَعدِ إيمٰنِكُم كُفّارًا حَسَدًا مِن عِندِ أَنفُسِهِم مِن بَعدِ ما تَبَيَّنَ لَهُمُ الحَقُّ فَاعفوا وَاصفَحوا حَتّىٰ يَأتِىَ اللَّهُ بِأَمرِهِ إِنَّ اللَّهَ عَلىٰ كُلِّ شَيءٍ قَديرٌ (آيت : 109) |
ڪتاب وارن مان گھڻا گھرندا آھن ته جيڪر اوھان جي ايمان آڻڻ کان پوءِ به اوھان کي ساڙ سببان جو سندين دلين ۾ آھي کين جو حق پڌرو ٿي چڪو آھي ان کانپوءِ به موٽائي ڪافر ڪن، پوءِ ايسين ٽري وڃو ۽ مُڙي وڃو جيسين الله پنھنجو حڪم موڪلي، ڇو ته الله سڀ ڪنھن شيء تي وس وارو آھي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) (ياد رکو ته) اهل ڪتاب مان هڪ وڏو تعداد چاهي ٿو ته اوهان کي ايمان مان ڪڍي، وري ڪفر ۾ موٽائين ۽ اگرچه حق هنن لاءِ ظاهر ٿي پيو آهي ته به حسد کان ايئن ڪرڻ ٿا گهرن. پوءِ (بي فائده بحثن کي ڇڏي) معافي ۽ درگذر جو رستو وٺو، جيستائين ڪه الله تعاليٰ جو فيصلو ظاهر ٿي وڃي، (يعني حق جي فتح ٿيندي ته ثابت ٿي ويندو ته هو باطل تي آهن) بيشڪ الله تعاليٰ هر شيء تي قادر آهي.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) اهلِ ڪتاب وارن مان گهڻا ارادو ڪن ٿا ته ڪاش اُهي توهان کي ايمان آڻڻ کان پوءِ ڪفر جي طرف موٽائن، پنهنجي دلين جي حسد کان انهيءَ کانپوءِ جڏهن حق انهن تي چڱيءَ طرح ظاهر ٿي چڪو آهي، پوءِ توهان معاف ڪريو ۽ درگذر ڪريو ايستائين جو الله تعالى پنهنجو حڪم نازل فرمائي، بيشڪ الله تعالى هرشيءِ تي قادر آهي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) (مسلمانوء) اهل ڪتاب مان گهڻا گهر ڪن ٿا ته اوهان جي ايمان آڻڻ کانپوءِ اوهان کي وري ڪافر بڻائين پنهنجي حسد جي ڪري، هن کانپوءِ به جو مٿن حق ظاهر ٿي چڪو. پوءِ تيستائين انهن کي معاف ڪريو ۽ مڙي وڃو جيستائين خدا پنهنجو (ڪو ٻيو) حڪم موڪلي. بيشڪ خدا سڀ ڪنهن ڳالھ تي قدرت کندڙ آهي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) دل سان گهرن ٿا گهڻا اهل ڪتاب وارن مان ته موٽائن اوهان کي اوهانجي ايمان آڻڻ کان پوءِ ڪافر ڪري.اهو سڀ ڪجھ) حسد ڪرڻ جي ڪري انهن جي دلين مان ان کان پوءِ جو ظاهر ٿيو انهن لاءِ حق پوءِ معاف ڪيو ۽ درگذر فرمايو تانجو آڻي الله (انهن جي باري ۾) پنهنجو حڪم.يشڪ الله هر شيءِ تي قادر آهي .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) اهل ڪتاب مان گهڻا خواهش ڪن ٿا ته اوهان جي ايمان آڻڻ کان پوءِ اوهان کي وري ڪافر بنائين، پنهنجي دلي حسد جي ڪري هن کان پوءِ به جو مٿن حق ظاهر ٿي چڪو. پوءِ تيستائين انهن کي معاف ڪريو ۽ مڙي وڃو جيستائين الله پنهنجو حڪم آڻي. بيشڪ الله سڀڪنهن شئي تي قدرت رکندڙ آهي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) گهڻن ڪتاب وارن جي اها خواهش آهي ته اوهان جي ايمان آڻڻ بعد اوهان کي ڪفر ڏانهن موٽائن، پنهنجي اندر واري ساڙ سببان ان کان پوءِ به جو حق انهن تي پڌرو ٿي چڪو آهي، پوءِ اوهان معاف ڪيو ۽ درگذر ڪيو ايستائين جو الله پنهنجو حڪم آڻي، بيشڪ الله هر شيءِ مٿان سگهارو آهي.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ گھڻا اهل ڪتاب مان، گُھرن بي گمان، ته اوهان کي، ايمان پُئان، ڦيرينِ ڪنان فرمان، سندن سينن جي ساڙ کان، ڪن اوهان کي ڪُفران، صفا سچ سندن لئي، جنهن بعد ٿيو بيان، پوءِ مَرهيو ۽ مهر ڪريو، آڻي تان عيان، پنهنجو حڪم حنان؛ الله قادر، ڪل مَٿي. (نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ڪتاب وارن مان گهڻا گهرن ٿا، ته پنهنجي اندر جي ساڙ ڪري، حق جي پڌري ٿيڻ هوندي به، اوهان جي ايمان آڻڻ کانپوءِ، اوهان کي ڦيرائي ڪافر ڪن. پر هنن کي معاف ڪريو ۽ ڇڏي ڏيو، جيسين الله پنهنجو فيصلو ظاهر ڪري، بيشڪ الله کي هر هڪ ڳالهه جي سگهه آهي. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) اهل ڪتاب مان گهڻا ماڻهو چاهن ٿا ته ڪنهن نموني توهان کي ايمان کان ڦيرائي وري ڪفر ڏانهن موٽائين توڻي جو حق مٿن پڌرو ٿي چڪو آهي پر پنهنجي اندر جي حسد ڪري توهان بابت انهن جي اها خواهش آهي. موٽ ۾ توهان معاف ڪرڻ ۽ درگذر ڪري ڇڏڻ کان ڪم وٺو، تانجو الله پاڻ ئي پنهنجو فيصلو لاڳو ڪري ڇڏي، بيشڪ الله کي هر ڳالهه جي طاقت آهي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) چاهين ٿا اهل ڪتاب مان اڪثر ماڻهو ته ڪنهن طرح سان توهان کي ايمان کان ڦيرائي وري ڪفر ڏي موٽائي آڻين، (جيتوڻيڪ حق انهن تي واضح ٿي چڪو آهي) پر پنهنجي حاسد نفس جي ڪري، توهان جي لاءِ سندن اها خواهش آهي، ان جي جواب ۾ توهان معاف ڪرڻ کان ڪم وٺو، ايستائين جو الله پاڻ ئي پنهنجو فيصلو نافذ ڪري، مطمئن رهو، بيشڪ الله هر شيءِ تي قدرت رکي ٿو(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) يھودين ۽ عيسائين مان ڪيترا ئي حق کي چڱيءَ طرح سڃاڻڻ کان پوءِ به دلي ساڙ جي ڪري، اهو چاهين ٿا ته هو توهان کي ايمان آڻڻ کانپوءِ ڪفر واري رستي ڏانھن ڦيرائي وٺي اچن. اي ايمان وارؤ! توهان انهن (ساڙيلن) جي سوچ کي، ايستائين نظرانداز ڪريو ۽ کين معاف ڪريو، جيستائين الله تعالى انهن لاءِ ٻيو ڪو حڪم جاري ڪري (توهان اطمينان سان ويھو) بيشڪ هر شيءِ الله تعالى جي قبضي ۽ قدرت ۾ آهي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَأَقيمُوا الصَّلوٰةَ وَءاتُوا الزَّكوٰةَ وَما تُقَدِّموا لِأَنفُسِكُم مِن خَيرٍ تَجِدوهُ عِندَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بِما تَعمَلونَ بَصيرٌ (آيت : 110) |
۽ (اي مسلمانؤ) نماز پڙھو ۽ زڪوٰت ڏيو، ۽ جيڪا چڱائي پاڻ لاءِ اڳي موڪليندؤ سا الله وٽ لھندؤ جيڪي اوھان ڪندا آھيو تنھن کي الله ڏسندڙ آھي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ نماز قائم ڪيو ۽ زڪوات ڏيو (ياد رکو ته) جيڪا به چڱاين جي موڙي پنهنجي لاءِ گڏ ڪيو ٿا ان جو چڱو نتيجو الله تعاليٰ وٽ ڏسندؤ، (يعني ايندڙ وقت ۾ انهن جا فائدا ظاهر ٿيندا) جيڪي جيڪي اوهان ڪيو ٿا سو الله تعاليٰ چڱيءَ طرح ڏسي ٿو.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ نماز قائم ڪريو ۽ زڪوات ادا ڪريو، ۽ پنهنجي لاءِ جيڪي ڀلائي اڳتي موڪليندا اها الله تعالى وٽ موجود لهندا، بيشڪ الله تعالى توهان جي عملن کي ڏسندڙ آهي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ نماز پڙهندا رهو ۽ زڪوات ڏيندا رهو. ۽ جا ڀلائي پنهنجي لاءِ اڳيان موڪليندو سا خدا وٽ لهندو. بيشڪ جيڪي اوهين ڪريو ٿا تنهن کي خدا ڏسندڙ (پسندڙ) آهي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ قائم ڪيو نماز ۽ ڏيندا رهو زڪواة ۽ جيڪي اڳتي موڪليندؤ پنهنجي لاءِ چڱائي ته لهندؤ اها الله وٽ.يشڪ الله جيڪي ڪيو ٿا ڏسندڙ آهي.(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ نماز قائم ڪريو ۽ زڪوات ڏيو. ۽ جا به ڀلائي پنهنجي لاءِ اڳي موڪليندو سا الله وٽ لهندو. بيشڪ جيڪي اوهين ڪريو ٿا تنهن کي الله ڏسندڙ آهي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ نماز قائم رکو ۽ زڪواة ڏيندا رهو ۽ اوهان جيڪا نيڪي پنهنجي لاءِ اڳتي موڪليو ٿا ان کي الله وٽ لهندؤ. بيشڪ الله اوهان جي عملن کي ڏسندڙ آهي.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ نماز پڙهو ۽ زڪواة ڏيو، ۽ هڪدم پنهنجي هار،سمر اڳ سَنباهِيو، ته بهتر برقرار، ڏسندا، سو ڏاتار وٽ؛ ڪريو، جي ڪم ڪار، ته صاحب ربُّ ستار، آهي ڏسندڙ اُن کي.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ نماز قائم ڪريو ۽ زڪوات ڏيو ۽ جيڪا به ڀلائي پاڻ لاءِ (سمر طور) اڳتي موڪليندؤ، تنهن کي الله وٽ لهندؤ ۽ جيڪي اوهين ڪريو ٿا تنهن کي الله ڏسي ٿو. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) نماز قائم ڪريو ۽ زڪواة ادا ڪريو، توهان پنهنجي عاقبت لاءِ جيڪا ڪمائي ڪري اڳتي موڪليندؤ، الله وٽ ان کي لهندؤ، جيڪو ڪجهه به توهان ڪريو ٿا، الله اهو سڀ ڏسي پــَـسي ٿو (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ نماز قائم ڪريو ۽ زڪواة ڏيو پنهنجي عاقبت لاءِ جيڪا به ڀلائي ڪمائي پنهنجي لاءِ اڳتي موڪليندؤ، ان کي بخوبي الله وٽ موجود ڏسندؤ، جو ڪجهه توهان ڪريو ٿا، بيشڪ الله ان کان بخوبي آگاه آهي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) نماز قائم ڪريو ۽ زڪوات ادا ڪندا رهو ۽ جيڪا به ڀلائي توهان اڳتي قيامت لاءِ گڏ ڪندا، ته اها ڀلائي توهان الله تعالى وٽ (ضرور) موجود ڏسندا، اوهان جيڪو ڪم ڪريو ٿا بيشڪ الله تعالى ان کي چڱيءَ طرح (سمجهي ۽) ڏسي ٿو. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَقالوا لَن يَدخُلَ الجَنَّةَ إِلّا مَن كانَ هودًا أَو نَصٰرىٰ تِلكَ أَمانِيُّهُم قُل هاتوا بُرهٰنَكُم إِن كُنتُم صٰدِقينَ (آيت : 111) |
۽ (يھودي ۽ نصارىٰ) چون ٿا ته يھودين ۽ نصارن کانسواءِ بھشت ۾ ڪوئي نه گھڙندو. اِھي سندن سڌون آھن. (اي پيغمبر کين) چئو ته جيڪڏھن سچا آھيو ته پنھنجو ڪو دليل آڻيو.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) يهودي چون ٿا ته جنت ۾ ڪوبه ماڻهو نه گهڙندو، جيستائين يهودي نه ٿيندو. ساڳيءَ طرح عيسائي به چون ته جنت ۾ ڪوبه نه ويندو جيستائين عيسائي نه ٿيندو. (اي منهنجا پيغمبر) اهي هنن جون اجايون خواهشون ۽ اميدون آهن، تون کين چئو ته جيڪڏهن اوهان جو خيال سچو آهي ته اها دعويٰ دليلن سان ثابت ڪيو.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ اهلِ ڪتاب وارن چيو هرگز جنت ۾ داخل نه ٿيندا مگر يهودي يا نصارى، اهي سندن ذاتي سڌون آهن، اي حبيب ! توهان فرمايو پنهنجا دليل آڻيو جيڪڏهن توهان سچا آهيو.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ (يهودي) چون ٿا ته يهودين (کانسواءِ) ۽ (نصارى چون ٿا ته) نصارن کانسواءِ ڪو به جنت ۾ داخل نه ٿيندو. اهي انهن جا خيالي پلاءُ آهن. (کين) چئو ته ڀلا جيڪڏهن اوهان (ان ڳالھ ۾) سچا آهيو ته پنهنجي (اهڙي ڪا) ثابتي (ته) آڻيو!(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ چوڻ لڳا ته اصل نه داخل ٿيندا بهشت ۾ مگر جيڪي يهودي هوندا يا نصارى اهي انهن جون سڌون آهن فرماء ته آڻيو پنهنجو دليل جيڪڏهن آهيو سچا .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽چيائون ته يهودي يا عيسائي کان سواءِ ڪو به جنت ۾ داخل نه ٿيندو. اهي سندن خواهشون آهن (کين) چو ته پنهنجي ثابتي آڻيو جيڪڏهن اوهين سچا آهيو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ (اهلِ ڪتاب) چيو ته: ”يهودين ۽ نصارن کان سواءِ ڪو به بهشت ۾ داخل نه ٿيندو“. اهي انهن جون (اجايون ) سَڌُون آهن، چؤ ته: ”اگر اوهان سچا آهيو ته دليل آڻيو“!(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ چيائون اهڙي چال، ته بلڪل نه گھڙندو بهشت ۾، هوندو، مگر يهود جو، يا نصارو نِهال، چئو، اِهي اوهان جون ڳالهيون، خالي خام خيال، پنهنجي حُجت هرحال، سچا آهيو، ته آڻيو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ هو ”چون ٿا ته جنت ۾ فقط اهو داخل ٿيندو. جيڪو يهودي يا عيسائي هوندو!“ اهي سندن سڌون آهن. چؤ ته ”جيڪڏهن سچا آهيو، ته پنهنجا دليل آڻيو.“ (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) چون ٿا ته ڪوبه شخص جنت ۾ نه ويندو جيستائين اهو يا ته يهودي هجي يا (عيسائين جي خيال مطابق) عيسائي هجي، اهي انهن جون ســَـڌون آهن. چوين ته پنهنجو دليل پيش ڪريو جيڪڏهن توهان پنهنجي دعويٰ ۾ سچا آهيو (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ انهن جو چوڻ آهي ته ڪوبه شخص جنت ۾ نه ويندو، جيستائين اهو يهودي نه هوندو يا (عيسائين جي خيال ۾) عيسائي نه هوندو، اهي سندن اميدون آهن، انهن کي چؤ ته پنهنجا دليل آڻيو، جيڪڏهن توهين پنهنجي دعويٰ ۾ سچا آهيو(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) يھودي چون ٿا ته جَنَّتَ ۾ رڳو يھودي داخل ٿيندا ۽ وري عيسائي چون ٿا ته جَنَّتَ ته رڳو عيسائين جي آهي، هي سڀ ماڻهو رڳو پنھنجي دلين جا ارمان ڪڍن پيا، انهن کي چؤ جيڪڏهن توهان پنھنجي دعوائن ۾ سچا آهيو ته پوءِ دليل پيش ڪريو. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
