011 surah
ھي سورة مَکِّیَّۃٌ آھي . ھِن ۾ 123 آيتون ۽ 10 رڪوع آھن
الۗرٰ ۣ كِتٰبٌ اُحْكِمَتْ اٰيٰتُهٗ ثُـمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَّدُنْ حَكِيْمٍ خَبِيْرٍ 1ۙ
الٓرٰ (هي) ڪتاب آهي جو محڪم ڪيون ويون آيتون ان جون ان کان پوءِ تفصيل سان بيان ڪيون ويون حڪمت واري خبر رکندڙ وٽان .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريالر. (اي پيغمبر! ماڻهن کي چئو ته هيءُ) هڪ ڪتاب آهي جنهن جي ڳالهين کي محڪم ڪيو ويو آهي وري ان کي حڪمت واري باخبر وٽان کولي بيان ڪيو ويو آهي.
— مولانا محمد مدنيالف ـــ لام ـــ را، هي اهڙو ڪتاب آهي جنھن جون آيتون بلڪل چٽيون آهن ۽ وڏي حڪمت واري ۽ هر شيءِ جي خبر رکندڙ جي طرفان وڏي تفصيل سان بيان ڪيون ويون آهن.
— عبدالسلام ڀُٽواَلَّا تَعْبُدُوْٓا اِلَّا اللّٰهَ ۭ اِنَّنِيْ لَكُمْ مِّنْهُ نَذِيْرٌ وَّبَشِيْرٌ 2ۙ
ته نه عبادت ڪيو مگر الله تعالى جي بيشڪ مان اوهان لاءِ ان جي طرفان ڊيڄاريندڙ ۽ خوشخبري ڏيندڙ آهيان .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري(اهي ڳالهيون هي آهن) ته الله کان سواءِ ٻئي ڪنهن جي عبادت نه ڪريو. بيشڪ آءُ اوهان کي ان جي طرفان ڊيڄاريندڙ ۽ خوشخبري ٻڌائيندڙ آهيان.
— مولانا محمد مدني(هن ڪتاب ۾ چيو ويو آهي ته) توهان سڀ الله تعالى کان سواءِ ٻئي ڪنھن جي به بندگي نه ڪريو. بيشڪ مان ان جي طرفان توهان ڏي عذاب کان ڊيڄاريندڙ ۽ جنت جي خوشخبري ٻڌائڻ لاءِ موڪليو ويو آهيان.
— عبدالسلام ڀُٽووَّاَنِ اسْتَغْفِرُوْا رَبَّكُمْ ثُـمَّ تُوْبُوْٓا اِلَيْهِ يُمَتِّعْكُمْ مَّتَاعًا حَسَنًا اِلٰٓى اَجَلٍ مُّسَمًّى وَّيُؤْتِ كُلَّ ذِيْ فَضْلٍ فَضْلَهٗ ۭ وَاِنْ تَوَلَّوْا فَاِنِّىْٓ اَخَافُ عَلَيْكُمْ عَذَابَ يَوْمٍ كَبِيْرٍ 3
۽ هي ته مغفرت گھرو پنهنجي رب کان تنهن کان پوءِ توبہ ڪريو ان ڏانهن ته نفعو ڏيندو اوهان کي نفعو سهڻو مدي مقرر ڪيل تائين ۽ ڏيندو هر صاحب نيڪيءَ جي کي نيڪي ان جي ۽ جيڪڏهن منهن موڙيُوَ ته پوءِ يقينًا مان ڊڄان ٿو اوهان تي عذاب ڏينهن وڏي جي کان .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ هيءُ ته پنهنجي پاليندڙ کان معافي گهرو، وري ان ڏي رجوع ٿيو ته اوهان کي هڪ مقرر مدت تائين زندگيءَ جو چڱو سامان ڏئي، ۽ سڀ ڪنهن ڀلائيءَ واري کي سندس ڀلائيءَ جو بدلو ڏئي. ۽ جيڪڏهن منهن موڙيندؤ ته بيشڪ آءٌ اوهان تي وڏي ڏينهن جي عذاب (اچڻ) کان ڊڄان ٿو.
