002 surah
ھي سورة مَدَنِیَّۃٌ آھي . ھِن ۾ 286 آيتون ۽ 40 رڪوع آھن
الۗمّۗ 1ۚ
الف لام ميم .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريالٓـمّٓ.
— مولانا محمد مدنيالف - لام- ميم
— عبدالسلام ڀُٽوذٰلِكَ الْكِتٰبُ لَا رَيْبَ ٻ فِيْهِ ڔ ھُدًى لِّلْمُتَّقِيْنَ 2ۙ
هيءُ (شان وارو) ڪتاب ان ۾ ڪوبه شڪ نه آهي (هي) هدايت آهي پرهيزگارن لاءِ .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريهي ڪتاب آهي، ان ۾ ڪو شڪ نه آهي. (هيءَ) رهنمائي آهي پرهيزگارن لاءِ،
— مولانا محمد مدنيهي (الله تعالى جو) ڪتاب آهي (جنھن ڪري) هن ۾ڪو (به) شڪ نه آهي (هي ڪتاب) انهن پرهيزگارن لاءِ هدايت (جو ذريعو) آهي.
— عبدالسلام ڀُٽوالَّذِيْنَ يُؤْمِنُوْنَ بِالْغَيْبِ وَ يُـقِيْمُوْنَ الصَّلٰوةَ وَ مِـمَّا رَزَقْنٰھُمْ يُنْفِقُوْنَ 3ۙ
جيڪي ايمان آڻين ٿا غيب تي ۽ صحيح ادا ڪن ٿا نماز ۽ ان مان جو روزي ڏني اسان انهن کي خرچ ڪندا آهن .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريجيڪي اڻ ڏٺي تي ايمان آڻين ٿا ۽ نماز قائم ڪن ٿا، ۽ اسان کين جيڪو رزق ڏنو آهي تنهن مان خرچ ڪن ٿا،
— مولانا محمد مدنيجيڪي غيب (يعني اڻ ڏٺي ۽ اڻ سمجهي) تي ايمان آڻين ٿا، نماز قائم ڪن ٿا ۽ کين جيڪو رزق اسان ڏنو آهي ان مان (ان جي راهه ۾) خرچ ڪن ٿا.
— عبدالسلام ڀُٽووَ الَّذِيْنَ يُؤْمِنُوْنَ بِـمَآ اُنْزِلَ اِلَيْكَ وَمَآ اُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ ۚ وَبِالْاٰخِرَةِ ھُمْ يُوْقِنُوْنَ 4ۭ
۽ جيڪي ايمان آڻين ٿا ان تي جو (اي حبيب!) نازل ڪيو ويو آهي اوهان تي ۽ ان تي جو نازل ڪيو ويو آهي اوهان کان اڳ ۾ ۽ آخرت تي اهي يقين رکن ٿا .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ جيڪي ان تي يمان آڻين ٿا جيڪي توڏي (اي رسول) لاٿو ويو آهي ۽ جيڪي توکان اڳ لاٿو ويو آهي ۽ اُهي آخرت تي يقين رکن ٿا.
— مولانا محمد مدني۽ جيڪو ڪتاب توهان جي مٿان نازل ڪيو ويو آهي ۽ جيڪي ڪتاب اڳ نازل ڪيا ويا هئا. (پرهيزگار ماڻهو) انهن سڀني تي ايمان آڻين ٿا ۽ قيامت جي ڏينھن تي يقين رکن ٿا.
— عبدالسلام ڀُٽواُولٰۗىِٕكَ عَلٰي ھُدًى مِّنْ رَّبِّهِمْ ۤ وَاُولٰۗىِٕكَ ھُمُ الْمُفْلِحُوْنَ 5
اهي ئي هدايت تي آهن پنهنجي رب جي (توفيق سان) ۽ اهي ئي (ٻنهي جهانن ۾) ڪامياب آهن .
— مولانا محمد ادريس ڏاھرياهي ان هدايت تي آهن جا سندن پاليندڙ جي طرفان آهي. ۽ اهي ئي ڪامياب آهن.