بَلىٰ مَن أَسلَمَ وَجهَهُ لِلَّهِ وَهُوَ مُحسِنٌ فَلَهُ أَجرُهُ عِندَ رَبِّهِ وَلا خَوفٌ عَلَيهِم وَلا هُم يَحزَنونَ (آيت : 112) |
ھائو، جنھن پنھنجو مُنھن الله لاءِ نواڙيو ۽ اُھو ڀلارو ھوندو تنھن لاءِ سندس پالڻھار وٽ سندس اجر آھي، ۽ نڪي کين ڀؤ آھي ۽ نڪي اُھي غمگين رھندا.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) (ائين ناهي ته جنت فقط هڪ خاص گروه کي ملندي) جنهن به خدا جي اڳيان سر جهڪايو ۽ چڱايون ڪيائين تنهن کي پنهنجي پروردگار وٽان ضرور اجر ملندو. هن کي نڪو ڪو خوف رهندو ۽ نه غمگيني.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ها! جنهن شخص پنهنجي چهري کي الله لاءِ خاص ڪيو ۽ اهو نيڪوڪار آهي پوءِ سندس ثواب سندس رب وٽ آهي، ۽ نه آهي خوف انهن تي ۽ نه اهي ڏکوئبا.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ائين نه آهي پر جنهن پنهنجو رخ خدا جي تابع ڪيو ۽ اهو چڱا ڪم ڪندڙ هجي تنهن لاءِ سندس پالڻهار وٽ ان جو اجر آهي ۽ انهن تي ڪو ڊپ آهي ۽ نه ئي اهي غمگين ئي ٿيندا.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) هائو جنهن به جهڪايو پنهنجو پاڻ الله جي لاءِ ۽ اهو نيڪو ڪار آهي پوءِ ان لاءِ ان جو اجر آهي ان جي رب وٽ ۽ نه آهي ڪو خوف انهن تي ۽ نه اهي غمگين ٿيندا .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ائين نه آهي بلڪ جنهن پنهنجو منهن الله جي تابع ڪيو ۽ اهو چڱا ڪم ڪندڙ هجي تنهن لاءِ سندس پاليندڙ وٽ سندس اجر آهي ۽ نه انهن تي ڪو ڊپ آهي ۽ نه اهي غمگين ٿيندا. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) هائو جنهن پنهنجو چهرو الله لاءِ جهڪايو ۽ اهو نيڪي ڪندڙ آهي ته پوءِ ان جو اجر ان جي پالڻهار وٽ آهي ۽ انهن تي نه ڪو خوف آهي ۽ نه اُهي ڏکارا ٿيندا.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) هائو، جنهن جُھڪائـِيو، منهن پنهنجو، مالڪ پار، ۽ اُهو هجي، ڀال ڀلائڻو، ته سائينيس وٽ، ستار، پوءِ اُن لئي آهي، اُن جو، پورو پورهيو پار، ۽ مَٿنِ، نه ڀئو ڀُلڪار، نه ڳڻتِي ڪنهن ڳالھ جِي.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) هائو، جيڪو الله اڳيان پنهنجو ڪنڌ جهڪائيندو ۽ هو نيڪ به هوندو، ان لاءِ سندس ڌڻيءَ وٽ اجر آهي، نه انهن کي خوف ٿيندو ۽ نه اهي غم کائيندا.(البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) حقيقت ۾ نه توهان جي ڪا خصوصيت آهي ۽ نه ڪنهن ٻئي جي. سچي ڳالهه اها آهي ته جنهن به پنهنجي هستيءَ کي الله جي اطاعت ۾ ڏئي ڇڏيو ۽ عملي طرح سهڻي هلت هليو، ان لاءِ سندس رب وٽ سندس اجر آهي ۽ اهڙن ماڻهن لاءِ ڪنهن به خوف يا غم جو ڪو سوال ئي ڪونهي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) (اها ڪنهن جي به خصوصيت ناهي) حق هي آهي ته جيڪو به الله جي اطاعت ڪندو ۽ نيڪ رهندو، ته ان لاءِ رب وٽ اجر آهي، اهڙن ماڻهن لاءِ ڪوبه خوف نه آهي ۽ نه ڪنهن رنج جو موقعو هوندو(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (ڪنهن جي چوڻ يا دعوى ڪرڻ سان، خصوصيت ظاهر نه ٿيندي آهي اصل ڳالهه هي آهي ته) جنھن به ماڻهوءَ پنهنجو پاڻ کي، الله تعالى جي حوالي ڪري ڇڏيو ۽ نيڪ ڪردار ادا ڪندو رهيو ته ان لاءِ ان جو اجر ان جي پالڻھار وٽ آهي (يعني اهڙي ماڻهوءَ کي الله تعالى وٽ خصوصيت حاصل آهي) ۽ اهڙي ماڻهوءَ لاءِ ڪنھن به قسم جو ڪو خوف ۽ ڪابه ڳڻتي نه آهي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَقالَتِ اليَهودُ لَيسَتِ النَّصٰرىٰ عَلىٰ شَيءٍ وَقالَتِ النَّصٰرىٰ لَيسَتِ اليَهودُ عَلىٰ شَيءٍ وَهُم يَتلونَ الكِتٰبَ كَذٰلِكَ قالَ الَّذينَ لا يَعلَمونَ مِثلَ قَولِهِم فَاللَّهُ يَحكُمُ بَينَهُم يَومَ القِيٰمَةِ فيما كانوا فيهِ يَختَلِفونَ (آيت : 113) |
۽ يھودي چون ٿا ته نصارىٰ ڪنھن دين تي نه آھن، ۽ نصارىٰ چون ٿا ته يھودي ڪنھن دين تي نه آھن ۽ (حقيقت ڪري) اُھي ڪتاب (توريت ۽ انجيل) پڙھندا آھن، اھڙي طرح جيڪي نه ڄاڻندا آھن سي (به) سندن چوڻ جھڙو چوندا آھن. پر الله قيامت جي ڏينھن سندن وچ ۾ جنھن (ڳالھ) بابت جھڳڙو ڪندا آھن تنھن جو نبيرو ڪندو.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) يهودي چون ٿا ته عيسائين جو دين ڪجهه به نه آهي ۽ عيسائي چون ٿا ته يهودين وٽ رکيو ڇا آهي. حالانڪ هو ساڳيو ئي ڪتاب پڙهندڙ آهن (۽ اصل دين ٻنهي جو ساڳيو آهي) ساڳي ئي ڳالهه اهي به ڪندا آهن جن ڪي (الاهي ڪتابن جو) علم ڪونهي، (يعني عرب جا مشرڪ ائين ئي چوندا آهن ته رڳو اسان جو طريقو سچو آهي،) پر قيامت جي ڏينهن الله تعاليٰ هنن جي وچ ۾ جج ٿيندو ۽ جن ڳالهين ۾ اختلاف رکن ٿا تن جو فيصلو ڏيندو.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ يهودين چيو نصارى ڪجهه ناهن، ۽ نصارن چيو يهودي ڪجهه ناهن، حالانڪ اهي ڪتاب پڙهن ٿا، اهڙيءَ طرح جاهل انهن جهڙيون ڳالهيون ڪن ٿا، پوءِ الله تعالى قيامت جي ڏينهن انهن جي وچ ۾ فيصلو ڪندو جن ڳالهين ۾ اختلاف ڪندا هئا.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ يهودين چيو ته عيسائين جو مذهب ڪجھ (ٺيڪ) نه آهي ۽ عيسائي چون ٿا ته يهودين جو مذهب ڪجھ (ٺيڪ) نه آهي. توڙي جو اهي ٻئي جماعتون (رات ڏينهن) خدا جو ڪتاب (به) پڙهندا رهن ٿا. اهڙي طرح (عرب جا مشرڪ) جي ڪجھ نٿا ڄاڻن تن به اهڙي ڳالھ چئي. پوءِ جنهن ڳالھ ۾ اهي جهڳڙو پيا ڪن تنهن جو فيصلو قيامت جي ڏينهن سندن وچ ۾ الله ڪندو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ چون ٿا يهودي ته ناهن نصارى ڪنهن شيءِ (دين) تي ۽ چون ٿا نصارى ته ناهن يهودي ڪنهن شيءِ (دين) تي حالانڪ اهي (سڀ) پڙهن ٿا ڪتاب اهڙيءَ طرح چيو انهن شخصن جو نه ٿا ڄاڻن مثل چوڻ انهن جي پوءِ الله فيصلو ڪندو انهن ۾ قيامت جي ڏينهن جن ڳالهين ۾ اختلاف ڪندا رهن ٿا.(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ يهودين چيو ته عيسائي ڪنهن به رستي تي نه آهن ۽ عيسائين چيو ته يهودي ڪنهن به رستي تي نه آهن. هوڏانهن اهي ڪتاب پڙهن ٿا. اهڙيءَ طرح جيڪي نه ٿا ڄاڻن، تن (به) انهن جهڙي ڳالهه چئي. پوءِ جنهن ڳالهه ۾ اهي جهڳڙو پيا ڪن تنهن جو قيامت جي ڏينهن سندن وچ ۾ الله فيصلو ڪندو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ يهودين چيو ته: ”نصارى ڪنهن راهه تي نه آهن“ ۽ نصارن چيو ته: ”يهودي ڪنهن راهه تي نه آهن“، حالانڪه اُهي ڪتاب پڙهن ٿا. اهڙي طرح اڻ پڙهين به انهن جهڙي ڳالهه چئي، پوءِ الله انهن جي وچ ۾ قيامت واري ڏينهن (خود) فيصلو ڪندو، جنهن ڳالهه ۾ اختلاف ڪندا هئا.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ ڪَهيو قوم يهود، ته نصارا، نه ڪنهن ڳالھ تي، نصارن چيو، ته نه ڪنهن ڳالھ مٿي، يهودِي بيهود، ۽ هوڏانهن پِڙهنِ، پاڪ ڪتاب کي، مُقرّر موجود، جي نه سمجھنِ سود، ائين ٻوليئون، تن جي، ٻول جيئن. پوءِ الله ڪندو انصاف، تن وچ، ڏينهن قيام جي، جنهن ۾ اختلاف، ڪندا آهن، پاڻ ۾.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) يهودي چون ٿا ته ”عيسائين وٽ ڪجهه به نه آهي“ ۽ عيسائي چون ٿا ته يهودي ڪنهن به دين تي ناهن ۽ هو ڪتاب به پڙهن ٿا. اهڙيءَ طرح جيڪي خدائي علم نٿا رکن، سي به سندن جئن چون ٿا. پر الله قيامت ڏينهن انهن جي وچ ۾ انهن ڳالهين جو فيصلو ڪندو، جن ۾ هو جهڳڙو ڪن ٿا. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) يهودي چون ٿا ته عيسائين وٽ ڪجهه به ڪونهي، عيسائي چون ٿا ته يهودين وٽ ڪجهه به ناهي، حالانڪه ٻئي ڪتاب پڙهن ٿا ۽ اهڙيون دعوائون انهن ماڻهن جون به آهن جن وٽ ڪتاب جو علم ڪونهي، اهي اختلاف جن ۾ اهي ماڻهو پيل آهن، انهن جو فيصلو الله قيامت جي ڏينهن ڪري ڇڏيندو (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ يهودي چون ٿا ته عيسائين وٽ ڪجهه نه آهي، ۽ عيسائي چون ٿا ته يهودين وٽ ڪجهه نه آهي، جڏهن ته اهي ٻئي ڪتاب پڙهن ٿا، ۽ اهڙي قسم جي دعويٰ انهن ماڻهن وٽ به آهي جن وٽ ڪتاب جو علم ناهي، انهن جو فيصلو الله ڪندو قيامت جي ڏينهن، اهي اختلاف جن ۾ اهي ماڻهو مبتلا آهن.(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) يھودي چون ٿا ته عيسائين وٽ ڪجهه به نه آهي ۽ عيسائي چون ٿا ته يھودين وٽ ڪجهه به نه آهي، (حالانڪه ٻئي اهل ڪِتاب آهن) ٻئي (تورات ۽ انجيل) جي تلاوت ڪندڙ آهن، اهڙي طرح وري مشرڪ چوندا آهن، ته انهن ٻنهي وٽ ڪجهه به نه آهي، حالانڪه انهن مشر ڪن وٽ ته ڪوبه علم (يعني ڪتاب ئي) نه آهي، (بهرحال) الله تعالى قيامت واري ڏينھن، انهن سڀني جي وچ ۾ موجود اختلافن جو فيصلو ڪندو. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَمَن أَظلَمُ مِمَّن مَنَعَ مَسٰجِدَ اللَّهِ أَن يُذكَرَ فيهَا اسمُهُ وَسَعىٰ فى خَرابِها أُولٰئِكَ ما كانَ لَهُم أَن يَدخُلوها إِلّا خائِفينَ لَهُم فِى الدُّنيا خِزىٌ وَلَهُم فِى الءاخِرَةِ عَذابٌ عَظيمٌ (آيت : 114) |