— مولانا محمد مدني(۽ اهو به ٻڌائڻ لاءِ آيو آهيان ته) توهان پنھنجي پالڻھار کان گناهن جي بخشش گهرو ۽ ان ڏي موٽو (۽ گناهن کان توبہ ڪريو) ته جيئن ھو توهان کي مقرر مدت تائين خوشحالي عطا فرمائي ۽ هر ڀلائي ڪندڙ کي سندس ڀلائي جو اجر عطا ڪري ۽ جيڪڏهن توهان منھن موڙيندا ته مان توهان تي وڏي ڏينھن (يعني قيامت) جي اچڻ کان ڊڄان ٿو.
— عبدالسلام ڀُٽواِلَى اللّٰهِ مَرْجِعُكُمْ ۚ وَھُوَ عَلٰي كُلِّ شَيْءٍ قَدِيْرٌ 4
طرف الله جي آهي موٽڻ اوهان جو ۽ اهو هر شيءِ تي قادر آهي.
— مولانا محمد ادريس ڏاھريالله ڏي ئي اوهان کي موٽڻو آهي. ۽ اهو سڀ ڪنهن شيءَ تي قدرت رکندڙ آهي.
— مولانا محمد مدنيتوهان سڀني کي الله تعالى جي طرف موٽي هلڻو آهي ۽ هو هر شيءِ تي قدرت رکندڙ آهي.
— عبدالسلام ڀُٽواَلَآ اِنَّھُمْ يَثْنُوْنَ صُدُوْرَھُمْ لِيَسْتَخْفُوْا مِنْهُ ۭ اَلَا حِيْنَ يَسْتَغْشُوْنَ ثِيَابَھُمْ ۙ يَعْلَمُ مَا يُسِرُّوْنَ وَمَا يُعْلِنُوْنَ ۚ اِنَّهٗ عَلِيْمٌۢ بِذَاتِ الصُّدُوْرِ 5
خبردار بيشڪ اهي ٻيڻا ڪن (وٽين) ٿا سينا پنهنجا تانته لڪن ان کان خبردار جنهن وقت ڍڪين ٿا ڪپڙا پنهنجا ڄاڻي ٿو جيڪي لڪائين ٿا ۽ جيڪي ظاهر ڪن ٿا بيشڪ اهو ڄاڻندڙ آهي سيني وارين ڳالهين کي.
— مولانا محمد ادريس ڏاھريخبردار رهو! بيشڪ اهي ڪافر پنهنجن سينن کي موڙين ٿا. ته الله کان لِڪن (يعني راز لڪائين ٿا). خبردار رهو! جنهن وقت پنهنجن ڪپڙن سان ويڙهجن ٿا تنهن وقت به جيڪي لڪائين ۽ جيڪي ظاهر ڪن ٿا تنهن کي ڄاڻي ٿو. بيشڪ اهو سينن جون ڳالهيون ڄاڻندڙ آهي.
— مولانا محمد مدنيڏسو ته سهي هي ماڻهو (نبي سڳوري جي سامھون اچڻ کان بچڻ لاءِ) پنھنجا سينا ڦيرين ٿا ته جيئن هو لڪي وڃن. خبردار! وري هو پاڻ کي ڪپڙن سان به لڪائين ٿا (ته جيئن سڃاڻپ ۾ نه اچن) الله تعالى ته هر ان حالت کي ڄاڻي ٿو، جيڪا هو لڪائين ٿا يا ظاهر ڪن ٿا. بيشڪ هو ته سينن ۾ لڪيل رازن به کي خوب ڄاڻي ٿو.
— عبدالسلام ڀُٽووَمَا مِنْ دَاۗبَّةٍ فِي الْاَرْضِ اِلَّا عَلَي اللّٰهِ رِزْقُهَا وَيَعْلَمُ مُسْتَــقَرَّهَا وَمُسْـتَوْدَعَهَا ۭ كُلٌّ فِيْ كِتٰبٍ مُّبِيْنٍ 6
۽ ناهي ڪا چرندڙ شيءِ زمين ۾ مگر الله تي رزق ان جو آهي ۽ ڄاڻي ٿو ان جي رهڻ واري جاءِ ۽ ان جي حوالي ٿيڻ جي جاءِ هر شيءِ ڪتاب روشن ۾ آهي .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ زمين تي هلڻ وارو ڪوبه نه آهي پر ان جي روزي الله تي آهي، ۽ اهو ان جي رهڻ جي جاءِ کي ۽ جتي ان کي امانت رکيو وڃي ٿو، تنهن کي به ڄاڻي ٿو. سڀ ڪجهه ظاهر ڪتاب ۾ (لکيل) آهي.