— مولانا محمد مدنياهڙا ئي ماڻهو پنھنجي رَبَّ جي طرفان (ٻڌايل) سڌي رستي تي آهن ۽ اهي ئي ڪاميابي حاصل ڪندڙ آهن.
— عبدالسلام ڀُٽواِنَّ الَّذِيْنَ كَفَرُوْا سَوَاۗءٌ عَلَيْهِمْ ءَاَنْذَرْتَھُمْ اَمْ لَمْ تُنْذِرْھُمْ لَا يُؤْمِنُوْنَ 6
بلاشڪ اهي شخص جو ڪفر ڪيائون برابر آهي انهن لاءِ تون انهن کي ڊيڄارين يا نه ڊيڄارين (اهي) نه ايمان آڻيندا .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريبيشڪ جن ڪفر ڪيو تن لاءِ تنهنجو انهن کي ڊيڄارڻ يا نه ڊيڄارڻ هڪ جهڙو آهي. اهي ايمان نه آڻيندا.
— مولانا محمد مدنيبيشڪ جن ماڻهن (مٿيون ڳالهيون) مڃڻ کان انڪار ڪيوآهي، انهن لاءِ ڳالهه برابر آهي ته تون کين ڊيڄارين يا نه ڊيڄارين (بھرحال) اهي (ڪڏهن به) ايمان نه آڻيندا.
— عبدالسلام ڀُٽوخَتَمَ اللّٰهُ عَلٰي قُلُوْبِهِمْ وَعَلٰي سَـمْعِهِمْ ۭ وَعَلٰٓي اَبْصَارِهِمْ غِشَاوَةٌ وَّلَھُمْ عَذَابٌ عَظِيْمٌ 7ۧ
مہر هنئي الله انهن جي دلين تي ۽ انهن جي ڪنن تي ۽ انهن جي اکين تي پردو آهي ۽ انهن لاءِ وڏو عذاب آهي .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريالله سندن دلين تي ۽ سندن ڪنن تي مهر هنئي آهي. ۽ سندن اکين تي پردو آهي. ۽ انهن لاءِ وڏو عذاب آهي.
— مولانا محمد مدني(ڇوته انڪار سبب) الله تعالى سندن دلين ۽ ڪنن تي مھر هڻي ڇڏي آهي، سندن اکين تي پردو پيل آهي ۽ (اَڳتي وري) انهن ماڻهن لاءِ وڏو عذاب آهي.
— عبدالسلام ڀُٽووَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَّقُوْلُ اٰمَنَّا بِاللّٰهِ وَبِالْيَوْمِ الْاٰخِرِ وَمَا ھُمْ بِـمُؤْمِنِيْنَ 8ۘ
۽ بعضي ماڻهو اهي آهن جو چون ٿا ته ايمان آندو اسان الله تي ۽ قيامت جي ڏينهن تي ۽ نه آهن اهي ايمان وارا .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ ماڻهن مان ڪي اهڙا آهن جي چون ٿا ته اسان الله تي ۽ قيامت جي ڏينهن تي ايمان آندو هوڏانهن اهي ايمان وارا نه آهن.
— مولانا محمد مدنيماڻهن مان ڪجهه اهڙا به آهن جيڪي چون ٿا ته اسان الله تعالى ۽ آخرت جي ڏينھن تي ايمان آندو آهي، پر هو ايمان آڻيندڙن مان ئي نه آهن.
— عبدالسلام ڀُٽويُـخٰدِعُوْنَ اللّٰهَ وَالَّذِيْنَ اٰمَنُوْا ۚ وَمَا يَـخْدَعُوْنَ اِلَّآ اَنْفُسَھُمْ وَمَا يَشْعُرُوْنَ 9ۭ
ٺڳڻ ٿا گهرن الله کي ۽ مؤمنن کي ۽ (حقيقت ۾) نه ٿا ٺڳي ڪن مگر پنهنجي پاڻ سان ۽ نه ٿا سمجهن.