۽ ڪير اُن کان وڌيڪ ظالم آھي جنھن الله جي مسجدين کي منجھس سندس نالي جي ياد ڪرڻ کان جھليو ۽ انھن (مسجدين) جي ڦٽائڻ ۾ ڪوشش ڪيائين؟ اھڙن کي انھن (مسجدين) ۾ ڊڄندڙ ٿي گھڙڻ ڌاران (ٻئي طرح گھڙڻ) نه جڳائيندو آھي، انھن لاءِ دُنيا ۾ خواري آھي ۽ انھن لاءِ آخرت ۾ وڏو عذاب آھي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ ڏسو ته انهيءَ کان وڌيڪ ظالم ڪير ٿو ٿي سگهي جو الله تعاليٰ جي عبادتگاهن ۾ سندس نالو ياد ڪرڻ کان ٻين کي روڪي ٿو، بلڪه ٻين جا عبادتگاهه ڊاهڻ گهري ٿو. يقيناً هو انهيءَ جا لائق ئي ناهن ته عبادت گاهن ۾ رڳو اندر وڃن، پر تڏهن وڃن جڏهن خدا جو خوف دل ۾ رکن. مٿي بيان ڪيل ظالمن لاءِ هن دنيا ۾ به خواري آهي ته آخرت ۾ به تمام سخت عذاب ملندن.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ انهيءَ کان وڌيڪ ظالم ڪير آهي جيڪو الله جي مسجدن کان روڪي جو انهن ۾ الله جو ذڪر ٿئي ۽ انهن جي ويراني جي ڪوشش ڪري انهن کي مناسب نه آهي جو مسجدن ۾ وڃن مگر خوف سان، انهن لاءِ دنيا ۾ خواري آهي ۽ انهن لاءِ آخرت ۾ وڏو عذاب آهي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ ڪير ان کان وڌيڪ ظالم آهي جنهن الله جي مسجدن ۾ سندس نالي جي ياد ڪرڻ کان (ماڻهن کي) روڪيو ۽ انهن جي برباد ڪرڻ ۾ ڪوشش ڪئي. انهن کي مناسب نه آهي ته انهن ۾ داخل ٿين مگر ڊڄندڙ ٿي اهڙن ماڻهن لاءِ دنيا ۾ خواري آهي ۽ انهن لاءِ آخرت ۾ تمام وڏو عذاب آهي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ ڪير وڌيڪ ظالم آهي ان کان جو روڪي ٿو الله جي مسجدن کان جو ذڪر ڪيو وڃي انهن ۾ ان جو نالو ۽ ڪوشش ڪري ٿو انهن جي ويران ڪرڻ ۾.هو نه آهي مناسب انهن لاءِ ته داخل ٿين انهن (مسجدن) ۾ مگر ڊڄندي ڊڄندي انهن لاءِ دنيا ۾ خواري آهي ۽ انهن لاءِ آخرت ۾ به وڏو عذاب آهي .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ ڪير ان کان وڌيڪ ظالم آهي جنهن الله جي مسجدن ۾ سندس نالي جي ياد ڪرڻ کان روڪيو ۽ انهن جي ڦٽائڻ ۾ ڪوشش ڪئي. انهن کي مناسب نه آهي ته انهن ۾ داخل ٿين مگر ڊڄندڙ ٿي. انهن لاءِ دنيا ۾ خواري آهي ۽ انهن لاءِ آخرت ۾ وڏو عذاب آهي.(الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ ان کان وڏو ظالم ڪير هوندو جيڪو الله جي مسجدن کان روڪي! جو انهن ۾ سندس نالي جو ذڪر ڪيو وڃي ۽ انهن کي ويران ڪرڻ جي ڪوشش ڪري. انهن کي ڪو حق ناهي جو مسجدن ۾ داخل ٿين (ها) مگر ڊڄندي ڊڄندي. انهن لاءِ دنيا ۾ خواري آهي ۽ انهن لاءِ آخرت ۾ تمام وڏو عذاب آهي.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ آهي ڪير ان کان، جبر جفا ڪار؟جنهن منع مسجد کان ڪِئي، سندي ربّ ستار، ته اُن ۾ نام الله جو، وٺ جي ويرو تار، ۽ ڪوشش ڪئي، اُن جي خرابي جِي خوار؛ اُهي نه گھڙن اُن ۾، سوا سو نڪي دار، جُٺ جا، هِن جھان ۾، اُنهن تي انبار، ۽ منجھ آخرت آزار، وڏو آهي اُنهن لئي.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ ان کان وڌيڪ ظالم ڪير آهي، جو الله جي گهر ۾ الله جي نالي ياد ڪرڻ کان منع ڪري ۽ ان کي ڦٽائڻ جي ڪوشش ڪري؟ اهڙن کي ته خوف کان سواءِ ان ۾ داخل ٿيڻ جو حق به نه آهي. انهن لاءِ دنيا ۾ ته خواري آهي پر انهن لاءِ آخرت ۾ به وڏو عذاب آهي. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ۽ انهيءَ ماڻهوءَ کان وڌيڪ ظالم ٻيو ڪير هوندو، جيڪو الله جي عبادت وارين جاين ۾ سندس نالي جي ذڪر کان روڪي ۽ انهن کي ويران بنائڻ جي ڪڍ هجي؟ اهڙا ماڻهو انهيءَ لائق آهن، جو انهن عبادت جي جاين ۾ پير ئي نه پائين ۽ جي کڻي اوڏانهن وڃن به ته ڪنبندا وڃن، انهن لاءِ دنيا ۾ خواري آهي ۽ آخرت ۾ وڏو عذاب آهي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ان شخص کان وڌيڪ ظالم ڪير هوندو جيڪو منع ڪري ٿو الله جي عبادت گاهن ۾ سندس نالي وٺڻ کان ۽ انهن کي ويران ڪرڻ جي ڪوشش ڪري ٿو، اهڙا ماڻهو انهيءَ قابل آهن ته اهي انهن عبادت گاهن ۾ داخل ئي نه ٿين، جي وڃن به ته ڊڄندا وڃن، انهن جي لاءِ ته دنيا ۾ خواري آهي ئي پر آخرت ۾ ته سخت ترين عذابِ عظيم آهي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ڀلا ان شخص کان وڌيڪ ظالم ٻيو ڪير ٿي سگهي ٿو، جيڪو الله تعالى جي مسجدن ۾ سندس نالي وٺڻ کان روڪي؟ اهڙي طرح هو الله تعالى جي گهر کي غير آباد ڪرڻ جي ڪوشش ۾ لڳل آهي، حالانڪه انهن ماڻهن کي گهربو هو ته هو دل ۾ الله تعالى جو خوف رکي پوءِ مسجد ۾ قدم رکن، اهڙن ماڻهن لاءِ دنيا ۾ خواري ۽ قيامت واري ڏينھُن وڏو عذاب آهي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَلِلَّهِ المَشرِقُ وَالمَغرِبُ فَأَينَما تُوَلّوا فَثَمَّ وَجهُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ وٰسِعٌ عَليمٌ (آيت : 115) |
۽ اوڀر ۽ اولھ الله جو آھي، پوءِ جاڏي پنھنجي مھاڙ کي ڦيرايو تاڏي الله جي سامھانئي آھي، ڇو ته الله (مھرباني ۾) ڪشادگي وارو ڄاڻندڙ آھي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) مشرق توڙي مغرب يعني ساري دنيا الله جي ئي آهي. پوءِ ڪاڏي به منهن ڦيرايو ته اوڏانهن الله تعاليٰ حاضر ناظر) آهي. بيشڪ الله تعاليٰ هر هنڌ آهي ۽ سڀ ڪجهه ڄاڻندڙ آهي.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ اوڀر ۽ اولهه الله تعالى جا آهن، پوءِ توهان جيڏانهن مُنهن ڪندا اُتي مون کي لهندا، بيشڪ الله گهڻي رحمت وارو خبردار آهي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) (ڀلا جي مسجد کان روڪيو ته ڇا! ڇو ته ساري زمين) خدا جي ئي آهي اوڀر (هجي يا) اولھ، پوءِ جتي به (قبلي ڏي) منهن ڪندو اوڏانهن الله آهي. بيشڪ خدا اطاعت ڪرڻ ۾ ڪشادو (۽ سڀ ڪجھ) ڄاڻيندڙ آهي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ الله جو آهي اوڀر ۽ اولھ پوءِ جيڏانهن به منهن ڪندؤ پوءِ اتي آهي ذات الله جي بيشڪ الله ڪشادي رحمت وارو گهڻو ڄاڻندڙ آهي .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ اڀرندو ۽ الهندو الله جو ئي آهي. پوءِ جيڏانهن منهن ڦيريندؤ تيڏانهن الله جو منهن آهي. ڇو ته الله (ڏيڻ ۾ ) ڪشادو (سڀڪجهه) ڄاڻندڙ آهي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ اوڀر ۽ اولهه (سڀ) الله جا آهن، پوءِ اوهان جيڏانهن به مُنهن ڪيو اوڏانهن الله متوجهه آهي (هر طرف اهو ئي جلوه گر آهي)، بيشڪ الله وڏي ڪشادگي وارو ڄاڻندڙ آهي.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ اولہ ۽ اوڀر جون، سڀ ڏِسيون، لئي ڏاتار، پوءِ جيڏانهن به منهن موڙيو، اُهو پرور جو پار، سمجھندڙ ستار، والي سڀ وِلايتن.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) اوڀر ۽ اولهه الله جائي آهن، پوءِ جيڏانهن به منهن ڪندؤ ته الله اوهانجي سامهون آهي. بيشڪ الله گهڻيءَ سگهه وارو ۽ ڄاڻندڙ آهي. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) اوڀر توڙي اولهه سڀئي الله جا آهن، جيڏانهن به توهان منهن ڪندؤ، اوڏانهن ئي الله جي ذات آهي. الله وڏي ڪشادگيءَ وارو سڀ ڪجهه ڄاڻندڙ آهي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) الله جي لاءِ ئي اوڀر ۽ اولهه (مشرق ۽ مغرب) آهن، پوءِ جنهن طرف به توهان رخ ڪندؤ، الله جو اهو ئي رخ آهي. بيشڪ الله وڏي وسعت رکندڙ ۽ سڀڪجهه ڄاڻندڙ آهي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) اوڀر ۽ اولهه ٻئي طرف الله تعالى جا ئي آهن، توهان جنھن به طرف منھن ڪندا ان طرف الله تعالى حاضر ۽ ناظر آهي، بي شڪ الله تعالى وڏي ڪشادگيءَ وارو ۽ هر شيءِ کي ڄاڻندڙ آهي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَقالُوا اتَّخَذَ اللَّهُ وَلَدًا سُبحٰنَهُ بَل لَهُ ما فِى السَّمٰوٰتِ وَالأَرضِ كُلٌّ لَهُ قٰنِتونَ (آيت : 116) |
۽ (ڪافر) چون ٿا ته الله پنھنجي لاءِ اولاد ورتو آھي. (نه) اھو پاڪ آھي، بلڪ جيڪي آسمانن ۽ زمين ۾ آھي سو سندس (مِلڪ) آھي، مڙيئي سندس فرمانبردار آھن.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ (ڏسو ته سهي عيسائي) چون ٿا ته الله تعاليٰ پٽ (عيسيٰ) ڄڻيو. حالانڪ. الله تعاليٰ اهڙين ڳالهين کان پاڪ آهي. (هن کي پٽن جي ڪهڙي ضرورت آهي جڏهن ته) زمين ۽ آسمانن ۾ جو ڪجهه آهي سو سندس قانون ۽ حڪم جا تابعدار آهن.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ چيائون الله تعالى پنهنجي لاءِ اولاد رکيو آهي، اهو پاڪ آهي، بلڪ ان جي ملڪيت آهي جيڪي ڪجهه آسمانن ۾ يا زمين ۾ آهي سڀئي انهيءَ جا فرمانبردار آهن.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ يهودي چوڻ لڳا ته خدا کي اولاد آهي حالانڪه اهو (انهيءَ جهنجهٽ کان) پاڪ آهي بلڪه جو ڪجھ زمين ۽ آسمانن ۾ آهي سڀ سندس (ئي) آهي ۽ سڀ سندس (قهري قانون جا) پابند آهن.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ چون ٿا ته ورتو الله (پنهنجي لاءِ) اولاد، پاڪائي آهي ان جي (ان ڳالھ کان) بلڪ ان جو ئي آهي جيڪو آسمانن ۾ آهي ۽ زمين ۾ سڀ ان جا فرمانبردار آهن .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ چيائون ته الله (پنهنجي لاءِ) اولاد ورتو آهي. هو (ان کان) پاڪ آهي بلڪ جيڪي آسمانن ۽ زمين ۾ آهي سو سندس آهي. سڀ ئي سندس فرمانبردار آهن. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ چيائون الله پنهنجو اولاد بنايو آهي، اُهو ان (اولاد کان)پاڪ آهي. بلڪه جو ڪجهه آسمانن ۽ زمين ۾ آهي اُهو ان جي مِلڪ آهي. سڀ ان جا تابعدار آهن.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) چي ڌڻي پٽڙو ڌاريو؛ هُو پڪ پٽ کان پاڪ، بلڪ بلڪل اُن جا، جيڪي اندر ڀُون، افلاڪ، سڀ اُنهئ جِي اِملاڪ، سڀ تابع تِنهنجا، توڙکان.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ چون ٿا ته ”الله پٽ بڻايو آهي“ پر هو پاڪ آهي. جيڪي آسمانن ۽ زمين ۾ آهي، سو سڀ سندس آهي، سڀ سندس تابعدار آهن. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) چون ٿا ته الله ڪنهن کي پــُـٽ بڻايو آهي، الله پاڪ آهي انهن ڳالهين کان. حقيقت ۾ آسمانن ۽ زمين ۾ جيڪي ڪجهه به آهي، سندس ملڪيت آهي، سڀئي سندس حڪم جا بندا آهن (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ هو چون ٿا ته بڻايو آهي الله ڪنهن کي پٽ، الله ته پاڪ آهي انهن ڳالهين کان، اصل حقيقت ۾ آسمانن ۽ زمين ۾ ساري موجودات سندس ملڪيت ۽ سندس حڪم ۾ آهي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) اُهي (يھودي ۽ عيسائي) چون ٿا ته الله تعالى پنھنجي لاءِ (ڪنھن کي) پُٽ بڻايو آهي، الله تعالى جي ذات (اهڙن رشتن کان) پاڪ آهي (ان کي اولاد جي ڪھڙي ضرورت آهي؟)، آسمانن ۽ زمين ۾ جيڪو ڪجهه آهي، اهو سڀ ان جو ئي ته آهي ۽ ساري مخلوق ان جي حڪم جي فرمانبردار آهي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
بَديعُ السَّمٰوٰتِ وَالأَرضِ وَإِذا قَضىٰ أَمرًا فَإِنَّما يَقولُ لَهُ كُن فَيَكونُ (آيت : 117) |
آسمانن ۽ زمين جو ٺاھيندڙ آھي، ۽ جڏھن ڪوئي ڪم ڪندو آھي تڏھن رڳو چوندو آھي ته ٿيء ته ٿي پوندو آھي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ (هي به خيال ڪيو) ته الله تعاليٰ ته زمين ۽ آسمانن جو ٺاهيندڙ آهي. جڏهن هو ڪنهن به ڪم جو فيصلو ڪري وٺي ٿو تڏهن (مددگارن ۽ وسيلن کان سواءِ ئي) هو فقط حڪم ڪري ٿو ته ٿي پئو ته پوءِ ائين ٿي (هي شيون ۽ جانور) ظهور ۾ اچي وڃن ٿا.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) الله تعالى پيدا ڪندڙ آهي آسمان ۽ زمين جو ۽ جڏهن ڪنهن ڳالهه جو حڪم فرمائي ٿو ته ان کي چوي ٿو ٿيءُ ته فوراً ٿي پوي ٿو.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) اهو ئي آسمان ۽ زمين جو پيدا ڪندڙ آهي ۽ جڏهن ڪنهن ڪم جو فيصلو ڪري ٿو ته ان کي رڳو چوي ٿو ته ”ٿيءُ!“ ته اهو (خود بخود) ٿي پوي ٿو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) نئين نموني ٺاهيندڙ آهي آسمانن ۽ زمين جو ۽ جنهن وقت ارادو ٿو ڪري ڪنهن ڪم جو ته پوءِ (صرف ايترو) ٿو چوي ان کي ته ”ٿي پؤ“ ته ٿي ٿو پوي .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) آسمانن ۽ زمين جو پيدا ڪندڙ آهي. ۽ جڏهن ڪنهن ڪم جو فيصلو ڪري ٿو ته ان کي رڳو چوي ٿو ته ٿيءُ ! ته اهو ٿي پوي ٿو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) اُهو آسمانن ۽ زمينن کي وجود ڏيڻ وارو آهي. ۽ اهو جنهن وقت ڪنهن شيءِ (جي خلقڻ) جو فيصلو ڪري ٿو ته ان کي چوي ٿو ”ٿي پؤ“ ته ٿي پوي ٿي.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) پهرين پيدا پاڻ ڪندڙ، زمين، آسمان، ۽ جنهن گھڙِي، گھڙي ٿوڪ ڪو، جوڙڻ منجھ جھان، ته فرمائيس فرمان، “ٿِي”، ته پوءِ ٿي پوي.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) هو آسمانن ۽ زمين کي ڪينَ مان پيدا ڪندڙ آهي ۽ جڏهن ڪنهن ڳالهه جو فيصلو ڪري ٿو. ته رڳو ان کي چئي ٿو ”ٿي پئو“ ته اها ٿي پوي ٿي. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) هو آسمانن ۽ زمين جو نئين سـر جوڙيندڙ آهي ۽ جيڪا ڳالهه هو طيءِ ڪري ٿو، ان لاءِ بس اهو حڪم ٿو ڪري ته "ٿي پؤ" ۽ اها ٿي پوي ٿي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) هو خالق آهي آسمانن ۽ زمين جو، ۽ جنهن ڳالهه جو به هو فيصلو ڪري ٿو، حڪم ڏئي ٿو، پوءِ بيشڪ هو چوي ٿو ته ”ٿي پؤ“ ۽ اها ٿي پوندي آهي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) آسمانن ۽ زمين جو پيدا ڪندڙ اهو ئي آهي، هو جنھن شيءِ کي ٺاهڻ جو فيصلو ڪري ٿوته ان کي حڪم ڏيندو آهي ته “ٿِيءُ” ته اها شيءِ “ٿي پوندي” آهي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَقالَ الَّذينَ لا يَعلَمونَ لَولا يُكَلِّمُنَا اللَّهُ أَو تَأتينا ءايَةٌ كَذٰلِكَ قالَ الَّذينَ مِن قَبلِهِم مِثلَ قَولِهِم تَشٰبَهَت قُلوبُهُم قَد بَيَّنَّا الءايٰتِ لِقَومٍ يوقِنونَ (آيت : 118) |