— مولانا محمد مدنيزمين ۾ اهڙو ڪوبه ساهوارو نه آهي جنھن جو رزق الله تعالى جي ذمي نه هجي. ھو ته ان ساهه واري جي ھميشه رھڻ واري ۽ عارضي جڳھه کي به خوب ڄاڻي ٿو. (بھرحال) ھر شيءِ واضح دفتر ۾ لکيل آھي.
— عبدالسلام ڀُٽووَهُوَ الَّذِيْ خَلَقَ السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضَ فِيْ سِتَّةِ اَيَّامٍ وَّكَانَ عَرْشُهٗ عَلَي الْمَاۗءِ لِيَبْلُوَكُمْ اَيُّكُمْ اَحْسَنُ عَمَلًا ۭ وَلَىِٕنْ قُلْتَ اِنَّكُمْ مَّبْعُوْثُوْنَ مِنْۢ بَعْدِ الْمَوْتِ لَيَقُوْلَنَّ الَّذِيْنَ كَفَرُوْٓا اِنْ ھٰذَآ اِلَّا سِحْــرٌ مُّبِيْنٌ 7
۽ اهو (الله) ئي آهي جنهن پيدا ڪيا آسمان ۽ زمينون ڇهن ڏينهن ۾ ۽ هو عرش ان جو پاڻيءَ تي تانته آزمائي اوهان کي ته ڪير اوهان مان وڌيڪ سهڻو آهي عمل جي لحاظ سان ۽ البته جيڪڏهن چيو تو ته بيشڪ اوهان اٿاريل آهيو مرڻ کانپوءِ ته البته چوندا ڪافر ته ناهي هي مگر جادو کليل .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ هو اهو آهي جنهن آسمانن ۽ زمين کي ڇهن ڏينهن ۾ پيدا ڪيو ۽ سندس تخت پاڻيءَ تي هو، هن لاءِ ته اوهان کي آزمائي ته اوهان مان ڪنهن جو عمل زياده چڱو آهي. ۽ (اي پيغمبر!) جيڪڏهن تون چوندين ته اوهان کي مرڻ کان پوءِ (جيئرو ڪري) اٿاريو ويندو ته ڪافر ضرور چوندا ته هيءَ رڳو ظاهر جادو آهي.
— مولانا محمد مدنياهو (اللھ تعالى) ئي آھي جنھن آسمانن ۽ زمين کي ڇھن ڏينھن ۾ پيدا ڪيو، جڏھن ته (ان کان اڳ) سندس حڪمراني صرف پاڻي تي ھئي (توھان کي پيدا ڪرڻ جو مقصد ھي آھي) ته جيئن توھان کي آزمائي ته توھان مان ڪير نيڪ عمل ڪري ٿو؟ (اي نبيﷺ!) جيڪڏھن تون کين چوندين ته توھان سڀ موت کان پوءِ ٻيھر جيئرا ڪيا ويندا ته ھو ضرور چوندا ته ھي پڌرو جادو آھي.
— عبدالسلام ڀُٽووَلَىِٕنْ اَخَّرْنَا عَنْهُمُ الْعَذَابَ اِلٰٓى اُمَّةٍ مَّعْدُوْدَةٍ لَّيَقُوْلُنَّ مَا يَحْبِسُهٗ ۭ اَلَا يَوْمَ يَاْتِيْهِمْ لَيْسَ مَصْرُوْفًا عَنْهُمْ وَحَاقَ بِهِمْ مَّا كَانُوْا بِهٖ يَسْتَهْزِءُوْنَ 8ۧ
۽ البته جيڪڏهن پوئتي ڪنداسون انهن کان عذاب مدت مقرر ڪيل تائين البته ضرور چوندا ته ڪير ٿو روڪي ان کي خبردار جنهن ڏينهن ايندو امر انهن وٽ ناهي ڦيرايل انهن کان ۽ گھيري ۾ وٺندڙ انهن کي اهو (عذاب) جو ان سان چٿر ڪندا هئا. ع
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ جيڪڏهن انهن کان ڪنهن ڳڻيل مدت تائين عذاب هٽائينداسون ته ضرور چوندا ته ڪهڙي شيءَ ان کي روڪي ٿي. خبردار رهو! جنهن ڏينهن مٿن (عذاب) ايندو ته انهن کان (ان کي) ڦيريو نه ويندو ۽ جنهن ڳالهه تي ٺٺوليون پيا ڪن سا مٿن اچي ڪڙڪندي.