— مولانا محمد ادريس ڏاھريالله کي ۽ ايمان وارن کي ڌوڪو ڏين ٿا. حقيقت ۾ اهي پاڻ کان سواءِ ٻئي ڪنهن کي ڌوڪو نه ٿا ڏين ۽ اهي (ان ڳالهه) کي نه ٿا سمجهن.
— مولانا محمد مدنيهي ماڻهو (ظاهر ۾) الله تعالى ۽ مؤمنن کي ڌوڪو ڏئي رهيا آهن. حقيقت ۾ هو پنھنجو پاڻ کي (ئي) ڌوڪو ڏئي رهيا آهن پر هو پاڻ کي ڌوڪي ۾ نٿا سمجهن.
— عبدالسلام ڀُٽوفِىْ قُلُوْبِهِمْ مَّرَضٌ ۙ فَزَادَھُمُ اللّٰهُ مَرَضًا ۚ وَلَھُمْ عَذَابٌ اَلِيْمٌۢ ڏ بِـمَا كَانُوْا يَكْذِبُوْنَ 10
انهن جي دلين ۾ بيماري آهي پوءِ وڌائي الله انهن جي بيماري ۽ انهن لاءِ دردناڪ عذاب آهي ان جي ڪري جو ڪوڙ ڳالهائيندا هئا .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريسندن دلين ۾ (ڪوڙ جي) بيماري آهي پوءِ الله انهن جي بيماري وڌائي ۽ انهن لاءِ هن ڪري دردناڪ عذاب آهي جو هميشه ڪوڙ ڳالهائيندا رهيا آهن.
— مولانا محمد مدنيانهن جي دلين ۾ (ڪوڙ ڳالهائڻ جي) بيماري آهي، الله تعالى سندن ان بيماريءَ کي اڃا به وڌائي ڇڏيو ۽ جيڪو هو ڪوڙ ڳالهائن ٿا ان جي نتيجي ۾ الله تعالى کين تڪليف ڏيندڙ عذاب رکيو آهي.
— عبدالسلام ڀُٽووَاِذَا قِيْلَ لَھُمْ لَا تُفْسِدُوْا فِى الْاَ رْضِ ۙ قَالُوْٓا اِنَّـمَا نَـحْنُ مُصْلِحُوْنَ 11
۽ جڏهن چيو ٿو وڃي انهن کي ته نه فساد ڪيو زمين ۾ ته چون ٿا ته اسين ئي ته اصلاح ڪندڙ آهيون .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ جڏهن انهن کي چيو وڃي ٿو ته ملڪ ۾ فساد نه وجهو، چون ٿا اسين ته سڌارو ڪندڙ ئي آهيون.
— مولانا محمد مدني۽ جڏهن به انهن (ڌوڪو ڏيندڙن) کي چيو وڃي ٿو ته زمين ۾ فساد نه پکيڙيو ته (جواب ۾) هميشه اهو چوندا آهن ته اسان ته سڌارو آڻيندڙ آهيون.
— عبدالسلام ڀُٽواَلَآ اِنَّھُمْ ھُمُ الْمُفْسِدُوْنَ وَلٰكِنْ لَّا يَشْعُرُوْنَ 12
خبردار بيشڪ اهي ئي فساد ڪندڙ آهن ۽ پر نه ٿا سمجهن .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريهوشيار رهو ! اهي ئي فسادي آهن پر نه ٿا سمجهن.
— مولانا محمد مدنيخبردار! اهي ئي فساد پکيڙيندڙ آهن پر کين ان ڳالهه جي سمجهه نه آهي.
— عبدالسلام ڀُٽووَاِذَا قِيْلَ لَھُمْ اٰمِنُوْا كَـمَآ اٰمَنَ النَّاسُ قَالُوْٓا اَنُؤْمِنُ كَـمَآ اٰمَنَ السُّفَهَاۗءُ ۭ اَلَآ اِنَّھُمْ ھُمُ السُّفَهَاۗءُ وَلٰكِنْ لَّا يَعْلَمُوْنَ 13
۽ جڏهن چيو ٿو وڃي انهن کي ته ايمان آڻيو جيئن ايمان آندو (ٻين) ماڻهن ته چون ٿا ته ڇا ايمان آڻيون اسين جيئن ايمان آندو بيوقوفن؟ خبردار تحقيق اهي ئي بيوقوف آهن ۽ پر نه ٿا ڄاڻن .