۽ جيڪي نه ڄاڻندا آھن سي چوندا آھن ته الله اسان سان ڇو نه ڳالھائيندو آھي يا ڪا نشاني اسان وٽ ڇو نه ايندي آھي؟ اھڙي طرح جيڪي کانئن اڳ هُئا تن سندن چوڻ وانگر چيو، سندن دليون ھڪ جھڙيون آھن، بيشڪ انھيءَ قوم لاءِ نشانيون بيان ڪيون اٿئون جيڪي ويساھ رکندا آھن.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ جيڪي ماڻهو (خدائي ڪتابن جو) علم نٿا رکن سي چون ٿا ته الله تعاليٰ ڇو نه ٿو اسان سان سنئون سڌو ڳالهائي يا ڪا نشاني (معجزو) موڪلي؟ اهي به هوبهو اهائي (بيهودي) ڳالهه ٿا ڪن جيڪا هنن کان اڳيان ڪندا هئا. (مذهب جي باري ۾) اڳين ۽ پوين جون دليون هڪ جهڙيون پئي رهيون آهن، سچ هي آهي ته اسان گهڻيون ئي نشانيون ظاهر ڪري ڇڏيون آهن، پر اهي نشانيون انهن لاءِ ڪافي آهن، جيڪي مڃڻ وارا آهن (نه انهن لاءِ جي هرو ڀرو انڪار ڪرڻ لاءِ تيار آهن جيئن مصري ماڻهن ظاهر ظهور معجزا ڏٺا ته به حضرت موسيٰ کي نه مڃيائون).(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ اڻ پڙهيل چون ٿا الله تعالى اسان سان ڇو نٿو ڳالهائي يا اسان کي ڪا نشاني ڏي، انهن کان اڳ وارن ماڻهن به اهڙي ئي ڳالهه ڪئي اِنهن جهڙي گفتگو، هِنن ۽ اُنهن جون دليون هڪ جهڙيون آهن، بيشڪ اسان بيان ڪيون آهن نشانيون انهن لاءِ جيڪي يقين رکن ٿا.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ جي (مشرڪ) نٿا ڄاڻن سي چون ٿا ته الله اسان سان (پاڻ) ڇو نٿو ڳالهائي يا اسان وٽ ڪا نشاني ڇو نٿي اچي؟. اهڙي طرح جيڪي (ماڻهون) انهن کان اڳ هئا تن به انهن جهڙي ڳالھ چئي. سندن دليون هڪجهڙيون آهن. جي ماڻهو يقن رکن ٿا انهن کي ته اسان پنهنجون کليل نشانيون ڏيکاريون آهن.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ چيو انهن شخصن جو ڪجھ به نه ٿا ڄاڻن ته ڇو نه ٿو ڳالهائي اسان سان الله يا ڇو نه ٿي اچي اسان وٽ ڪا نشاني.ن طرح چيو هو انهن جو گذريا انهن کان اڳ ۽ انهن جي ڳالھ وانگر.لن جلن ٿيون دليون انهن جون تحقيق اسان بيان ڪيون آهن نشانيون ان قوم لاءِ جو يقين ٿا رکن .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ جيڪي نٿا ڄاڻن تن چيو ته الله اسان سان ڇو نه ٿو ڳالهائي. يا اسان وٽ ڪا نشاني ڇو نه ٿي اچي. اهڙي طرح جيڪي انهن کان اڳ هئا تن به انهن جهڙي ڳالهه چئي. سندن دليون هڪ جهڙيون آهن. بيشڪ اسان انهن ماڻهن لاءِ نشانيون بيان ڪيون آهن جيڪي يقين رکن ٿا. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ بي علم ماڻهو چون ٿا ته: ”الله اسان سان (سڌو سنئون) ڇو نه ٿو ڳالهائي! يا اسان وٽ ڪا نشاني ڇو نه ٿي اچي“ انهن کان اڳين به اهڙي ڳالهه چئي هئي. انهن جون دليون هڪ جهڙيون آهن. بيشڪ اسان يقين وارن لاءِ نشانيون پڌريون ڪري ڇڏيون آهن.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ جي ڪجھ نه ٻُجھن، تن ٻوليو، ته ٻولي اسان ساڻ، الله جَل جلالهٗ ، يا آڻينيون اُهڃاڻ، اِيئن ٻوليون، تن جي ٻول جيئن، جي اِنهيان اڳ اَڄاڻ، ٿيا گمان گاڏهان، هِنيا تن جا هاڻ، کولياسون پنهنجا خوب طرح، ثابتيون سُھڃاڻ، اُنهئ قوم ڪاڻ، يڪدل رکن ، يقين جي.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ بي علم چون ٿا ته ”الله اسان سان ڇو نٿو ڳالهائي؟“ يا ”اسان وٽ ڪا نشاني ڇو نه ٿو آڻي؟“ جيڪي کانئن اڳ هئا، تن به سندن چوڻ وانگر ٿي چيو. سندن دليون هڪ جهڙيون آهن. اسان ته يقين وارن لاءِ نشانيون پڌريون ڪيون آهن. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ۽ نادان چون ٿا ته الله پاڻ اسان سان ڇو نٿو ڳالهائي يا ڪا نشاني اسان وٽ ڇو نه ٿي اچي؟ اهڙيون ئي ڳالهيون انهن کان اڳ ٿي گذريل ماڻهو به ڪندا هئا، انهن سڀني (اڳين پوين گمراهن) جون سوچون هڪ جهڙيون آهن. يقين ڪندڙن لاءِ ته اسان نشانيون کولي پڌريون ڪري چڪا آهيون (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) چون ٿا نادان ته اسان سان پاڻ ڇو نٿو ڳالهائي الله يا ڇو نٿي اچي ڪا نشاني اسان وٽ؟ اهڙيون ئي ڳالهيون ان کان اڳ وارا ماڻهو به ڪندا هئا، انهن سڀني (گمراهن) جون ذهنيتون هڪ جهڙيون آهن. اسان صاف نشانيون نمايان ڪري چڪا آهيون يقين ڪندڙن لاءِ(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ناسمجهه ماڻهو چون ٿا ته ”الله تعالى اسان سان (سامهون اچي) ڇو نٿو ڳالهائي، يا اسان وٽ سنئون سڌو ڪا نشاني ڇو نٿي اچي؟ اهڙيون ڳالهيون ان کان پھريائين وارا ماڻهو به ڪندا هئا. حقيقت ۾ انهن سڀني ناسمجهه ماڻهن جي ذهني سوچ هڪجھڙي ئي آهي، يقين ڪرڻ وارن لاءِ ته اسان صاف صاف نشانيون ظاهر ڪري چڪا آهيون. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
إِنّا أَرسَلنٰكَ بِالحَقِّ بَشيرًا وَنَذيرًا وَلا تُسـَٔلُ عَن أَصحٰبِ الجَحيمِ (آيت : 119) |
(اي پيغمبر) بيشڪ اسان توکي سچ سان خوشخبري ڏيندڙ ۽ ڊيڄاريندڙ ڪري موڪليو ۽ (تون) دوزخين بابت نه پڇبين.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) اي پيغمبر! اسان توکي حق ۽ هدايت جي راه ڏيکارڻ لاءِ موڪليو آهي ۽ انهيءَ لاءِ ته ماڻهن کي (چڱن عملن جي برڪتن جي) خوشخبري ٻڌائين ۽ حق کان انڪار جي بدلي ۾ عذابن به نسبت) خبردار ڪرين. پوءِ جيڪي ماڻهو (انڪار ۽ بدعملن جي ڪري) دوزخي ٿيندا تن به نسبت توتي جوابداري ڪانهي (تنهنجو ڪم آهي فقط حق جو پيغام پهچائڻ).(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) بيشڪ اسان توهان کي حق سان موڪليو آهي خوشخبري ڏيندڙ ۽ ڊيڄاريندڙ ۽ توهان کان اي حبيب ! دوزخين بابت ڪو سوال نه ڪيو ويندو.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) (اي رسول!) بيشڪ اسان تو کي سچو دين ڏئي، خوشخبري ٻڌائيندڙ ۽ ڊيڄاريندڙ ڪري موڪليو آهي. ۽ تو کان دوزخين بابت نه پڇيو ويندو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) بيشڪ اسان موڪليو توکي حق سان خوشخبري ڏيندڙ ۽ ڊيڄاريندڙ ڪري ۽ نه پڇا ڪيو ويندين تون جهنم وارن جي باري ۾ .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) (اي رسول) بيشڪ اسان توکي حق ڏيئي خوشخبري ٻڌائيندڙ ۽ ڊيڄاريندڙ ڪري موڪليو آهي. ۽ توکان دوزخين بابت نه پڇيو ويندو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) بيشڪ اسان (اي نبي!) تو کي حق سان خوشخبري ڏيندڙ ۽ ڊيڄاريندڙ بنائي موڪليو آهي ۽ دوزخين بابت تو کان ڪو نه پڇيو ويندو.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) مُڪوسونِ ئـِي، سچ ساڻ، کِيانتو ۽ خابرُو، ۽ پڇبـين نه، پيغمبر! پاڻ، بابت ڀاتينِ باه جي.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) بيشڪ اسان توکي حق سان خوشخبري ڏيندڙ ۽ ڊيڄاريندڙ ڪري موڪليو آهي ۽ توکان دوزخ وارن جي پڇا نه ٿيندي. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) (انهيءَ کان وڌيڪ نشاني ٻي ڪهڙي ٿيندي جو) اسان توکي حق جي علم ساڻ خوشخبري ڏيندڙ ۽ ڊيڄاريندڙ بڻائي موڪليو آهي. هاڻي جيڪي ماڻهو جهنم سان لاڳاپو ڳنڍي چڪا آهن، انهن لاءِ نڪي تون ذميوار آهين ۽ نه ئي توکان ڪو پڇاڻو ٿيندو (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) اسان توکي حق جي علم سان خوشخبري ڏيندڙ ۽ ڊيڄاريندڙ ڪري موڪليو آهي، هاڻي جن ماڻهن جهنم سان رشتو جوڙيو، تن لاءِ تون جوابده ناهين(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (اي نبي ﷺ!) بيشڪ اسان توهان کي حق جو علم ڏئي موڪليو آهي، ته (جيئن) ماڻهن کي جَنَّتَ جي خوشخبري ٻڌايو ۽ جَھنَّم جي باهه کان ڊيڄاريندا رهو، ان ذميواري کان پوءِ توهان کان سوال نه ڪيو ويندو، ته هي ماڻهو جَھنَّم ۾ ڇو ويا (ظاهر آهي ته هو ڄاڻي واڻي حق جي راهه کان منھن موڙيندا رهيا). (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَلَن تَرضىٰ عَنكَ اليَهودُ وَلَا النَّصٰرىٰ حَتّىٰ تَتَّبِعَ مِلَّتَهُم قُل إِنَّ هُدَى اللَّهِ هُوَ الهُدىٰ وَلَئِنِ اتَّبَعتَ أَهواءَهُم بَعدَ الَّذى جاءَكَ مِنَ العِلمِ ما لَكَ مِنَ اللَّهِ مِن وَلِىٍّ وَلا نَصيرٍ (آيت : 120) |
۽ (اي پيغمبر) يھودي ايسين توکان ڪڏھن راضي نه ٿيندا ۽ نڪي نصارىٰ جيسين تون سندن دين جي تابعداري ڪرين، (کين) چؤ ته الله جي ھدايت اھا (اسلام) جي ھدايت آھي، ۽ (اي پيغمبر) تو وٽ جو علم آيو آھي تنھن کان پوءِ به جيڪڏھن (تون) سندن سَڌن جي تابعداري ڪندين ته تو لاءِ الله وٽان نڪو سنڀاليندڙ ۽ نڪو واھرو ٿيندو.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) (ڇا به ڪرين) اهي يهودي ۽ عيسائي توکان راضي ڪڏهن به نه ٿيندا جيستائين تون هنن جي (هٿرادو ٺاهيل) جماعت جي پيروي ڪرين، هنن کي چئو ته هدايت جي راهه ته اها آهي جا الله تعاليٰ ڏَسي آهي ۽ ياد رک ته جيڪڏهن تو هنن جي خواهشن جي پيروي ڪئي اگرچه تو وٽ اڳئي سچو حقيقي علم اچي چڪو آهي ته پوءِ الله تعاليٰ جي دوستي ۽ مددگاري توکي حاصل نه ٿيندي.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ توهان کان يهودي ۽ نصارى هرگز راضي نه ٿيندا جيستائين توهان انهن جي دين جي تابعداري نه ڪندا، توهان چئو بيشڪ الله جي هدايت ئي هدايت آهي ۽ (اي ٻڌندڙ) جيڪڏهن تو انهن جي خواهش جي تابعداري ڪئي علم اچڻ کان پوءِ ته الله تعالى کان توکي ڪوبه بچائڻ وارو ۽ مددگار نه هوندو.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ (اي رسول!)تو کان يهودي ڪڏهن به راضي نه ٿيندا ۽ نڪي عيسائي، جيستائين تون سندن (باطل) دين جي تابعداري نه ڪندين. (کين) چئو ته بس! الله جي هدايت ته (سچي) هدايت آهي ۽ جيڪڏهن تون هن کان پوءِ به جو تو کي علم (قرآن) پهتو، سندن خواهشن جي تابعداري ڪندين ته تو کي خدا (جي غضب) کان بچاءُ وارو نڪو تنهنجو سرپرست ۽ نڪو مددگار ٿيندو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ هرگز راضي نه ٿيندا توکان يهودي ۽ نصارى تانجو تابعداري ڪرين انهن جي دين جي.