— مولانا محمد مدنياسان جيڪڏھن ڪجهه وقت لاءِ مٿن ايندڙ عذاب ٽارينداسين ته ھو ضرور چوندا ته ھن (عذاب) کي ڪھڙي شيءِ روڪيو آھي؟ خبردار! جڏھن مٿن عذاب ايندو ۽ هو ڪنھن جي ٽارڻ سان نه ٽرندو ته اھا شيءِ مٿن اچي ڪڙڪندي، جنھن تي ھو ٽوڪون ڪري رھيا آھن.
— عبدالسلام ڀُٽووَلَىِٕنْ اَذَقْنَا الْاِنْسَانَ مِنَّا رَحْـمَةً ثُـمَّ نَزَعْنٰهَا مِنْهُ ۚ اِنَّهٗ لَيَـــُٔــوْسٌ كَفُوْرٌ 9
۽ البته جيڪڏهن چکائي سون انسان کي پاڻ وٽان رحمت ان کان پوءِ جو کسيو سون ان کي ان کان ته بيشڪ اهو البته گھڻو مايوس، ناشڪر آهي .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ جيڪڏهن ماڻهوءَ کي پنهنجي طرفان ڪا رحمت چکايون ٿا وري اها ان کان کسي وٺون ٿا ته بيشڪ اهو نااميد (۽) بي شڪرو ٿئي ٿو.
— مولانا محمد مدني۽ جيڪڏھن اسان انسان کي پنھنجي رحمت جو مزو چکائڻ کان پوءِ اھا ان کان (ڪنھن حڪمت تحت) کسي وٺون ٿا ته ھو مايوس ٿي ناشڪرو ٿي ويندو آهي.
— عبدالسلام ڀُٽووَلَىِٕنْ اَذَقْنٰهُ نَعْمَاۗءَ بَعْدَ ضَرَّاۗءَ مَسَّتْهُ لَيَقُوْلَنَّ ذَهَبَ السَّـيِّاٰتُ عَنِّيْ ۭ اِنَّهٗ لَفَرِحٌ فَخُــوْرٌ 10
۽ البته جيڪڏهن چکايون سون ان کي نعمتون تڪليف کان پوءِ جو پهتي ان کي ته البته ضرور چوندو ته (پري ٿي) ويون برايون مون کان بيشڪ اهو البته خوش ٿيندڙ فخر ڪندڙ آهي .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ جيڪڏهن اسين ماڻهوءَ کي ڪنهن تڪليف کان پوءِ جا کيس پهچي ٿي ڪنهن نعمت جو مزو چکايون ته ضرور چوندو ته مون تان برايون ٽري ويون. بيشڪ اهو خوش ٿيندڙ، پاڻ پڏائيندڙ آهي ،
— مولانا محمد مدني۽ (وري) جڏھن کيس تڪليف جو ذائقو چکائڻ کان پوءِ اسان کيس نعمتن جو مزو وٺرائيندا آھيون ته چوندو آھي ته منھنجي مٿان ته (ھميشه لاءِ) نحوست ختم ٿي وئي آهي، پوءِ ھو فخر ڪرڻ ۽ پاڻ پڏائڻ لڳندو آھي.
— عبدالسلام ڀُٽواِلَّا الَّذِيْنَ صَبَرُوْا وَعَـمِلُوا الصّٰلِحٰتِ ۭ اُولٰۗىِٕكَ لَهُمْ مَّغْفِرَةٌ وَّاَجْرٌ كَبِيْرٌ 11
مگراهي (ماڻهو) جو صبر ڪيائون ۽ ڪيائون سٺا عمل اهي انهن لاءِ بخشش ۽ ثواب وڏو آهي.
— مولانا محمد ادريس ڏاھريانهن کان سواءِ جن صبر ڪيو ۽ چڱا ڪم ڪيا انهن لاءِ معافي ۽ وڏو اجر آهي.