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ جڏهن انهن کي چيو وڃي ٿو ته ايمان آڻيو جيئن (ٻين) ماڻهن ايمان آندو آهي چون ٿا ته ڇا اسين ايمان آڻيون جيئن بيوقوفن ايمان آندو آهي؟ هوشيار رهو اهي ئي بيوقوف آهن پر نه ٿا ڄاڻن.
— مولانا محمد مدني۽ جڏهن انهن کي چيو ويو ته توهان به ايمان آڻيو جيئن ٻين ماڻهن ايمان آندو آهي ته (سدائين) اهو جواب ڏنو آهي ته ڇا اسين به بيوقوفن وانگر ايمان آڻيون؟ خبردار! (حقيقت اها آهي ته) اهي خود بيوقوف ماڻهو آهن پر کين ان شيءِ جي ڄاڻ نه آهي.
— عبدالسلام ڀُٽووَاِذَا لَقُوا الَّذِيْنَ اٰمَنُوْا قَالُوْٓا اٰمَنَّا ښ وَاِذَا خَلَوْا اِلٰى شَيٰطِيْنِهِمْ ۙ قَالُوْٓا اِنَّا مَعَكُمْ ۙ اِنَّـمَا نَـحْنُ مُسْتَهْزِءُوْنَ 14
۽ جڏهن ملن ٿا ايمان وارن سان ته چون ٿا اسان ايمان آندو آهي ۽ جڏهن اڪيلا ٿين ٿا پنهنجن شيطانن وٽ ته چون ٿا ته تحقيق اسين اوهان سان گڏ آهيون اسين صرف (انهن تي) چٿر ڪندڙ آهيون.
— مولانا محمد ادريس ڏاھري۽ جڏهن ايمان وارن سان ملن ٿا چون ٿا ته اسان ايمان آندو. ۽ جڏهن پنهنجن شيطانن (سردارن) سان اڪيلا ٿين ٿا چون ٿا ته بيشڪ اسين اوهان سان آهيون. اسين رڳو (مسلمانن سان) مسخري ڪريون ٿا.
— مولانا محمد مدني۽ (وري) جڏهن اهي خود ايمان وارن سان ملن ٿا ته انهن کي چون ٿا ته اسان ايمان آندو آهي پر جڏهن اڪيلائيءَ ۾ پنھنجي شيطان صفت سردارن سان ملن ٿا ته انهن کي چون ٿا ته حقيقت ۾ اسان توهان سان گڏ آهيون ايمان وارن سان ته اسان رڳو ڀوڳ ڪريون ٿا.
— عبدالسلام ڀُٽواَللّٰهُ يَسْتَهْزِئُ بِـهِمْ وَيَـمُدُّھُمْ فِىْ طُغْيَانِهِمْ يَعْمَھُوْنَ 15
الله چٿر جي سزا ڏيندو انهن کي ۽ ڍر ٿو ڏئي انهن کي پنهنجي سرڪشيءِ ۾ ڀٽڪندا ٿا رهن.
— مولانا محمد ادريس ڏاھريالله انهن سان مسخري ڪري ٿو ۽ انهن کي سندن سرڪشيءَ ۾ ڍَرَ ڏئي ٿو ۽ حالت هيءَ آهي ته اهي عقل جا انڌا آهن.
— مولانا محمد مدنيحالانڪه الله تعالى (ٿوري وقت لاءِ نعمتون ڏئي ڪري) انهن سان دل لڳي ڪري رهيو آهي ۽ هو کين ڊگهو رسو ڏئي رهيو آهي (جنھن جي نتيجي ۾) هو پنھنجي سرڪشيءَ ۾ انڌن ماڻهن وانگر ٺوڪرون کائيندا وتن ٿا.