رماءِ ته بيشڪ الله جو ڏسيل رستو اهو ئي سڌو رستو آهي ۽ جيڪڏهن (بفرض محال) تابعداري ڪندين.نهن جي خواهش جي ان کان پوءِ جو آيو اوهان وٽ علم ته (پوءِ) نه آهي الله (جي پڪڙ) کان ڪو بچائيندڙ ۽ نه ڪو مددگار .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ توکان يهودي ڪڏهن به راضي نه ٿيندا ۽ نڪي عيسائي جيستائين تون سندن دين جي تابعداري نه ڪندين. (کين) چئو ته الله جي رهنمائي ئي هدايت آهي. ۽ جيڪڏهن تون هن کان پوءِ به جو توکي علم پهتو سندن خواهشن جي تابعداري ڪندين ته الله کان (ڇڏائڻ لاءِ) تنهنجو نه ڪو دوست ۽ نه ڪو مددگار ٿيندو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ يهودي ۽ نصارى تو کان اصل راضي نه ٿيندا جيستائين تون انهن جي مذهب جي پيروي اختيار نه ڪرين. چؤ ته: ”بيشڪ الله جي (عطا ڪيل) هدايت ئي (حقيقي) هدايت آهي“. ۽ جيڪڏهن (اي مخاطب) تو انهن جي خواهشن جي پيروي ڪئي، ان کان پوءِ جو تو وٽ (الله وٽان) علم اچي ويو آهي ته تو لاءِ الله کان بچائڻ وارو نه ڪو دوست هوندو ۽ نه ڪو مددگار.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ يهود، نه نصارا توسان، رسول!، ٿين رَس، تان موٽِي سندنِ مذهب ۾، اچين تون اَوس، چئو، ڏَس اِهوئَي بس، جو آھِ، ڏَس ڏاتارجو. ۽ جي سندن سَڌن پٺيان، پوءِ لڳ، ٿـئين تون پاڻ، جنهن بعد پَيئيِ، سُڌ صحِي، ڪونهي پوءِ، تو ڪاڻ، ۽ جي سندن سَڌن پٺيان، پوءِ لڳ، ٿـئين تون پاڻ، جنهن بعد پَيئيِ، سُڌ صحِي، ڪونهي پوءِ، تو ڪاڻ، صاحب کان، سُڄاڻ، نه والي، نڪو واهرُو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) توکان يهودي ۽ عيسائي تيستائين راضي نه ٿيندا، جيسين تون سندن دين تي نه هلندي، چؤ ته بيشڪ الله جو ڏيکاريل رستو ئي سڌو رستو آهي.“ پر جيڪڏهن تون پاڻ وٽ علم اچڻ کان پوءِ به سندن خيالن تي هلندين، ته الله وٽان تو لاءِ نه ڪو حمايت ڪرڻ وارو هوندو ۽ نه مددگار. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) يهودي ۽ عيسائي توکان ڪنهن به صورت ۾ راضي نه ٿيندا، جيستائين تون سندن طريقي تي نه هلين. صاف طرح چئي ڇڏ ته رستو فقط اهوئي آهي، جيڪو الله ڏسيو آهي، نه ته جي انهيءَ علم کان پوءِ به جيڪو تو وٽ اچي چڪو آهي، تو انهن جي مرضي رکي ته پوءِ الله جي پڪڙ کان بچائڻ وارو ڪوبه واهرو ۽ مددگار تنهنجي لاءِ نه آهي(تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ راضي ڪونه ٿيندا يهودي ۽ عيسائي توکان ڪڏهن به، جيستائين تون انهن جي طريقي تي هلڻ نه لڳين، صاف چئي ڏي ته رستو بس اهو ئي آهي جيڪو الله ٻڌايو آهي، نه ته انهيءَ علم کان پوءِ جيڪو تو وٽ اچي چڪو آهي تو انهن جي خواهشن جي پيروي ڪئي، ته بچائڻ وارو الله جي پڪڙ کان ڪوبه دوست ۽ مددگار تنهنجي لاءِ نه آهي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (اي نبي ﷺ!) يھودي ۽ نصارى توکان ڪڏهن به راضي نه ٿيندا، جيستائين تون انهن جي دين جي طريقي تي نه هلندين، کين (صاف) ٻڌائي ڇڏ ته سڌو رستو رڳو اهو ئي آهي، جيڪو الله تعالى مقرَّر ڪيو آهي، پر جيڪڏهن تون الله تعالى جي مقرَّر ڪيل رستي کي سمجهندي به هُنن جي خواهشن جي پيرويءَ جو سوچيندين ته توکي ڪير به الله تعالى جي پڪڙ کان بچائڻ وارو دوست ۽ مددگار نه ملي سگهندو. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
الَّذينَ ءاتَينٰهُمُ الكِتٰبَ يَتلونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ أُولٰئِكَ يُؤمِنونَ بِهِ وَمَن يَكفُر بِهِ فَأُولٰئِكَ هُمُ الخٰسِرونَ (آيت : 121) |
جن کي ڪتاب ڏنوسون سي ان کي اھڙي طرح پڙھندا آھن جھڙو سندس پڙھڻ جو حق آھي، اھي ان کي مڃيندا آھن، ۽ جيڪي اُن کي نه مڃيندا سي ئي ڇيئي وارا آھن.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) جن کي (خدائي) ڪتاب ڏنو ويو آهي ان کي (اخلاص سان ۽ غور ۽ فڪر ڪري حقيقت پروڙڻ لاءِ) ائين پڙهن ٿا جيئن ان کي پڙهڻ گهرجي. اهي پوءِ ضرور ان تي ايمان آڻيندا، پر جيڪڏهن ڪو (سڌي راهه وٺڻ کان) انڪار ڪندو ته پوءِ انهن ئي لاءِ تباهي ۽ نامرادي آهي.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) جن ماڻهن کي اسان ڪتاب ڏنو آهي اُهي انهيءَ جو حق ادا ڪري پڙهن ٿا، اُهي ئي انهيءَ تي ايمان رکن ٿا، ۽ جيڪي انهيءَ جو انڪار ڪندڙ آهن پوءِ اهي ئي ڇيهي وارا آهن.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) جن کي اسان ڪتاب (قرآن مجيد) ڏنو آهي، اهي ان کي (غور ۽ فڪر سان) اهڙو پڙهن ٿا جهڙو هن کي پڙهڻ جو حق آهي. اهي الله جي هدايت تي ايمان آڻن ٿا ۽ جيڪي ان جو انڪار ڪندا سي ئي نقصان پائڻ وارا آهن.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) اهي شخص جو ڏنو اسان انهن کي ڪتاب تلاوت ٿا ڪن ان جي حق تلاوت ڪرڻ ان جي جو.هي ان تي ايمان آڻين ٿا ۽ جيڪي انڪار ٿا ڪن ان جو پوءِ اهي ئي نقصان ۾ آهن .ع (احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) جن کي اسان ڪتاب (تورات) ڏنو آهي (۽) هي ان کي اهڙو پڙهن ٿا جهڙو ان جي پڙهڻ جو حق آهي سي الله جي هدايت تي ايمان آڻين ٿا. ۽ جيڪي ان جو انڪار ڪندا سي ئي نقصان پائڻ وارا آهن. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) اُهي ماڻهو جن کي اسان ڪتاب ڏنو آهي سي ان کي ائين پڙهن ٿا، جيئن ان جي پڙهڻ جو حق آهي، اُهي ان تي ويساهه رکن ٿا ۽ جيڪي ان جو انڪار ڪن ته اُهي ئي نقصان لهڻ وارا آهن.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) جن ڏنوسونِ ڪتاب، اُهي پڙهنس، حق پڙهڻ جو، اُهي مڃينس مورهين، صحِي برصواب، ۽ خانو تن خراب، جن انهئَ کان، اِنڪارڪيو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) جن کي ڪتاب ڏنو ويو آهي تن مان جيڪي کيس پڙهڻ جيئن پڙهن ٿا سي ئي ٿا مڃين ۽ جيڪي ان جو انڪار ڪندا، سي ئي نقصان پائيندا.(البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) جن ماڻهن کي اسان ڪتاب ڏنو آهي، اهي ان کي ائين ٿا پڙهن جيئن پڙهڻ جو حق آهي ۽ اهي ان (قرآن) تي سچي دل سان ايمان آڻن ٿا ۽ جيڪي ان سان ڪفر واري روش اختيار ڪندا اهي ئي ٽوٽي ۾ پوڻ وارا آهن (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) جن ماڻهن کي اسان ڪتاب ڏنو آهي، اهي ان کي ائين پڙهن ٿا جيئن حق آهي ان کي پڙهڻ جو، اهي هن (قرآن) تي سچيءَ دل سان ايمان آڻين ٿا ۽ ڪفر جو رويو جيڪي اختيار ڪندا، اهي اصل ۾ نقصان کڻڻ وارا آهن(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (انهن مان سنجيده ماڻهو اهي آهن) جن کي اسان ڪتاب ڏنوسين، هو ڪتاب جي اهڙي انداز سان تلاوت ڪن ٿا جو واقعي تلاوت جو حق ادا ڪري ڇڏيندا آهن، ۽ ڪتاب ۾ ٻڌايل حڪمن کي دل سان مڃيندا به آهن، پر ڪتاب جا انڪار ڪندڙ ئي نقصان ۾ پوڻ وارا آهن. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
يٰبَنى إِسرٰءيلَ اذكُروا نِعمَتِىَ الَّتى أَنعَمتُ عَلَيكُم وَأَنّى فَضَّلتُكُم عَلَى العٰلَمينَ (آيت : 122) |
اي بني اسرائيلؤ اُھي مُنھنجا ڳُڻ ياد ڪريو جيڪي مون اوھان تي ڪيا ۽ مون جھان (وارن) تي اوھان کي سڳورو ڪيو.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) اي بني اسرائيلو! منهنجون اهي نعمتون ياد ڪيو جي مون اوهان تي ڪيون ۽ مون اوهان کي سڄي دنيا ۾ ممتاز ۽ سرفراز ڪيو.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) اي اولاد يعقوب جا توهان منهنجن نعمتن کي ياد ڪريو جيڪي مون توهان تي ڪيون ۽ بيشڪ مون توهان کي ڀلو ڪيو اُن زماني وارن کان.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) اي بني اسرائيلو! منهنجي اها نعمت ياد ڪريو جيڪا مون اوهان تي ڪئي ۽ مون اوهان کي ساري جهان تي فضليت ڏني.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) اي بني اسرائيلو! ياد ڪيو منهنجي اها نعمت جا مون اوهان تي ڪئي ۽ (خاص ڪري هيءَ جو) بيشڪ مون ڀلو ڪيو اوهان کي (ان وقت جي) سڀني جهانن تي .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) اي بني اسرائيلو ! منهنجي اها نعمت ياد ڪريو جيڪا مون اوهان تي ڪئي. ۽ مون اوهان کي قومن تي فضيلت ڏني. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) اي يعقوب جا اولاد! منهنجي نعمت کي ياد ڪيو جا مون اوهان مٿان انعام ڪئي ۽ بيشڪ مون اوهان کي (ان دؤر جي) قومن مٿان فضيلت ڏني.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ساريو اي اسرائيليو!، مُنهنجي نعمت اوهان نال، اوهان سان اوّل کان، جيڪي ڀَلايمِ ڀال، ۽ اُتم ڪيو اقبال، اوهان جو، عالمن تي.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) اي يهوديو! منهنجي ان نعمت کي ياد ڪريو، جا مون اوهان تي ڪئي ۽ مون اوهان کي دنيا جي ماڻهن کان ڀلارو ڪيو. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) اي بني اسرائيلؤ! ياد ڪريو منهنجي اها نعمت، جنهن سان مون توهان کي نوازيو هو ۽ اهو به ته مون توهان کي دنيا جي سڀني قومن تي فضيلت عطا ڪئي هئي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) اي بني اسرائيل! ياد ڪريو منهنجي اها نعمت، جنهن سان مون توهان کي نوازيو هو ۽ هي ته مون توهان کي دنيا جي سڀني قومن تي فضيلت ڏني هئي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) اي بني اسرائيل! منھنجي ان نعمت کي ياد ڪريو، جيڪا مون توهان کي عطا ڪئي،بيشڪ مون توهان کي سڄي جھان وارن تي فضيلت به ڏني هئي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَاتَّقوا يَومًا لا تَجزى نَفسٌ عَن نَفسٍ شَيـًٔا وَلا يُقبَلُ مِنها عَدلٌ وَلا تَنفَعُها شَفٰعَةٌ وَلا هُم يُنصَرونَ (آيت : 123) |