— مولانا محمد مدنيپر جيڪي ماڻهو صبر ۽ نيڪ عمل ڪندا آھن، سي اھڙي سوچ کان بچيل آھن. اھڙن ماڻهن لاءِ ئي بخشش ۽ وڏو اجر آھي.
— عبدالسلام ڀُٽوفَلَعَلَّكَ تَارِكٌۢ بَعْضَ مَا يُوْحٰٓى اِلَيْكَ وَضَاۗىِٕقٌۢ بِهٖ صَدْرُكَ اَنْ يَّقُوْلُوْا لَوْلَآ اُنْزِلَ عَلَيْهِ كَنْزٌ اَوْ جَاۗءَ مَعَهٗ مَلَكٌ ۭ اِنَّـمَآ اَنْتَ نَذِيْرٌ ۭ وَاللّٰهُ عَلٰي كُلِّ شَيْءٍ وَّكِيْلٌ ۭ12
پوءِ شايد تون ڇڏيندڙ آهين ڪجھ ان مان جو وحي ڪيو ويو توڏانهن ۽ تنگ آهي ان جي ڪري سينو (پاڪ) تنهنجو هي جو چون ته ڇونه نازل ڪيو ويو ان تي خزانو يا آيو ان سان گڏ ملائڪ تون ته صرف ڊيڄاريندڙ آهين ۽ الله هر شيءِ جو سنڀاليندڙ آهي .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريپوءِ (اي پيغمبر!) جيڪي تو ڏي وحي ڪيو وڃي ٿو تنهن مان متان ڪجهه ڇڏي ڏين ۽ (متان) ان کان تنهنجي دل تنگ ٿئي. ڪافرن جي هن چوڻ تي ته مٿس خزانو ڇو نه لاٿو ويو يا ان سان مَلَڪُ (ڇو نه) آيو. تون رڳو ڊيڄاريندڙ آهين. ۽ الله سڀ ڪنهن شيءَ جو سنڀاليندڙ آهي
— مولانا محمد مدني(اي نبيﷺ!) جيڪا توڏي وحي ڪئي وڃي ٿي، اها هوبهو بيان ڪندا رهو ۽ انهن ماڻهن جي اِن چوڻ تي ته “ھن شخص جي مٿان خزانو ڇو نه لاٿو ويو يا ھن سان گڏ فرشتو ڇو نه آيو؟” تون (ڪڏھن به) دل ننڍي نه ڪجانءِ. (حقيقت ھي آھي ته) تون صرف انهن کي (جھنم کان) ڊيڄاريندڙ آھين (باقي) سڀ معاملا اللھ تعالى جي ھٿ ۾ آھن.
— عبدالسلام ڀُٽواَمْ يَقُوْلُوْنَ افْتَرٰىهُ ۭ قُلْ فَاْتُوْا بِعَشْرِ سُوَرٍ مِّثْلِهٖ مُفْتَرَيٰتٍ وَّادْعُوْا مَنِ اسْتَطَعْتُمْ مِّنْ دُوْنِ اللّٰهِ اِنْ كُنْتُمْ صٰدِقِيْنَ 13
ڇا چون ٿا ته ٺاهيائين ان کي فرماءِ ته: پوءِ آڻيو ڏھ سورتون ان جھڙيون هٿ جون ٺاهليون ۽سڏيو ان کي جو سڏي سگھو الله کانسواءِ جيڪڏهن آهيو سچا .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريڀل اهي چون ٿا ڇا ته اهو پاڻ ٺاهيو اٿس (کين) چو ته پوءِ ان جهڙيون ڏهه سورتون بڻايل آڻيو ۽ الله کان سواءِ جنهن کي سڏي سگهو تنهن کي سڏيو جيڪڏهن اوهين سچا آهيو.
— مولانا محمد مدنييا ھو چون ٿا ته هي (قرآن) هن پاڻ گهڙيو آھي. (جيڪڏهن اها ڳالهه آهي ته) پوءِ کين چيلنج ڏي ته توھان ڏھ سورتون ان جھڙيون ٺاھي ڏيکاريو ۽ ان ڪوشش ۾ اللھ تعالى کان سواءِ جنھن کي سڏي سگهو ٿا کين سڏيو. جيڪڏھن توھان واقعي سچا آھيو ته (سڀ ملي ڪري به) اھو ڪم ڪري ڏيکاريو.