— عبدالسلام ڀُٽواُولٰۗىِٕكَ الَّذِيْنَ اشْتَرَوُا الضَّلٰلَةَ بِالْهُدٰى ۠ فَـمَا رَبِـحَتْ تِّـجَارَتُھُمْ وَمَا كَانُوْا مُهْتَدِيْنَ 16
اهي ئي آهن جن خريد ڪئي گمراهي هدايت جي بدلي پوءِ نه نفعي واري ٿي انهن جي تجارت ۽ نه هئا هدايت وارا ٿيندڙ .
— مولانا محمد ادريس ڏاھرياِهي اُهي آهن جن هدايت جي بدلي گمراهي خريد ڪئي. پوءِ نڪي سندن واپار کين فائدو ڏنو ۽ نڪي اهي رستو لهندڙ ٿيا.
— مولانا محمد مدنياهڙي ڪردار جي ماڻهن ئي هدايت جي بدلي ۾ گمراهي خريد ڪري ورتي آهي پر اهو سودو کين ڪو به فائدو نه پھچائيندو، ڇو ته اهي ماڻهو سڌي رستي تي آهن ئي ڪونه.
— عبدالسلام ڀُٽومَثَلُھُمْ كَـمَثَلِ الَّذِى اسْـتَوْقَدَ نَارًا ۚ فَلَمَّآ اَضَاۗءَتْ مَا حَوْلَهٗ ذَھَبَ اللّٰهُ بِنُوْرِهِمْ وَتَرَكَھُمْ فِىْ ظُلُمٰتٍ لَّا يُبْصِرُوْنَ 17
انهن جو مثال ان شخص وانگر آهي جنهن باهه ٻاري پوءِ جڏهن روشن ڪيائين انهن جي آس پاس کي ته کسيو الله انهن جي نور کي ۽ ڇڏيائين انهن کي انڌيرن ۾ نه ٿا ڏسن .
— مولانا محمد ادريس ڏاھريسندن مثال ان جي مثال جهڙو آهي جنهن باهه ٻاري. پوءِ جڏهن باهه ان جي آس پاس کي روشن ڪيو ته الله سندن روشنيءَ کي گم ڪري ڇڏيو. ۽ انهن کي اونداهين ۾ ڇڏيائين، جو نه ٿا ڏسن.
— مولانا محمد مدنيانهن جو مثال ايئن آهي جيئن ڪنھن شخص باهه ٻاري هجي، پوءِ باهه چؤطرف روشني پکيڙي ته اهڙي وقت الله تعالى انهن جي اکين جي ڏسڻ جي صلاحيت (يعني نظر) کسي ورتي ۽ انهن کي اهڙي حالت ۾ ڇڏي ڏنائين جو کين اونداهين ۾ ڪجهه به ڏسڻ ۾ نٿو اچي.
— عبدالسلام ڀُٽوۻ بُكْمٌ عُـمْىٌ فَھُمْ لَا يَرْجِعُوْنَ ۙ18
ٻوڙا آهن، گونگا آهن، انڌا آهن پوءِ اهي نٿا موٽن.
— مولانا محمد ادريس ڏاھري(اهي) ٻوڙا آهن گونگا آهن انڌا آهن پوءِ اهي باز نه ايندا.
— مولانا محمد مدني(ظاهري حواس هوندي به) هي ماڻهو ٻوڙا، گونگا ۽ انڌا آهن. اهي هدايت واري رستي ڏانھن موٽندا ئي ڪونه.
— عبدالسلام ڀُٽواَوْ كَصَيِّبٍ مِّنَ السَّمَاۗءِ فِيْهِ ظُلُمٰتٌ وَّرَعْدٌ وَّبَرْقٌ ۚ يَـجْعَلُوْنَ اَصَابِعَھُمْ فِىْٓ اٰذَانِهِمْ مِّنَ الصَّوَاعِقِ حَذَرَ الْمَوْتِ ۭ وَاللّٰهُ مُـحِيْطٌۢ بِالْكٰفِرِيْنَ 19
يا زور سان وسندڙ مينهن وانگر آسمان (جي ڪڪر) مان انهيءَ ۾ اونداهيون آهن ۽ گوڙ ۽ وڄ ۽ وجهن ٿا آڱريون پنهنجون پنهنجن ڪنن ۾ سببان ڪڙڪن جي موت جي ڊپ کان ۽ الله گهيرو ڪندڙ آهي ڪافرن تي .