۽ انھيءَ ڏينھن کا ڊڄو جنھن ۾ ڪو جيءُ ڪنھن جيءَ کان ڪجھ به نه ٽاري سگھندو ۽ نڪي کانئس ڪو بدلو قبول ڪبو ۽ نڪي کيس ڪا پارت نفعو ڏيندي ۽ نڪي کين مدد ڏبي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ ڊڄو انهيءَ ڏينهن کان جنهن ڏينهن ڪوبه انسان ڪنهن ٻئي انسان کي ڪم نه ايندو (نڪي پنهنجي ڪنهن پيشوا جو نالو وٺي عذاب کان ڇٽي وڃبو) نه ڪنهن طرح جو عيوضو قبول پوندو (يعني فديو ڏئي جان ڪوبه ڇڏائي سگهي) نه ڪنهن جي ڪوشش ۽ سفارش فائدو ڏيندي ۽ نه گنهگارن کي ڪٿان به مدد ملندي.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ ڊڄو انهيءَ ڏينهن کان جو ڪو مؤمن ڪافر کي ڪو فائدو نه ڏئي سگهندو ۽ نه قبول ڪيو ويندو کانئس ڪو عيوض ۽ نه نفعو ڏيندس سفارش ۽ نه ئي کين مدد ڏني ويندي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ ان ڏينهن کان ڊڄو جنهن ۾ ڪو شخص ڪنهن کي ڪجھ به ڪم نه ايندو ۽ نه ان کان بدلو قبول ڪيو ويندو ۽ نه ان کي ڪا شفاعت فائدو پهچائيندي ۽ نه انهن کي ڪا مدد ملندي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ ڊڄو ان ڏينهن کان جو نه بدلو ڏيندو ڪو شخص ڪنهن شخص جي پاران ڪجھ به ۽ نه قبول ڪيو ويندو ان کان مالي تاوان ۽ نه نفعو ڏيندي ان کي سفارش ۽ نه اهي مدد ڪيا ويندا .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ ان ڏينهن کان ڊڄو جنهن ۾ ڪو شخص ڪنهن کي ڪجهه به ڪم نه ايندو ۽ نه ان کان ڪو بدلو قبول ڪيو ويندو. ۽ نه ان کي ڪا سفارش فائدو پهچائيندي ۽ نه انهن کي ڪا مدد پهچندي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ ان ڏينهن کان ڊڄو جنهن ۾ ڪو شخص به ڪنهن شخص جي پاران ڪنهن شيءِ جو بدلو نه ڏئي سگھندو ۽ نه ان جي پاران ڪو عيوضُ قبوليو ويندو نه ان کي (بغير اذن الاهي) ڪنهن جي شفاعت نفعو ڏيندي ۽ نه اُهي مدد ڏنا ويندا.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ وِجھلو ڪنان تنهن وار، جڏهن هڪ، نه ٻئي جو پار ڪبو، ۽ نه بدلو وٺبس بار ڪو، ۽ نه پارت ڪهين پار، ۽ نه هوندو اُنهن هار، اُهکي ۾ آڌارڪو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ ان ڏينهن کان ڊڄو، جڏهن ڪو ماڻهو ڪنهن ٻئي کي ذري جيترو به ڪم نه ايندو، نڪي ان کان بدلو قبول ڪبو، نڪي ان کي شفاعت ئي فائدو ڏيندي ۽ نه ڪي کين مدد ملندي، (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ڊڄو انهيءَ ڏينهن کان جڏهن ڪوبه ڪنهن جي ڪم نه ايندو، نه ڪنهن کان ڪو عيوضو ورتو ويندو ۽ نڪي ڪا سفارش ئي ڪنهن کي ڪو فائدو پهچائيندي ۽ نه ڏوهارين کي ڪٿان ڪا مدد ملي سگهندي (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ ڊڄو انهيءَ ڏينهن کان جڏهن ڪير ڪنهن کي ذري برابر ڪم نه ايندو، نه ڪنهن کان فديو قبول ڪيو ويندو، ۽ ڪابه سفارش ڪنهن کي ڪم نه ايندي. ۽ نه ڏوهارين کي ڪٿان ڪا مدد ملي سگهندي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ڊڄو ان ڏينھن کان جنھن ڏينھن ڪو به، ڪنھن جي ذري جيترو به ڪم نه ايندو، نه ڪنھن کان جان ڇڏائڻ لاءِ ڪو عيوضو ورتو ويندو، نه ڪنھن جي سفارش قبول ڪئي ويندي ۽ نه ئي انهن (ڏوهارين) کي ڪٿان ڪا مدد ملي سگهندي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَإِذِ ابتَلىٰ إِبرٰهۦمَ رَبُّهُ بِكَلِمٰتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنّى جاعِلُكَ لِلنّاسِ إِمامًا قالَ وَمِن ذُرِّيَّتى قالَ لا يَنالُ عَهدِى الظّٰلِمينَ (آيت : 124) |
۽ جڏھن ابراھيمؑ کي سندس پالڻھار ڪن ڳالھين سان پرکيو پوءِ اُھي پوريون ڪيائين، ۽ (الله) فرمايو ته آءٌ توکي ماڻھن لاءِ امام مُقرّر ڪرڻ وارو آھيان، (تڏھن ابراھيم) چيو ته منھنجي اولاد مان به (امام ڪندين؟ الله) فرمايو ته ظالمن کي اھو منھنجو انجام نه پھچندو.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ (اها ڳالهه ياد رکو ته) جڏهن حضرت ابراهيم کي سندس پروردگار ڪن ڳالهين ۾ آزمايو تڏهن هو آزمائش ۾ پورو نڪتو. پوءِ الله تعاليٰ کيس فرمايو ته مان توکي ماڻهن لاءِ امام بنائڻ وارو آهيان (يعني ماڻهو تنهنجي پيروي ڪندا) تڏهن حضرت ابراهيم عرض ڪيو ته منهنجي اولاد تي به اهڙو فضل ٿئي. الله تعاليٰ جواب ۾ فرمايو ته هائو، پر جيڪي ظالم ۽ گنهگار ٿيندا تن سان منهنجو عهد لاڳو نه ٿيندو (رڳو نسل ۽ خاندانائي ڪجهه به فائدو نٿي ڏئي.)(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ جڏهن ابراهيم کي پنهنج رب ڪن ڳالهين کان آزمايو پوءِ پاڻ اُهي پوريون ڪيائين، الله تعالى فرمايو آئون توکي ماڻهن جو اڳواڻ ڪندس. عرض ڪيائين ۽ منهنجي اولاد مان، الله تعالى فرمايو نٿو پهچي منهنجو وعدو ظالمن کي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ (اي رسول! بني اسرائيل کي اهو وقت به ياد ڏياريو ته) جڏهن ابراهيم کي سندس پالڻهار ڪن ڳالهين ۾ آزمايو پوءِ ان انهن کي پورو ڪيو تڏهن الله فرمايو ته آءُ تو کي ماڻهن جو پيشوا ڪريان ٿو. چيائين ته منهنجي اولاد مان به (پيشوا ڪندين؟!) فرمايائين ته (هاءُ! پر) منهنجي هن ”عهد“ تي ظالمن مان ڪو به فائز نه ٿيندو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ (ياد ڪيو) جڏهن آزمايو ابراهيم کي ان جي رب ٻٽن فرمانن سان پوءِ پورو ڪيائين انهن کي فرمايو (الله) ته بيشڪ مان ڪندڙ آهيان توکي ماڻهن جي لاءِ اڳواڻ.رض ڪيائين ۽ منهنجي اولاد مان به فرمايو (الله) ته نه پهچندو وعدو منهنجو ظالمن کي .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ جڏهن ابراهيم کي سندس پاليندڙ ڪن ڳالهين ۾ آزمايو پوءِ اُن انهن کي پورو ڪيو. تڏهن الله فرمايو ته آءُ توکي ماڻهن جو پيشوا ڪريان ٿو. چيائين ته منهنجي اولاد مان به (پيشوا ڪندين) فرمايائين ته منهنجو (اهو) انجام ظالمن کي نه پهچندو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ (اهو واقعو ياد ڪر) جڏهن ابراهيم کي سندس پالڻهار ڪن ڳالهين ۾ آزمايو ته انهن (سڀني) کي پورو ڪيائين. (رب) فرمايو: ”آءُ تو کي ماڻهن جي لاءِ اڳواڻ بنائڻ وارو آهيان“. چيائين: ”(ڇا) منهنجي اولاد مان به“؟ (رب) فرمايو: ”منهنجو عهد ظالمن کي نه ٿو پهچي“.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ آزمايو ابراهيم کي، جڏهن، سندس رب ستار، ڪِن ڳالهين ۾، پوءِ پارئين، ته ٻوليائين ٻيهار، ته توکي ڪندڙ آهيان، ماڻهن لئي مهندار، ۽ چي، سندم خاندان مان چي، منهنجو قول قرار، حاصل نه ٿـئي هيڪار، عام آزاريندڙن کي.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ ياد ڪر جڏهن ابراهيم کي سندس ڌڻي ڪن ڳالهين ۾ آزمايو ته هن انهن کي پورو ڪيو، چيائين ”بيشڪ آءٌ توکي ماڻهن جو اڳواڻ ڪندسن.“ چيائين ”منهنجي اولاد مان؟“ چيائين ”“ظالمن لاءِ منهنجو اهو انجام ناهي.“ (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ياد ڪريو جڏهن ابراهيم کي سندس رب ڪن ڳالهين ۾ آزمايو ۽ هو انهن سڀني تي پورو لٿو ته چيائينس: "مان توکي سڀني ماڻهن جو امام بنائڻ وارو آهيان". ابراهيم عرض ڪيو: "ڇا منهنجي اولاد سان به اهوئي وعدو آهي" جواب ڏنائين ته "منهنجو وعدو ظالمن سان لاڳو نه ٿيندو"(تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ياد ڪريو جڏهن آزمايو ابراهيم کي سندس رب ڪجهه ڳالهين ۾ ۽ هو سڀني ۾ پورو آيو. ته چيو ويو: ”آءٌ توکي سڀني ماڻهن جو اڳواڻ بڻائيندس.“ هن چيو: ”۽ ڇا اهو منهنجي اولاد سان به وعدو آهي؟“ جواب ڏنو ويو، ”منهنجو عهد ظالمن متعلق نه آهي.“(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ۽ جڏهن ابراهيم (ؑ) کي سندس رَبَّ ڪن ڳالهين ۾ آزمايو ته هو انهن سڀني ڳالهين تي پورو لٿو، (انهيءَ ڪاميابيءَ جي عيوض) الله تعالى کيس فرمايو (اي ابراهيم!) مان توکي سڀني ماڻهن جو (هميشه لاءِ) امام مقرَّر ڪريان ٿو، (حضرت) ابراهيم (ؑ انتھائي خوشيءَ واري انداز ۾) چيو ته ڇا منھنجي اولاد کي به (اها امامت نصيب ٿيندي)؟ تنھن تي الله تعالى فرمايو (ته توهان جي نيڪ اولاد سان ته اهو وعدو آهي پر) جيڪو اولاد، ظلم جي ڪمن ۾ پوندو، تنھن سان اهو وعدو هرگز نه آهي. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَإِذ جَعَلنَا البَيتَ مَثابَةً لِلنّاسِ وَأَمنًا وَاتَّخِذوا مِن مَقامِ إِبرٰهۦمَ مُصَلًّى وَعَهِدنا إِلىٰ إِبرٰهۦمَ وَإِسمٰعيلَ أَن طَهِّرا بَيتِىَ لِلطّائِفينَ وَالعٰكِفينَ وَالرُّكَّعِ السُّجودِ (آيت : 125) |
۽ جڏھن بيت الله کي ماڻھن جي موٽڻ جو ماڳ ۽ امن جو ھنڌ مقرر ڪيوسون، ۽ (ھن امت کي حُڪم ڪيوسون) ته مقام ابراھيم کي (به) نماز پڙھڻ جي جاءِ ڪري وٺو، ۽ ابراھيم ۽ اسمٰعيل کي وصيّت ڪئي سون ته منھنجي گھر کي طواف ڪندڙن ۽ اعتڪاف وارن ۽ رڪوع ( ۽ ) سجدي ڪندڙن لاءِ پاڪ رکو.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ وري ڏسو ته اسان هن گهر (ڪعبي) کي ماڻهن جي اچڻ جو مرڪز ۽ امن امان جي جاءِ ڪئي ۽ حڪم ڏنوسين ته حضرت ابراهيم جي بيهڻ واري جاءِ کي (هميشه جي واسطي) نماز پڙهڻ جي جاءِ بنايو وڃي ۽ اسان حضرت ابراهيم ۽ حضرت اسماعيل کي حڪم ڪيو ته هن منهنجي گهر کي طواف ڪرڻ وارن لاءِ، عبادت لاءِ منجهن رهڻ وارن لاءِ ۽ رڪوع ۽ سجدو ڪرڻ وارن لاءِ پاڪ رکو.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) اي حبيب ! ياد ڪريو جڏهن اسان ڪعبي شريف کي ماڻهن لاءِ ثواب جي جاءِ ۽ امن جي جاءِ ڪئي، ۽ ابراهيم جي بيهڻ جي جاءِ کي جاءِ نماز بنايو ۽ اسان تاڪيد سان حڪم فرمايو ابراهيم ۽ اسماعيل کي ته بيت الله کي طواف ڪندڙن، اعتڪاف ڪندڙن ۽ نماز پڙهندڙن لاءِ پاڪ رکو.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) (اي رسول! انهن کي اهو وقت به ياد ڏياريو ته) جڏهن اسان ڪعبي کي ماڻهن جي ثواب ۽ پناھ جي جڳھ ڪيو ۽ (حڪم ڪيو ته) ابراهيم جي (هن) جڳھ کي نماز جي جاءِ بڻايو. ۽ ابراهيم ۽ اسماعيل کان (اهو) عهد ۽ اقرار ورتو ته: منهنجي (هن) گهر کي طواف ۽ اعتڪاف ۽ رڪوع ۽ سجدو ڪندڙن لاءِ پاڪيزھ رکو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ (ياد ڪيو) جڏهن بنايو اسان (هن) گهر کي مرڪز ماڻهن لاءِ ۽ امن جي جاءِ ۽ (ماڻهن کي حڪم ڪيوسون ته) وٺو مقام ابراهيم کي نماز جي جاءِ ۽ تاڪيد ڪيوسون ابراهيم ۽ اسماعيل کي ته پاڪ صاف رکو منهنجو گهر طواف ڪندڙن ۽ اعتڪاف ۾ وهندڙن ۽ رڪوع سجدي ڪندڙن لاءِ .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ (اها ڳالهه تڏهن ٿي) جڏهن اسان بيت الله کي ماڻهن جي گڏ ٿيڻ ۽ امن جي جاءِ ڪيو. ۽ اوهين ابراهيم جي بيهڻ جي جاءِ کي نماز جي جاءِ بنايو. ۽ ابراهيم ۽ اسماعيل ڏي حڪم موڪليوسون ته منهنجي گهر کي طواف ڪندڙن ۽ اعتڪاف ڪندڙن ۽ رڪوع ۽ سجدو ڪندڙن لاءِ پاڪ ڪريو. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ (ياد ڪيو) جڏهن اسان هن گهر (بيت الله) کي ماڻهن لاءِ (عبادت واسطي) موٽڻ جي جاءِ ۽ امن وارو بنايو ۽ (حڪم ڏنو ته) ابراهيم جي بيهڻ واري جاءِ کي نماز جو هنڌ بنائي وٺو. ۽ اسان ابراهيم ۽ اسماعيل کي تاڪيد ڪيو ته منهنجي گهر کي طواف ڪندڙن ۽ اعتڪاف ڪندڙن ۽ رڪوع، سجدن ڪرڻ وارن لاءِ پاڪ بنايو.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ جڏهن ڪيوسون ڪعبو، ماڻهن لئي، اَمن، آستان، ۽ مصلىٰ جو مڪان، ڪريو مَقام، ابراهيم کي. ۽ جڏهن ابراهيم ۽ اسماعيل کان، ورتو اسان انجام، ته منهنجو گھر پاڪ رکو، طوافين لئي تمام، مُجاورن مدام، پڻ نمندڙ، نمازين لئي.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ جڏهن اسان ڪعبي کي ماڻهن لاءِ گڏ ٿيڻ ۽ امن واري جاءِ بڻايو ته ”ابراهيم جي بيهڻ واري جاءِ کي نماز جي جاءِ بڻايو،“ ۽ اسان ابراهيم ۽ اسماعيل کي حڪم ڏنو ته ”منهنجي گهر کي چوڌاري ڦرندڙن ۽ ويهي عبادت ڪندڙن ۽ رڪوع ۽ سجدي ڪندڙن لاءِ پاڪ رکو.“ (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ۽ اهو به ياد ڪريو ته اسان انهيءَ گهر (ڪعبي) کي ماڻهن لاءِ مرڪز ۽ امن واري جاءِ ڪيو هو ۽ ماڻهن کي حڪم ڏنو هو ته ابراهيم جنهن جاءِ تي عبادت لاءِ بيهندو آهي، انهيءَ جاءِ کي هميشه لاءِ نماز پڙهڻ جي جاءِ بڻائي ڇڏيو ۽ ابراهيم ۽ اسماعيل کي تاڪيد ڪيو هئوسين ته منهنجي انهيءَ گهر کي طواف ۽ اعتڪاف ۽ رڪوع ۽ سجدو ڪرڻ وارن لاءِ پاڪ رکجو (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ هي ته اسان هن گهر (ڪعبي) کي ماڻهن جي لاءِ مرڪز ۽ امن جي جڳهه قرار ڏنو هو. ۽ حڪم ڏنو هو ته ابراهيم جتي عبادت لاءِ بيهي ٿو، ان کي مستقل نماز جي جڳهه بڻايو. ۽ تاڪيد ڪيو هو ابراهيم ۽ اسماعيل کي ته منهنجي هن گهر کي پاڪ رکو طواف ۽ اعتڪاف ۽ رڪوع ۽ سجدي ڪندڙن لاءِ(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ۽ اسان شروع کان وٺي، هن ڪعبة الله کي ماڻهن جي لاءِ( گڏجڻ جو) مرڪز مقرَّر ڪيو آهي،جنهن ۾ حاضر ٿيندڙن جي حفاظت ۽ امن سان رهڻ جو بندوبست ڪيو ويو آهي ۽ ماڻهن کي حڪم ڏنو آهي ته ابراهيم (ؑ) جنهن جڳهه تي الله تعالى جي عبادت لاءِ بيهندو هو، ان کي توهان (به) هميشه لاءِ نماز جي جاءِ مقرَّر ڪريو، اسان ابراهيم ۽ اسماعيل (ؐ) کي اهو به تاڪيد ڪيو هو ته منھنجي گهر (ڪعبة الله) کي طواف، اعتڪاف ۽ نماز پڙهندڙن لاءِ ۽ پاڪ ۽ صاف رکو. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَإِذ قالَ إِبرٰهۦمُ رَبِّ اجعَل هٰذا بَلَدًا ءامِنًا وَارزُق أَهلَهُ مِنَ الثَّمَرٰتِ مَن ءامَنَ مِنهُم بِاللَّهِ وَاليَومِ الءاخِرِ قالَ وَمَن كَفَرَ فَأُمَتِّعُهُ قَليلًا ثُمَّ أَضطَرُّهُ إِلىٰ عَذابِ النّارِ وَبِئسَ المَصيرُ (آيت : 126) |