— عبدالسلام ڀُٽوفَاِنْ لَّمْ يَسْتَجِيْبُوْا لَكُمْ فَاعْلَمُوْٓا اَنَّـمَآ اُنْزِلَ بِعِلْمِ اللّٰهِ وَاَنْ لَّآ اِلٰهَ اِلَّا هُوَ ۚ فَهَلْ اَنْتُمْ مُّسْلِمُوْنَ 14
پوءِ جيڪڏهن نه قبول ڪن اوهان جو (چوڻ) پوءِ يقين ڄاڻو ته تحقيق نازل ڪيو ويو آهي الله جي علم سان ۽ هي ته ناهي ڪو عبادت جو حقدار مگر اهو پوءِ ڇا اوهان مڃيندڙ آهيو؟ .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريپوءِ جيڪڏهن اوهان جي ڳالهه قبول نه ڪن ته ڄاڻو ته ان کي رڳو الله جي علم سان لاٿو ويو آهي ۽ (هن ڳالهه کي به) ته ان کان سواءِ ڪو حاڪم نه آهي ڇا پوءِ اوهين حڪم تي هلڻ وارا آهيو؟
— مولانا محمد مدنيپوءِ جيڪڏھن (اھي شريڪ) توھان کي ڪوبه جواب نه ڏين ته توھان سمجهي ڇڏيو ته بيشڪ ھي قرآن اللھ تعالى جي علم سان نازل ڪيو ويو آھي. ان کان سواءِ ٻيو ڪير به عبادت جي لائق آهي ئي ڪونه. پوءِ ڇا توھان مسلمان ٿيڻ لاءِ تيار آھيو؟
— عبدالسلام ڀُٽومَنْ كَانَ يُرِيْدُ الْحَيٰوةَ الدُّنْيَا وَزِيْنَتَهَا نُوَفِّ اِلَيْهِمْ اَعْـمَالَهُمْ فِيْهَا وَهُمْ فِيْهَا لَا يُبْخَسُوْنَ 15
جيڪو شخص به ارادو ٿو ڪري حياتيءَ دنيا واريءَ جو ۽ سينگار ان جي جو ته پوءِ بدلو ڏينداسون انهن کي عملن انهن جي جو ان ۾ اهي ان ۾ نه نقصان ڏنا ويندا .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريجيڪي دنيا جي حياتي ۽ ان جو سينگار گهرن ٿا تن کي دنيا ۾ ئي سندن عملن جو پورو بدلو ڏينداسون ۽ کين ان (دنيا) ۾ گهٽ نه ڏنو ويندو.
— مولانا محمد مدني(اھو ٻڌي ڇڏيو ته) جيڪي ماڻهو دنيا جي زندگي ۽ ان جي خوشحالي چاھيندا آھن، اھڙن چاھيندڙن جي عملن جو بدلو اسان کين ھن دنيا ۾ ئي ڏئي ڇڏيندا آھيون ۽ ان ۾ ذرو به گهٽتائي نه ڪئي ويندي آھي.
— عبدالسلام ڀُٽواُولٰۗىِٕكَ الَّذِيْنَ لَيْسَ لَهُمْ فِي الْاٰخِرَةِ اِلَّا النَّارُ ڮ وَحَبِطَ مَا صَنَعُوْا فِيْهَا وَبٰطِلٌ مَّا كَانُوْا يَعْمَلُوْنَ 16
اهيئي اهي آهن جو ناهي انهن لاءِ آخرت ۾ مگر باھ ۽ برباد ٿي ويو اهو جو ڪيائون ۽ باطل آهي اهو جو ڪيو هيائون.
— مولانا محمد ادريس ڏاھرياِهي اُهي آهن جن لاءِ آخرت ۾ باهه کان سواءِ (ٻيو) ڪجهه نه آهي ۽ جو ڪجهه ڪيو هوندائون سو آخرت ۾ برباد ٿيندو ۽ جيڪي پيا ڪن سو بيڪار آهي.
— مولانا محمد مدنياھڙن ماڻهن جي لاءِ آخرت ۾ باهه کان سواءِ ٻيو ڪجهه به نه ھوندو ۽ ھن دنيا ۾ انهن جيڪو ڪمايو ۽ عمل ڪيو، سو سڀ بيڪار ٿي ويندو.