— مولانا محمد ادريس ڏاھرييا (انهن جو مثال) آسمان جي مينهن جو آهي جنهن ۾ اونداهيون ۽ گوڙ ۽ وڄ هجي. اهي ڪڙڪن جي ڪري موت جي ڊپ کان پنهنجيون آڱريون پنهنجن ڪنن ۾ وجهن ٿا. ۽ الله ڪافرن کي گهيرو ڪندڙ آهي.
— مولانا محمد مدنييا وري انهن جو مثال ايئن سمجهو ته جيئن آسمان مان زوردار برسات وسي رهي آهي، ان ۾ ڪارونڀار (يعني ڪڪرن جي گهاٽي ڪاراڻ)، گجگوڙ۽ کنوڻ به هجي ته اهي ماڻهو کنوڻ جا ڪڙڪاٽ ٻڌي موت جي ڊپ کان پنھنجي ڪنن ۾ آڱريون وجهن ٿا (ته جيئن آواز ٻڌڻ ۾ نه اچي ۽ ڪو ڊپ به نه ٿئي) پر الله تعالى انهن حَقَّ جي انڪارين کي سخت گهيري ۾ آڻي ڇڏيو آهي (هو ڪيترو بچڻ جي ڪوشش ڪندا؟).
— عبدالسلام ڀُٽويَكَادُ الْبَرْقُ يَـخْطَفُ اَبْصَارَھُمْ ۭ كُلَّمَآ اَضَاۗءَ لَھُمْ مَّشَوْا فِيْهِ ڎ وَاِذَآ اَظْلَمَ عَلَيْهِمْ قَامُوْا ۭ وَلَوْ شَاۗءَ اللّٰهُ لَذَھَبَ بِسَمْعِهِمْ وَاَبْصَارِهِمْ ۭ اِنَّ اللّٰهَ عَلٰي كُلِّ شَىْءٍ قَدِيْرٌ ۧ20
ويجهي آهي کنوڻ جو جهڙپي اکين انهن جي کي - جڏهن جو روشني ڪيائين انهن جي لاءِ ته پنڌ ڪيائون ان (جي روشنيءَ) ۾ ۽ جنهن وقت اونداھ ڪيائين انهن تي ته بيهي رهيا ۽ جيڪڏهن الله گهري ها ته کسي وٺي ها انهن جي ڪنن ۽ انهن جي اکين کي بيشڪ الله هر شيءِ تي قادر آهي.
— مولانا محمد ادريس ڏاھريوڄ انهن جي اکين کي کسڻ تي آهي. جڏهن به انهن تي چمڪي ٿي ته ان ۾ هلڻ لڳن ٿا. ۽ جڏهن مٿن اوندهه ٿئي ٿي ته بيهي رهن ٿا. ۽ جيڪڏهن الله گهري ها ته سندن ڪن ۽ اکيون وڃائي ڇڏي ها. بيشڪ الله سڀ ڪنهن شيءِ تي قدرت رکندڙ آهي.
— مولانا محمد مدنيوڄ جي چمڪاٽن جي ڪري هو اهو به محسوس ڪن ٿا ته اجهو کنوڻ لَمڪو ڏئي سندن اکين جي نظر کسي نه وٺي، پوءِ هو جڏهن ٿوري روشني محسوس ڪن ٿا ته ٿورو هلي وٺن ٿا، وري جڏهن اونداهه ٿي وڃي ٿي ته اتي جو اتي بيهجي ويندا آهن، الله تعالى جيڪڏهن گهري ها ته سندن ٻڌڻ ۽ ڏسڻ جي صلاحيت کي (هميشه لاءِ) کسي وٺي ها، بيشڪ الله تعالى هر شيءِ تي وس وارو آهي.
— عبدالسلام ڀُٽو