۽ جڏھن ابراھيم چيو ته اي منھنجا پالڻھار ھن شھر (مڪي) کي امن جو ھنڌ ڪر ۽ سندس رھندڙن مان انھن کي ميون جي روزي ڏي جيڪي منجھائن الله ۽ قيامت جي ڏينھن کي مڃين، (تڏھن الله) فرمايو ته جنھن نه مڃيو (تنھن کي به) پوءِ اُن کي (حياتيءَ جا) ٿورڙا ڏينھن آسودو ڪندس وري کيس باھ جي عذاب ڏانھن بيوس ڪندس، ۽ اُھا بُڇڙي جاءِ آھي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ پوءِ ڇا ٿيو جو حضرت ابراهيم دعا گهري ته اي منهنجا رب تون هن شهر کي امن امان وارو شهر ڪر ۽ ان جي ماڻهن مان جيڪي الله ۾ ۽ آخرت جي ڏينهن ۾ سچو ايمان رکن تن جي گذران لاءِ هر طرح جا ميوا وغيره عطا ڪر. تنهن تي خدا جو حڪم آيو ته هائو، پر جيڪو ڪفر ڪندو تنهن کي به ڪجهه وقت ته رزق جو فائدو ڏينداسين پر جلد کيس باهه جي عذاب ڏانهن گهلينداسين اهو (دوزخ جو) هنڌ ڪهڙو نه مصيبت وارو هوندو.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ جڏهن ابراهيم عرض ڪيو اي منهنجا رب هن شهر کي امن وارو ڪر ۽ ان ۾ رهندڙن کي قِسمين قِسمين ميوا کاراءِ جيڪي انهن مان الله تعالى ۽ قيامت تي ايمان آڻن، الله تعالى فرمايو ۽ جنهن ڪفر ڪيو ان کي ٿورو وقت خوشحال ڪندس ان کان پوءِ جهنم جي عذاب ڏانهن مجبور ڪندس ۽ اها تمام خراب جاءِ آهي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ (اي رسول! اهو وقت به ياد ڏيارين ته) جڏهن ابراهيم دعا گهري ته اي منهنجا پالڻهار! هن (شهر) کي پناھ ۽ امن جو شهر بڻاءِ، ان ۾ رهڻ وارن مان جو، خدا ۽ قيامت جي ڏينهن تي ايمان آڻي، ان کي طرح طرح جا ميوا کائڻ لاءِ عطا ڪر. خدا فرمايو (چڱو! پر) جو ڪفر ڪندو ته ان کي به ٿورو (عرصو) فائدو وٺڻ ڏيو. پوءِ ان کي (آخرت ۾) مجبور ڪري دوزخ ڏانهن گهليو ويندو. ۽ اها موٽڻ واري جاءِ (تمام) بڇڙي آهي.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ (ياد ڪيو) جڏهن دعا گهري ابراهيم ته اي منهنجا رب ڪر تون هن (شهر کي) امن وارو شهر ۽ روزي ڏي ان ۾ رهندڙن کي طرح طرح جا ميوا (يعني) ان کي جو ايمان آڻي انهن مان الله تي ۽ ڏينهن قيامت تي.رمايائين ۽ جنهن ڪفر ڪيو پوءِ فائدو وٺڻ ڏيندس ان کي ٿورو وقت ان کان پوءِ مجبور ڪندس ان کي باھ جي عذاب ڏانهن ۽ گهڻي خراب جاءِ آهي اها .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ (اها ڳالهه تڏهن ٿي) جڏهن ابراهيم چيو ته اي منهنجا پاليندڙ ! هن کي امن امان جو شهر ڪر ۽ ان جي رهاڪن کي ميون مان روزي ڏي جيڪو انهن مان الله ۽ قيامت جي ڏينهن تي ايمان آڻي. الله فرمايو ۽ جيڪو ڪفر ڪندو ته ان کي به ٿورو (وقت) فائدو پهچائيندس. وري ان کي باهه جي عذاب ڏي بيوس ڪندس ۽ اها موٽي وڃڻ جي جاءِ بڇڙي آهي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ (ياد ڪيو) جڏهن ابراهيم چيو ته: ”اي پالڻهار هن کي امن وارو شهر بناءِ ۽ اتان جي رهواسين کي قسمان قسمين جا ميوا روزي بنائي ڏي (يعني) انهن مان تن کي جن الله تي ۽ آخرت واري ڏينهن تي ايمان آندو“. (الله) فرمايو: ”۽ جنهن ڪفر ڪيو ته ان کي (به دنيا جي) ٿوري زندگي جي مدت لاءِ فائدو ڏيندس پوءِ ان کي دوزخ جي عذاب ڏانهن مجبور ڪندس ۽ اها نهايت بري موٽڻ جي جاءِ آهي“.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ اُتو ابراهيم جڏهن، ته سانيم ربَّ سبحان! ڪر هِن سڳوري شهر کي، اَمن آستان، ۽ ڏي سندس ساڪنن کي، ميوا مهربان!، مڃيو، جنهن منجھانِ ، الله ۽ آخر ڏينهن کي. چي، جو منڪر ٿيو مور، ته وَٽَ وٺائيندوسينس ٿورڙي، باه واري بند ڏي، موٽِي ڪندوسينس مجبور، ۽ بُڇڙو ٿيو ڀرپور، موٽڻ وارو، ماڳ سو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ جڏهن ابراهيم چيو ”اي منهنجا ڌڻي! تون هن شهر کي امن جي جاءِ بڻاءِ ۽ ان جي رهندڙن کي، جي انهن مان الله ۽ آخرت جي ڏينهن تي ايمان آڻين، ميوي جو رزق ڏي.“ چيائين: جيڪو ڪفر ڪندو، ان کي به ٿورا ڏينهن فائدو ڏيندس، پوءِ ان کي دوزخ جي عذاب ڏي لاچار ڪندس ۽ اها رهڻ جي بڇڙي جاءِ آهي! (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ۽ اها ڳالهه به ته، ابراهيم دعا گهري ته "اي منهنجا رب! هن شهر کي امن وارو شهر بڻائجانءِ ۽ ان جي رهاڪن مان جيڪي الله ۽ قيامت جي ڏينهن کي مڃين انهن کي هر قسم جي ميون وارو رزق ڏجانءِ". جواب ۾ سندس رب فرمايو ته " ۽ جيڪو نه مڃيندو، دنيا جي ٿورڙن ڏينهن واريءَ زندگيءَ جو سامان ته مان ان کي به ڏيندس پر پوءِ کيس جهنم جي عذاب ڏانهن گــِـهلي پهچائيندس ۽ اهو ڏاڍو بڇڙو ماڳ آهي" (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ هي ته ابراهيم دعا ڪئي ته ”اي منهنجا رب! هن شهر کي امن جو شهر بناءِ، ۽ ان جي باشندن کي هر قسم جي ميون جو رزق عطا ڪر، جيڪي الله ۽ آخرت کي مڃين.“ (ان جي جواب ۾) رب فرمايو، ”۽ جيڪو نه مڃيندو ته دنيا جي محدود زندگيءَ جو سامان ته ان کي ڏيندس، آخرڪار اهو جهنم جو عذاب ڏسندو. “ ۽ اهو بدترين ٺڪاڻو آهي(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) ابراهيم (ؑ)جڏهن هي دعا گهري ته “اي منھنجا رَبَّ! هن مڪي شهر کي (هميشه لاءِ) امن وارو شھر بڻاءِ ۽ هن شھر ۾ رهندڙ الله تعاليٰ ۽ آخرت جي ڏينهن تي ايمان آڻيندڙن کي رزق جي صورت ۾ هر قسم جا ميوا ڏئي”، ان تي الله تعالى (ابراهيم (ؑ جي خاص سوچ کي عام سوچ ۾ بدلائي) فرمايو ته اي ابراهيم! رزق ته مان انهن ماڻهن کي به ڏيندس، جيڪي انڪار ڪندڙ هوندا، اهڙا ماڻهو ڀلي هن مختصر حياتيءَ ۾ الله تعالى جون نعمتون استعمال ڪري وٺن پر آخرڪار انهن کي انتھائي بدترين جاءِ جَھنَّم ڏانھن گھلي وٺي ويندس. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَإِذ يَرفَعُ إِبرٰهۦمُ القَواعِدَ مِنَ البَيتِ وَإِسمٰعيلُ رَبَّنا تَقَبَّل مِنّا إِنَّكَ أَنتَ السَّميعُ العَليمُ (آيت : 127) |
۽ جڏھن ابراھيم ۽ اسمٰعيل بيت (الله) جا بنياد اوساريندا هُئا (تڏھن چوندا هُئا ته) اي اسان جا پالڻھار (ھيءُ پورھيو) اسان کان قبول ڪر، ڇوته تون ئي ٻڌندڙ ڄاڻندڙ آھين.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ هي عظيم واقعو به ياد رکو جو حضرت ابراهيم خدا جي گهر جي پيڙهه وجهي رهيو هو ۽ سندس پٽ حضرت اسماعيل به ساڻس شريڪ هو، (پٿر کڻندي هو دعا گهري رهيا هئا) اي پروردگار! اسان جي هيءَ خدمت ۽ عمل قبول پوي. بيشڪ تون دعائن جو ٻڌندڙ ۽ سڀ ڪجهه ڄاڻندڙ آهين.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) اي حبيب ! ياد فرمايو جڏهن ابراهيم ۽ اسماعيل بيت الله جي بنيادن کي بُلند ڪيو ته عرض ڪيائون اي اسان جا رب قبول ڪر تون اسان کان بيشڪ تون ٻڌندڙ ڄاڻندڙ آهين.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ (اي حبيب! اهو وقت به ياد ڏيارين ته) جڏهن ابراهيم ۽ اسماعيل بيت الله جا بنياد مٿي کڻندا هئا (هيءَ دعا گهرندي ته) اي اسان جا پالڻهار! اسان جي هي (خدمت) قبول فرماءِ! بيشڪ تون ئي (دعا جو) ٻڌندڙ (۽ نيت جو) ڄاڻيندڙ آهين.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ (ياد ڪيو) جڏهن کنيا ٿي ابراهيم بنياد بيت الله جا ۽ اسماعيل (۽ دعا ٿي گهريائون ته) اي اسان جا رب! قبول ڪر اسان کان بيشڪ تون ئي ٻڌندڙ ڄاڻندڙ آهين .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ (اها ڳالهه تڏهن ٿي) جڏهن ابراهيم ۽ اسماعيل بيت الله جا بنياد مٿي کڻندا هئا (هيءُ دُعا گهرندي ته) اي اسان جا پاليندڙ اسان کان قبول ڪر ! بيشڪ تون ٻڌندڙ ڄاڻندڙ آهين. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ (ياد ڪيو) جڏهن ابراهيم ۽ اسماعيل بيت الله جا بنياد پئي بلند ڪيا (ته دعا گهري رهيا هئا) ”اي اسان جا پالڻهار! تون اسان کان هي (خدمت) قبول ڪر، بيشڪ تون ٻڌندڙ ڄاڻندڙ آهين.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ ابراهيم اُٺايا جڏهن، گھر جا پايا پاڻ، ۽ اسماعيل، ته آگا! اسان کان ڪر، قبول ڪرم ساڻ، سڻندڙ ۽ سڄاڻ، تون مولا! آهين مورهين.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ ياد ڪر، جڏهن ابراهيم ۽ اسماعيل ڪعبي جي بنياد کي اوساريو ٿي ته ”اي اسان جا ڌڻي! تون اسان کان قبول ڪر، بيشڪ تون سڀ ڪجهه ٻڌندڙ ۽ ڄاڻندڙ آهين.“(البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ۽ ياد ڪريو، جڏهن ابراهيم ۽ اسماعيل انهيءَ گهر جون ڀتيون کڻي رهيا هئا ته دعا گهرندا ٿي رهيا ته "اي اسان جا رب! اسان کان هيءَ خدمت قبول ڪر، تون هر ڪنهن جي ٻڌندڙ ۽ سڀ ڪجهه ڄاڻندڙ آهين (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ ياد ڪريو، جڏهن ابراهيمؑ ان گهر جون ڀتيون کڻي رهيا هئا ۽ اسماعيل، ته دعا ڪندا ٿي ويا ”اي اسان جا رب! اسان جي هي خدمت قبول فرماءِ، تون سڀني کي ٻڌندڙ ۽ سڀڪجهه ڄاڻندڙ آهين(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (اهو شروعاتي دؤر به ياد ڪريو) جڏهن ابراهيم ۽ اسماعيل (ؐ) ڪعبة الله جي تعمير جو ڪم شروع ڪيو ۽ ان جا بنياد مٿي ڪرڻ وقت، دُعا گهري ته يا الله! اسان جي هن خدمت کي قبول فرماءِ، بيشڪ تون ئي سڀ ڪجهه ٻڌندڙ ۽ ڄاڻندڙ آهين. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
رَبَّنا وَاجعَلنا مُسلِمَينِ لَكَ وَمِن ذُرِّيَّتِنا أُمَّةً مُسلِمَةً لَكَ وَأَرِنا مَناسِكَنا وَتُب عَلَينا إِنَّكَ أَنتَ التَّوّابُ الرَّحيمُ (آيت : 128) |