— عبدالسلام ڀُٽواَفَـمَنْ كَانَ عَلٰي بَيِّنَةٍ مِّنْ رَّبِّهٖ وَيَتْلُوْهُ شَاهِدٌ مِّنْهُ وَمِنْ قَبْلِهٖ كِتٰبُ مُوْسٰٓى اِمَامًا وَّرَحْـمَةً ۭ اُولٰۗىِٕكَ يُؤْمِنُوْنَ بِهٖ ۭ وَمَنْ يَّكْفُرْ بِهٖ مِنَ الْاَحْزَابِ فَالنَّارُ مَوْعِدُهٗ ۚ فَلَا تَكُ فِيْ مِرْيَةٍ مِّنْهُ ۤ اِنَّهُ الْـحَقُّ مِنْ رَّبِّكَ وَلٰكِنَّ اَكْثَرَ النَّاسِ لَا يُؤْمِنُوْنَ 17
ڇا پوءِ جيڪو هجي روشن دليل تي پنهنجي رب جي طرفان ۽ اچي ان وٽ شاهد ان جي طرفان ۽ اڳي ان کان آهي ڪتاب موسى جو امام ۽ رحمت اهي ئي ايمان آڻين ٿا ان تي ۽ جيڪو ڪفر ڪندو ان جو جماعتن مان پوءِ باھ ان جي وعدي جي جاءِ آهي پوءِ نه هج تون شڪ ۾ ان کان بيشڪ اهو حق آهي طرفان رب تنهنجي ۽ پر اڪثر ماڻهو ايمان نه ٿا آڻين .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريڇا پوءِ (اهڙو ماڻهو ان جهڙو آهي) جيڪو پنهنجي پاليندڙ جي طرفان ظاهر ثابتي (عقلي دليل) تي آهي ۽ ان ثابتيءَ جي پٺيان سندس (پاليندڙ جي) طرفان هڪ شاهد (قرآن) آهي ۽ ان کان اڳ موسيٰ جو ڪتاب پيشوا ۽ رحمت هو (سوبه شاهد آهي) اهي قرآن تي ايمان آڻين ٿا. ۽ جيڪو به سڀني جماعتن مان ان جو انڪار ڪندو تنهن جي انجام جي جاءِ باهه آهي. پوءِ (اي پيغمبر!) تون قرآن جي طرفان شڪ ۾ نه ٿيءُ! بيشڪ اهو تنهنجي پاليندڙ جي طرفان حق آهي پر گهڻ ماڻهو يقين نه ٿا ڪن.
— مولانا محمد مدنيڇا جيڪو ماڻهو پنھنجي پالڻھار جي طرفان (فطري طور) واضح دليل تي قائم ھجي ۽ وري اُن (پالڻھار) جي طرفان ان وٽ (تائيد ۾) ھڪ شاھد (يعني قرآن) به موجود ھجي ۽ اُن قرآن کان پھريائين موسى ($) جو ڪتاب (تورات) به رھنمائي ۽ رحمت طور وٽس موجود ھجي (پوءِ ته انڪار ڪرڻ ناممڪن ٿي وڃي ٿو) تنھن ڪري اھڙا ماڻهو ان قرآن تي ضرور ايمان آڻين ٿا ۽ جيڪي به گروهه ان قرآن جو انڪار ڪن ٿا ته دوزخ ئي انهن سان ڪيل وعدي جي جڳھ آھي، سو توھان کي ھن قرآن جي باري ۾ ڪوبه شڪ نه ٿيڻ کپي. اھوئي اوھان جي پالڻھار جي طرفان برحق آھي. پر گهڻا ماڻهو مڃين ئي نٿا.
— عبدالسلام ڀُٽووَمَنْ اَظْلَمُ مِـمَّنِ افْتَرٰي عَلَي اللّٰهِ كَذِبًا ۭ اُولٰۗىِٕكَ يُعْرَضُوْنَ عَلٰي رَبِّهِمْ وَيَقُوْلُ الْاَشْهَادُ هٰٓؤُلَاۗءِ الَّذِيْنَ كَذَبُوْا عَلٰي رَبِّهِمْ ۚ اَلَا لَعْنَةُ اللّٰهِ عَلَي الظّٰلِمِيْنَ ۙ18
۽ ڪير وڌيڪ ظالم آهي ان کان جو ٺاهي هنيائين الله تي ڪوڙ اهي پيش ڪيا ويندا پنهنجي رب جي اڳيان ۽ چوندا شاهد ته هي اهي آهن جو ڪوڙ هنيائون پنهنجي رب تي خبردار الله جي لعنت آهي ظالمن تي.