۽ اسان جا پالڻھار اسان کي پنھنجو فرمانبردار ڪر ۽ اسان جي اولاد مان (به) ھڪ ٽوليءَ کي پنھنجو فرمانبردار ڪر، ۽ اسان کي اسان جي حج جا ارڪان سيکار ۽ اسان جون (خطائون) معاف ڪر، ڇو ته تون ئي وڏو معاف ڪندڙ مھربان آھين.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) اي اسان جا پروردگار اسان ٻنهي کي سچو مسلم (تنهنجي حڪمن جو فرمانبردار) ڪر ۽ اسان جي اولاد مان به اهڙي امت پيدا ڪر جا تنهنجي حڪمن جي فرمابردار هجي. اي خدا اسان کي اسان جي عبادت جا طريقا سيکار ۽ اسان جا قصور معاف ڪر. بيشڪ تون ئي وري وري معاف ڪندڙ ۽ بي انتها رحم واروآهين.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) اي رب اسان جا اسان ٻنهي کي پنهنجو مخلص بناءِ ۽ اسان جي اولاد مان هڪ جماعت کي فرمانبردار ڪر، ۽ اسان کي عبادت جا قاعدا ڏيکار ۽ اسان تي پنهنجي رحمت سان موٽ، بيشڪ تون نهايت توبہ قبوليندڙ مهربان آهين.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) (۽) اي اسان جا پالڻهار! اسان ٻنهي کي پنهنجو تابعدار ڪر. ۽ اسان جي اولاد مان به هڪ جماعت اهڙي ئي تابعدار ڪر ۽ اسان کي، اسان جي حج جون جايون ڏيکار ۽ اسان جي توبه قبول ڪر. بيشڪ تون ئي مهرباني ڪندڙ نهايت رحم وارو آهين.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) اي اسان جا رب! ۽ ڪر تون اسان کي فرمانبردار پنهنجو ۽ اسان جي اولاد مان جماعت فرمانبردار تنهنجي ۽ ڏيکار (سيکار) ان کي اسان جي عبادت (ڪرڻ) جا طريقا ۽ توجهه ڪر اسان تي بيشڪ تون ئي گهڻي توبہ قبول ڪندڙ گهڻو رحم ڪندڙ آهين .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) اي اسان جا پاليندڙ ! ۽ اسان ٻنهي کي پنهنجو تابعدار ڪر. ۽ اسان جي اولاد مان به پنهنجي هڪ تابعدار جماعت ڪر ۽ اسان کي اسان جي حج جا طريقا ڏيکار ۽ اسان تي مهرباني ڪر. بيشڪ تون ئي مهرباني ڪندڙ نهايت رحم وارو آهين. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) اي اسان جا رب! اسان ٻنهين کي پنهنجو فرمانبردار ڪر ۽ اسان جي اولاد مان به تنهنجي فرمانبردار امت پيدا ڪر ۽ اسان کي اسان جي عبادت جا قائدا (حج جا احڪام) ٻڌاءِ ۽ اسان تي (رحمت سان) متوجهه ٿيءُ، بيشڪ تون وڏو توبه قبوليندڙ، ٻاجهارو آهين.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) سانيم! ڪر اسان کي، تُنهنجو تابعدار، پڻ اسان جي اولاد مان، اُمّت ايماندار، ۽ پنهنجِي پوڄا هنڌ، اسان ڏيکاريين ڏاتار!، ۽ موٽ اسان تي مِهر سان، مرهين هر ميار، تون وَرندڙ ويرو تار، مِڙنيان مهربان گھڻو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) اي اسان جا پالڻهار! اسان کي پنهنجو فرمانبردار بڻاءِ، اسان جي اولاد ۾ به تنهنجي هڪ فرمانبردار جماعت هجي، اسان کي حج جا طريقا ڏس ۽ اسان کي معاف ڪر. بيشڪ تون ئي توبهه قبول ڪندڙ مهربان آهين. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) اي رب ! اسان ٻنهي کي پنهنجو مسلم (حڪمن جو تابع) بڻاءِ، اسان جي نسل مان اهڙي قوم اٿارجانءِ جيڪا تنهنجي حڪمن جي تابعدار هجي، اسان کي پنهنجي عبادت جا طريقا ٻڌاءِ ۽ اسان جون خطائون بخش، تون ڏاڍو معاف ڪندڙ ۽ رحم ڪندڙ آهين(تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) اي اسان جا رب! اسان ٻنهي کي پنهنجو مسلم (فرمانبردار) بناءِ ۽ اسان جي نسل مان هڪ اهڙي قوم پيدا ڪر، جيڪا تنهنجي مسلم (مطيع) هجي، اسان کي طريقا ٻڌاءِ پنهنجي عبادت جا، ۽ اسان جي ڪوتاهين کي نظرانداز ڪر، بيشڪ تون سڀني کي ٻڌندڙ رحم ڪندڙ آهين(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) يا الله! اسان ٻنهي کي پنهنجو فرمانبردار بڻاءِ ۽ اسان جي نسل مان هڪ اهڙي جماعت پيدا فرماءِ، جيڪا تنھنجي سھڻي نموني ۾ فرمانبرداري ڪندڙ هجي، اسان کي پنھنجي عبادت جا طور طريقا به ٻڌاءِ ۽ اسان جي (ننڍين وڏين) خطائن کي معاف فرماءِ. بيشڪ تون ئي وڏو معاف ڪندڙ ۽ وڏو رحم ڪندڙ آهين. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
رَبَّنا وَابعَث فيهِم رَسولًا مِنهُم يَتلوا عَلَيهِم ءايٰتِكَ وَيُعَلِّمُهُمُ الكِتٰبَ وَالحِكمَةَ وَيُزَكّيهِم إِنَّكَ أَنتَ العَزيزُ الحَكيمُ (آيت : 129) |
۽ اي اسان جا پالڻھار منجھانئن ھڪ پيغمبر منجھن موڪل جو تنھنجون آيتون مٿن پڙھي ۽ کين ڪتاب ۽ حڪمت سيکاري ۽ کين سڌاري، ڇو ته تون ئي غالب حڪمت وارو آھين.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ اي اسان جا پروردگار (پنهنجي فضل ۽ ڪرم سان) جيڪي ماڻهو (مڪي ۾ اسماعيل جو اولاد) پيدا ٿيندا تن ڏانهن انهن ئي منجهان هڪڙو رسول موڪلجانءِ جو تنهنجون آيتون ماڻهن کي پڙهي ٻڌائي. الله جو ڪتاب ۽ عقل ۽ دانائيءَ جون ڳالهيون سيکاري ۽ (پنهنجي تربيت ۽ صحبت سان) هنن جون دليون پاڪ ڪري ڇڏي. اي پروردگار! بيشڪ تون ئي آهين جو وڏي شان ۽ قدرت وارو ۽ وڏي حڪمت وارو آهين.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) اي اسان جا رب انهن ۾ رسول (ڪريم) موڪل انهن مان جيڪو انهن کي قرآن ڪريم پڙهائي ۽ انهن کي قرآن ۽ شرعي احڪام سيکاري ۽ انهن کي پاڪ ڪري، بيشڪ تون ئي غالب حڪمت وارو آهين.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) (۽) اي اسان جا پالڻهار! انهن ۾، انهن مان ئي هڪ رسول موڪل جو کين تنهنجون آيتون پڙهي ٻڌائي ۽ انهن کي ( آسماني) ڪتاب ۽ دانائي سيکاري ۽ انهن جي (نفس) کي پاڪ ڪري، بيشڪ تون ئي زبردست (۽) حڪمت وارو آهين.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) اي اسان جا رب! موڪل انهن ۾ شان وارو رسول انهن مان ته پڙهي انهن جي اڳيان تنهنجون آيتون ۽ پڙهائي انهن کي ڪتاب ۽ دانائيءَ جون ڳالهيون ۽ پاڪ صاف ڪري انهن کي بيشڪ تون ئي زبردست غالب وڏي حڪمت وارو آهين. ع (احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) اي اسان جا پاليندڙ ! ۽ انهن ۾ انهن مان هڪ رسول موڪل جو کين تنهنجيون آيتون پڙهي ٻڌائي ۽ انهن کي ڪتاب ۽ دانائي سيکاري ۽ کين پاڪ ڪري. بيشڪ تون ئي زبردست (۽) حڪمت وارو آهين. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) اي اسان جا پالڻهار! انهن ۾ انهن مان ئي هڪ (عظمت وارو) رسول موڪل جيڪو انهن تي تنهنجون آيتون تلاوت ڪري انهن کي ڪتاب سيکاري ۽ حڪمت جي تعليم ڏئي ۽ انهن کي پاڪيزه بنائي. بيشڪ تون غالب، حڪمت وارو آهين“.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) موڪل ربّ ! مَنهنجانِ ڪو، تن ۾ نبي نواب، تن تي، پڙهي تُنهنجون، حُجتون هر باب، ۽ سيکارينِ ڪتاب، پڻ صحي سمجھ صواب، ۽ اُجاري اُنهن کي، هر خصلت، کان خراب، پڪ تون پاڪ جناب، سٻر ۽ سٻوجھ گھڻو.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) اي اسان جا ڌڻي! تون هنن ۾ منجهائن هڪ رسول موڪل، جو کين تنهنجون آيتون پڙهي ٻڌائي ۽ انهن کي ڪتاب ۽ ڏاهپ سيکاري ۽ انهن کي پاڪ ڪري، بيشڪ تون ئي تمام زبردست ڏاهپ وارو آهين.“(البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) ۽ اي رب! انهن ماڻهن ۾ خود انهن مان هڪڙو رسول اٿارجانءِ، جيڪو کين تنهنجون آيتون ٻڌائي، انهن کي ڪتاب ۽ حڪمت جي تعليم ڏئي ۽ سندن زندگيون سنواري، تون ڏاڍو سگهارو ۽ حڪمت وارو آهين" (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ اي اسان جا رب! ۽ انهن ماڻهن ۾ خود انهن جي قوم مان هڪ رسول کي آڻ، جيڪو انهن کي تنهنجون آيتون ٻڌائي، انهن کي تعليم ڏئي ڪتاب ۽ حڪمت جي ۽ انهن جون زندگيون سنواري. بيشڪ تون وڏو غالب ۽ حڪمت وارو آهين(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) يا الله! اسان جي ايندڙ نسل ۾ اهڙو رسول موڪلجانءِ، جيڪو ماڻهن کي تنھنجون پاڪ آيتون تلاوت ڪري ٻڌائي، ڪتاب ۽ حڪمت ذريعي تعليم ڏئي ۽ سندن زندگين کي سنواري ڇڏي. بيشڪ تون ئي زبردست حڪمت وارو آهين. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
وَمَن يَرغَبُ عَن مِلَّةِ إِبرٰهۦمَ إِلّا مَن سَفِهَ نَفسَهُ وَلَقَدِ اصطَفَينٰهُ فِى الدُّنيا وَإِنَّهُ فِى الءاخِرَةِ لَمِنَ الصّٰلِحينَ (آيت : 130) |
۽ جنھن پاڻ کي بي سمجھ ڪيو تنھن کانسواءِ (ٻيو) ڪير ابراھيم جي دين کان مُڙندو، ۽ بيشڪ کيس دنيا ۾ چونڊيو سون، ۽ اُھو آخرت ۾ ضرور ڀلارن مان آھي.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) (حضرت ابراهيم جو طريقو اهو هو جو بيان ڪيو ويو) پوءِ ڪير حضرت ابراهيم جي اهڙي سهڻي دين کان ڦري ويندو؟ سواءِ انهيءَ جي جنهن پاڻ کي جاهل ۽ ڀوڪ بنائي ڇڏيو آهي ۽ بيشڪ اسان حضرت ابراهيم کي دنيا ۾ به چونڊي ممتاز ڪيو ۽ آخرت ۾ به هو صالحن جي جماعت ۾ هوندو.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) ۽ ابراهيم جي دين کان ڪير منهن موڙي مگر جنهن پنهنجي دل کي بيوقوف بنايو، ۽ بيشڪ اسان انهيءَ کي دنيا ۾ پسند ڪيو ۽ بيشڪ اهو آخرت ۾ يقيناً صالحن مان آهي.(بيان الرحمان (عبدالوحيد جان سرهندي)) ۽ ڪير ابرهيم جي ملت (دين) کان ڦرندو، ان کان سواءِ جنهن پاڻ کي بيوقوف بڻايو ۽ اسان کيس دنيا ۾ چونڊيوسين ۽ هو آخرت ۾ به چڱن مان ئي ٿيندو.(سنڌي قرآن (سيد فرمان علي)) ۽ ڪير منهن موڙيندو دين ابراهيم جي کان سواءِ ان جي جو بيوقوف بنايائين پنهنجي پاڻ کي ۽ بيشڪ برگزيدو ڪيو سون ان کي دنيا ۾ ۽ بيشڪ اهو آخرت ۾ به صالحن مان هوندو .(احسن البيان (محمد ادريس ڏاهري)) ۽ ڪير ابراهيم جي دين کان ڦرندو ان کان سواءِ جنهن پاڻ کي بيوقوف بنايو. ۽ بيشڪ اسان ان کي دنيا ۾ چونڊيو. ۽ بيشڪ هو آخرت ۾ چڱن مان آهي. (الھام الرحمان (مولانا محمد مدني)) ۽ ابراهيم جي دين کان ڪير ٿو مُنهن موڙي (سگهي) سواءِ ان جي جيڪو پنهنجي نفس جي بي وقوفي ۾ مبتلا آهي. ۽ بيشڪ اسان ان کي دنيا ۾ منتخب فرمايو هيو ۽ بيشڪ اهو آخرت ۾ به نيڪو ڪارن مان هوندو.(فُيُوضُ الفُرقان - پِير محمد ڪرم اللہ الاھي (دلبر سائين)) ۽ ابراهيم جي دين کان، مُڙي ڪين مگر، جيڪو پنهنجي جان کان، بنيو بي خبر، ۽ ڌُئوسونس دنيا۾، پڻ آهي اُهو انور، ۽ آخرت اَندر، صالحن جي، ساٿ ۾.(نُورُالقُرآن (مولوي حاجي احمد ملاح)) ۽ ابراهيم جي دين کان ان کان سواءِ ٻيو ڪير ڦرندو، جنهن پنهنجو پاڻ کي بيوقوف بڻايو؟ ۽ بيشڪ اسان ان کي دنيا ۾ چونڊيو ۽ آخرت ۾ ته هو نيڪن مان ئي هوندو. (البُرھان (محمد عثمان ڏيپلائي)) هاڻي اهو ڪير آهي، جيڪو ابراهيم جي طريقي کان ٿو نفرت ڪري؟ جنهن پنهنجو پاڻ کي بي سمجهيءَ ۽ جهالت ۾ وڌو هوندو، انهيءَ کانسواءِ ٻيو ڪير ٿو اها حرڪت ڪري سگهي؟ ابراهيم ته اهو شخص هو جنهن کي اسان دنيا ۾ پنهنجي ڪم لاءِ چونڊي ورتو هو ۽ آخرت ۾ هو صالحن مان ليکيو ويندو (تفھيم القرآن (سيد ابوالاعليٰ مودودي)) ۽ هاڻي ڪير آهي جيڪو نفرت ڪري ابراهيمؑ جي طريقي سان؟ سواءِ ان جي جنهن پاڻ کي بيوقوفي ۽ جهالت ۾ وڌو هجي. ان کان سواءِ ٻيو ڪير اها حرڪت ڪندو؟ ابراهيمؑ ته اهو آهي جنهن کي دنيا ۾ اسان پنهنجي ڪم لاءِ چونڊيو ۽ آخرت ۾ اهو صالحن ۾ هوندو(القرآن (ڊاڪٽر عابد لغاري)) (ابراهيمؑ جو ڪردار توهان ٻڌو). هاڻي ڪھڙو ماڻهو هوندو جيڪو ان جي ٻڌايل طريقي کان نفرت ڪندو؟ ظاهر آهي ته اهو ئي ماڻهو ان جي ڪردار کان نفرت ڪندو، جيڪو غيرسنجيده ۽ ناسمجهه هوندو. ابراهيم(ؑ) ته اهو شخص آهي، جنھن جي آزمائش ڪري اسان کيس پورِي دنيا ۾ پنھنجي ڪم لاءِ چونڊيو هو. بيشڪ هو قيامت واري ڏينھن نيڪوڪار ماڻهن ۾ شامل هوندو. (قرآن مجيد (ترجمو : عبدالسلام ڀُٽو)) |
إِذ قالَ لَهُ رَبُّهُ أَسلِم قالَ أَسلَمتُ لِرَبِّ العٰلَمينَ (آيت : 131) |
جڏھن کيس سندس پالڻھار چيو ته منھنجا حڪم مڃ (تڏھن) چيائين ته جھان جي پالڻھار جا (سڀ) حڪم مڃيم.(قرآن جو پيغام (تاج محمود امروٽي)) ۽ ڏسو جڏهن حضرت ابراهيم جي پرودگار کيس حڪم ڪيو ته منهنجي اڳيان سر جهڪائي پورو پورو فرمابردار ٿي وڃ. تڏهن حضرت ابراهيم هڪدم چئي ڏنو ته مون سڀني جهانن جي پالڻهار اڳيان پنهنجو سر جهڪايو.(ائين چيو اللہ (علي خان ابڙو)) جڏهن ابراهيم کي سندس رب فرمايو منهنجي فرمانبرداري ڪر چيائين فرمانبرداري ڪئي مون رب جها |