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ جنهن الله تي ڪوڙ گهڙيو تنهن کان وڏو ظالم ڪير آهي؟ انهن کي سندن پاليندڙ جي روبرو ڪيو ويندو ۽ شاهدَ چوندا ته هي اُهي آهن جن پنهنجي پاليندڙ تي ڪوڙ ڳالهايو. خبردار رهو! (انهن) ظالمن تي الله جي لعنت آهي،
— مولانا محمد مدني(توھان پاڻ ئي ڏسي وٺو ته) ان ماڻهوءَ کان وڌيڪ ظالم ٻيو ڪير هوندو جيڪو اللھ تعالى تي ڪوڙ ھڻي، اھڙا ماڻهو (جڏھن) پنھنجي پالڻھار جي سامھون پيش ڪيا ويندا ته گواھي ڏيندڙ شاھدي ڏيندا ته ھي اُھي ماڻهو آھن جن پنھنجي پالڻھار تي ڪوڙ ھنيو ھو، (پوءِ) اھڙن ظالمن تي اللھ تعالى جي لعنت هوندي.
— عبدالسلام ڀُٽوالَّذِيْنَ يَصُدُّوْنَ عَنْ سَبِيْلِ اللّٰهِ وَيَبْغُوْنَهَا عِوَجًا ۭ وَهُمْ بِالْاٰخِرَةِ هُمْ كٰفِرُوْنَ 19
اهي شخص جو روڪين ٿا الله جي واٽ کان ۽ طلب ڪن ٿا ان کي ڏنگو ۽ اهي ئي آخرت جا انڪاري آهن .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريجيڪي الله جي رستي کان روڪين ٿا ۽ ان ۾ ڏنگائي گُهرن ٿا. ۽ اُهي آخرت جا انڪار ڪندڙ آهن.
— مولانا محمد مدنيجيڪي ٻين ماڻهن کي اللھ تعالى جي رستي کان روڪين ٿا ۽ ان راهه ۾ ڏنگائي پيدا ڪرڻ گهرن ٿا سي سڀ آخرت جو انڪار ڪندڙ آھن.
— عبدالسلام ڀُٽواُولٰۗىِٕكَ لَمْ يَكُوْنُوْا مُعْجِزِيْنَ فِي الْاَرْضِ وَمَا كَانَ لَهُمْ مِّنْ دُوْنِ اللّٰهِ مِنْ اَوْلِيَاۗءَ ۘ يُضٰعَفُ لَهُمُ الْعَذَابُ ۭ مَا كَانُوْا يَسْتَطِيْعُوْنَ السَّمْعَ وَمَا كَانُوْا يُبْصِرُوْنَ 20
ناهن عاجز ڪندڙ زمين ۾ ۽ ناهن واسطي انهن جي سواءِ الله جي ڪي مددگار ٻيڻو ڪيو ويندو انهن لاءِ عذاب نه ٿا طاقت رکن ٻڌڻ جي ۽ نه هئا جو ڏسن .
— مولانا محمد ادريس ڏاھرياهي مُلڪ ۾ عاجز ڪرڻ وارا نه آهن ۽ نه الله کان سواءِ انهن جا ڪي مددگار آهن. انهن لاءِ عذاب ٻيڻو ڪيو ويندو. اهي (سخت ناراضپي ڪري) نه ته پيا ٻڌي سگهن ۽ نه پيا ڏسن.
— مولانا محمد مدنيھو زمين ۾ (اللھ تعالى کي) بي وس ڪرڻ وارا نه ھئا ۽ نه ئي انهن جو اللھ تعالى کان سواءِ ٻيو ڪو مددگار ھو. سو کين ٻيڻو عذاب ڪيو ويندو ڇاڪاڻ جو ھو (حق ڳالهه کي) نه غور سان ٻڌندا ھئا ۽ نه ئي ان کي اکيون پٽي ڏسندا ھئا.
— عبدالسلام ڀُٽو